Literair archief

Kunst is het proces van hard werken.
- Pablo Casals

Kort geleden schonk schrijver Joost Zwagerman zijn literaire privé archief aan het Letterkundig Museum in Den Haag. Een aantal jaren geleden was dit al aan hem gevraagd. Uniek is dat een schrijver al zo vroeg in zijn leven een deel van zijn archief afstaat. Hij ziet het zelf geloof ik meer als het opruimen van zijn zooi. Zijn zonen zijn er in ieder geval blij mee. Alhoewel de waarde van deze gift achteraf op 200.000 euro geschat is…. Verhuisdozen vol met papier. Handgeschreven versies van zijn romans, dagboeknotities, brieven en persoonlijke foto’s. Echter geen brieven waar persoonlijke ontboezemingen in vermeld staan. Toen hij te gast was bij De Wereld Draait Door spitte Matthijs een beetje brutaal door zijn spulletjes. Hij had een plastic multomap in zijn handen die mij in een flits terug bracht in de tijd. Ik had precies zo’n gekleurde multomap! Die van mij was óók gevuld met handgeschreven verhalen. En zelfs gedichten… Op mijn tiende verjaardag nam mijn opa mij mee naar V&D om een typemachine voor mij te kopen. Mijn eigen bijdrage waren de paar guldens die ik opgespaard had in mijn piekpijp. Ik was dol op verhalen typen. Net als Joost heb ik deze typemachine nog steeds. Ik heb er zelfs ooit een nieuw lint bij gekocht voor de meiden. Joost ging zich een beetje ongemakkelijk voelen toen Matthijs enthousiast reageerde bij het zien van zijn handgeschreven eenmanstijdschrift. Ik ging wederom terug in de tijd. Ik had óók een eenmanstijdschrift toen ik zo’n twaalf jaar oud was. Het was een handgeschreven tijdschriftje voor kleine kinderen met zelfgeschreven verhaaltjes, plaatjes, een zelfgetekend stripje en wat zelfverzonnen spelletjes. Ik had een paar leden in de buurt die wekelijks mijn uitgave kochten voor een dubbeltje per stuk. Na een paar maanden begon ik de druk te voelen van de wekelijkse verplichting. Zoals ik eerder de deuren langs was gegaan om leden te werven met een voorbeeldje vond ik na een paar maanden de moed om mijn handjevol leden te vertellen dat dit het laatste exemplaar was. Hoe leuk om weer herinnerd te worden aan deze ludieke actie. Ik heb zelf helaas geen exemplaar meer om even ter hand te nemen en door te bladeren. Ik heb daarentegen wél een verhuisdoos vol handgeschreven brieven van penvriendinnen, buitenlandse vakantieliefdes en Mark natuurlijk, dagboekjes, poëziealbums, tekeningen en verdwaalde foto’s. Een voetafdruk van mijn leven.

