Koken

“No one who cooks, cooks alone. Even at her most solitary, a cook in the kitchen is surrounded by generations of cooks past, the advice and menus of cooks present, the wisdom of cookbook writers.”

― Laurie Colwin

Als ik die middag het huis in loop zie ik een pakketje in de hal liggen met mijn naam erop.  Het handschrift is mij heel goed bekend. Het komt uit Breda. Mijn vriendin heeft mij een dik Nederlandstalig kookboek gestuurd met Mexicaanse recepten. Hoe welkom is zo’n boek! Ik houd helemaal niet van koken. Ik kan het ook helemaal niet, omdat ik het niet leuk vind. In mijn keuken vind je geen nieuwste kookboeken van populaire topkoks. Terwijl de pannen op het fornuis staan ga ik mijn mail checken op de computer, of ik pak een tijdschrift… Hier in México word ik gedwongen anders te koken dan thuis in Breda. Geen kant-en-klare pakjes voor ovenschotels, geen vertrouwde Hollandse groenten en als mijn vertrouwde producten hier wel te koop zijn, dan zijn ze schreeuwend duur. Zoals Mozzarella, witlof,  een pot zuurkool, Goudakaas, zoetzure augurken, Europees brood, balsemico azijn, een reep chocolade, Nutella of een stukje Brie. Ik ga elke vrijdagochtend naar de markt en daar koop ik het lokale fruit , een verse groentesoepmix, Mexicaanse kazen en broodjes en lang kokende papas.  We hebben ondertussen lekkere vleeswaren en snacks gevonden. Ik heb zo’n grote traditionele pan van terracotta in mijn keuken staan, maar eigenlijk meer voor de leuk. Ook heb ik wat aangepaste receptjes geprobeerd en de meiden zeiden laatst dat we hier lekkerder eten dan in Nederland. Maar…ik kan niet echt Mexicaans koken. En als we soms heerlijke gerechten proeven op straat, in een restaurantje , van Catalina of tijdens een etentje bij kennissen is het wel fijn als ik thuis het recept kan opzoeken en het gerechtje kan namaken. Ik heb al heel wat gerechtjes herkend al bladerend in het kookboek en de allersimpelste receptjes gebruiken we zelfs al! Zoals de typische cacaotabletten van hier waar je werkelijk heerlijke chocolademelk van maakt! Of de koude limonada van versgeperste limoensap, zo heerlijk om in het warme zonnetje te drinken! Ook heb ik nu standaard een bakje crema in mijn koelkast staan die we overal bij gebruiken. Het allerleukste van dit kookboek vind ik de geschiedenisverhalen die bij de recepten horen. Sommige tradities gaan duizenden jaren terug en dat vind ik dan weer reuzeboeiend aan de Mexicaanse keuken!

