woensdag 28 februari 2018

Kwetsbare ouderen

Winter is the time for comfort, for good food and warmth, for the touch of a friendly hand and for a talk beside the fire: it is the time for home.
- Edith Sitwell

Het is rap koud geworden deze week in Nederland. Gevoelstemperatuur tot minus twintig graden! Een bitterkoude week. Een feest voor liefhebbers van ijspret, een ramp voor kwetsbare ouderen. Voor deze groep brengt de extreme kou risico’s met zich mee. Het is zo extreem koud dat er zelfs een naam aan mee gegeven is: de Siberische beer. Ik krijg het al koud als ik die naam hoor! Ik steek zoveel mogelijk thuis de openhaard aan. We hebben zelfs speciaal in het weekend houtblokken staan zagen. Maar ik droog tegelijkertijd ook mijn wasgoed wapperend buiten aan de droogmolen! Al weken hebben we knalblauwe luchten, nu de vorst erbij. Echt wintersportweer! Ouderen zijn echter extra gevoelig voor de barre kou die nu ons landje bereikt heeft. Er is angst om door gladheid ten val te komen. Voor veel zelfstandig wonende ouderen is de kou zelfs reden om helemaal niet meer de deur uit te gaan. En dat zie ik ook bij mijn lieve cliënte waar ik sinds twee weken werk. Ze is 91 jaar oud en doet haar boodschapjes normaalgesproken op de fiets. Voor het weekend hebben we echter samen met mijn auto boodschappen in huis gehaald. Ze gaat met die kou echt niet op de fiets. Vorige week becijferde het CBS nog dat het aantal sterfgevallen (vooral 80-plussers) in de winter het hoogst ligt. Dat het nu ijs- en ijskoud is staat inmiddels wel vast. Het vriest overdag matig tot streng. Door de Siberische (noord)oostenwind ligt de gevoelstemperatuur echter nog veel lager. Ik las zelfs iets over minus twintig graden! Er wordt geadviseerd door het RIVM, zeker als de kou langer duurt, om even te bedenken welke ouderen of zieken in de omgeving hulp kunnen gebruiken. Schroom niet om bij ouderen in de straat aan te bellen als je vermoedt dat zij hulp kunnen gebruiken. Zelf kunnen ouderen natuurlijk de weervoorspellingen in de gaten houden, zorgen dat er voldoende eten en drinken in huis is en nadenken over iemand die zou kunnen helpen met boodschappen als het niet meer mogelijk is de deur uit te gaan. Voor mijn oude cliënte is dit gelukkig allemaal heel goed geregeld. Ook na het weekend hebben we samen boodschapjes gedaan bij Albert Hein op het pleintje. Ook controleren of de verwarmingsketel een servicebeurt heeft gehad en het dragen van extra lagen kleding worden genoemd. Het klinkt misschien voor de hand liggend, maar bij een kwetsbaar persoon kunnen deze maatregelen veel ellende voorkomen.

Washandjes om tussen je tenen te wassen als je niet zo ver kunt bukken. Een postoel op je slaapkamer of incontinentiemateriaal in de kast is niet erg sexy. Ik heb de laatste week veel filmpjes op YouTube gekeken over hulpmiddelen voor ouderen. Ik heb inmiddels twee certificaten behaald om ouderen professioneel te begeleiden. Ze te stimuleren tot zelfredzaamheid. Zelfredzaamheid. Een nieuw hip woord dat ik de laatste tijd veel hoor. Vorige week uren aan een ziekenhuisbed gestaan om te leren een zorgvrager om te kleden in bed, of in bed te wassen. Ik had al zo’n voorgevoel, maar ik mis inderdaad het zorgzame gen om schaamteloos iemand uit te kleden en te wassen. Dat is niet voor mij weg gelegd. Wat ik me wél heel goed kan voorstellen is dat ik meegroei in de zorg voor mijn cliënten. Wanneer zij mij steeds meer nodig zullen hebben voor zorg. Tóch moest ik het tweede certificaat verzorging wel halen ondanks mijn tegenzin. Anders mag ik niet met mijn cliënten blijven werken als zij lichamelijk achteruit gaan. En dus stond ik deze week weer een middag aan een ziekenhuisbed om de lakens te verschonen met een cliënt in bed. Ook moesten we bij elkaar tanden poetsen. Het is belangrijk om zelf te voelen. Zelf in een rolstoel gereden worden. Ik mocht een ballon nat scheren met scheerschuim! Veel ouderen dragen steunkousen, omdat ze spataderen hebben of vocht vast houden. Vaak zijn ze al zo stram dat ze niet zelf diep kunnen buigen om ze aan te trekken. Omdat de zorg niet vergoed wordt om steunkousen aan te trekken zijn er veel hulpmiddelen ontwikkeld om zelf de strakke kousen aan te trekken. Ik moest dus oefenen met al die gekke hulpmiddelen. Een verschrikkelijk hardkrakende zak die de senior zelf om de voet kan trekken en waar de kous overheen glijdt. Of een rubberen band die de strakke sok op- en afrolt en wat ik helemaal niet fijn vond voelen op mijn huid. We kregen een rondleiding in een winkel die gespecialiseerd is in hulpmiddelen bij de verzorging van senioren. Een hardgroeiende markt omdat ouderen gemotiveerd worden zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen en de beschikbare zorg nu eenmaal niet in overvloed aanwezig is.

