Mountains high

The snow is sparkling like a million little suns.
- Lama Willa

Heel hoog op mijn wensenlijstje voor deze rondreis door Korea stond een wandeling in een bosrijk National Park met bergen. En een Boeddhistische tempel als een pareltje verborgen in deze bergen. Én maagdelijke sneeuw. Mijn wens is vandaag uitgekomen! We moesten er qua vervoer wel wat voor over hebben, want het huis dat ik oorspronkelijk had gehuurd in de buurt van Buan - waar we rechtstreeks een bus naar het National Park konden nemen - bleek ik helemaal niet gehuurd te hebben. Er was zo laat niks meer in de buurt beschikbaar rond de Feestdagen dat aan mijn eisen voldeed. Dus had ik een hotelkamer gereserveerd in een wat groter plaatsje wat verder van het Naejangsan National Park vandaan. Op advies van onze oudste dochter. Een spiksplinternieuw hotel waar we een familiekamer konden delen. We slapen hier traditioneel op matrassen op de verwarmde vloer. Even slikken om in een luxe hotel - met superluxe badkamer en vele extra's zoals kamerjassen, slippers, koffie en thee, koelkast, verzorgingsprodukten en zelfs een haarborstel - vijf opgestapelde matrassen te vinden die je uit moet leggen en je dekbed er overheen moet trekken. Wij hadden in de Boeddhistische tempel ook op deze traditionele manier geslapen dus we keken er niet heel raar meer van op. Mijn lief had echter na twee nachten een extra matje gevraagd bij de receptie. Hij kreeg ongelukkig genoeg twee beurse plekken op zijn heupen van het liggen... We stonden die bewuste ochtend bijtijds op en namen eerst een stadsbus naar het busstation. Daar namen we een intercitybus naar een andere stad waar we overstapten op een lokale bus naar het National Park. De bussen rijden hier perfect op tijd en alles klopte. Zelfs de sneeuw. Er was geen kip op straat toen we die ochtend arriveerden bij de ingang van het park. Eerst doken we een verlaten coffeecorner in om heat pads op ons lijf te plakken. Het zou tussen de -4 en -11 graden worden dus had oudste kind gezorgd voor warme kruikjes die je op je buik of rug kunt plakken. Of in je hand kunt houden in je handschoen of in je jaszak. Ze blijven wel tien uur warm. Het is zó heerlijk om in de kou met een gure wind om je heen met een heerlijk warme rug en warme handen te wandelen. Voor mij voelde het gewoon als een wellness!

We klommen eerst de bergen in om op een bergkam van het uitzicht te genieten. Helaas kon mijn lief halverwege de route niet verder. Hij had zijn wandelschoenen al een week aan zijn backpack bungelen, maar op de dag dat hij ze écht nodig had, vandaag dus, besloot hij zijn gewone schoenen aan te trekken. Veel te gladde zolen dus om in de sneeuw over gladde stenen naar boven te klimmen. Na een val op zijn rug besloot hij om daar in het bos te blijven wachten op ons. Wij klommen met z'n viertjes langzaam verder. Een flinke klim naar de 700 meter hoge top. De terugweg was zelfs nóg gladder maar met een beetje hulp van elkaar kwamen we weer bij mijn lief terecht. Oudste kind heeft zelfs een stukje op haar lange jas naar beneden gesleed! Ik genoot van de natuur, het weer met een winters zonnetje en het samenzijn van ons gezin. Eenmaal beneden namen we iets verderop de kabelbaan naar boven. Na een lunch liepen we daar zeer behoedzaam vanwege de spekgladde zolen van mijn lief naar een uitkijktoren. IJs- en ijskoud daar op die hoge berg door de wind, maar eindeloos uitzicht. Ook uitzicht op de tempel die nog op mijn verlanglijstje stond.... Eenmaal terug met de kabelbaan liepen we wederom de ons bekende route door de eerste poort, langs een (bevroren) rivier en over een brug naar de wereld van Boeddha. Ook door de tweede poort met enge tekeningen om je negatieve gedachten achter je te laten, gebogen onder het gebouwtje door naar de trap met oneven treden. Hoe bijzonder vond ik het om in de witte sneeuw een Boeddhistische tempel in Korea te bezoeken! 'Als er bij de coffeeshop naast de bushalte nou ook nog warme chocomel verkocht wordt dan wordt dit een dag met een gouden randje...' bedacht ik. Niet veel later zit iedereen met een warme beker in zijn handen in de bus. Ik ben rozig, warm en zo tevreden met mijn dag. De zon die er de hele dag voor ons was gaat snel onder. Ik kijk naar de foto's op mijn camera. Ik glimlach. Ik heb deze dag ieder moment ten volste beleefd.

Jeonju - 29 december 2018

Thee ceremonie

Met twee handen houd ik mijn kop thee vast. Volledig aandachtig, verblijven mijn lichaam en geest in het hier en nu.
- Thich Nhat Hanh

Na een paar heerlijke, maar toch intense dagen in miljoenenstad Seoul pakken we de trein naar het meest westelijk gelegen schiereiland Byeonsan-bando. Daar ligt de 1400 jaar oude Boedhistische tempel Naesosa die door de Japanners vernield werd en 600 jaar geleden geheel identiek is opgebouwd. Op een stationnetje zouden we overstappen op een lokale bus maar die rijdt vandaag niet horen we van de taxichauffeur. We mogen met z'n vijven in zijn taxi stappen. Hij brengt ons naar de tempel. Vier dames gepropt op de achterbank met nog wat handbagage en een backpack languit op schoot. Mijn eega voorin met zijn enorme backpack ook op schoot. We worden na een klein half uurtje bovenop de berg afgezet - recht voor de tempel. Nadat we de bagage gedumpt hebben in onze familiekamer wandelen we naar beneden om te lunchen. Nu kunnen we op de juiste manier nogmaals binnen komen. Eerst door de eerste poort waarna we onze zorgen, wensen, fouten en ego achter ons mogen laten en door de tweede poort lopen waar onze gedachten die tóch nog bleven plakken afgeschrikt worden door enge beschilderingen. Onderweg wandelend langs een lange bomenrij met een heerlijke bosgeur kwamen we een bruggetje tegen als symbool tussen de normale wereld en de wereld van Boeddha. Zo ook een stromend riviertje waar je je ziel symbolisch kunt wassen. Eenmaal binnen op de heilige grond lopen we gebukt onder een houten gebouw op palen door zodat we onze eerbied al aan Boeddha kunnen tonen. Om vervolgens over een trap vol bobbelige keitjes voorzichtig naar boven te lopen met je hoofd naar je voeten kijkend en wederom uit eerbied voor Boeddha. Boven aangekomen zien we drie grote, gouden Boeddha beelden in een antieke, houtbewerkte zaal. Er is een stukje van het plafond dat niet geschilderd is, omdat de kunstenaar eeuwen geleden geeist had dat er niet gespiekt werd tijdens het schilderproces. Eén monnik kon zich toch niet inhouden en zag een gouden vogel met een kwast vliegen. Deze vloog weg toen hij de monnik opmerkte. Dit is de legende dat het ongeverfde stukje verklaart. Net zoals het stukje hout dat ontbreekt, omdat de timmerman er honderden jaren geleden drie jaar lang over deed alle houten blokken te zagen. Het geduld van de monnik raakte op toen hij na jaren nog steeds niks gebouwd zag worden en hij sloeg uit woede één blok stuk. Dit stuk kon ondanks de verontschuldigingen van de monnik niet meer gebruikt worden voor de tempel en tot op deze dag mist er een stuk hout in de constructie.

Het is verschrikkelijk koud hier op de berg en er waait een harde, straffe wind. We hebben ons vooraf aan de uitleg omgekleed in een uniform dat bestaat uit een grijze comfortabele broek (met een lange skionderbroek en dikke skisokken eronder) en een grijze bodywarmer. Aan onze voeten dragen we een soort rubberen instappers. Mijn eega krijgt eerst te horen dat hij z'n bodywarmer binnenste buiten draagt. Daarna krijgen we te horen dat we vanaf nu zo min mogelijk praten en wat we zeggen heel zacht moet zijn. We mogen mee eten in de eetzaal waar we een heerlijke vegetarische maaltijd krijgen. Er wordt nauwelijks gesproken. Na het eten krijgen we voor het chanten een uitleg over de buigingen die we straks moeten doen terwijl de monnik zingt. We staan buiten vijf slagen naast een enorm grote gong, omdat het te koud is om alle drieendertig slagen te beluisteren. We doen onze schoentjes uit voordat we de grote Boeddhazaal binnenstappen en pakken elk een kussen om de kniebuigingen op te doen. Ons jongste kind valt een keer bijna om tijdens de uitvoering en ik kan nét mijn lachen inhouden. Ook wanneer we buiten, met onze schoentjes weer aan, drie ronden met onze handen gevouwen om de gong heen lopen in een rij - en een intentie uitspreken - en ik er achter kom dat ik de schoenen van de monnik aan heb! Ik proest het bijna uit en bedenk ondertussen razendsnel wat ik kan doen om me uit deze hachelijke situatie te redden. Terwijl mijn gezin binnen klaar gaat zitten voor de thee ceremonie met een vrouwelijke monnik loop ik rustig met mijn handen over elkaar door het donker terug naar de grote zaal met de Boeddha. Ik hoor de monnik binnen nog zingen en wissel snel de schoentjes bij de deur om. Ik kom tegelijk met de vrouwelijke monnik aan bij de theeceremonie en buig respectvol mijn bovenlichaam voor haar, met mijn handen tegen elkaar voor mijn borst. 'Onze zielen zijn gelijk.' We praten eindeloos met deze bijzonder vriendelijke vrouw en gaan vóór het tijdstip van absolute stilte terug naar onze kamer. Het licht moet uit en er mag absoluut geen geluid gemaakt worden. Om zes uur worden we bij het ontbijt verwacht, waarna we een meditatieve wandeling gaan maken naar de top van de berg. Daar staat een kleine tempel met adembenemend uitzicht op de bergen en de zee erachter!

Naesosa - 26 december 2018

Complete!

Travel tends to magnify all human emotions.
- Peter Hoeg

De backpack's komen al snel van de band rollen op Incheon international airport. Alles is voorspoedig gegaan tijdens de lange reis. Alhoewel we de avond voor ons vertrek even peultjes zaten te zweten toen bleek dat we niet vooraf online konden inchecken. Tickets waren online niet te vinden... Een telefoontje en heel veel geduld later lukte het gelukkig wel. We poetsen even onze tanden in een toilet op de luchthaven als ons kind 'appt "Laat dat tanden poetsen maar zitten en kom zo snel mogelijk hierheen!" Met een kar vol bagage stappen we door de glazen schuifdeuren. Iedereen kent die scenes op de luchthaven. Een weerzien met langdurige omhelzingen en tranen van geluk. Eerst vlieg ik haar in de armen over het hekje heen en daarna loop ik pas om het hekwerk heen om aan te sluiten in de 'familyhug'. Een blonde meid die tussen de kleine zwartharige Koreanen stond te wachten, die emotioneel een lange, blonde familie in de armen valt, terwijl de Koreanen hun familie afstandelijk gedag zeggen of een hand geven. Toch gaat ze mooi op in de menigte. Zo draagt ze namelijk een lange, zwarte worstenjas die - daar komen we al snel achter - élke Koreaan in Seoul draagt! We lopen met de backpack's op onze rug van de aankomsthal naar het station om vervolgens een uur in een trein te zitten. Het Airbnb huis dat ik gehuurd heb ligt op loopafstand van het station, maar met de moeilijke straatnamen en het onlogisch nummeren van de huizen duurt het even voordat we de juiste deur vinden. De eerste code van de voordeur gaat prima. Met de tweede code van de huisdeur kunnen we niet uit de voeten. We kunnen niet naar de huiseigenaar bellen, maar gelukkig reageert Ain heel snel op mijn mail via de site van Airbnb. Ze bleek de code aangepast te hebben. Ze redt ons snel uit onze benarde positie. Nu kunnen we onze schoenen uitdoen bij de deur. De slippers die al klaarstaan aantrekken in de badkamer, thee zetten, een beetje uitpakken en relaxen. We zijn in Seoul. We zijn gewoon ín Seoul. En het was niet eens zo moeilijk om hier te komen. Om het te beseffen is moeilijker. Ons gezin is weer heerlijk compleet. En het voelt alsof we nooit uit elkaar geweest zijn!

Een heerlijk harmonieuze, rustige en lichte plek in een bruisende miljoenenstad. We lopen met z'n vijven met een bubble tea of een hete jasmijn thee in een grote kartonnen beker in onze koude handen richting de campus waar onze oudste een semester lang gestudeerd heeft. De zon schijnt heel fel. Er is een knalblauwe, maar frisse lucht. Er zijn wat duiven op het plein. De gebouwen zijn tegen een heuvel aan gelegen en er zijn wat parkjes met Koreaanse kunst van steen aangelegd. Sfeervol. We gaan op een bankje zitten waar we genieten van de warmte van de winterzon, de relaxte energie die er hangt en de uitleg van ons kind over alle gebouwen. Als we met z'n vijfjes een groepsfoto willen maken komt er toevallig een medestudente van ons kind aanlopen. Zij maakt de mooie foto. Een warme herinnering.... Onze dochter neemt ons mee naar verborgen restaurantjes die soms in een kelder gelegen zijn of in een stijl achteraf straatje. Maar steeds van hoge kwaliteit. Hoe vaak heeft ze geen foto's van borden vol Koraans voedsel gedeeld met ons op Whats App? En nu zitten we mét haar aan tafel! Te genieten van inderdaad heerlijk eten. De eerste avond neemt ze ons mee voor Korean barbecue, het meest fameuse gerecht van Korea denk ik. Een tafel vol schaaltjes met bijgerechten en een schaal vol vlees die na het zelf braden met een scherpe schaar geknipt moet worden. Ons kind bestelt altijd in vloeiend Koreaans. We drinken telkens water uit een eenvoudige thermoskan in de - zo leren we later - typische metalen bekertjes. Onze metalen stokjes en lepel uit een lade onder onze eettafel leggen we altijd op een papieren servetje. Dat zijn de gebruiken. Zo weet ze ons ook steeds te verrassen met de meest heerlijke, zoete toetjes!