Een mens wordt heel gelukkig van ongeplande dingen. Zo’n lome zaterdag die zich nog helemaal leeg voor je uitstrekt als je je ogen opent. Zonder wekker. Veel weekends kunnen wij inderdaad zo invullen. In bed elkaar aankijken en vragen “Zullen we vandaag naar de bioscoop gaan? Lunchen? Sporten? Of doen we vandaag écht helemaal niks?” Op dit moment ben ik juist veel aan het plannen. Heel veel. Nu vooruit plannen om straks niks te doen. Niet te hoeven nadenken in de Paasvakantie. Niet in de zomervakantie. Een cabaña op het strand reserveren voor Pasen. Welk strand? Hoe lang zullen we gaan? Suriname gaan we deze zomer in twee weken ontdekken. Al bladerend door mijn reisgids besef ik dat twee weken voldoende is voor Paramaribo en een stuk jungle. Stranden zijn er nauwelijks. Ik ontdek veel Carabische eilanden voor de kust van Venezuela. Een kort vluchtje van anderhalf uur vanuit Paramaribo. Daar word ik zo blij van! Ik plan wat vluchtjes heen en weer. A4tjes volgeklad met vluchten, prijzen, tijden en vliegmaatschappijen liggen verspreid over mijn bureau. Efficiënt aansluitende vluchten plannen blijft een uitdaging voor me. ‘Life is what happens to you while you’re busy making other plans’ zong John Lennon al in 1980. Toch is plannen voor mij ook vaak voorpret. Ik heb óók iets anders gepland staan voor de komende weken. Elke donderdag aansluitend aan mijn yoga les heb ik een massage cursus. Ik had werkelijk geen idee dat er zoveel bij een ontspannende massage kwam kijken! Om te beginnen leerden we de eerste les meteen hoe je heel discreet met de lakens en de handdoeken omgaat. Zodat de privacy van de patiënt niet geschonden wordt. Nooit krijg je als massagetherapeut ongewild een lichaamsdeel te zien. Steeds is alles netjes en warm bedekt. Met uitzondering van het lichaamsdeel dat gemasseerd wordt natuurlijk. Privacy wordt gewaarborgd. We oefenen de eerste les ook op elkaar. Een voetmassage en een gezichtsmassage. Ik herken de handelingen van de massages waar ik zelf zo van geniet. Ik oefen thuis op Inden en Maren. (Mark en Anthe zijn in Oklahoma.) Maren valt zelfs in slaap. Een massage geven. Met aromatische olie. Ongepland. Gewoon wanneer ik zin heb. Of niet.

Vaste grond

Als je heel bezorgd bent of als je leven heel versnipperd is, kun je altijd terugkeren naar je ademhaling en daar zo lang bij blijven tot je weer vaste grond onder de voeten hebt.
- Joan Halifax

Als ik die ochtend op de parkeerplaats van school loop zie ik dat alle auto’s met een laagje as bedekt zijn. Mijn auto staat thuis onder een carport dus ik heb er zelf niks van gemerkt. De dag ervoor kreeg ik een bericht van school. Vulkaan Popo was behoorlijk actief en er was as waargenomen in de stad. Maren mocht niet buitenspelen in de pauze en Anthe die met haar vrienden op het dakterras van school zat werd naar binnen geroepen. Ook de naschoolse activiteiten werden afgelast vanwege het as. Alle wegen binnen een straal van twaalf kilometer van de vulkaan werden geblokkeerd. Alle activiteiten van vulkaan Popo worden gelukkig dag en nacht geregistreerd. Dat gebeurt al sinds 1994 toen er erupties werden waargenomen die sindsdien nooit meer gestopt zijn. Afgelopen week werden er stoom en aspluimen gedetecteerd. Er was een vergrootte kans op modderstromen en er werd tien minuten lang trillingen waargenomen. De nacht die volgde op de kleine eruptie sneeuwde het stevig op vijf kilometer hoogte. Vulkaan Popo was de volgende ochtend helemaal wit met flinke stoomwolken uit zijn krater. De zwakke ochtendzon weerkaatste op de verse sneeuw. Wondermooi. De maatregelen die we moeten nemen bij waarneming van as is het dragen van een mondkapje. Of een natte zakdoek voor je mond houden. Alle ramen sluiten en zoveel mogelijk binnen blijven. Deze laatste maatregel voert de school dus onmiddellijk uit. Ik ben erg onder de indruk van ‘onze’ levende vulkaan. Dat wij hier een heel korte periode tijdens zijn bestaan in zijn nabijheid mogen wonen. Wat stellen wij nu eigenlijk voor in zijn bestaan van 730 duizend jaar? En wat heeft hij nog allemaal voor ons in petto?