woensdag 21 februari 2018

Jungle vol verrassingen

Clouds come floating into my life, no longer to carry rain or usher storm, but to add color to my sunset sky.
- Rabindranath Tagore

De artsen hadden het al zo vaak gezegd. Het was alleen nog zo moeilijk om te accepteren. Om daadwerkelijk afscheid te nemen. Om écht onder ogen te zien dat het nooit meer kan. Maar pijn betekent ‘ho’… Vorige week was het moment gekomen dat het door de pijn echt niet meer ging. Tijdens het hardlopen van een rondje van zeven kilometer nam hij de beslissing. Dit was zijn laatste rondje door het Mastbos. Mijn lief is gestopt met hardlopen. Hij loopt al vanaf dat hij een tiener was. Zijn knie gaf het aan. Al jaren geleden zei de orthopeed dat hij beter kon gaan golfen of zwemmen. Die orthopeed had namelijk zelf ook O-benen en herkende zijn hardlopersklachten. Mijn lief heeft zich twee keer laten opereren aan zijn knie. Hij liep de laatste paar maanden hard met een brace om zijn knie. Snelheid zat er voor hem niet meer in. Hij liep tenslotte naast mij. Grote afstanden zaten er daarom ook niet meer in. Op z’n veertigste heeft hij ongetraind de marathon van Amsterdam gelopen. Voortaan zal hij in de sportschool trainen. Roeien. Natuurlijk niet zo leuk en ontspannen als in het bos. Ik loop voortaan alleen in het weekend. Op woensdagavond train ik al jaren met een trainingsgroep op de atletiekbaan. Dan doen we intervaltraining om sneller te worden. Of steigerung wat korte versnellingsloopjes zijn. Je geeft vanuit stilstand langzaam gas tot je na ongeveer 80 meter op topsnelheid bent. Deze loopvorm is een prima opwarming, maar ik heb er een hekel aan. Ik loop nooit zo hard dat ik niet meer kan praten. Ik hijg ook nooit. Ik merk wel dat ik steeds sneller herstel. Ik ren de dubbele afstand van twee jaar geleden. Toen liep ik vijf kilometer en nu tien. Er zit progressie in. We hebben sinds dit jaar een nieuwe trainer. Hij vindt het belangrijk dat we ook buikspieren trainen. Elke woensdagavond liggen we op de koude (vaak natte) grond te planken. Het leukste van hardlopen vind ik dat ik buiten in het Mastbos loop. Een parcours door het bos vind ik heerlijk in alle seizoenen. Het licht is altijd anders. Op het laatste rondje met mijn lief werden we getrakteerd op twee herten die voor ons overstaken. Hoe lief! De atletiekbaan ligt pal naast het bos. Zodra het iets langer licht wordt in de avond gaan we weer in het bos trainen. Daar kijk ik naar uit. Lekker de natuur in. Groen ontspant. Ik vind op de baan trainen sowieso niet leuk. Het hoort erbij. Nog even een paar weken volhouden en dan wordt het weer genieten.