Seoul - 24 december 2018

Here we come!

“The gladdest moment in human life, me thinks, is a departure into unknown lands.”
– Sir Richard Burton

Kerst is wat je er zelf van maakt. Wij maken er dit jaar een weerzien met ons gezin van. In Seoul. De hoofdstad van Korea. Te gast bij onze oudste dochter, maar ook zéker op reis. Een avontuur. Ik vind het heerlijk dat er geen cadeautjes onder de boom liggen dit jaar. Geen stressfactor. Geen feestverplichtingen. Toch wilden mijn zus en ik niet helemaal aan het familiediner voorbij gaan. En zo zitten we met onze gezinnen in onze pyama’s aan een Kerstontbijt terwijl de wereld buiten maagdelijk wit is. De dag ervoor kwam mijn zus met haar auto volgeladen met slaapspullen en kinderen naar Breda. We hadden die avond een heerlijk Kerstdiner aan onze lange tafel. Een tafel vol kaarsjes en mooi servies. Meerdere gangen waar natuurlijk ook wat misging. Een zelfgemaakte, vette saus die au-bain-marie opgewarmd moest worden in een pan vol heet water kukelde bijvoorbeeld om in de keuken. We bleven echter kalm. Juist omdat een paar uur eerder de oude piek ook al uit ons Kerstboompje viel… Veel tijd tussen de verschillende gangen waarin we gezamenlijk oude filmpjes keken waarbij de tranen over onze wangen van het lachen biggelden. Een filmpje van een lipdub die we destijds met onze beide gezinnen opnamen in ons grote huis in Mexico. Als verrassing voor mijn lief. Zijn secretaresse vroeg namelijk om een familiefilmpje. We hebben zoveel plezier gehad bij het maken ervan. Het filmpje is uiteindelijk niet eens uitgezonden tijdens het afscheid op zijn werk… Maar zelf hebben we er een prachtige herinnering aan. De kinderen hebben deze avond gedanst op Just Dance waarbij ze zichzelf filmden. Hilarisch! Een creatief zoet toetje als laatste gang. Na het ‘Kerstontbijt’ op zondag volgde een bezoek aan de Kerstmarkt in de oudste stad van Nederland. De nederzetting Dordrecht werd al rond 1200 genoemd. Het stadje straalt vandaag de dag zoveel sfeer uit. Prachtige oude koopvaardijhuizen, de haven en deze zondag ook de grootste en meest sfeervolle Kerstmarkt van Nederland. We parkeerden de auto ver buiten de stad en werden met bussen naar het stadscentrum vervoerd. Overal live muziek op straat, marktkraampjes met zelfgemaakte kerstcadeautjes, verkleedde Kerstmannen en veel eten natuurlijk. We zijn veel brocante winkeltjes in gekeuveld - gehuisvest in eeuwenoude pandjes. Al met al een Hollands Kerstfeestje dit weekend met veel aandacht voor elkaar.

Al wekenlang ligt mijn backpack lekker warm en droog in onze slaapkamer. Vooraf heb ik wat nieuwe landenvlaggetjes er op laten naaien bij de schoenmaker. Ik verzamel vlaggetjes van alle landen waar we met de backpack doorheen gereisd zijn. Er is bijna geen plekje meer over op de rugzak. Toch zal ik proberen in Korea ook zo’n vlaggetje te scoren! De stapel naast mijn backpack groeide per week. Eerst wat Hollandse boodschapjes voor ons kind verzameld, toen wat leesboeken. Daarna de winterkleding voor de kou daar. En uiteindelijk mijn toilettas en kleding. Mijn inpaklijst is helemaal afgevinkt. Ik had hem ook online gezet, want twee dochters moesten al eerder hun reisspullen inpakken. Oudste verhuisde namelijk uit haar Koreaanse studentenkamer deze week en middelste kwam al een week voor vertrek thuis logeren. Laatste wassen zijn gedraaid. Nu is het moment daar. Ik ga mijn horizon verbreden! Ik zal nieuwe plekken ontdekken, mezelf dwingen om uit mijn comfort zone te stappen. Zien hoe Koreanen wonen en werken, hoe onze dochter daar leefde, nieuwe gerechten proeven, een vreemde taal proberen te begrijpen en in een compleet andere omgeving zijn. Ik ga me openstellen voor een manier van leven die heel anders is dan de mijne. Mijn innerlijke avonturier komt tevoorschijn! Kennis maken met het onbekende verandert de manier waarop je naar de wereld kijkt en geeft je een open mind. Jezelf onderdompelen in een andere plek, met onbekende geuren, kleuren en geluiden, betekent een flinke oppepper voor je creativiteit. Onze hersenen zijn gevoelig voor veranderingen en worden beïnvloed door nieuwe ervaringen en omgevingen. Ik ben heel benieuwd. Onze dochter zal ons meenemen naar haar campus in Seoul, maar ook naar een kattencafé, een karaoke bar, oude tempels, night markets en vele restaurantjes die ze al uitgeprobeerd heeft met vrienden. We gaan ook veel treinreizen maken door het land. Lekker gewoon naar buiten kijken. Het landschap zien dat zich langzaam aan je voorbij trekt. Aandacht hebben voor het moment en daar verder niets mee doen. Gewoon zitten, niets doen, zijn en terug komen bij je kern. Natuurlijk zal ik ook wat reisverhalen schrijven voor dit blog. Door mijn ervaringen op te schrijven kan ik beter terugblikken op gebeurtenissen. Mijn gedachten worden helderder als ik ze onder woorden breng. Ik gebruik de magie van het ‘vastleggen van je geest’. Op die manier kun je jezelf aan emoties en gevoelens herinneren. Ik vind dat fijn. Tijdens het reizen schrijf ik dagelijks. Om te bloggen en voor ons reisfotoalbum. Ik word gelukkig van schrijven.

Breda - 21 december 2018

Volwaardige reispartner

“Accept the children the way we accept trees—with gratitude, because they are a blessing—but do not have expectations or desires. You don’t expect trees to change, you love them as they are.”
— Isabel Allende

Een oude heer. Kwijlend op de plekjes waar hij sliep. Ouderdom dachten wij. Tenslotte vergeet hij ook regelmatig dat hij al avondeten heeft gehad. Dan gaat hij een kwartiertje na zijn maaltijd wéér net zo vrolijk in de keuken naast zijn etensbakje zitten of voor je voeten lopen. Dronk hij ook niet best veel als je er goed op lette? Hij zal toch geen oudersdomsdiabetes hebben? Ook katten is dat niet vreemd. Na veel wikken en wegen uiteindelijk toch maar een afspraak bij de dierenarts gemaakt. Ze keken hun ogen uit toen ze ons in de wachtkamer zagen zitten. De dierenarts en zijn trouwe assistente. Na zes jaar weer op consult met Woester, onze bejaarde kater! Hij werd meteen gewogen en weegt nu een halve kilo minder dan dat hij de afgelopen vijftien jaar heeft gedaan. Ik vertel over zijn vermissing van elf weken lang in Mexico en dat hij toen na thuiskomst zijn halve gewicht verloren was. En dat de kussentjes onder zijn voeten zo versleten waren. Alles werd genoteerd in de computer. De dokter deed Woester’s bek open en toen bleek hij veel tandsteen te hebben. Zó erg dat hij er een tandvleesontsteking van had. Dat arme dier! Vandaar dat hij steeds koud water wilde drinken. Om dat hete gevoel van de ontsteking een beetje te verdoven. Alles viel op z’n plek. Tandsteen werd met een tang verwijderd. Ook zijn plas werd opgevangen om te checken. Geen eiwitten, geen bloed en geen suiker in zijn urine. Onze oude kater is verder kerngezond. We kregen een antibiotica kuur voor tien dagen mee en een crème voor zijn oog die via zijn traanbuis ook ontstoken was geraakt. Wat was ik blij dat ik tóch de gang naar de dierenarts had gemaakt. En niet automatisch aangenomen had dat kwijlen bij oude mannetjes hoorde… Een kat kan heel goed communiceren, maar buiten het kwijlen hebben wij niet opgemerkt dat hij pijn had. Zielig beest. Thuis bleek het twee keer per dag pillen toedienen nog best een opgaaf. Soms hadden we hem met z’n drieën ’s ochtends vroeg in de houtgreep om dat pilletje achter in z’n keel te werpen. En dan met een spuitje wat water erachter aan zodat hij het weg moest slikken. Drie keer per dag een druppel medicijn in zijn oog laten vallen kon ik prima zelf. Afgelopen week moest ik de dierenarts twee maal terug bellen. We hadden de hoop dat we mochten stoppen met al die medicijnen, want de oude heer kwijlt niet meer sinds zijn tandsteen verwijderd is. Natuurlijk moesten we het antibiotica kuurtje afmaken. Een week voor ons vertrek naar Korea is hij weer helemaal de oude!

Op de een of andere manier kreeg het land me nog niet te pakken. Ik ben nog niet verliefd. Ik ben zelf nog nooit in Azië geweest zoals mijn lief en twee van onze dochters. Het eten spreekt me ook niet echt aan. Ondanks de vele foto’s van Korean Barbecue die ik ontvang van ons kind. En dat de taal uit tekens bestaat in plaats van letters vind ik eigenlijk ook best eng - helemaal omdat maar een heel klein deel van de bevolking Engels spreekt. Daarom heb ik niet met mijn hart de rondreis tot in het laatste detail kunnen uitstippelen. Ik mis de betovering. En de bezieling. Ik heb heel lang geleden vliegtickets gekocht en ondertussen ook de treintickets. Onze dochter zal de OV-kaartjes daar ter plekke voor ons kopen. Zij spreekt de taal. Ik heb onlangs tot twee maal toe een Koreaans huis moeten annuleren omdat ze niet reageren op mijn berichten vol vragen. Zo onduidelijk allemaal. Zo’n huis blijkt dan dertig kilometer buiten de stad te liggen en eigenlijk onbereikbaar met openbaar vervoer. Er wordt daar geen Engels gesproken. Een Koreaanse vriend van onze dochter had voor ons een telefoontje gepleegd. De tweede boeking was eigenlijk hetzelfde verhaal met een afgezonderd huis aan een meer. Ik had speciaal de rondreis in augustus al vastgelegd. Rust in mijn hoofd, omdat ik alle leuke hotels en Airbnb’s vastgelegd had. En nu moet ik een week voor vertrek ineens een hotel zoeken die óók nog eens beschikbaar is rond de Kerstdagen! Ik wil dit helemaal niet. Ik wil niet op een Koreaanse website treintickets annuleren. Nieuwe routes uitzoeken. Gelukkig helpt onze dochter in Seoul me enorm hiermee. Ze heeft de juiste ‘apps op haar telefoon om het openbaar vervoer uit te zoeken. Ze geeft reisadviezen die ik in eerste instantie in de wind sla. ‘Mam, je organiseert al tientallen jaren de meest avontuurlijke reizen, maar deze reis naar Korea krijgt amper je aandacht’ merkt ons kind scherp op. Ze heeft gelijk. Zou mijn gebrek aan hartstocht komen omdat wij háár daar op komen zoeken? In haar land? Het land waar zij zo goed de weg kent omdat ze daar ooit alleen doorheen gereisd heeft en daar nu alweer maandenlang alleen woont? Er is iets geschoven binnen de dynamiek van ons gezin. Mijn vriendin wijst mij erop als ik dit met haar bespreek. Een flits van inzicht. Deze reis zal voor ons allemaal ook een reis naar binnen zijn. Ons oudste kind neemt namelijk een andere rol in binnen ons gezin. Zij spreekt de taal van dit land, zij kent de gebruiken. Ze kent de bezienswaardigheden. Zij neemt ons mee. Zij is de gastvrouw tijdens deze reis. Zij is een volwaardige reispartner geworden. Mijn vriendin is ontroerd als ze me deze spiegel voorhoudt. Het verklaart waarom ik me er al maanden niet toe kan zetten de details van de reis te ontdekken. Ik heb een andere rol. Mijn hart ging pas sneller kloppen toen ik een boeddhistische tempel had gevonden in de besneeuwde bergen waar we een nachtje gaan slapen om in alle vroegte te mediteren en met de monniken mee te chanten. Iets bijzonders wat onze dochter nog niet gedaan heeft in haar geliefde Korea.

Ode aan mijn 50-jarige vriendin

“Neeee! Kennen jullie elkaar niet??!’ roept ze ongelovig uit. Het is de zomer van 2004 en we staan op het schoolplein van de Montessori school. Ik ben net twee jaar terug uit The States. Ik kom onze twee kleine meiden ophalen. Ik ben op dat moment zwanger van de derde en zoek een leuke plek om zwangerschapsyoga te doen, en eigenlijk ook nog iemand om het mee te doen. Schoolpleinmoeder Sonja kan haar oren niet geloven. Ze neemt me direct door het schoolgebouw mee naar het andere plein en daar zit iemand op de rand van de zandbank. Ook zwanger. Ik leg haar uit dat ik op zoek ben naar een maatje om mee naar zwangerschapsyoga te gaan en zij zegt meteen ‘ja’. We blijken min of meer op dezelfde dag uitgerekend. Ergens één van de eerste dagen van het nieuwe jaar 2005. We leren elkaar geleidelijk kennen en blijken het prima te kunnen vinden samen. We bewonderen elkaars babykamertjes en groeiende buiken, luisteren naar elkaars dromen en leren elkaars familie kennen. De allerlaatste dagen voor de bevalling hebben we slechts telefonisch contact - voornamelijk over de kwaaltjes. Ik beval een paar dagen eerder dan mijn vriendin. Natuurlijk sturen we elkaar een geboortekaartje. In het geboortejaar van onze kleintjes ondernemen we regelmatig uitjes met de kinderen en later ook met de partners. We gaan ook samen wekelijks op baby zwemles. Ze komt met haar gezin ‘toevallig' op bezoek wanneer wij bezoek van de Sint krijgen. Een Kerstdag wordt gezamenlijk gevierd. Wanneer onze kindjes net geen twee jaar oud zijn verhuizen wij naar Madrid. Mijn vriendin zoekt ons daar twee keer op. Ik zoek haar in Nederland op in de zomers en met de Feestdagen.