Met loeiende sirenes en zwaailichten scheuren we door de drukke vrijdagavondspits. Alle bestuurders doen het meest mogelijke om uit de weg te gaan. Als mensen in de knoop raken door de verschrikkelijke drukte zet de ambulance chauffeur ook zijn toeters aan. Hij manoeuvreert behendig door de meest smalle openingen in het verkeer. Ik zit voorin. Achter mij zit een verpleger en Maren’s vriendinnetje Mercedes. Maren ligt plat op een brancard. Helemaal ingepakt in dekens, een kraag om haar nek en veel riemen om haar lijf. Beiden praten tegen haar. Ik probeer voorin stilletjes te beseffen wat er nu eigenlijk gebeurd is. Ik wachtte eind van de middag op een telefoontje van Anthe om haar op te halen uit de bioscoop. Ondertussen sprongen Maren en Mercedes op de trampoline buiten. Ik herinner me het roepen van Mercedes die binnen komt rennen. Maren’s gehuil in de verte. Als ik naar de trampoline ren blijkt Maren pijn in haar nek en bovenin haar rug te hebben. Ze mag niet bewegen van mij. Stil liggen. Ik bel Mark en hij zegt dat ik meteen een ambulance moet bellen. De tuinman weet, net als ik, niet wat het Mexicaanse alarmnummer is. Ik bel onze huiseigenaar. Meer dan een uur later komt er eindelijk een ambulance ons straatje in rijden. Maren ligt nog steeds in dezelfde houding op de trampoline. Ondertussen wel met dikke sokken aan, Mark’s vest over haar heen en een warm kleed. Het is pikkedonker achter in de tuin. Als we bewegen schiet er een buitenlamp aan die een paar minuten later weer dooft. Mark is ondertussen ook naar huis geracet. Het ambulancepersoneel doet Maren een kraag om en helpt haar behendig op de brancard. Mark rijdt met mijn Jeep naar het ziekenhuis en pikt Anthe onderweg op die al een uur buiten heeft zitten wachten. Mercedes en ik gaan met Maren mee in de ambulance. Aangekomen in het ziekenhuis staan Mercedes haar moeder en haar broers al te wachten. Maren krijgt röntgenfoto’s. Haar nekwerveltjes zijn iets verschoven. Haar schouderspieren zijn stijf en pijnlijk. Ze krijgt pijnstillers, een spierverslapper en ze moet de kraag nog vijf dagen om houden. Rond tien uur zijn we ’s avonds thuis. Zonder avondeten. Inden heeft op afstand erg meegeleefd. Veel telefoontjes en berichtjes. Ze had een logeerpartijtje. Maren is uitgeput die avond. Toch slaapt ze die nacht onrustig. Op haar rug met de kraag om. Zonder hoofdkussen. We zijn vooral heel dankbaar dat het zo goed is afgelopen. Ook opgelucht. Dat we zo’n crisis als gezin met elkaar hebben kunnen opvangen in het buitenland. Weliswaar met wat hulp van buren, collega’s en kennissen. Tóch hebben we dit klusje geklaard. Een gevoel van dankbaarheid overheerst.

Met de wind door onze haren

De aarde schuilt in een korrel zand, het heelal in een bloemblad puur, de oneindigheid in de palm van je hand en de eeuwigheid in een uur.
- William Blake

Het valt me elke keer weer op als we met de auto door México reizen. De auto-hotels langs de grote weg. Door heel Midden-Amerika trouwens. Met veelbelovende namen als ‘Het paradijs’ of ‘Casanova’. Zelfs in de meest verlaten dorpjes vind je een auto-hotel. Hier in Puebla ook. Het fenomeen wordt afgeschermd met een muur. Achter de poort zie je dat er parkeerplaatsen zijn met een gordijn ervoor. Je kunt er dus anoniem verblijven. Een uur, drie uur of een nacht. Het biedt koppels heel discreet wat privétijd samen. Het contact en de betaling verloopt via een piepklein loketje in de muur. “Waarom zijn er hier zoveel auto-hotels?” en “Wat is eigenlijk een auto-hotel?” zijn vragen die in mijn auto wel eens gesteld zijn. In Midden-Amerika leeft een familie vaak samen onder één dak. Een jong stel blijft lang thuis wonen. Opa woont ook in huis of een broer met zijn gezin. Er is weinig privacy thuis. Dunne slaapkamerwandjes. Privacy zoek je dan in een auto-hotel. Ik heb echter gehoord dat negentig procent van de mensen die tegenwoordig gebruik maken van een auto-hotel een buitenechtelijke relatie hebben. Dat is hier óók heel gewoon. Latino’s zijn macho. Ze moeten bewijzen dat ze echte mannen zijn. Veel seksuele veroveringen. Latino lover. Zolang je meerdere dames financieel kunt onderhouden wordt het eigenlijk wel geaccepteerd. Een nachtje in een auto-hotel kost tweehonderd pesos, twaalf euro. Tóch zie ik regelmatig auto’s op een doordeweekse ochtend het poortje binnen glippen.