De Maya beschaving boeit mij enorm. Die belangstelling is natuurlijk begonnen toen we in 2012 naar Mexico verhuisden en daar met onze auto rondreizen gingen maken. We hebben zoveel imposante Maya tempels gezien. Eén van de zeven wereldwonderen Chitzén Itzá aan de kust, maar ook de wereldbekende tempels in Palenque midden in de jungle. Ook tempels over de grens zoals in Guatemala en Belize. In Belize lag Maya stad Caracol zó gevaarlijk afgelegen dat we in colonne met politie moesten rijden. Of de tempels van Yaxchilán op een verzengend heet eilandje in het regenwoud waar we met bootjes naartoe moesten. De piramide waar, door de Spanjaarden, heel respectloos een imposante basiliek opgebouwd is stond nog geen half uurtje van ons huis. We kwamen er een paar keer per jaar. Nu is er onlangs met moderne technieken zoals lasers en drones, een nieuwe gigantische Maya stad ontdekt! Eeuwenlang zaten de bouwwerken verborgen onder de Guatemalteekse jungle. Zo intrigerend! “Dit is de grootste archeologische vondst in honderd jaar”, jubelen onderzoekers. De ontdekking plaatst alles wat we al wisten over de Maya’s in een nieuw perspectief. Er zijn maar liefst 60.000 onbetreden bouwwerken ontdekt! Zo is er een verborgen netwerk van huizen, piramides, wegen, irrigatiekanalen en terrassen aan het licht gekomen. Het einde van de Maya beschaving is nog altijd een mysterie dat veel mensen fascineert, mij ook. Deze gigantische vondst zou het raadsel kunnen ontrafelen. Archeologen concluderen dat het Maya rijk zich zou kunnen meten met het Oude Egypte en China. Men gaat nu uit van mogelijk vijftien miljoen inwoners. Bovendien blijkt dat veel Maya indianen in moerasachtige gebieden woonden die als onbewoonbaar werden geacht. De Maya beschaving heeft dus letterlijk bergen verzet! Mij intrigeert het plotseling verdwijnen van dit volk en al hun weelde. Hopelijk gaat deze ontdekking antwoorden vinden. Mijn lief en ik staan over twee weken weer bovenop de beroemde piramide op steenworp afstand van ons oude huis. In het warme Mexicaanse zonnetje. De reden van onze reis is dat we de bruiloft van mijn beste Mexicaanse vriendin gaan bijwonen, op een oude Spaanse haciënda. Ik heb zo’n zin om terug te gaan!

woensdag 14 februari 2018

Broos geluksgevoel

Tevredenheid heeft niets met een eigen huis, de natuur of andere mensen te maken. Tevredenheid heeft slechts één thuis: je eigen hart.
- Ayya Khema

De vastentijd is begonnen. Hier in het katholieke zuiden. Precies veertig dagen voor Pasen. Het is een goed katholiek gebruik om het er eens goed van te nemen voor vastentijd. Carnaval. Alleen onze jongste dochter is hier in Breda geboren. En zij houdt juist helemaal niet van carnaval. De grootste reden van haar afkeer is trouwens dat ze de teksten van de carnavalskrakers niet kent. Het is haar niet met de paplepel ingegoten zeg maar, als expat-kind. En carnavalkrakers zijn natuurlijk wel een groot deel van het carnaval vieren. Het hossen én zingen. In de tijd dat de drie meiden nog op de basisschool in Breda zaten vierden we élk jaar als gezin carnaval. Hossen op hun school, gezinscarnaval in de buurt en meelopen in de Brakkensliert. Mijn lief en ik feestten nog door tot in de vroege uurtjes in een stadscaféetje waar traditiegetrouw veel schoolpleinouders kwamen. Dit jaar was middelste dochter de enige van ons gezin die carnaval vierde. We waren onlangs samen naar een enorm grote feestwinkel in Roosendaal geweest om een kekke outfit voor haar bij elkaar te zoeken. College girl was het thema geworden. Bijzonder vond ik het dat ze daarbij haar eigen échte afstudeerjack van de American School in Mexico droeg. En heel praktisch ook, want het was ijskoud! Carnaval is het volksfeest waarbij iedereen zich kan losrukken van zijn alledaagse bestaan. Met carnaval kun je ineens totaal iemand anders zijn. Je speelt een rol, waarbij je je achter een masker kunt verschuilen en dingen kunt zeggen die je anders niet zou durven. Het is geen vlucht in een karakter, maar juist meer een periode van onthullen. Dingen zeggen en roepen die je in je dagelijks leven had willen zeggen, maar die er nu uitkomen. Carnaval gaat eigenlijk niet om met z’n allen zuipen, maar om deel uit te maken van een gemeenschappelijk gevoel. Iets vieren en daar horen rituelen bij zoals de prins, de joffers en de eerste en de laatste druppel. Het is een delicaat spel waarbij alle normen en waarden overboord gegooid worden. De schuchteren zijn ineens in staat om contacten te leggen waar ze een jaar tegenaan zaten te hikken. En mensen die al jaren met elkaar overhoop liggen drinken nu onder het genot van een biertje het oud zeer weg. Lang leve het Brabantse carnaval!