Elke middag vermaak ik me kostelijk op het schoolplein van Maren’s basisschool. Allereerst vind je er geen Mexicanen zoals wij ze kennen. Geen donkere, zwartharige, kleine Mexicanen op ons schoolplein - en als er onverhoopt toch één loopt dan is het een muchacha die meeloopt om alle schooltassen van de kinderen te dragen of om de kleinste op haar arm te dragen. Ook zie je muchacha’s de picknicktafels dekken met placemats, bestek en borden. Ze warmen de lunchgerechten op die ze in hun plastic bakjes meegebracht hebben. Ze verzorgen de lunch voor de kinderen. De moeders die hier lopen zijn blank, hebben meestal licht haar (of geverfd) en best vaak blauwe ogen. In het begin kon ik me daar over verbazen. ‘Zoveel Europeanen hier op school?”  Maar nu weet ik wel beter. Het zijn wel degelijk Mexicanen, maar afstammelingen van de Spanjaarden die hier het land kwamen veroveren. En dat verschil zie je goed. De blanke Mexicanen zijn  hemeltjerijk, rijden in de meest absurde auto’s zoals grote Hummers, glanzende Cadillacs, luxe Porsches, luxe Mercedes-Benz of indrukwekkende GMC’s. Vaak met chauffeur. Deze dames dragen heeeeel hoge hakken - ze kunnen er amper op lopen - en nemen altijd hun aankopen van die ochtend uit hun auto mee naar het schoolplein. Je kunt aan de tasjes zien wat ze die ochtend gedaan hebben.  Heel vermakelijk! In de tijd dat ik op dit schoolplein kom heb ik moeders om me heen verzameld die zijn zoals ik. Meestal hebben ze iets met Europa: Heidi uit Zweden, Ellen met een Oostenrijkse moeder en Claudia met een Nederlandse vader. Norma is wel Mexicaans, maar past helemaal niet bij de beau monde. Ik heb gehoord dat de dames op hoge hakken elkaar allemaal goed in de gaten houden wat ze dragen, wie ze gedag zeggen, waar ze shoppen en wat hun kinderen dragen. Ze praten ook graag over elkaar. Ik wil er niet bij horen. Bovendien is het twijfelachtig wat de mannen voor werk doen die erbij horen. Soms verdwijnt zo’n gezin ineens in het niets, zonder sporen na te laten. Mark is er al voor gewaarschuwd zulke mensen niet uit te nodigen in ons huis. Raak er niet bij betrokken. Ik merk dat de ouders van school voorzichtig zijn. Je laat je kind pas ergens spelen of meerijden als je persoonlijk hebt kennis gemaakt met de ouders. Niet zoals in Nederland een spontaan afspraakje op het plein. Nee, vooraf moet er worden uitgenodigd en bevestigd per telefoon. Zo had ik laatst wat leuke vrouwen (zonder hoge hakken!) uitgenodigd bij de Starbucks vlakbij school. Terwijl we geanimeerd zaten te praten merkte één van de vrouwen dat haar handtas verschoof over de vloer. Ze draaide zich om en ziet dat een man haar portemonnee in zijn hand heeft. Ze pakte zijn pols stevig beet en dwong hem haar portemonnee terug te geven. De vrouw naast hem zei dat de portemonnee uit haar tas was gevallen (waarvan de rits dicht zat) en dat hij hem terug wilde geven. Binnen twee minuten was het verdachte koppel vertrokken, ze dronken niet eens wat daar! Een bevestiging dus dat ze van kwade zin waren – nota bene een gelegenheid waar een beveiligingsman staat op te letten!

Vrijdag zal ik alleen in Ciudad de México zijn, nummer vijftien op de lijst van grootste hoofdsteden van de wereld. Een stad met 22 miljoen inwoners. Die niet allemaal het beste met me voor hebben. Vooral niet in de wijk waar ik naar toe ga, Tepito. Deze wijk staat heel erg slecht bekend, omdat er een geweldig grote open markt is – voornamelijk verkoop van gestolen goederen. Er loopt daar wat gespuis rond. Natuurlijk kun je daar gerold worden, maar dat kan in de tram in Amsterdam ook. Ik ga goed voorbereid heen en ben niet van plan om over de markt te lopen. Ook al start de markt daar bijna voor de deur van het opvanghuis… Ik ga voor een fotoreportage van de straatjongeren die in de bakkerij werken. Ik wil me niet gek laten maken door al die absurde verhalen die hier de ronde doen over Tepito. Iederéén die ik hier spreek heeft een sterk verhaal. Ik doe mijn eigen ding daar, ik ga mijn eigen verhaal maken. En ik ga géén muts over mijn hoofd trekken om mijn haar te verstoppen!

Kerstman en Sint

Christmas is forever, not for just one day,


for loving, sharing, giving, are not to put away


like bells and lights and tinsel, in some box upon a shelf.


The good you do for others is good you do yourself...