Met de wind door onze haren galopperen we over het Mexicaanse strand. Mark, Inden en Maren galopperen naast me. Een filmisch decor. Mijn zitbotjes doen zeer van het hobbelen op het hardleren zadel. Mijn fotocamera springt op en neer op mijn rug. Ik lach. Ik kan niet stoppen met uitbundig lachen. De meiden ook. Het is zo´n vrij gevoel. Zo´n mooi gezicht om ze op hun paarden te zien. De wind door hun lange haren en hun mouwloze hemdjes. (zie ons fotoalbum) Dit is wat ze wilden. In het zadel springen en galopperen langs de kustlijn. En het is inderdaad heerlijk. We zijn een lang weekend aan de kust. In vier uur rijden (250 kilometer) zitten we aan de Golf van Mexico. Het strand is hier niet spierwit. Meer donker grijs. Er staan hier geen grote hotels aan de kust. Alleen wat eenvoudige hotelletjes. Een enkel hotel in een wat duurdere klasse. Nog steeds eenvoudig. Wel een zwembad en douches aan het strand. Een palapa van gedroogde palmbladeren met een enkel ligbedje eronder. Verdwaalde stukken drijfhout op het strand. Sommige aangespoelde brokken zijn prachtig. Aan de kustlijn liggen schelpen. De vorige keer had ik hier een sand dollar gevonden. Zo´n platte ronde witte schelp met een gaatje in het midden en prachtige motiefjes op de schelp. Deze keer vind ik er vijf als ik met Mark een strandwandeling maak. Er staan vissers in het water met netten. Met stukken vis erin vangen ze krabben. Emmers vol. Inden en Maren brengen hun tijd voornamelijk in het zwembad door. Mark en ik lezend. Anthe is voor het eerst niet bij ons. Voor het eerst zijn we met zijn viertjes weg. Het zal vaker gaan gebeuren. Anthe zit vlak voor haar eindexamens. Na dit weekend moet ze een paar werkstukken inleveren die opgestuurd zullen worden. Ze heeft daarbij internet nodig en op zo´n plek aan het strand ben je nooit verzekerd van internet. Het risico is te groot. Ze wilde thuis blijven om alles af te ronden. Achteraf gezien was dat maar goed ook. Hier is inderdaad nauwelijks internet. We hebben deze dagen allemaal wel een keer hardop gezegd dat we Anthe misten. Maar dit wordt óók onze toekomst. Reizen zonder haar. Anthe gaat meteen na haar eindexamen treinen door Europa. Ze viert haar zeventiende verjaardag dáár. Ze gaat daarna gelukkig wel een paar weken met ons mee naar Suriname voordat ze gaat studeren. Ze zal steeds meer haar eigen plan trekken. En wij ook.

Monte Gordo, 2 februari 2015

Heilig moment

Als je in staat bent om één ogenblik dankbaarheid te plaatsen voor de angst van je ego, creëer je een heilig moment.
- Gabrielle Bernstein