‘Oh nee! Er zit nauwelijks nog benzine in de auto!’ merkt mijn vriendin alert op. We kamperen samen met onze kinderen een week op een groene camping in Olot. In Noord-Spanje. Onze mannen zijn thuis aan het werk. We rijden in die dagen een paar keer naar het strand van Empúries. Het strand waar mijn vriendin vroeger met haar ouders ook dikwijls kwam. Op de terugweg geeft de meter van haar auto aan dat de benzinetank heel erg leeg is. We zien nog steeds geen tankstations langs de weg ook al brandt het lampje nu al een tijdje. Wanneer we door een lange tunnel rijden worden we ineens heel erg nerveus. En van de zenuwen beginnen we te giechelen. Onze kindjes achterin hebben geen idee hoe diep we in de penarie zitten. De hele weg in de donkere tunnel schijten we peultjes van angst, maar lachen tegelijkertijd de tranen in onze ogen. We zien het licht aan het eind van de tunnel. We gaan zo snel mogelijk de weg af om in een heel rustig dorpje, waar alle luiken voor de hitte gesloten zijn, een pomp te vinden.

Aan het eind van de herfst deed mijn vriendin een keer nietsvermoedend de voordeur open. De meubels waren die middag naar buiten gesleept en er was een dansvloertje aangelegd. Ze keek haar ogen uit. Daar stond ik, overgevlogen uit Spanje, als verrassing voor haar 40e verjaardag plotseling op de stoep! Ik had dit samen met haar man bekokstoofd. We hadden die feestavond niet kunnen kiezen tussen diverse seventies outfits voor haar ABBA feest. We pasten alle setjes en besloten uiteindelijk dat we halverwege de avond ons samen weer moesten omkleden in een ander spetterend tenuetje. Onze expat-periode in Spanje was voorbij gevlogen en ik verhuisde met mijn gezin weer terug naar Breda. De jaren die daarop volgden bleven we vaak dingen met onze gezinnen ondernemen. Verjaardagen vieren, gezellige etentjes, bezoeken van concerten, ritjes in de huifkar, voetbalwedstrijden samen kijken en de bezoekjes van de Sint in ons huis. Enthousiast geraakt door een spotgoedkope ticket van Ryan Air in 2010 had ik met een vriendinnetje het idee gevat om met een groep vrouwen naar Marokko te reizen. Met zes Bredase dames vlogen we naar koningsstad Fès waar we in een prachtige riad verbleven. Mijn vriendin en ik sliepen samen in een kamer. En dat heeft ze geweten! We ondernamen geweldige dingen zoals een bezoek aan Romeinse ruïnes, een leerververij en winkelen op de souks. We kochten alle zes geweldige zitkussens, kelims, lantaarns, lederen tassen en natuurlijks shawltjes in de mooiste kleurtjes. We aten alle dagen buiten de deur en tijdens één van de laatste nachten werd ik ziek. Spuugziek! En samen met mij meerdere dames van onze groep. Alleen had mijn vriendin de pech met mij op een kamer te slapen… Ik zat de hele nacht op de WC. Ik was hondsberoerd. Het kwam er aan alle kanten uit. Ik schaamde me dood. En mijn vriendin als een échte vriendin maar schoonmaken… Kort daarna gingen we gelukkig naar huis. Sommigen van ons stapten nog hartstikke ziek het vliegtuig in.

‘Daar ga ik niet naar toe. Veel te gevaarlijk!’ zegt haar man wanneer we vertellen dat we deze keer naar Mexico verhuizen. De drie jaren die volgen zien we elkaar elke zomer wanneer ik bij ze in huis bivakkeer. Wanneer mijn vader overlijdt crash ik ook een paar dagen in hun huis. En dan krijg ik in Puebla onverwachts een telefoontje uit Nederland. ‘We worden buren! We kunnen zó in elkaars tuin kijken!’ In de tijd dat wij nog in Mexico woonden verhuisde ze met haar gezin. Inderdaad schuin tegenover ons huis. Alleen met een verrekijker zouden we eventueel iets van elkaar, tussen de bomen door, kunnen zien. Wanneer mijn vriendin en ik in Amsterdam in een woonwinkel lopen te struinen laat ze ineens een fotootje op haar telefoon zien van een gave rode, maar oude brandweerbus. Ik ben meteen wild enthousiast als zelf zijnde een trotse eigenaresse van een antieke Volkswagenbus. Zij doet een bod en ineens zijn we beide in het bezit van een kampeerbus! We kamperen samen een paar keer in Zeeland. We maken ook samen op een zondagochtend hartstochtelijk ruzie met Duitsers wanneer we onze bussen vlakbij het Zeeuwse strand willen parkeren en die Duitsers heel star niet mee willen werken. We strikken daarna samen twee schattige bejaarde mannetjes om op onze volgeladen bussen te passen en hebben een heerlijke dag aan het zonnige strand. Ik ren die ochtend over het strand in mijn onderbroekje achter onze weggewaaide parasol aan en we lachen die dag wat af. Eigenlijk lachen we sowieso heel wat af wanneer ik nu terugblik op de afgelopen veertien jaar vriendschap. In een Spaanse parkeergarage met diverse etages waar we de uitgang niet konden vinden en oneindig veel rondjes reden op zoek naar de uitrit. Of op de terugweg van een hammam in Dordrecht, diep in de nacht, wanneer haar gastank kennelijk leeg was en de auto steeds zachter en uiteindelijk bijna voetstaps over de snelweg reed. Of die keer in het Spaanse Cadaquès waar we samen snorkelden in de ondiepe Middellandse zee en zij haar balans niet meer hield en tussen de zee-egels belandde. Tranen over onze wangen van het lachen! We zien elkaar geregeld op de yogaschool. Daar leren we onder andere dankbaar te zijn. En dat ben ik. Voor onze vriendschap. Voor het gezamenlijke plezier. Voor mijn jarige wereldvriendin.

Toekomstbeeld

Degene die de slogan heeft uitgevonden ‘snoep verstandig, eet een appel’ lijkt mij niet erg bijbelvast geweest.
- Wim Sonneveld

Ik sla mijn handen voor mijn mond. ‘Oh nee!’ slaak ik van schrik ook nog uit, geloof ik. Ik sta bij de Jumbo Foodmarket waar ze alle La Place Sint chocolade en marsepein verkopen sinds de Vroom & Dreesman warenhuizen niet meer bestaan. Toen wij terug keerden uit The States is onze traditie gestart. De meisjes waren toen vier en twee jaar oud. Op élke Pakjesavond sindsdien hebben wij een schaal vol roze marsepeinen varkentjes en luxe chocolaatjes in de vorm van Sint, Piet, het paard en de stoomboot op tafel staan. Zelfs als wij in het buitenland wonen zorgen we dat we die lekkernijen in huis hebben. De enige keer dat ik het niet mocht eten was toen ik zwanger was van de jongste en zwangerschapsdiabetes had. Ik was op een streng dieet. Uit frustratie had ik de marsepeinen varkentjes ingevroren en toen ze eenmaal geboren was, in de eerste week van het nieuwe jaar, heb ik de marsepein ontdooid en begon ik met snoepen. Dit specifieke snoepgoed hóórt gewoon bij onze Pakjesavond. Vorige week was ik zo verheugd om te zien dat alle La Place snoepgoed bij de Jumbo supermarkt op de taartafdeling lag! Tot een dag voordat wij ons Sintfeest vierden…er lag niks meer! Ik vroeg het aan de banketbakker achter de toonbank. ‘We hebben te weinig ingekocht mevrouw. Alles is uitverkocht en het komt niet meer binnen…’. Een heel grote teleurstelling! Bij de bakker in hetzelfde winkelcentrum hadden ze ook niks. Bij het bakkertje op het plein hadden ze nog één zakje bij elkaar geraapte Sint chocolade staan. Ik heb het natuurlijk meegenomen samen met een stuk marsepeinen worst waar ik thuis plakjes van kon snijden. Lang niet zo fijn als de varkenskopjes, maar ik kwam in ieder geval thuis met íets. Onze oudste dochter in Korea heeft gek genoeg wél ons traditionele marsepein en chocolade op haar kamertje. Wij hadden dat pakketje al weken geleden toegestuurd… Hoe heerlijk is het dan dat ik in mijn surprise tóch verborgen marsepeinen varkentjes vond?

In een vol geplande week in mijn agenda staat de afspraak om óók nog een avond naar een lezing te gaan. Van een heel bekende, invloedrijke trendwatcher. Mijn lief en ik gaan samen. Hij heeft alleen helemaal geen zin. Toch zijn we beide geprikkeld door deze man als we ’s avonds laat terug naar huis fietsen. Op de fiets dus. In de nabije toekomst hadden we via een ‘app gewoon even een taxidrone kunnen bestellen. Een zelfrijdende auto pikt ons dan op en rijdt naar een drone-station in de buurt. Daar wordt die auto met ons erin gekoppeld aan een drone. Deze vliegt dan automatisch naar ons huis. Niet eens een verre toekomstdroom eigenlijk… We komen deze avond vroeg aan op school en drinken eerst een kop thee. De zaal zit niet helemaal vol. Dit zal toch niet zonde van onze tijd zijn? Helemaal niet dus. Een rollercoaster van emotie die ervoor zorgde dat wij in de zaal allemaal geraakt werden. Deze lezing was met veel beeld waarbij de trendwatcher de meest actuele ontwikkelingen had toegevoegd. Het bleek een belevenis die mijn huidige kijk op de wereld fundamenteel heeft 'gereset'. A mind stretched by a new experience will never fall back to  it's old way of thinking, zei de spreker. Ik was ver voor het einde van de lezing al helemaal gaar. Zoveel interessante informatie die ik niet wilde vergeten. En het ging allemaal heel snel - aangepast aan een jonger publiek misschien - dus mijn concentratie was vereist. Toen hij opmerkte dat de gemiddelde concentratieboog van onze puberkinderen maar zes seconden is liet ik bijna de moed zakken. Het onderwerp was natuurlijk de nabije toekomst van onze kinderen. De middelbare scholieren van deze school. Onze jongste dochter. Ik spiegelde echter alles op mezelf. Natuurlijk regeert de waan van de dag en voor mij is dat een fijn gevoel. Maar waarom stellen we ons eigenlijk zo weinig de vraag welke fundamentele veranderingen de komende jaren op ons pad komen? Heel soms denk ik daaraan wanneer ik in een tijdschrift lees dat we binnen een aantal jaar in auto’s zonder bestuurder rondrijden bijvoorbeeld. We praten niet graag over echte verandering. We willen het wel, verandering, maar vooral bij de ander.  Maar volgens deze trendwatcher is de enige zekerheid op dit moment dat we ons in een transitie bevinden. En zij die voorsorteren op een fundamenteel nieuwe tijd zijn de winnaars. Hiervoor moet je niet kijken maar zíen. Dan zul je overal signalen ervaren die het einde van deze tijdgeest duiden. Luisterend naar zijn verhaal en zijn sprekende voorbeelden vroeg ik mezelf af onder welke steen ik de afgelopen tijd geleefd had? Er gebeurt nu al zoveel achter de schermen! Kijk maar naar de twee gen-gemuteerde baby’tjes die deze week in China geboren zijn. Maar goed, het ging dus om de toekomst van onze kinderen die avond. 2025. Hoe kunnen zij zich onderscheiden van al die robots en computers die binnenkort ons werk gaan overnemen? Ik wilde horen over zachtheid, over voelen, over mens-zijn. Gelukkig bleek dat ook zijn boodschap voor onze toekomst. Wij kunnen dit overleven door te verlangzamen, af te schakelen en door aandacht. Eigenlijk de boodschap die ik bijna dagelijks van mijn yogajuf krijg of in mooie, wijze spirituele boeken lees. Mindful zijn, langzaam leven en afkicken van onze digitale apparaatjes. Voor onze kinderen die over een paar jaar afstuderen en gaan werken noemde hij de belangrijke woorden; aanvoelen, inleven en begrijpen. De computer spuugt straks een oplossing, een rechtsuitspraak of een bedrijfsstrategie uit. Diegene die deze boodschappen écht kunnen begrijpen, interpreteren en toepassen hebben een streepje voor in de toekomst. In onze hypermoderne maatschappij. Hij eindigde zijn speech met de eigenlijk helemaal niet verrassende woorden: offline is de nieuwe luxe.