~Norman Wesley Brooks

Terwijl ik buiten in het zonnetje een brief zit te schrijven, komt Maren naar me toe met een klein getypt briefje. Het blijkt een uitnodiging te zijn voor een gezellig samenzijn met eten en kadootjes, op het schoolplein…rondom de Kerstboom. Voor morgen. Het duurt nog meer dan een maand voordat het Kerstmis is! Ik verbaas me over de snelheid waarin onze stad is omgetoverd in een Kerstverhaal. Voor mijn gevoel was de stad een paar dagen geleden nog geheel in oranje bloemen gehuld om onze overleden dierbaren te herinneren. En nu zijn alle luxe en chique winkels in Kerstsfeer omgetoverd. Overal zijn echte Kerstbomen te koop, ook al zijn ze onbetaalbaar voor de gemiddelde Mexicaan. Bij Starbucks zijn alleen nog maar Kerstliederen op het terras te horen. Op het schoolplein heeft al drie dagen een Kerstmarkt gestaan. Ik kan nog even niets met de Kerstgedachte. De zon schijnt fel en we dragen elke dag blote armen en benen. Kerstviering heeft nog geen plekje gekregen in onze gedachten. Op 1 december komt Sinterklaas echter een bezoek brengen aan Ciudad de México en wij gaan hem zien. Toevallig komt het bezoek aan de hoofdstad goed uit, omdat ik de dag ervoor een fotoshoot ga doen bij een opvanghuis voor straatjongeren. De Sint heeft echter maar een klein plekje in onze gedachten. De meiden zijn er wat mee bezig, maar ze krijgen geen cadeau-ideetjes hier in México zonder al die dikke catalogi die in de bus vallen. Maren, onze goedgelovige,  kijkt echter wel met haar neus zowat in het scherm naar de aankomst van de Heiligman in Roermond. Ze zingt hardop mee met de kindjes op de kade. Haar tekening voor de Sint ligt al klaar. Schoentjes zijn hier ook een keer gezet. En omdat we de Sint zijn verjaardag al meermalen in The States gevierd hebben en in Spanje een aantal keer, zijn we goed bepakt en bezakt met Sint lees- en zingboeken en veel feestelijke versieringen. Ieder jaar krijgen we graag dikke leesboeken op 5 december, en tja…die zijn hier niet in het Nederlands te koop. Dus lezen we e-books op onze e-reader en die krijgen we van een goede vriend per mail toegestuurd. Een Nederlandse film of een gaaf familiespel doet het ook  altijd goed als cadeau, maar onverkrijgbaar hier. De bekende familiespellen heb ik hier trouwens wel in het Spaans gezien in van die grote speelgoedkelders van immens grote Amerikaanse winkelketens. Vermoedelijk wordt het voor ons een beperkt maar knus Hollands avondje - wel met échte gevulde speculaas en warme chocomel! Kerst speelt dit jaar bij ons amper een rol, omdat we helemaal niet thuis zijn met de Kerstdagen. We gaan meteen zodra de schoolvakantie begint naar de jungle, we reizen twee weken door de staat Chiapas om Mayatempels en oude nederzettingen te bezichtigen, te raften over een kolkende rivier en watervallen te bezoeken. Het is daar heet en vochtig, geen koud en winters Kerstgevoel dit jaar. Toch waren we laatst naar een dorp Chignahuapan in de staat Tlaxcala om daar glasfabriekjes te bezoeken die Kerstballen blazen. (zie ons fotoalbum) Heel leuk, heel druk en het hele dorp was gevuld met Kerstwinkeltjes! Alle winkeltjes naast elkaar, straten vol. Iedereen liep met pakketten vol Kerstballen. We waren onder de indruk, wat gaan die mensen met zoveel ballen doen?  Uiteindelijk zijn wij ook over stag gegaan: een heel grote bal met een handgeschilderd tafereel van Betlehem erop. En een prachtige set glazen ballen met op elke bal een mooie wens geschreven. Mooie woorden die ik ook tijdens yoga gebruik voor de meditatie. Paz, Felicidad, Salud, Amor, Respeto of Esperanza… En toch blijven we het hier moeilijk vinden om de juiste winterse omslag te vinden.