Als Susana, mijn yoga juf, vertelt over de plek waar we heen gaan in de bergen krijgt ze tranen in haar ogen. Kippenvel op haar armen. Zo’n veertig kilometer van ons huis, maar wel twee uur rijden, komen we met zes auto’s op de plek aan. Een kleine cabaña gelegen aan een riviertje met smeltwater. Gelegen tussen twee besneeuwde hooggebergten in. Op drieduizend kilometer hoogte. We zijn nog nooit zo dicht bij levende vulkaan Popo geweest. Hij puft steeds wat wolkjes maagdelijk wit stoom uit. We zien zijn boomgrens. Popo zelf is vijfduizend meter hoog. Vanuit het huisje waar we opgewarmd zijn bij de openhaard met thee of warme chocomel brengen we lopend een bezoek aan La Ermita del Silencio. (zie ons fotoalbum) Het lijkt alsof we naar een andere tijd en ruimte zijn vervoerd. Het is een mysterieus karakteristiek Franciscaans klooster. Verweven met Mexicaanse details. Fray Jerome, priester en oprichter van deze hermitage heeft de bouw bekostigt van een erfenis. Het is geen wonder dat er stilte heerst in deze plaats: alleen de wind die door de hoge toppen waait en het geluid van het vloeiende kristalheldere riviertje dat vlakbij stroomt zijn te horen. De uitgestrektheid van het boslandschap en de mystiek en energie gevormd door honderden mediterende bezoekers maken de kluizenaarsplek een plaats die uitnodigt tot een diepe en vredige stilte. Het uitzicht vanuit dit gebouw is adembenemend. Ik loop even bij de groep weg. Staar in de diepte. Luister naar het kabbelende beekje. Mark komt naast me zitten. Hij is de nacht ervoor thuis gekomen vanuit Portugal. We hebben elkaar een week niet gezien. Na de wandeling geeft Susana een yoga les naast de rivier. We beginnen dit keer andersom. Eerst een meditatie. Mark ligt op zijn rug te ontspannen. Als we allemaal alweer enige minuten oefeningen doen schieten Mark’s ogen open. Zijn jet lag speelt hem parten. Wat heerlijk dat dit kan. Als we na de les nogmaals ontspannen bij het geluid van de klankschalen sluit ik deze keer niet mijn ogen. Ik kijk omhoog. Ik zie de hoge dennenbomen. Ik zie de wolken voorbij drijven. Ik ben oprecht dankbaar voor dit moment. In het nu zijn. Het mogen zijn op zo’n prachtige plek in de natuur. Zo dicht bij een werkende vulkaan. Er zijn poema’s in dit beboste berggebied. Hoe dicht kun je bij de natuur zijn? Na een Mexicaanse lunch met verse forel uit de vijver rijden we door het goudgeelgekleurde landschap weer terug. De verdorde maisplanten worden in dit seizoen geoogst. We zien menig ezeltje met bossen op zijn rug langs de weg sjokken. De tijd staat hier stil. We laden onderweg onze achterbak nog vol met brandhout. We hebben onze batterij weer opgeladen. In de natuur.

Een berichtje over heimwee op mijn telefoon. Een van de vrouwen van mijn expat groep heeft enorm last van heimwee. Ze komt uit Argentinië en mist haar tango, haar huis, haar werk en familie. Ze woont sinds twee maanden in Puebla. We organiseren dezelfde week nog een gezamenlijk ontbijt en ontmoeten nog meer nieuwe buitenlandse vrouwen. Voor sommigen is het niet makkelijk om alles achter te laten en met hun man mee het buitenlandse avontuur in te stappen. Deze uitzending is voor ons de derde keer alweer. Ook een beetje de vierde, want we verhuisden ook nog eens van Massachusetts naar Alabama. Het is ook de langste. We zullen vier jaar weg blijven. Ik voel nu al dat México het moeilijkst zal zijn om achter te laten. Tijdens mijn beurt van het voorstelrondje tijdens het ontbijt spreek ik het uit naar de nieuwe vrouwen. Dat wij gelukkig zijn hier in México. Onze meiden zeggen nu al dat ze niet terug willen. Het doet me dagdromen over voorlopig helemaal niet terug te keren. Stel je eens voor? Wat als…? De meiden hebben hier zulke leuke vriendengroepen. Ze zijn gelukkig op school. Ik heb fijne vriendinnen hier. Wat krijgen we er straks voor terug? Uitdagingen met nieuwe scholen en een universiteit. Mark een nieuwe baan. Weldra wachten de verplichtingen weer zoals het onderhoud van ons huis. Reizen naar avontuurlijke gebieden wordt minder gewoon. Het is nu trouwens ook niet gewoon. Het vóelt nu ook zeker niet gewoon. Het voelt als een zegen om de auto in te stappen op weg naar onvergetelijke plekjes. Het bijna zorgeloze leven dat we hier hebben. Stel je eens voor. Wat als…?