Flinterdun

“Love all, trust a few, do wrong to none.”
― William Shakespeare

We rijden ergens tussen België en Breda en ik zie op Google Maps, op mijn telefoontje, die vastgeklemd aan het voorruit hangt, dat Breda nog maar zes kilometer rijden is. ‘Gelukkig’ denk ik in mezelf, want het einde van mijn werktijd nadert en ik wil niet nogmaals over mijn werktijd heen gaan. Uit voorzorg had ik al een alarm aangezet die afging in de bakkerij waar ik met mijn cliënte een gezellig kopje thee dronk en we een stukje marsepein deelden. Aangezwengeld door mijn alarm wilde ik een beetje voort maken op weg naar huis. Daar merkte deze mevrouw in de rolstoel helemaal niks van. Ze ging eens rustig in de etalages kijken wat voor chocolade en koekjes ze mee naar huis wilde nemen. En nu ze er toch was, ook wat glutenvrije traktaties… Eindelijk liepen we naar mijn auto waar ik haar rolstoel heel snel in mijn achterbak kon schuiven. Gauw naar huis! Op weg sommeerde ze me dat ik om moest keren. Dit was niet de juiste weg naar Breda. En zij kon het weten zij kwam hier al jaren. Dat is waar, ik weet nog steeds de weg niet in en rond Breda. En dus keerde ik om en zag ik niet veel later op mijn mobieltje dat het ineens twaalf kilometer was naar Breda! Ik zei dat tegen mijn negentigjarige cliënte en zij zei dat ze het nu juist zo heerlijk vindt om rond te rijden in de auto. Ik wees haar er fijntjes op dat we nu niet meer op tijd bij haar huis konden zijn. Ze reageerde dat ze zelf veertig jaar gewerkt had en nooit op tijd thuis kwam. De toon was wat mij betreft meteen gezet deze terugweg…. Ik kon dat kennelijk goed verbloemen: zij had namelijk helemaal nergens last van. Ze zong allemaal oud-Hollandse liederen onderweg. Doorspekt met oude familieverhalen. Ze wilde wéér een langere omweg voorstellen dan mijn telefoontje aangaf toen ik haar duidelijk en kordaat zei dat we dat niet gingen doen. We reden rechtstreeks naar haar huis. Uiteraard ging ik even mee naar binnen om haar uit de rolstoel in haar stoel te helpen. Die paar minuten maakten nu ook niets meer uit. De tafel was al gedekt voor het avondeten. Ik wisselde een beleefd woordje met haar man en reed toen snel naar huis. Een half uurtje over de afgesproken tijd. Dit was niet de eerste keer bij deze mevrouw. Ik belde dus naar kantoor om dit te melden. Door de eenzaamheid merk ik dat cliënten niet willen dat je weg gaat en enorm tijd proberen te rekken. Bij een andere mevrouw waar ik wekelijks kom moet ik ook altijd zo geforceerd werken aan het afscheid. Wanneer we eenmaal thuis zijn en ik met mijn jas aan op het punt sta te vertrekken vraagt ze me haar agenda nog even samen door te nemen. Soms vraagt ze me of ik een deeltaxi wil inplannen. Of haar broer even wil bellen. Soms wil ze dat ik de post met haar doorneem. Wanneer ik zeg dat ik écht weg moet krijg ik een opmerking dat ik er dan niks achteraan moet plannen. ‘Dan hebben we meer tijd.’ Zij weet echter niet dat ik voor een zorgorganisatie werk. Ik ben ooit binnen gekomen als een vriendin van een vriendin. Denkt zij. De lijn tussen enerzijds mijn professie en anderzijds de relatie die ik opbouw met mijn clienten is flinterdun. Door mijn betrokkenheid en verantwoordelijkheidsgevoel kom ik af en toe wel eens in een loyaliteitsconflict met mezelf. Me aan mijn werktijd houden of toch iets extra’s doen voor de cliënt? Al mijn collega’s lopen hier tegen aan en daarom hadden we afgelopen week een workshop over dit onderwerp. Om te leren een goede weg te vinden in je loyaliteitsgevoel tussen wat de dienstverlening van je vraagt, wat de cliënt van je vraagt en de regeltjes waar we in de organisatie mee te maken hebben. In combinatie natuurlijk met je eigen normen en waarden.

We begonnen die middag in het dorpshuis met een ‘over de streep’ oefening waarbij meteen opviel dat alle collega’s eigenlijk tegen hetzelfde loyaliteitsgevoel aanliepen. Waar ligt de grens? Neem je dat pak melk meteen even mee voor je client als je toch boodschappen gaat doen? En breng je het dan ook even langs? En hoe regel je dat financieel? Ik hoorde allemaal herkenbare praktijkvoorbeelden. Zo was ik zaterdag samen met een mevrouw met jong Alzheimer in de Jumbo. Zij zou na het boodschappen doen naar boven gaan, naar haar appartement, en ik zou op mijn fiets naar huis stappen. Ze was vroeger kleuterjuf geweest en ze moest nog een paar uurtjes op de deeltaxi wachten. Ik wees haar erop dat de Sint op TV aankwam vandaag en dat ze lekker kon gaan kijken. Naar alle zingende kindjes op de kade. Ze wist echter niet meer hoe de TV aan moest. Stap ik dan toch op mijn fiets omdat mijn werktijd erop zit? Nee dus, ik zet mijn fiets weer op slot en loop mee naar boven om de TV voor haar aan te zetten. Hoe vaak ik niet iets te laat bij een meneer weg ga en dan tóch nog even de vuilniszak verwissel, en dan óók nog even weg breng naar de container aan het eind van de straat. Het zijn maar kleine dingen maar de begeleidster van de workshop gaf wel aan dat als je ze een pink geeft ze vaak je hele hand pakken. En later valt dat moeilijk terug te draaien. Onze directrice gaf daarbij ook aan dat je niet verzekerd bent buiten je werktijden. Vorige week is een collega gevallen met haar fiets en had een operatie nodig. Een heel gevecht met de verzekering als gevolg. Ik betrok dat meteen op mezelf. ‘Stel dat ik bij het oversteken met die vuilniszak in mijn hand aangereden word?’ Ik werd me meteen heel erg bewust van de consequenties. Ik kreeg de tip om mijn collega’s op kantoor in te zetten als de ‘bad guy’. ‘Zeg maar gerust tegen de cliënt dat iets niet binnen de regels van de organisatie past’ werd me verteld. En dat kon ik dus een dag na de workshop al in de praktijk brengen. Ik had wederom die mevrouw die van autorijden houdt naar binnen gebracht toen ze zei dat ze vergeten was dat er nog twee boodschapjes gedaan moesten worden. Een fles wijn en een doosje bonbons. Ik vertelde haar dat het heel vervelend is maar dat mijn tijd erop zat. (Ik was alweer een kwartier over mijn werktijd heen ondanks het alarm dat ik weer ingesteld had…) Ik mocht het van haar ook een dag later komen brengen. Niet dus! Ik heb kennelijk écht wat opgestoken over dat flinterdunne lijntje. Ik heb daarna doorgegeven op kantoor dat ik voor mijn zieke collega nu écht niet meer wil invallen bij deze mevrouw.

Fighting

Mijn Amerikaanse yoga lerares is een beetje een guru. Denk ik. Ik weet niet precies wat een guru is, maar ze is verschrikkelijk inspirerend en erg diepzinnig. Ze heeft veel levenswijsheid in pacht en kan prachtig vertellen om haar kennis te delen. De laatste weken is ze on fire zoals onze jongste dochter zou zeggen. Afgelopen week kwam ze met een prachtig stuk tekst dat ze voorlas tijdens de yoga les. Een tekst waarin ik me herken sinds ik naar de magische 50 loop. Ik wil het graag delen.

Once I asked a very successful woman to share her secret with me. She smiled and said to me…

‘I started succeeding when I started leaving small fights for small fighters.
I stopped fighting those who gossiped about me…
I stopped fighting my in laws…
I stopped fighting for attention…
I stopped fighting to meet peoples expectations of me…
I stopped fighting for my rights with inconsiderate people…
I stopped fighting pleasing everyone…
I stopped fighting to prove they were wrong about me…
I left such fights for those who have nothing else to fight..

And I started fighting for
My vision,
My dreams,
My ideas and
my destiny.

The day I gave up on small fights the day I started becoming successful and so much more content.’

Je zou denken dat het Sinterklaasjournaal in ons volwassen gezin niet zo’n grote rol meer zou spelen. Of op z’n minst elk jaar iets minder… Het tegendeel is echter waar. Jongste dochter en manlief volgen aandachtig het Sinterklaasjournaal. De samenvatting krijg ik ook te horen tijdens het avondeten. Voordat Dieuwertje weer begon met haar dagelijkse uitzendingen moest ons kind even nadenken over haar naam. ‘Bibbertje dok?’ gokte ze. Vorig jaar was zij door een Bredase basisschool gevraagd om een zwart pietje te komen spelen. Ze keek er enorm naar uit. Had bijzonder verlof gekregen van haar school. Helaas gooide de dermatoloog toen roet in het eten. Ze zat midden in allergietesten met tientalen pleisters op haar rug. De schmink zou alle resultaten door de war schoppen. Het werd ten strengste ontraden. Emmers vol tranen heeft ons kind gehuild. Ontroostbaar. Dit jaar werd ze wederom uitgenodigd. Ondanks haar allergie voor parabenen is ze zéker van de partij. Ze volgt het Sinterklaasjournaal dus op de voet. Haar vader wil de verhaallijn ook weten. Hij spreekt namelijk elk jaar alle kindjes van de fabriek toe die vol spanning in het theater wachten op de komst van de Heiligman. Of misschien kijken ze meer reikhalzend uit naar de grote cadeaus? Elk jaar staan de cadeaus op leeftijdscategorie uitdagend in grote dozen op het podium uitgestald. Voordat het tijd is de cadeautjes een voor een op te halen worden er gezamenlijk liedjes gezongen en een spannend toneelstuk gespeeld op het podium. Ik zal er die zaterdagmiddag natuurlijk ook weer bij zijn. Ik hou van dat sfeertje van ‘vol verwachting klopt ons hart’. Thuis vieren wij voor het vierde jaar achtereen Pakjesavond met surprises en dat is een groots ding bij ons in huis. Alle grote Hello Fresh dozen worden ineens bewaard in de garage. Heel kleine doosjes ook. Het plakband is plotseling op. Ik heb een grote voorraad pakpapier in huis gehaald. Nieuwe inktcartridges in de printer. En werkelijk élke avondmaaltijd wordt er gegist wie wie getrokken heeft met de lootjes. En hoever iedereen met z’n surprise is. Onze bijna veertienjarige is het meest fanatiek. Manlief kan er ook wat van om ons om de tuin te leiden. Ik heb deze week een beginnetje gemaakt met mijn surprise, maar ik ben nog lang niet klaar. Ik heb wél alle cadeautjes ingepakt in huis. Dat geeft rust en overzicht in mijn hoofd. De laatste dagen voor de bewuste avond heb ik voldoende inspiratie voor meerdere gedichten. Heerlijk. Ik kijk uit naar de gezelligheid, de lol en de zoetigheden. Ik zal zeker onze oudste dochter missen. Ze heeft haar Sint-pakket van thuis deze week in Korea ontvangen. Vroeg in de ochtend belden we met elkaar terwijl zij de doos opende en de gedichten voorlas. Ook bij het openen van het grote cadeau waren we. Een warme kruik van Texels schapenwol om haar bedje een beetje op te warmen in het winterkoude Seoul. Daarna ging iedereen zijn eigen weg naar werk en proefwerkweek. Zo kon oudste kind rustig op haar bed in haar studentenkamertje alle door-ons-met-liefde-geschreven gedichten en brieven herlezen. Het Sint snoepgoed gaat ze proberen te bewaren tot december. We hebben afgesproken dat we gaan bellen op Pakjesavond…dat maakt het gemis een beetje goed. Maar vooral het idee dat het dán nog maar drie weekjes duurt voordat we haar weer in onze armen sluiten!

Drek

I really enjoy not getting in a car and running errands on bikes.
- Stone Gossard

Duizenden sterren. Een heldere nacht. Pikdonker. En helemaal niet koud. Ik had een shawl omgedaan en een wintermuts op. Eerst de shawl weer los geknoopt. Niet veel later muts in mijn jaszak gepropt. Van de dreigende spanning kreeg ik het steeds warmer. Het was weer tijd voor onze jaarlijkse familietraditie. Eind oktober tot begin november is het steeds zover. De Halloween wandeltocht door het Kuinderbos in Flevoland. Helaas was deze keer onze oudste dochter niet mee die juist zo ontzettend van thrillers en spookverhalen houdt. Dit jaar waren er wederom zo’n zevenhonderd deelnemers. Binnen drie kwartier waren de kaarten uitverkocht. Er zat ongeveer vijf minuten tussen de vertrektijden van de tachtig verschillende groepen. Dit jaar waren we heel laat aan de beurt. Bijna negen uur. We sloegen dit jaar ook een ander bospad in waardoor we even ons richtingsgevoel kwijt waren. Helaas zijn mobiele telefoons en zaklampen ten zeerste verboden dus liepen we met dichtgeknepen ogen door de bomen te turen. Welke kant lopen we op? Steeds achter je kijkend of er niet een onverlaat achter je aan sloop. Goed voorbereid hadden we dit jaar onze rubberlaarzen aan, want andere jaren kwamen we wel eens met broeken en schoenen vol blupsie thuis. Meerdere malen trokken we elkaar deze avond onnozel van het pad af de modderige drek in. Zo donker! We blijven altijd als een groepje heel erg aan elkaar geplakt door het bos bewegen. Niemand durft achteraan te lopen. En niemand durft trouwens ook voorop te lopen… Zo houden we elkaars armen stevig vast. Of capuchons. Of gewoon helemaal om de middel geklemd als het een heel erg eng stukje is. Zoals een tent vol afgezaagde dennenbomen waar je geen hand voor ogen ziet. Dan trekken en duwen we elkaar de tent in, want we zijn allemaal bang. Soms komt er in zo’n tent een man met een kettingzaag achter je aan. Deze keer lagen er mensen op de grond aan je benen te trekken waardoor je heel wankel net niet voorover viel. Wel proberen we altijd het jongste telgje te beschermen. Ons jongste neefje van bijna tien jaar. Meestal loopt hij naast zijn moeder. Dit jaar kleefde hij aan mijn eega vast. Niet los te krijgen. Soms raakte ik deze avond tóch ongemerkt achter en werd ik ineens afgezonderd van de groep door enge identiteiten met capes aan en maskers op. Aan het eind van de avond was ik schor van het gillen dat mijn familie me moest redden en me vooral niet alleen moest achterlaten. Mijn zus werd ook ontvoerd en was door de paniek op haar knieën in de blupsie gevallen. Onze andere neef viel een paar keer waarvan één keer ongelukkig op zijn heup waardoor hij een beetje moest huilen. (Hij liep al met een arm in het gips omdat hij diezelfde week zijn duim gebroken had…) Meteen vallen de vrijwilligers dan uit hun rol en bieden een helpende hand aan, zetten een zaklampje aan en vragen ons dan of we allemaal nog okay zijn. Dat vind ik telkens weer fijn. We zijn namelijk een heel erg bang groepje familieleden die vooral elkáár de stuipen op het lijf jagen. Onze jongste dochter viel dit keer ook achterover een groezelige berm in en dan duurt het even in het stikdonker voordat we überhaupt weten wie er gevallen is. En waar diegene precies ligt. Enge momenten. Zo vragen we ons ook steeds hardop brullend af of ons jongste neefje er nog is. Telkens veel paniek. Na anderhalf uur spoken door het obscure bos ben ik telkens weer blij aan het einde te zijn. Iedereen is dan opgewonden en wil zijn avontuurlijke verhaal kwijt. Net een groep kakelende kippen. Als we allemaal wat bedaard zijn in het bosrestaurant lopen we naar de auto om door de donkere nacht in bijna twee uur tijd naar huis te rijden. Vol met sterke verhalen en uitkijkend naar de volgende huiveringwekkende griezeltocht. Over een jaar.