“Jullie moeten het maar proeven vanavond en als jullie het lekker vinden dan breng ik meer mee om in te vriezen.” We staan in de keuken tegen het kookeiland aangeleund met onze neus boven pakketjes van opgerolde bananenbladeren. Catalina, onze muchacha heeft typisch Mexicaans eten meegebracht en wil dat we het proeven. Vorige week had ze ook typische gerechten meegebracht die ze op het platteland eten om de maïsoogst te vieren. Ze had de hele zaterdag gekookt met alle vrouwen van het dorp. De mannen haalden de oogst binnen. We hebben ze gezien op het platteland. De velden vol met hutjes van maïsstengels. De karren met een paard of ezel ervoor en de hardwerkende mannen op het land met hun sombrero’s op. Zondags werd de goede oogst groots gevierd met typische gerechten en veel drank. Maandag had Catalina een dag vrij genomen, want het zou laat worden die nacht. Ik vroeg haar dat als er iets over was van de gerechten, dat ik het graag wilde proeven. En dus aten we dinsdag zelfgemaakte tortilla’s met een heerlijke donkerbruine saus, wel erg pikant met chilipepers. De tamales die ze de week erna meebracht vonden we ook lekker. Het in bananenbladeren gerolde maïsdeeg wordt gevuld met vlees.  En vervolgens gekookt met varkensvet en kruiden. Historici geloven dat de inheemse indianen reeds tamales maakten voor speciale gelegenheden, zoals een bruiloft of een oogstfeest. Van gemalen maïskorrels maakten zij deeg dat ze vulden met alles wat op dat moment beschikbaar was. Vervolgens werden de tamales gekookt in een ketel boven hete stenen of hout. Tamales proeven pikant en het vult enorm, maar lekker. Ze werden steeds populairder, omdat landarbeiders vaker samenkwamen tijdens vakanties. Zij maakten hun feestmalen met de meest voor de hand liggende producten: graan en varkensvlees. Uit een religieuze inheemse viering is de traditie ontstaan om tijdens Kerst tamales te serveren. Mexicanen eten tamales als ontbijt. Ik zou het in de ochtend niet weg kunnen krijgen zo’n zware maaltijd met vlees en mole. “Maar”, zei ze, “we eten dit alleen als we geld hebben, als we geen geld hebben dan ontbijten we niet.”  En zo zet ze ons weer eens op onze plek. Hoe dankbaar we mogen zijn dat we een mooi huis hebben, allemaal gezond zijn, elke dag te eten hebben en zo’n riant leven mogen leiden. En daar is een speciale dag voor: morgen is het Thanksgiving….

Veiligheid

Out of this nettle, danger, we pluck this flower, safety. 
~William Shakespeare

“Anja!” werd er over de begraafplaats in Puebla geroepen. Verschrikt kijk ik om. De familie waarvan ik net foto’s heb genomen roept me terug. Ik loop terug langs het pad met versierde graven ondertussen mezelf afvragend wat ze zal gaan zeggen. “We gaan nu bidden, wil je daar misschien óók foto’s van maken?” Ik vind het een eer dat ze me dit vragen. De familie bestaat uit een oudere vrouw -  haar man en broer liggen in het graf in de vorm van een huisje – haar zoon en schoondochter zijn bij haar, en haar zus. Ik was op ze afgestapt omdat ze druk in de weer waren met bossen bloemen. Deze familie was zo aardig, meewerkend en geïnteresseerd. Ik ben elke weer onder de indruk van de openheid, oprechtheid en interesse  van Mexicanen in ons gezin, in mij.  Uiteraard heb ik mijn best gedaan om zo discreet mogelijk mooie plaatjes te schieten. (zie ons fotoalbum) Wat een vertrouwen hebben deze mensen in mij, ze hebben de foto’s niet gezien en vertrouwen erop dat ik er niks vervelends mee ga doen.  Daarna krijg ik nog toestemming van andere mensen die hun graf aan het versieren zijn. Een man verzorgt het graf van zijn oma. Na wat foto’s vraagt hij me later opnieuw langs te komen, want dan staan er nóg meer bloemen op het graf. Als ik zeg dat het er prachtig uitziet , vraagt hij “Vind je dat echt?” Zijn vader ligt in Atlixco begraven, daar gaat hij morgen het graf verzorgen.  Hele families lopen over de begraafplaats. Iedereen draagt wat; een schep, een bezem, emmers en veel bossen bloemen. Kinderen huppelen er omheen. Een man maakt muziek met zijn accordeon. Een vrouw vertelt me dat het over twee dagen ongelofelijk druk wordt op deze begraafplaats, en overal bloemen. Ondanks dit gemoedelijke tafereeltje wordt me gevraagd of ik hier alleen loop op de begraafplaats. ‘Ja”, is mijn laconieke antwoord. Dan zou ik toch niet zo achteraf alleen gaan lopen met je dure camera, krijg ik als advies. Ik berg mijn camera op in de tas en neem me voor wat meer op de grote paden te blijven. Ik vraag me inwendig af of dat nu niet wat overdreven is, nota bene op een begraafplaats.

We zitten op een terrasje op het gras en onze dochters snoepen van Italiaans ijs. Ze vraagt me nogmaals naar welke wijk ik dan precies ga in de hoofdstad om de straatjongeren te fotograferen. Ze is geen angsthaas, maar heeft een heel slecht voorgevoel over mijn plannen. Ze wil weten wie die man is die zogenaamd straatjongeren helpt en waar ik hem van ken. Ze vraagt me de website door te sturen en ze gaat checken hoe het allemaal in elkaar steekt. Ze vertelt me over de slechtste wijken in de hoofdstad, Tepito en La Lagunilla, waar gehandeld wordt in gestolen goederen en dat je min of meer gedwongen wordt die te kopen. Vervolgens worden ze verderop weer van je gestolen. Er wordt in drugs gedeald en straatberovingen zijn aan de orde van de dag. Ze zegt dat ik écht niet alleen daar op straat kan lopen met mijn Europese uiterlijk. Er moeten twee mannen mee, waarvan één minimaal een Mexicaan moet zijn. Mark gaat toestemming vragen bij de delegatie van zijn bedrijf. We krijgen hetzelfde antwoord over onveilig, berovingen, drugs,  verkoop verboden en gestolen goederen. Ik mag alleen heen als de chauffeur bij me blijft, ik mag geen sieraden dragen, moet oude kleding aan en geen geld op zak. De directeur van de instelling had me zelf ook al geïnformeerd. De kinderen die daar op straat leven lopen risico op verkrachting, kidnapping voor organen en lijmsnuifverslaving. Dat is allemaal niet mis… Tot overmaat van ramp word ik door twee vrouwen onafhankelijk van elkaar geadviseerd ons hotelletje in een dorpje voor El Día de los Muertos te cancelen en die buurt te mijden. Er blijken niet zo lang geleden door mannen uit Guatamala kidnappings gedaan te zijn, uit grote auto’s. Eén van de vrouwen maakt zich zoveel zorgen dat ze voor ons een ander hotelletje heeft uitgezocht en bezocht. Deze is veilig, en leuk. Dezelfde dag komt Mark thuis met een verhaal van zijn collega, een Fransman, dat zijn dochter risico loopt op school vanwege haar Europese uiterlijk. Kidnapping komt daar vaker voor. Ze willen verhuizen, México uit. Anthe vertelt dat haar vriendinnetje in de klas een bodyguard heeft. Nu moet het niet gekker worden! Catalina, onze huishoudster, voelt zich niet zo op haar gemak in ons huis. Zodra ik weg ga doet ze de voordeur op slot met twee heel grote sloten. Ze wil graag de radio aan als ze alleen is, en dat is heel vaak. Vorige week wilde ze iets laten zien in de trapkast. De voet van onze stofzuiger stond daar. “Wat is dat?” vroeg ze. Ze dacht dat het een geweer was! Zo ook Anthe’s tennisracket onder een kastje, het zwarte handvat stak onder het kastje uit. Ze durfde het niet aan te raken, maar dacht dat het een gevaarlijk wapen was. Ik heb haar gerustgesteld dat wij niks van dit alles in huis hebben. Maar waar komt haar angst vandaan? Onze huisbaas kwam deze week voor de zoveelste keer naar ons toe dat we toch écht een alarm moeten installeren, de inbraken in Puebla nemen toe.  Tot overmaat van ramp hebben ze gisteren de maatregelen verscherpt om langs onze poort in de wijk te komen én komt er een extra hefboom. Alle bezoekers moeten hun ID-kaart inleveren bij de portier voordat ze naar binnen mogen. Het zal wel nodig zijn… Ik voelde me zo veilig in Puebla, maar ik krijg advies met de ramen dicht te rijden, handtas op de grond en nooit mensen in je portemonnee mee laten kijken of over je kinderen vertellen – laat staan over Mark’s functie… Ondanks Mark’s vele waarschuwingen komt het nu pas écht binnen. En dan de dreiging van natuurgeweld… Afgelopen week hadden we weer een aardbeving - het epicentrum lag in de oceaan voor Guatamala - de scholen moesten evacueren. Het  was 6.5 op de schaal van Richter, gemeten in Oaxaca - zo’n drie uur bij ons vandaan. Ik moet even een knop omzetten met al deze eventuele dreigementen.