‘Ze heeft iemand van de straat gevraagd om die auto eruit te parkeren’ hoor ik de verkoopster bij de banketbakker zeggen. Het trekt mijn aandacht. Mijn cliënte en ik zijn een gebakje aan het uitzoeken in de vitrine. Op het plein waar we zijn parkeer ik soms twee keer per dag mijn grote Volvo. Het is een kriem om daar te parkeren. Teveel parkeerplekken op een te klein pleintje. Je kunt dus nauwelijks achteruit de parkeerhaven uitrijden om weg te rijden. Veel te krap. Ik kan ook nauwelijks inparkeren. Alleen als er twee parkeerhaventjes naast elkaar vrij zijn, omdat ik de draai met die lange auto niet kan maken. Helaas wonen drie van mijn vier cliënten dichtbij dit kleine plein. Ik neem ze meestal mee met boodschappen doen en dat is waarom ik daar telkens met de auto kom. Als ik onverhoopt toch alleen iets voor ze moeten halen ga ik vaak lopend of op de fiets van mijn cliënt. Sinds ik dit werk doe rijd ik dus veel meer in onze auto. Ik deed voorheen alles op de fiets. Ik rijd nu wekelijks met senioren naar de schaakclub, de kapper, het ziekenhuis, de tandarts, de apotheek en de huisartsenpraktijk. En soms ook leuke uitjes naar een hotel om te lunchen, het bos voor een wandeling, naar het stadscentrum om te winkelen of naar België voor een gezellig terrasje. Ouderen doen hun auto van de hand als het rijden niet makkelijk of vlekkeloos meer gaat. Wanneer ze vinden dat het op de snelweg allemaal te snel gaat, of dat in het donker rijden vervelend wordt of dat hun reactievermogen gewoon minder wordt. Ik kan dat begrijpen. In de straat van mijn cliënte waar ik om de dag moet parkeren rijden veel scholieren op hun fiets. Wanneer ik mijn auto moet keren kijk ik heel erg goed om me heen. En toch kan het gebeuren dat ik bijna een scholier aanrijdt die ik kennelijk tóch niet gezien had. Daar word ik onzeker van. Bij een andere client waar ik twee keer per week kom moet ik heel krap file parkeren in een smal oud straatje. Als ik geluk heb kan ik met mijn wielen over de stoep best aardig parkeren, maar vaker moet ik veel manoeuvreren om die grote auto een beetje aardig langs de stoep te zetten. Het kost me energie. Ik kan me voorstellen dat ik op een bepaald moment besluit mijn auto in te ruilen voor een kleiner formaatje of helemaal weg te doen. Gelukkig kan ik voor onze eigen deur prima zonder rompslomp parkeren. Zonder auto geef je namelijk wel een groot stuk vrijheid op. Vooralsnog blijf ik de komende decennia nog lekker zelf rijden.

Herfstvoedsel

Winter is the time for comfort, for good food and warmth, for the touch of a friendly hand and for a talk beside the fire: it is the time for home.
― Edith Sitwell

Ik veeg met een bezem al het herfstblad van onze oprit. Dit blad is alleen nog maar van de oude magnolia-boom afkomstig. Mooi gekleurd en gekruld herfstblad. Tussendoor zie ik al wat schilletjes van beukennoten liggen. Deze zullen een week of wat later volop vallen. Dan ligt ons pad vol kleine beukennootjes die tussen de stoeptegels blijven zitten. Binnenkort gaat onze beukenboom verkleuren. Met de warme gloed van het lage najaarszonnetje is het werkelijk een prachtig schouwspel. Ik kan daar de laatste jaren heel erg goed van genieten. Nog meer dan vroeger. Dat komt allereerst door het ouder worden denk ik. Door het voorbij glijden van de jaren. Rust vinden. Ook door het door-andere-ogen kunnen kijken. Zoals door de ogen van mijn yogajuf in Mexico. Als buitenstaander zie je andere dingen. Zij ziet andere dingen op de tuinfotootjes die ik haar sporadisch stuur. En door het door-háár-ogen kunnen kijken naar onze eigen tuin zie ik het ook. Een grote volwassen voortuin die afgebakend wordt door prachtig bruingekleurde beukenhagen. Met leibomen waarvan het blad geel begint te kleuren. Ruimte. De parel van onze tuin is natuurlijk de eeuwenoude beukenboom. Buiten zijn geweldig dikke stam, zijn grote stevige takken vol met blad en zijn enorme wortels die overal boven de grond proberen uit te piepen gaat er zo’n energie uit van die boom. Tijdens één van mijn yogalessen moesten we ons voorstellen dat we een dikke, oude boom omhelsden. De energie die ons voedde, de diepe wortels die ons hielpen te aarden en de takken die flexibel in de wind mee kunnen bewegen zonder af te breken. Ik dacht aan ‘onze’ boom en de tranen biggelden over mijn wangen. Ik hou van die boom! Ondanks, of misschien wel juist vanwege, alles wat hij in de herfst loslaat. Bij het vallen van het blad begint het seizoen om weer naar binnen te keren. Ik voel dat heel sterk. Ik heb behoefte om mijn ziel te voeden. Mijn yogajuf uit Mexico raadde me een inspirerend boek aan dat geschreven is door een uit Vietnam verbannen boeddhistische monnik. Deze heb ik meteen in huis gehaald. Zoals ik ook alle benodigdheden voor stamppotten in huis heb gehaald. Kilo’s aardappelen. Rode kool, boerenkool, winterpeen en ui. Zelfs het bijbehorende draadjesvlees, spek en rookworsten. Ondanks dat wij regelmatig vis en vegetarisch eten móesten we afgelopen week ineens traditioneel oerHollands eten. Zelfs pannenkoeken met spek en bataatsoep hadden we op het menu staan. Ik vermoed dat het te maken heeft met de zeer plotselinge omslag van zomers weer naar winters weer. Zonder aankondiging van de natuur zoals een herfststorm of een flinke regenbui. In de nacht dat de klok een uur terug ging vielen we patsboem in de winter. Vroeg donker. Nachtvorst. Guur weer. Winterjas aan. En lichtjes aan op de fiets.

Al foto’s nemend loop ik nog een keer door het lichte appartement van mijn cliënte. We hebben net anderhalf uur samen opgeruimd. En schoongemaakt. Er komt zo een makelaar. Haar broers en zussen hadden mij gevraagd alles klaar te maken voor de bezichtiging. Ik had vooraf de foto’s op funda.nl bekeken en zag dat ik vooral veel memootjes op moest ruimen. Na het ontbijt zijn we samen met de afwas begonnen. Daarna heb ik het aanrecht helemaal leeg gemaakt en alle pennen en geplakte notities onder in een lade gelegd. Mijn cliënte heeft jong Alzheimer en gaat over een paar weken naar een aanleunwoning verhuizen. Ik kom twee keer per week bij haar om haar te helpen met ontbijt en aankleden. Daarna kijken we in haar agenda naar de activiteiten van die dag en dan zorg ik dat alles klaar staat. Zang, wandelen, yoga, vriendinnenbezoek of gym. Ondanks dat ze gaat verhuizen wil ze graag dat ik blijf komen om haar te helpen de dag op te starten. Normaal kom ik een uurtje, maar vandaag heb ik drie uur de tijd om haar te helpen om alles voor te bereiden voor het bezoek van de potentiële kopers. Na alle donkere, gure herfstdagen hebben we vandaag een knalblauwe lucht. Zij stofzuigt en ik ruim alle kleding op in de kasten. Gebruikte handdoeken en vele schoenen worden verstopt. Maar vooral veel briefjes die overal opgeplakt zijn heb ik voorzichtig verwijderd in een lade of een mandje gestopt. Briefjes als ’hoorn weer op de haak leggen’ of ‘nare dromen-pillen op nachtkastje laten liggen’. Op elke deur is een symbool geplakt met wat er achter te vinden is. Deze symbolen van de badkamer, slaapkamer, WC heb ik laten hangen. De foto’s op elke keukenlade met wat erin ligt heb ik ook laten zitten. Maar de losse boodschappenlijstjes en ‘to do’ lijstjes heb ik opgeruimd. Haar leven hangt van briefjes en een bijzondere klok af. Een klok die bij elke activiteit een bel laat afgaan. Haar zussen en broers voeren de activiteiten in. Dat is haar leidraad door de dag heen. Als het tijd is om haar appartement te verlaten omdat de makelaar bijna komt gaan we samen op een zonnig terras zitten. Zij met een kop thee en ik met een warme chocomel van echte melk en een brok chocolade gemaakt. We delen samen een appeltaartje. Het is vandaag de laatste dag van oktober en in Mexico vieren we dan Día de los Muertos. Feest op de begraafplaatsen. Ik vertel mijn cliënte hoe wij drie jaar lang deze feestdag gevierd hebben op verschillende begraafplaatsen. Ik vertel haar over de paarden op de kleine begraafplaats op een berg waar de cowboys op hun knieën het graf schoonmaakten, de dansende familieleden op het graf met muziekinstrumenten en bier. De vele oranje bloemen in oude olijvenblikken op de graven. Voor de voordeuren gestrooide oranje bloemenblaadjes om de zielen de weg naar huis te laten vinden. De ofrenda’s in huizen met lievelingseten van de overledenen. De keer dat ik geroepen werd om mee te bidden bij een groot familiegraf toen ik foto’s aan het maken was. Ik laat haar een lief filmpje op mijn telefoon zien die mijn Mexicaanse vriendin onlangs gestuurd heeft. Ze geniet van mijn verhalen. Ik geniet van het warme zonlicht en haar gezelschap. Even later breng ik haar lopend bij het verzorgingstehuis waar ze gaat wonen. Ze gaat daar een warme maaltijd nuttigen. Ik hoop dat de makelaar een goed bod krijgt. Zo kan ze snel een nieuwe fase van haar leven instappen.

Noord en Zuid

The key is we have to keep those communications together, and we all agree on one goal - a denuclearized North Korea.
- Nikki Haley

Over minder dan twee maanden haalt onze oudste dochter ons op van de luchthaven in Seoul. Zij spreekt tegen die tijd een redelijk woordje Koreaans. Ze zit op Koreaanse les en doet haar examens op de universiteit. Ze vindt het niet eens zo moeilijk, zegt ze. Wij volgen hier het nieuws rondom Korea. Via onze familie ‘app licht ik haar in over de hoopvolle vredesontwikkelingen tussen Noord en Zuid. Het is niemand ontgaan dat de Noord-Koreaanse dictator en de president van Zuid-Korea namelijk bereid zijn om vrede te sluiten. Vrede na de Koreaanse oorlog in de vijftiger jaren. Open grenzen tussen beide landen. Verzoening willen de mannen onder meer realiseren door sámen de Olympische Spelen in 2032 te organiseren. Ook willen ze zich inzetten voor een kernwapenvrij schiereiland Yongpyong. Daarop bevindt zich nu een nucleair onderzoekscentrum. Dictator Kim zei dat hij voor het einde van dit jaar een bezoek brengt aan Seoul. Dat is al heel snel. En dat zou vóór onze komst al gebeurd kunnen zijn. Beide leiders hebben na afloop een handtekening onder een verklaring voor vrede gezet. Een verklaring die het tijdperk van vrede en welvaart dichterbij brengt. Verder willen ze spoor- en wegverbindingen aanleggen, familieherenigingen toestaan en samenwerken op het gebied van gezondheidszorg. Een en al positiviteit. Families uit Noord- en Zuid-Korea, die door de Koreaanse oorlog van elkaar werden gescheiden, hebben elkaar ondertussen voor het eerst in ruim een halve eeuw weer gezien.  De foto’s die ervan zijn genomen zijn indrukwekkend. Honderden mensen uit de buurlanden namen reeds deel aan een reünie in een Noord-Koreaans resort. Het ging om broers, zussen en andere familieleden die door de Koreaanse Oorlog aan verschillende kanten van de grens kwamen te wonen. In sommige gevallen konden ouders hun kinderen weer in de armen sluiten. Sommige deelnemers waren zo fragiel dat ze in rolstoelen zaten of ondersteuning nodig hadden tijdens de circa twee uur durende bijeenkomst. Vanwege hun hoge leeftijd werden de deelnemers vooraf door artsen gekeurd. Uiteengescheurde families kunnen weer tijd met elkaar doorbrengen, maar dan moeten ze ook wel een beetje geluk hebben. Meer dan vijftig duizend mensen staan nog op een wachtlijst voor een hereniging. Er wordt geloot wie mag deelnemen. Nog niemand heeft de kans gekregen om twee keer deel te nemen aan de hereniging.