Yeaaah! Mijn kaartenwinkeltje is geopend op internet! (zie leuke links! op deze site: Kaartenwinkel) Ergens in het begin van 2012 heb ik mijn webdesigner in Breda gevraagd de lay-out van mijn kaartenwinkel te ontwerpen. Ze gaat er mee aan de slag en de opzet ziet er prachtig uit. Ze gebruikt mijn eigen ontworpen logo en achtergrond. Voordat de winkel daadwerkelijk geopend wordt moet hij eerst gevuld worden met fotokaarten. Een archiefdoos vol met fotoCD’s moet door mij uitgezocht worden. Ik wil bij de lancering minstens drie bladzijden gevuld hebben met mooie kaarten.  In datzelfde voorjaar beginnen de voorbereidingen voor onze verhuizing naar México. Ik word opgeslokt door bezigheden die met de verhuur van ons woonhuis te maken hebben, de verhuizing van onze meubels over zee, het vervoer van de katten en de inschrijving van de meiden op hun nieuwe scholen. Overigens zijn de oudsten nog steeds niet ingeschreven…maar dat is een ander (lang) verhaal. De ansichtkaarten uitzoeken wordt een klus die opgeschoven wordt tot na de zomer. Als we in ons nieuwe huis wonen, internet hebben, de kids hun draai een beetje gevonden hebben, krijg ik een schop onder mijn kont van mijn webdesigner. De kaartenwinkel moet online en ik moet aan de slag! Ik begin aan mijn kaartenklus, die na een paar dagen niet meer voelt als een klus maar als een verslaving. Het is heel erg leuk om oude foto’s te bekijken en te bewerken tot fotokaarten. Ik heb meer dan honderd wenskaarten en ben nog lang niet klaar met mijn oude foto’s. Bovendien maak ik tijdens elk reisje hier in México weer nieuwe foto’s. Ik krijg veel complimenten, maak een heus Facebook-pagina aan, verkoop mijn eerste wenskaarten: mijn winkeltje is open!

El Día de los Muertos

Vreugde en verdriet wisselen elkaar door de eeuwen heen af, zolang het wiel van geboorte en dood draait.
- Buddha

In de Mexicaanse cultuur, die verankerd is in haar identiteit, wordt geen onderscheid gemaakt tussen leven en dood: alles is leven en dood… Niet de sombere Nederlandse opvatting van dood, maar een grootse viering. Namelijk de viering van El Día de los Muertos. Oorspronkelijk werd deze ceremonie in de negende maand gevierd van de Azteken kalender. Dat is ongeveer het begin van augustus en de viering duurde een maand lang. Het feest was gewijd aan een godin, bekend als de dame van de doden, oftewel Catrina. Toen de Spanjaarden México veroverden hebben ze deze Azteekse traditie beëindigd en daarvoor in de plaats kwam de viering zoals hij nu is – namelijk op de Katholieke dagen Allerheiligen en Allerzielen. Rituelen van deze ceremonies zijn gevonden die tussen 2500 en 3000 jaar oud zijn. De Azteken bewaarden de schedels van hun dierbaren als trofeeën en deze werden tijdens rituelen neergezet om de dood en de wedergeboorte te symboliseren. Ook nu staan de winkels vol met chocolade schedels en schedels van suikergoed waar je een naam op kunt laten zetten. Dit is absoluut niet luguber bedoeld - het gaat allemaal om liefde, samenzijn en herdenken van geliefden die er niet meer zijn. Schedels symboliseren hierbij de dood en wedergeboorte.