Het wapengekletter is al 65 jaar geleden gestaakt, maar de vrede is nooit getekend. De Koreanen leven nog altijd permanent onder oorlogsdreiging. De tien miljoen inwoners van Seoul weten bijvoorbeeld dat de hoofdstad binnen enkele minuten grotendeels vernietigd kan worden door op scherp staande raketten vanuit het noorden. En in die stad met oorlogsdreiging woont onze oudste dochter nu al een paar maanden. Ze merkt helemaal niks van oorlogsdreiging in de stad. Alhoewel ze wel veel jonge militairen op straat ziet. De jonge generatie waar zij mee optrekt zijn niet met de oorlog opgegroeid. Het nieuws over de kleine stapjes op weg naar vrede krijgt zij niet mee via TV. En niet via haar Koreaanse vrienden. Ik stuur haar soms een krantenstukje. In Noord-Korea is de oorlog nog sterker aanwezig. In de propaganda van het communistische regime speelt de Amerikaanse vijand de hoofdrol als slechterik, met Zuid-Korea als handlanger. De halfjaarlijkse grootschalige militaire oefeningen van de Amerikanen en Zuid-Koreanen zijn voor het noorden steeds weer een grote bedreiging. Vrede is voor beide kanten zeer aantrekkelijk. Voor een écht vredesverdrag zijn ook de andere partijen nodig die meevochten in de Korea-oorlog: China en de Verenigde Staten. Zo’n intentieverklaring voor vrede die de leiders laatst samen ondertekend hebben is een stap die uitermate belangrijk is. Streven naar vrede maakt de weg vrij voor economische ontwikkeling, met name in het arme Noord-Korea. Nu maken beide landen hoge kosten voor de opbouw en het in stand houden van het militaire apparaat. Zeker het ontwikkelen van kernwapens is heel duur voor het door sancties getroffen Noord-Korea. Het geld dat overblijft, als deze kosten niet meer gemaakt hoeven te worden, kan ten goede komen aan de opbouw van de economie. Donald Trump reageerde verheugd op het nieuws.”Het Noord-Koreaanse staatshoofd heeft ingestemd met nucleaire inspecties en het permanent ontmantelen van een testlocatie. Ondertussen worden er geen nucleaire tests meer gedaan. Heel spannend!” Het zou toch heel mooi zijn als er straks open grenzen komen komen tussen Noord en Zuid? En nog mooier als onze dochter er op dat moment bij is? Dat zij in Korea is op het moment dat er geschiedenis geschreven wordt? Of dat wij dit jaar met z’n vijfjes de grens kunnen overlopen om Noord-Korea te bezoeken??

Gangsta granny

We're the only animal that wakes up and doesn't stretch.
- Conor McGregor

Mijn oude tante, die naar de negentig loopt, is een ‘gangsta granma’ hoor ik onze kinderen op de achterbank in de auto zeggen. Het is donker en we zijn op weg naar huis. Voordat we naar mijn tante reden zijn we eerst een paar uurtjes naar het strand geweest. Ze woont er zo’n tien kilometer vandaan. Het was onverwachts - door storm Leslie - tóch plotseling nog een paar dagen langer zomers weer. Ook al was het al half oktober… Op Zandvoort scheen de zon. Zoals altijd genoten we van het geluid van de golven en de geur van de zee. Het uv-licht schijnt heel gezond te zijn. Als de uv-straling je lichaam via je huid binnendringt maak je stikstofoxide aan. Deze stof komt in je bloedbaan en verlaagt je bloeddruk. Rond theetijd waren we bij mijn tante. Mijn lief begon meteen te grappen en mijn tante grapte net zo hard terug. ‘Ik krijg je nog wel!’ waarschuwde ze. De boef! Onze meiden vonden dat geweldig. Toen de thee en de koekjes eenmaal op tafel stonden plofte gangsta granma met een harde plof in haar stoel, haar voeten in de lucht. Onze middelste dochter proestte bijna haar thee uit van het lachen. Mijn tante vertelde een verhaal over haar laatste groepsreis naar Corsica en Sardinië. Er was een zeventiger mee die opnieuw verliefd werd nadat ze weduwe was geworden. Het verliefde seniorenstelletje pakte soms voorzichtig elkaars hand vast. Mijn tante en haar vriendin giechelden als schoolmeiden om die kalverliefde. ‘Zoals jullie daar ook om lachen met je vriendinnen’ en ze wees naar onze dochters en lachte er vrolijk bij. Gangsta granma. Ze lacht om haar eigen grappen. Net als ik. Dat vonden de kinderen zó grappig en herkenbaar. Mijn moeder is sinds de geboorte van onze jongste dochter niet meer onder ons. De meiden vinden het daarom juíst leuk om mijn mindere punten te herkennen bij de oudste zus van mijn moeder. Het grappigst is natuurlijk het-geen-diepte-kunnen-zien waardoor mijn tante ook naast de glazen schenkt. Net als ik. Hilarisch natuurlijk! Tijdens het vorige gezamenlijke etentje in een restaurant goot mijn tante met een stalen gezicht haar flesje cola leeg naast haar glas. We kwamen bijna niet meer bij. Deze keer schonk ik zelf het water uit de kan zo naast het glas. In hetzelfde restaurant. Haar buurvrouw stond die middag ook voor de deur. Een klein oud besje. Nog ouder dan mijn tante. Wel heel kras. Haar telefoon deed het niet meer, zei ze. Mensen konden haar wel bellen, maar zij kon niemand bellen. Om het te showen had ze haar telefoon meegenomen en belde ter plekke mijn tante. Er gebeurde niks. Mijn lief liep behulpzaam met haar mee naar huis en er mankeerde natuurlijk niets aan de telefoon. Ze belde haar kleinzoon en vertelde hem opgewonden dat ze al de hele middag probeerde zijn vader te bereiken. Dat ze er zelf ook niets van snapte… ‘Hoe gaat het met je, Joris?’ eindigde ze haar betoog. De puber antwoordde verveeld ‘Met mij goed.’ en ik hoorde hem erachter denken ‘Met u ook?’ En daar moest ik dan weer zó om lachen.

Het prachtig gekleurde visje zwom de hele tijd hetzelfde rondje. Naar boven, achter een rots langs, een bochtje om en loodrecht naar beneden. Honderd keer. En meer. Treurig. Wij stonden achter het glas ernaar te kijken. Net beren die lange tijd achtereen heen en weer lopen, zonder specifiek doel. Het gaat te ver om te zeggen dat dit gedrag een indicatie is van slechte leefomstandigheden, maar natuurlijk is het niet. We stonden naar een aquarium met visjes uit de Caribische zee te kijken. Sowieso een merkwaardige ervaring voor ons, omdat wij regelmatig gewoon zélf tussen die vissen gezwommen hebben. Dat bedoel ik niet verwaand. Toen we in een tunnel naar een eenzame zeeschildpad stonden te kijken kwam hetzelfde gevoel terug. Deze arme schildpad in dit aquarium… Een paar zomers geleden zwommen wij zelf tussen de zeeschildpadden. Natuurlijk mijn onvergetelijke één op één ontmoeting met een schildpad in de Caribische zee. In Belize. Maar ook het hand in hand zwemmen met onze jongste dochter. Achter een enorm grote zeeschildpad aan in de Golf van Mexico. Of de kleine zeeschildpadjes die we bij zonsondergang zelf uitgezet hebben op het strand. In de Grote Oceaan. Ik denk ook terug aan de schildpadden die we in Mexico voorbij zagen dobberen in zee met een vogel op hun rug. Zo lief. Eigenlijk deed dit bezoek aan Sea Life in Scheveningen ons een beetje pijn. Het is best een klein aquarium als je het vergelijkt met andere aquaria in de wereld. En wat achterstallig onderhoud. We liepen naar buiten via de kooi van twee otters die een klein waterbadje hadden en wat speelruimte met takken. Ze werden net gevoerd met stukken vis. Een dame legde de bezoekers het een en ander uit over de microfoon. Dezelfde dame sprak me later aan toen ik naar de otters stond te kijken. Dat ze er zo lief uitzien maar dat ze heel scherpe tanden hebben. ‘Dat weet ik’ zei ik. Ik heb ze in het Amazone regenwoud gezien toen ze piranha’s vingen en ze kapot scheurden met hun tanden. Die otters hadden daar heel wat meer ruimte en groen dan hier, dacht ik erachter aan. Toen we eerder het aquarium binnen liepen werden de roggen net gevoerd. Roggen. Dan denk ik altijd aan onze oudste dochter die met snorkel en al voor ons uit zwom in een azuurblauwe oceaan en ineens hijgend ons tegemoet kwam zwemmen. Ik dacht dat ze een haai gezien had ofzo. Ze kwam niet uit haar woorden. Het bleek een reuzenmanta geweest te zijn, die wel zeven meter doorsnee kan hebben. We zwommen allemaal als gekken terug naar de pier. We hebben op San Pedro ook eens roggen geaaid die in het ondiepe deel van de zee gewoon bedelden om restanten uit de netten van de visserlui die dat daar terug wierpen in zee. Ik wil helemaal niet pochen, maar als ik dan door zo’n aquarium loop gaan mijn gedachten alleen maar terug naar al die bijzondere momenten die wij mee hebben mogen maken in de natuur. Ik ben niet tegen dierentuinen of het houden van dieren, wel vind ik de manier waarop we dat doen niet geschikt voor alle dieren. In dit kleine aquarium werd de opbrengst van de kaartjes gebruikt om goede doelen voor wilde dieren te steunen in de wereld. Daar sus ik mijn geweten mee.

Toptijd

Keep silence for the most part, and speak only when you must, and then briefly.
- Epictetus

Ik voel me een beetje zoals Corry ‘king’ Konings in Expeditie Robinson zich gevoeld heeft. Ik ben ‘kamp-oudste’, maar doe niet onder voor de jonkies. Ze doet tenslotte nog steeds mee, ook al zit ze op Duivelseiland. Door mijn collega’s ben ik eigenlijk gedwongen tien kilometer mee te rennen in de Singelloop. In het jonge team van mijn werk. De meeste zijn begin dertig en de oudste is vierenveertig jaar. Ik ben ‘kamp-oudste’. Natuurlijk loop ik twee keer per week in het bos. En sinds twee weken trouwens weer op de baan. Dus ik heb zeker een basisconditie. En ik weet ook honderd procent zeker dat ik deze afstand uitloop. Het is meer de manier waarop. Wanneer ik twee weken voor de wedstrijd zelf tien kilometer in m’n uppie in het bos loop neem ik mijn tijd eens op. Niet om over naar huis te schrijven. Ik heb zelden zo langzaam gerend… Dat voorspelt niet veel goeds voor de wedstrijd. Daardoor krijg ik wel de drive om tot de wedstrijd drie keer per week stevig te trainen. Wanneer ik mijn sportieve collega’s op de dag van de loop ontmoet in het Chassé theater zijn ze niet vooruit te porren. Ze willen nog wat drinken en eigenlijk ook nog wat eten. Ik wil alleen maar mijn tas inleveren en naar het startvak lopen. Ik moet me aanpassen. Eigenlijk is het ook beter om een stukje in te lopen, maar daar doen ze ook niet aan. We doen mee aan de zogenaamde ‘bedrijvenloop’ en daar horen allerlei extra’s bij zoals consumptiebonnen, belegde broodjes, bakjes yoghurt, fruit, gratis tassenopslag, een boodschappentas als cadeautje en muziek in het theater waar vandaan we vertrekken. En ook weer verzamelen. Wanneer het startschot afgegaan is lopen we voetje voor voetje in de drukte en zodra er wat ruimte is schieten mijn collega’s weg. Ik loop nog rustig op te warmen en neem me voor niet te snel te starten. Na drie kilometer loop ik uit op de laatste collega die nog naast me loopt. Het gaat goed. Ik voel me goed. De zon schijnt volop. Ik hoor veel muziekbands spelen en ik word herkend door mensen uit het massale publiek. Door mensen uit mijn trainingsgroepje en door collega’s langs de lijn. Mijn lief en twee dochters fietsen met het parcours mee waardoor ik wel vijf keer onderweg door ze aangemoedigd word. En dat is echt heel leuk. Ik loop tenslotte toch maar in m’n uppie. Ik gil trots naar mijn lief dat ik de vijf kilometer in een eenendertig minuten heb gelopen. Dat betekent dat ik een toptijd kan rennen over de tien kilometer. Ik voel me gedragen door het enthousiaste publiek. Zo kom ik met een persoonlijk record aller tijden over de finish. Ik blijk niet zo heel veel achter mijn jonge collega’s aangerend te hebben. En ik ben niet eens de laatste van ons team. Net zoals Corry ‘king’ Konings heb ik mijn vaardigheden. Zoals zij weet hoe je bamboestokken aan elkaar moet knopen om ladders en bedden te bouwen weet ik dat je je energie moet sparen tot het eind van de race. Nooit te snel starten. We verzamelen na de wedstrijd en maken groepsfoto’s in het theater. Ik laat me daar ook gratis masseren. De masseuse masseert een pijnlijk spierknoopje weg. We leveren onze consumptiebonnen in. Ik eet belegde broodjes als lunch, maar ik blijf vooral verbaasd over mijn eindtijd. Deze toptijd laat ik daar in mijn medaille graveren. Met trots.