Mensen gaan deze dagen naar de begraafplaats om het schoon te maken en te versieren met bloemen. Ook ik heb er een bezoek gebracht in verband met mijn fotoreportage. Hordes mensen lopen naar binnen met hun armen vol bloemen, scheppen, bezems en emmers. Thuis worden altaars gebouwd met het favoriete eten van de overledene, zo ook foto’s en spulletjes die aan de overledene doen denken. Alles met toewijding. Wij hebben ook een heel klein altaartje gebouwd: een foto van mijn moeder met een schaal vol oranje Afrikaantjes ervoor en twee kaarsjes. Mij is verteld dat de mensen denken dat de overleden ziel de ziel van het geofferde eten wegneemt, de volgende dag heeft het eten geen voedingswaarde meer. De eerste feestdag is ter nagedachtenis van de overleden kindjes en de tweede dag van de volwassenen. De oranje bloemen, de Afrikaantjes, die we hier nu overal zien - om op straat te verkopen, op de vrachtwagentjes om de voorraden aan te vullen, in de supermarkten, rondom de nagedachteniskruizen langs de weg en natuurlijk op de altaren en op de begraafplaatsen - wijzen de ziel van de overledenen de weg naar de altaars met alle offers. Ook bij de ingang naar onze wijk staat een kruis (van Laura, 30 jaar oud) dat helemaal versierd is met deze oranje Afrikaantjes. Er loopt een paadje van deze oranje bloemblaadjes naar het kruis. (zie ons fotoalbum) De offers die mensen brengen bestaan uit Pan de Muertos (zoete broodjes met bottenvormen erop) en schedeltjes van snoep. Kussens en dekens worden neergelegd zodat de ziel kan rusten van zijn lange reis. In sommige gebieden van México blijven de mensen de hele nacht bij het graf of het altaar, soms houden ze er picknicks en soms dragen ze maskers van lachende doodshoofden. De rituelen zijn plaatselijk. Het raakte me om te zien dat in een paar dagen tijd onze hele stad is veranderd in een stad vol oranje bloemen ter nagedachtenis aan hun naverwanten. Zoals het me ook raakte toen ik een groep muzikanten swingend hoorde spelen rondom een graf. En mijn eerste ontmoeting met een groots zeer persoonlijk altaar…

Wij zijn tijdens deze vieringen in Huaquechula, één van de laatste nederzettingen onder het Azteekse bewind. Er zijn nog steeds overblijfselen te zien uit deze periode. In hun rituelen hebben ze speciale dagen dat ze de doden vereren die verdronken zijn in het water, soldaten die omgekomen zijn of vrouwen die gestorven zijn tijdens de bevalling. Het altaar is verdeeld over drie verdiepingen. De zin van de eerste verdieping is het leven op aarde, er staan dus etenswaren en favoriete muziek of hobby’s van de overledene. Etenswaren zijn vaak fruit van het seizoen, brood, chocolade, snoep en zelfs sigaretten of drank. De tweede verdieping vertegenwoordigt het aardse met het goddelijke. De derde verdieping stelt het goddelijke voor, meestal een kruisbeeld of een religieus beeld. Alle altaren zijn van wit satijn en meestal versierd met goud folie. Er staan beeldjes van engelen op en op de eerste verdieping staat ook een foto van de overledene vaak te zien via een spiegelbeeld. Zo’n altaar kan duizenden dollars kosten, vooral op het platteland is dat een klein fortuin. Daarom kun je vaak een vrijwillige bijdrage doen aan de familie die alle bezoekers ontvangen en je vaak ook iets te eten of te drinken aanbieden. Nadat we een aantal altaars bezocht hadden en een lunchpauze genomen hadden op het grote plein waar kermis, markt en veel te eten was, stonden we om twee uur klaar in een oud straatje waar ze na twee uur bezoekers wilden ontvangen bij hun altaar. Toen de kerkklokken twee uur sloegen gingen overal de voordeuren open in dit straatje en liepen mensen met wijwater, daarna oranje bloemblaadjes en als laatste met wierook voor hun deur. Om twee uur komt namelijk de ziel terug. Ik rende als een kip zonder kop heen en weer tussen de verschillende voordeuren om alles te fotograferen. Mark, de meiden en een groepje jongens die dit alles vanaf de stoeprand aanschouwden lagen helemaal in een deuk. (zie ons fotoalbum)De volgende dag bezochten we de begraafplaats van Atlixco, het plaatsje waar we twee nachten logeerden. Via een drukke, levendige markt kwamen we bij de ingang van het Panteon. Zoiets hebben we nog nooit mogen aanschouwen! Overal families, overal bloemen, luidruchtig gepraat en we hoorden feestelijke muziek rondom de graven. Ik zag zelfs mensen dansen op de muziek rondom een met bloemen bezaaid graf. Ik gebaar deze uitbundige groep of ik foto’s mag nemen en tot mijn verrassing word ik uitgenodigd om dichterbij te komen. Ik vind het een rijkdom dat wij dit als gezin mogen meemaken!