Wat een heerlijke stilte. Het herfstzonnetje verwarmt onze ruggen. Mijn cliënte en ik staan op een bruggetje over de reling gehangen. Waterlelies. Het water kabbelt zachtjes. We drentelen wat door de kasteeltuin van kasteel Bouvigne. De zon staat laag en geeft warm licht. Toen ik iets eerder op de middag binnenkwam bij mijn cliënte thuis had ze de boodschappen voor de komende twee dagen al gedaan op de fiets. We hadden elkaar vanmorgen zelfs even gedag gezegd in de Albert Hein waar ik een boodschap deed voor een andere client. We hadden het plan gevat deze maandagmiddag lekker van het herfstzonnetje te genieten en daarom naar het Mastbos te gaan. Toen we langs het sprookjesachtige kasteel reden stelde ze spontaan voor om te kijken of de kasteeltuinen open waren voor bezoek. En dat bleek zo te zijn. Het 15e eeuws kasteel is tegenwoordig niet meer van binnen te bezichtigen omdat er een kantoor van waterschap in gevestigd is. De tuinen zijn doordeweeks wel vrij toegankelijk. Ik ben ooit op Kastelendag, meer dan een decennium geleden, met ons gezin wél binnen in het kasteel geweest. In de lange rij voor de toegangsdeur werden we vermaakt door mensen die verkleed waren zoals in de Middeleeuwen. Er was een nar gek aan het doen en iemand speelde op een doedelzak. De sfeer was heel erg Middeleeuws daar op die ophaalbrug. De prachtige tuinen van landgoed Bouvigne zijn het bezoeken meer dan waard. Er is een Engelse tuin, een Franse tuin en een Duitse tuin. Een notenboomgaard. Stilte. Veel eeuwenoude bomen waarvan het blad deze middag prachtig rood gekleurd is, fonteintjes en beelden. Er is ook een grafkapel van wijlen monseigneur Frencken, maar die meneer kreeg in 1971 een andere rustplaats. Nu dient deze kapel als laatste rustplaats voor twee verstandelijke gehandicapte meisjes. Tijdens de evacuatie van hun internaat in 1940 liepen zij vanuit Nijmegen naar Breda en overleden tijdens de wandeling. Zij werden tijdelijk in de tuin van Bouvigne begraven en zijn onlangs in 2016 herbegraven in de grafkapel. Al vanaf 1494 is er in de archieven sprake van een omwaterd stenen huis, later het kasteel. Het Mastbos is vanaf 1515 aangelegd. Graaf Hendrik III van Nassau heeft het nabij gelegen Mastbos destijds laten aanleggen. Voor de aanleg was dit gebied heideveld met een aantal kleinere eikenbossen. Het was prins Maurits die opdracht gaf aan de landmeters om het Mastbos in kaart te brengen en een omheind jachtgebied aan te leggen. Nu, honderden jaren later is het een fantastisch volwassen bos. Eén van de alleroudste naaldbossen van Nederland. Ik kom er wekelijks. Vaak zelfs meerdere keren per week. Vanmiddag zitten mijn cliënte en ik samen op een bankje in de warmte van de najaarszon. We kijken naar twee jonge meiden die door een fotografe in het zachte licht van de laagstaande zon vastgelegd worden. We spreken naar elkaar uit wat een cadeautje dit onverwachte bezoek is.

Een blote meester

Nothing is better than going home to family and eating good food and relaxing.
- Irina Shayk

Ik sta op het punt om helemaal in m’n blootje de zware houten deur open te doen totdat mijn zus vraagt: ‘Wat heb je nou eigenlijk aan?’ ‘Niks’ antwoord ik en dan schieten we keihard in de lach. Ik heb haar nét daarvoor van mijn terugkerende droom verteld. Mijn droom waarin ik me poedelnaakt tussen mensen begeef die aangekleed zijn. Dat ik - als enige - vergeten ben mijn kleding aan te trekken. Waarschijnlijk horen de mensen aan de andere kant van de deur ons lachen, zo luid zijn we. Ik spiek door het piepkleine raampje om te kijken wat ze dragen aan de andere kant van de deur. ‘Een handdoek. We moeten een handdoek omslaan.’ zeg ik tegen mijn zus. We zijn een hele dag en avond samen in een sauna op de Veluwe. Toen we aankwamen lieten we ons rondleiden, want het was onze eerste keer in deze sauna. Na een rondje lopen duizelde het me, maar mijn houvast was de dame achter de bar. Toen mijn zus en ik verloren achterbleven in de bar vroeg ik haar hoe we bij de kleedkamer kwamen. Na ons uitgekleed te hebben stonden we kort daarna weer verdwaasd voor dezelfde dame achter dezelfde bar. Deze keer met alleen een badjas aan. Dezelfde vraag. We moesten er zelf hard om lachen. Zó idioot! De barvrouw stuurde ons naar buiten. ‘Ga daar maar eens rondlopen dan zien jullie van alles.’ We zagen een groot zwembad, bubbelbaden en een tiental sauna’s in houten hutjes en zelfs één op een boot. Na de lunch namen we de boot die aangedreven werd door een houten vuur. Heel relaxt lagen we met z’n tweetjes in de Finse sauna en voer de boot naar de overkant van het meer. Kennelijk was hij ook weer terug gevaren, want ineens kwamen er allemaal nieuwe mensen binnen stappen. We snapten er niks van. We bleken al een tijdje weer aangemeerd te liggen! Het spannendst was de Helsinki opgieting. We lieten ons verrassen door een jonge man met baard en lang haar. De löyly-meester. Hij droeg op dat moment een badjas en toen iedereen bloot op de houten bankjes had plaats genomen zei hij dat hij z’n werkkleding even aan ging doen. Dat was een geruiten doek die hij om zijn lendenen behoorde te slaan, maar hij nam eerst uitgebreid de tijd om in z’n nakie het hele proces van het Finse opgiet ritueel uit te leggen. Mijn zus en ik keken elkaar met grote ogen aan. Wij zaten namelijk op de onderste bankjes als nieuwelingen. De opgieting bleek overigens heerlijk. Uit drie emmers goot hij water met olie van berkenboom, lavendel en eucalyptus over de kolen en de hete, geurende damp die opsteeg van de kolen wapperde hij met een handdoek over ons heen. Hij draaide met zijn handdoek cirkels om de vochtige lucht in de sauna goed te verspreiden. Het werd zo steeds heter in de sauna. De mensen bovenin kreunden van de hitte. De finale bestond uit twee stappen die samen 3,5 minuut duurde. Ik kreeg wat nerveuze hartkloppingen omdat ik bang was dat het misschien té heet zou worden. De bebaarde meester wapperde op zo’n manier dat je je eigen golf van bloedhete lucht over je lijf heen kreeg wat resulteerde in kippenvel zoals bij koorts. Tussendoor kregen we ijsblokjes uitgedeeld waaruit je verkoeling kon vinden door de blokjes in je gevouwen handen te doen en daar in te ademen. Heel spannend vond ik het allemaal… Toen ik eenmaal weer buiten stond met een heerlijk waterijsje in mijn hand vond ik het löyly ritueel eigenlijk wel heel aangenaam. Volgende keer proberen we weer zo’n ritueel mee te doen!

Met z’n drietjes zitten we in een Bredaas restaurant van Kentucky Fried Chicken. Met z’n drietjes, want dat is de samenstelling van ons gezin de laatste maanden. En de komende maanden trouwens ook. Onze jongste dochter heeft vanmiddag een vaccinatie gekregen en ze had ook een setje mooi gelukte schoolfoto’s mee naar huis genomen. Je moet maar een reden hebben om niet zelf te koken! En zoals dat tegenwoordig gaat worden er online beelden gedeeld in de KFC. Zo komt het dat onze andere twee dochters rap doorhebben dat we daar eten. ‘Niet eerlijk’ schrijft de een in de familie app. ‘Niet eerlijk’ schrijft de andere vanuit Seoul. Ze hebben gelijk. Eigenlijk horen we gezellig met z’n vijfjes daar te zitten. De werkelijkheid is anders. Een paar weken geleden liet oudste kind in den vreemde weten dat ze wat Hollandse dingen miste. Ik ging meteen aan de slag. Ik vulde een pakket met Nesquik sticks, pakjes fruitthee, twee zakken pepernoten en een zak drop. Bij DHL bleek helaas dat de verzendkosten naar Korea toch wel heel hoog waren, dus hielden we ons binnen de twee kilo. Alles heel strak ingepakt en vier handgeschreven brieven er nog tussen geschoven. De verzendkosten waren nu onder de drie tientjes. Hoe lang zou het pakketje onderweg zijn? De medewerker van DHL had geen idee. Onze ervaringen in Mexico waren zo’n zes weken - mits het pakketje aankwam! De eerste twee weken bleef op de tracking link te lezen dat het pakket nog steeds in Nederland was. Dochterlief checkte het dagelijks en ging zich zorgen maken. Ze keek zo uit naar het pakket! ‘Mam, je hebt toch wel een douaneformulier ingevuld!’ kreeg ik te horen. Natuurlijk! Ik belde verontrust naar DHL. ‘Vanmorgen is het pakket aangekomen in Zuid-Korea, mevrouw.’ Het kon uiterlijk nog een paar dagen duren stelde ik ons kind gerust. Een dag later kregen we prompt bij dageraad een met blijdschap gevulde app. Het pakket was gearriveerd! Nu we de weg weten en hoe lang het duurt kunnen we het experiment herhalen. Over ruim twee maanden staat ze ons op te wachten op de luchthaven in Seoul. De tijd ertussen kunnen we doorbreken met een oerHollands Sinterklaaspakket. Sinterklaasfeest is voor mij het moment dat ik ons oudste kind het meest zal missen. Haar aanwezigheid en bijdrage aan de zelfgemaakte gedichten, surprises en gezelligheid…

Magische kring

Hoe meer je eenvoud waardeert, hoe diepzinniger je begrip wordt.
- Chögya Trungpa

Op een massagetafel met een heerlijk zacht matras met daar overheen een paarse badstoffen hoes lig ik met mijn kleding aan op mijn buik. Ik heb net een kort gesprekje vooraf gehad met een Belgische meneer die net iets ouder is dan ik. Een alleraardigst Belgisch accent. Hij gaat mij een integratieve massage geven. Ons lijf bestaat voor meer dan zeventig procent uit water. Door mijn lichaam te wiegen gaan de moleculen weer op hun plek bewegen en raakt alles in balans en harmonie. Ik ben bij de Open House van mijn yogaschool waar ook veel bijzondere therapeuten gehuisvest zijn. Zo helpt de acupuncturiste aldaar mij al jaren. Tijdens de yogalessen gebeuren er vaak bijzonder dingen. De Antwerpse masseur wrijft over mijn kleding. Hij wiegt mijn armen. Hij wiegt mijn voeten en benen. Het voelt zo heerlijk zacht en ontspannend. Zijn massage zorgt voor diepe rust en lost fysieke blokkades op. Het voelt teder en werkt helend. Hij combineert het ook met reiki. Een bijzondere man. Ik stel me voor dat zijn massages ook veel kunnen betekenen voor ouderen die vaak behoefte aan aanraking hebben. Helaas komt het te vaak voor dat niemand ze meer zacht aanraakt… Aanraking geeft een gevoel van welbehagen en zorgt voor hernieuwde vitaliteit. Ik beloof hem dat ik zijn brochure en visitekaartje volgende week mee neem naar kantoor om mijn collega’s te informeren over deze vorm van massage. Niet veel later zit ik in een vrij donkere ruimte in een kring met zo’n acht andere mannen en vrouwen. In het midden een talking pyramid en daar omheen een cirkel van tarotkaarten, op z’n kop uitgespreid. Ik zit bij een sessie over self-healing. Ik voel me een vreemde eend in de bijt. De leidster ken ik omdat ik een paar therapeutische sessies bij haar gehad heb. Een heel sprankelende, frisse jonge vrouw die heel gevoelig is en daar haar kracht van heeft gemaakt. Ik voel me niet op mijn plek tussen al die mensen die al veel weten van self-healing. De leidster voelt dat er iets in de groep niet klopt. Ze sluit haar ogen en geeft aan dat we allemaal moeten verschuiven in de kring. Ze had een tekst voorbereid om over te dragen aan ons maar ze voelt dat ze het niet zo moet doen vanmiddag. Ze wil óns laten praten. We zitten met gesloten ogen en moeten voelen. Voelen we de persoon die naast ons zit? En aan de andere kant? Ik voel het niet. Er komt een gesprek op gang over een spirituele reis en creatie. Over in de emotie gaan die onder de pijn zit. Over angsten die je kunt ontvangen van wel zeven generaties vóór jou. Over afscheid nemen van je pijn en daarom van bepaalde mensen om je heen. Ons bestaan is een wonder, een experiment van creatie en wij hebben het recht dat mysterie te onderzoeken. In deze cirkel voel ik me klein en onhandig. Soms begrijp ik de dingen die ze zegt. Soms helemaal niet. Wat ik wel begrijp is dat je het best langzaam kunt leven. Pas als je rust in jezelf hebt gevonden kun je je lijden verlichten en niet alleen jezelf, maar ook de kring om je heen bevrijden. Op het eind van de sessie mag iedereen nog wat zeggen. De mensen om me heen zeggen mooie woorden. De leidster zegt dat ze vanaf het begin een zwaar gevoel heeft gevoeld in deze groep. Een ieder van ons mag ook een tarot kaart pakken. Ik ben hier helemaal niet bekend mee. In tegenstelling tot de anderen die allemaal kreten van herkenning roepen als er door iemand een kaart getrokken wordt. De leidster trekt de kaart ‘sorrow’. Ik hoor geluiden van herkenning. ‘Check’ zegt de leidster. Het kwartje valt kennelijk voor haar. Ze begrijpt nu waar het zware gevoel vandaan kwam. Ik sla de talking pyramid maar over en ook het trekken van een tarot kaartje. Als ik opgelucht dat het voorbij is naar buiten loop, loop ik recht in de armen van Wendy van de organisatie. Ze wil weten wat ik ervan heb gevonden. Ik hakkel wat en weet eerlijk gezegd niet wat ik moet antwoorden. ‘Ik ga naar huis om dit rustig even te laten bezinken.’ zeg ik maar. Ik ben nog niet in één klap verlicht, weet ik.

De laatste tijd ren ik drie keer in de week hard omdat ik train voor de Bredase Singelloop aankomend weekend. Ik had voor mezelf bedacht heel rustig een wedstrijdje van vijf kilometer te lopen. Totdat ik niet te lang geleden een berichtje kreeg van mijn werk dat ik ingeschreven was voor tien kilometer met de 'bedrijvenloop'! Vorig jaar was ik beter getraind en toen liep ik tien kilometer, maar dit jaar… Ik loop nu dus twee keer per week in de avond (en een keer in het weekend) om er toch nog iets van te maken. Hardlopen in het donker. En toen zag ik die enorme volle maan! Afgelopen week stonden de zon en maan dus weer op één lijn en doordat de maan dan het zonlicht geheel weerkaatst zien wij vanaf de aarde een grote, ronde verlichte bal, oftewel, volle maan! De maan staat direct in verbinding met water. Zij zorgt voor de getijden op zee (eb en vloed) maar ook voor het water in ons lichaam - wat immers voor minstens zeventig procent hieruit bestaat. Rond volle maan voelen veel mensen zich emotioneler. Je kunt je rond deze periode onrustiger voelen, lichter slapen, meer dromen en mogelijk wat lichter geraakt zijn. Ik had heel erg last van die onrust. Mijn hart ging ‘zonder reden’ tekeer toen ik in bed lag! Doordat je in deze periode gevoeliger bent is het een mooi moment om het licht naar binnen te laten schijnen doormiddel van meditatie. Mijn yogajuf had deze week de les helemaal in het teken staan van de volle maan. Meditatie en veel inspirerende teksten over transformatie. Wat is nog onzichtbaar voor de buitenwereld, maar in het verborgene zeker in beweging? Wat in jou is aan het ontwaken? Het was een heel bijzondere yogales en oh, wat houd ik daar zo van!

Doodsangst

An animal's eyes have the power to speak a great language.
- Martin Buber

Oh help, hier zijn we heel lang geleden zélf geweest! Ik sla mijn handen voor mijn mond. Mijn hart maakt een sprongetje. Ik zet het reisprogramma op televisie snel on hold en pak gauw ons reisalbum erbij. Het is zondagavond en er is een nieuw seizoen van ‘3 op reis’ op televisie. Manlief en ik kijken samen. Dat is op zich al een heel bijzondere gelegenheid. Dat doen we niet zo vaak meer. Samen voor de buis. Chris Zegers reist door Botswana. Hij gaat met zijn camerateam low-budget met tentjes en een 4WD door het Afrikaanse land reizen. Met name een bezoek aan het Okavanga Delta Reserve. Het Moremi National Park en Makgadikgadi Pan staan op hun lijstje. Precies de twee gebieden waar wij ook met een gehuurde Defender en twee tenten op het dak doorheen gereisd hebben. Mijn inziens hebben wij het zelfs nóg iets spannender gemaakt door drie kleine kinderen mee te nemen op reis. De jongste pas een kleutertje van vier jaar! Ik heb het over onze vijf weken lange rondreis dat zich negen jaar geleden afspeelde. Deze reis hebben wij oneindig veel spannende momenten beleefd maar twee momenten springen er uit. Door de beelden van Chris stonden deze ineens weer helder op mijn netvlies. Chris kwam een olifant tegen die uit de struiken het zandpad op sjokte. Chris ging daarom helemaal uit z’n dak van enthousiasme. In Moremi hebben wij ook een ontmoeting met een olifant van heel dichtbij gehad. Een papa-olifant die niet zo blij was dat wij vanuit de veilige Defender naar zijn kroost zaten te kijken. De enorm grote en boze olifant kwam rechtsreeks op onze auto afstampen waarbij hij met z’n grote oren flapperde en met z’n slurf een hoop kabaal maakte. Onze middelste dochter zat huilend diep gehurkt achter haar vader’s stoel te huilen van angst (terwijl ze vergeten was haar opname te stoppen). Mijn lief was zo verstandig de motor te starten, want ook wij hebben wel eens beelden gezien van een olifant die een auto omkiepert. De enige die koelbloedig haar raampje open hield en foto’s blééf maken was onze oudste. De enige echte onverschrokken avonturier onder ons! Het andere spannende moment was ook in Moremi. We verloren de band van onze Defender in een vrij diepe rivier waar we doorheen gecrosst waren. Eigenlijk precies zoals we Chris zagen doen in Moremi. Alleen zag hij z’n band niet achter zich in het water liggen terwijl hij op de velg verder reed… Voordat we overstaken door het water had ik zelfs nog een klein houten bordje gezien dat we moesten oppassen voor krokodillen… Gelukkig waren we niet alleen. We hadden Zuid-Afrikaners ontmoet die ons wilden helpen het wiel te verwisselen. Een prachtige giraffe kwam in het zachte namiddaglicht nieuwsgierig kijken wat we allemaal aan het doen waren. Iedereen was natuurlijk uit de auto gestapt. Bij zonsondergang hebben we in konvooi door het park gecrosst om nét voor sluitingstijd Moremi te verlaten. Dat was meteen het moment dat we de meeste nijlpaarden, olifanten, giraffen, buffels en vele soorten herten gezien hebben.

Begin deze maand hebben stropers in Botswana een groep van bijna negentig olifanten gedood. Hoe verschrikkelijk! De dieren werden daarna beroofd van hun slagtanden. Op de nieuwssite kijk ik naar een filmpje dat van bovenaf opgenomen is met een drone. Tranen lopen over mijn wangen. Ik zie allemaal grote en kleine olifantenlichamen liggen op de zanderige grond. Plasjes bloed erom heen. “Ik ben geschokt, ik val echt om van verbazing”, zegt dokter Mike van stichting Elephants Without Borders. Hij zag vanuit de lucht wat zich beneden hem had afgespeeld. “De omvang van deze slachting is groter dan ik tot nu toe heb meegemaakt in Afrika.” De laatste tien jaar is een derde van het aantal olifanten in Afrika vermoord. Niet in Botswana, omdat de dieren daar uitzonderlijk goed beschermd werden door gewapende militairen. Kort nadat de nieuwe president aan de macht kwam, maakte de regering bekend de forse militaire beveiliging in de natuurreservaten te verminderen. Niet lang daarna kwamen de berichten van de lokale bevolking dat stropers steeds vaker toesloegen in de buurt van het Okavango Delta reservaat. Tijdens een controlevlucht ontdekte Mike de tientallen dode en gestroopte olifanten… Er leven nu nog zo’n 130.000 olifanten in het land. “Maar de stropers weten ze te vinden. We hebben de grootste olifantenpopulatie ter wereld en het land staat open voor stropers. We moeten iets doen om te voorkomen dat we slachtingen van deze omvang vaker gaan zien. De president moet snel iets doen.”, zegt Mike. Ikzelf ben bang voor het moment dat er nog zo’n groot aantal dode dieren gevonden zullen worden... Alleen maar omdat er een markt is voor ivoor. Ivoor als luxe product en omdat men in Azië gelooft dat ivoor beschermt tegen ziekten. De moord op zulke mooie, lieve en superintelligente dieren… Er zijn geen andere landdieren die vier meter hoog kunnen worden dan olifanten. Lieve olifantjes, een inspiratiebron voor films als Jungle Book of Dumbo. Afgrijselijk wat er nu gebeurt in Botswana…

Samen uit

Surprise is the greatest gift which life can grant us.
- Boris Pasternak

Klaarblijkelijk is iemand verrassen een probaat middel tegen depressieve gevoelens. En zo komt het dat ik met een bejaarde dame naast me door Breda rijd op weg naar het theater. Haar bijna gepensioneerde dochter heeft twee bioscoopkaartjes uitgeprint voor ons. We gaan deze vrijdagmiddag met z’n tweetjes naar de nieuwe film over Maria Callas. Voor de bijzondere gelegenheid heeft mijn cliënte een armband en een ring om gedaan. Ik zie het meteen en complimenteer haar. ‘Vandaag hoef je niet werken, Anja. We gaan samen naar de bioscoop. Als vriendinnen.’ zegt ze tegen me. Vertederend. Met werken bedoelt ze samen boodschappen doen, haar wekelijks naar de kapper rijden of reparaties in huis begeleiden zoals een douchestoeltje of rookmelders laten plaatsen. Ik zet haar af bij de voordeur van de cinema en parkeer mijn auto in de ondergrondse garage. We zijn op tijd en de dame bij de toegang naar de zaal adviseert ons wat te drinken mee te nemen. Er is geen pauze tijdens de twee uur durende documentaire. Mijn cliënte bestelt een sinas aan de bar en als het flesje voor haar neus staat vraagt ze of er prik in zit. Dan wil ze toch graag wat anders, want van prik moet ze boeren. Ik moet heimelijk lachen om haar openhartigheid. Ze krijgt een flesje sinaasappelsap. Ik neem in de gauwigheid nog twee koekjes voor ons mee. Wanneer we de zaal inlopen zie ik allemaal grijze hoofden. Vast het gevolg van een doordeweekse matinee voorstelling… We gaan helemaal achterin zitten. Ik heb een zakje met chocolaatjes voor ons mee, maar door de stilte in de zaal durf ik het zakje niet te openen. Tijdens de film knikkebol ik af en toe en schiet ik wakker als Maria Callas uithaalt bij een stukje opera. Maria is een echte grand dame, een heel knappe vrouw met veel charisma en een gevoelige ziel. Ze had in de jaren vijftig en zestig de wereld aan haar voeten. Nu is haar wereldroem nauwelijks meer voor te stellen. Ikzelf kende bijvoorbeeld alleen haar naam als operazangeres. Vele kennen haar juist van haar turbulente leven waar de kranten destijds bol van hebben gestaan. Haar scheiding van haar veel oudere eerste man werd breed uitgemeten in de pers. Evenals haar verhouding met de steenrijke Griekse scheepsmagnaat Onassis. Hij liet haar vervolgens in de steek voor Jackie Kennedy. Haar stemproblemen leidden op het toppunt van haar roem tot veelvuldige afzeggingen en lange periodes van stilte. Ook die afzeggingen zorgden weer voor reuring. Dat weer bijdroeg aan de mythe rondom de grootste dramatische zangeres van de vorige eeuw. Ze overleed heel jong zonder moeder te worden wat eigenlijk haar allergrootste wens was. Mijn cliënte gaat helemaal terug in de tijd. De hoogtijdagen van Maria kwamen overeen met de geboorte van haar jongste zoon. Ze herinnert zich ook een andere operazangeres, maar ze kan niet meer op de naam komen. Dat blijkt na een Google search van mijn kant Christine Deutekom te zijn. Eenmaal buiten moeten we echt even landen. Ik kan haar nu niet zomaar thuis afzetten. Ik loop mee naar binnen en blijf voor een kopje thee. We snoepen van de chocolaatjes en ze kletst de oren van mijn hoofd. Weg zijn haar depressieve gevoelens! Bij de voordeur zegt ze toch nog even dat ze opziet tegen het lange, stille weekend. Vooral nu de dagen weer grijs en korter worden. Ik heb haar kinderen hier al over ingelicht. Ze zijn zich aan het beraden. Een mogelijkheid is dat er tijdens het weekend een collega van mij haar een paar uurtjes gezelschap zal houden.

We parkeren de auto in het bos en uit de auto’s om ons heen stappen mooi geklede mensen. Het schemert. Mijn lief draagt zijn pak en onze twee dochters en ik zijn stijlvol in het zwart gekleed. We lopen op onze hakjes naar het chique hotel waar de diploma ceremonie zal plaatsvinden. Dochter blijft achter bij haar oude klasgenoten waar iedereen haar omhelst en ik enthousiaste kreten hoor. Ze hebben allemaal een turbulente zomer achter de rug waarbij de meeste naar een nieuwe stad verhuisd zijn. Een nieuwe studie gestart zijn. Een beginnetje gemaakt hebben met een periode waaraan veel mensen refereren als ‘de mooiste tijd van hun leven’. Wanneer we in het zaaltje plaats nemen blijken er veel te weinig stoelen neergezet te zijn en dat terwijl iedereen vooraf op heeft moeten geven hoeveel familieleden er mee gingen. Een maximum van drie gasten per student. Het maakt niet uit, we schikken ons allemaal en kijken uit naar het moment dat de leerlingen binnen komen. Ik ben verbaasd als de deuren opengaan. Ze zouden toga’s moeten dragen en een baret! Ik slik mijn teleurstelling weg en kijk uit naar de speeches. Er zijn twee Engelse leraren die de speeches - doorspekt met typisch Engelse, een beetje sarcastische humor - houden. Onze dochter krijgt mooie complimenten - ze was vorig jaar tot classmate of the year verkozen - en er verschijnt een stoere foto van haar op het scherm. Genomen toen ze een brief aan Vincent van Gogh had geschreven en daarmee uitverkorene was om de brief voor te lezen in een van Gogh-museum hier in Breda. Na de speech mag ze even poseren voor de fotograaf met haar diploma en het yearbook in haar hand. Wanneer iedereen aan de beurt geweest is worden we uitgenodigd iets te nuttigen aan de bar. We bladeren ondertussen door het yearbook en zien de foto’s van alle graduates. Alle? Onze dochter staat er niet in! Ze informeert bij de verantwoordelijke en zij zegt doodleuk dat er iets is fout gegaan en dat er drie leerlingen niet in het yearbook terecht gekomen zijn. Onze dochter kan het zelf oplossen door haar klasgenoten langs te gaan en zelf met pen haar naam in hun boeken te schrijven, eventueel zelfs met haar quote erbij. Vergeet het maar, dat gaat ze vanavond tijdens het feest natuurlijk écht niet doen. De volgende ochtend baalt ze er nog steeds van. Ik stel voor om volgende week een bericht naar deze mevrouw te sturen. Desnoods drukken ze maar drie nieuwe exemplaren af. Compleet met alle foto’s en quotes voor de drie gedupeerden. We zijn supertrots op ons kind met haar IB diploma, maar deze avond heeft voor mij wel wat glans verloren. Daarom hierbij haar yearbook quote: You just spat on me!