Kort geleden reden manlief en ik naar Middelburg. Onze middelste dochter op de achterbank. Ze was nerveus. Erover praten maakte het erger. Met dopjes in haar oren en handen voor haar gezicht zonderde ze zich af in de auto. Concentratie. Bewuste ademhaling. Een soort korte meditatie. Ze had wat punten voorbereid waar ze naartoe wilde in haar gesprek. Haar gesprek op de universiteit waar ze dolgraag wil studeren. Terwijl manlief en ik ons settelden in een grand café op het marktplein stak dochterlief het plein over naar de toegangsdeur van de universiteit. Wat zag ze er ineens volwassen uit! De professor zag haar na de zomer wel lopen hier op de campus, had hij gezegd. Binnen drie weken zou ze een bericht krijgen of ze toegelaten was. Exact een week later kreeg ze het bericht waar ze zo op gehoopt had. En eigenlijk ook op vertrouwd had, want ze had geen alternatief. Ze is geaccepteerd! Binnen één week tijd kwamen twee grote dromen van onze oudste dochters uit. Ik voel een enorme dankbaarheid. Zoveel positiviteit. Ik kan me niet aan het gevoel onttrekken dat de sterren ons de laatste jaren bijzonder goedgezind zijn. Ik zou me er gewoon een klein beetje voor kunnen schamen. Ik heb zulke overpeinzingen wel eens met mijn Mexicaanse yogajuf gedeeld. Wanneer ik zo’n staat van geluk heb bereikt wat heb ik dan nog te leren op aarde? Stopt het leven niet als je geen levensdoel meer hebt? Zij benadrukte dat ik vooral heel dankbaar mag zijn dat het universum het zo goed met ons voor heeft. Ik kan op bepaalde momenten gewoon twijfelen of het tij voor mij nog zal gaan keren ofzo. Spiritueel lerares Rajshree Patel zegt juist dat het andersom is. Geluk is het begin van het leven. De aard van geluk is dat je het deelt en verspreidt. Deze week zat ik in de wachtkamer in het ziekenhuis. Er zat een oude, broze mevrouw met een rollator tegenover mij. Ik begon een praatje met haar en in no time vertelde ze me dat ze haar man negen jaar geleden verloren had en hem nog dagelijks miste. Ze huilde. Ik vroeg me af hoe ik haar kon troosten. Ze vertelde me dat haar aandoeningen begonnen nadat ze weduwe was geworden. Dat ze haar maatje verschrikkelijk miste. Ze waren vijftig jaar samen geweest. Heel gelukkig samen. Ik wees haar erop dat ze dan heel dankbaar mag zijn dat ze zo’n grote liefde in haar leven gekend heeft. Dat dit voor velen niet weg gelegd is. Door haar tranen heen glommen haar ogen weer. “Dat is zo.” bekende ze. Op dat moment werd ze geroepen. Terwijl ze naast de verpleegster door de lange gang achter haar rollator slofte, besefte ik dat dankbaarheid écht de sleutel is tot geluk.

woensdag 7 februari 2018

Het begin van iets nieuws

De enige tijd dat je echt leeft, is van dertig tot zestig. De jongeren zijn slaaf van hun dromen; de ouderen zijn knechten van hun spijt. Alleen die van middelbare leeftijd hebben alle vijf zintuigen voor het behoud van hun verstand.
- Theodore Roosevelt

Ik parkeer mijn auto achteruit voor de deur om mijn wekelijkse boodschappen uit te laden. Ik zie meteen middelste dochter met mijn telefoontje zwaaien in de deuropening. Het is ons oudste kind die op het kleine schermpje blij staat te stralen. Ze heeft fantastisch nieuws. Een nieuw begin. Dat zijn misschien niet de juiste woorden. Een begin van iets nieuws. Onze oudste dochter gaat de eerste helft van haar laatste studiejaar aan de Women’s University in Seoul studeren. Dat heeft ze net gehoord. Ze heeft een uitwisseling voor elkaar gebokst door de hoogte van haar gemiddelde eindcijfer van het eerste jaar. Na een top tien gemaakt te hebben van haar favoriete universiteiten wereldwijd en een lange en zeer uitgebreide application letter geschreven te hebben was het wachten. Ze moest aantonen dat zij écht degene was die gekozen moest worden. Ze ging speciaal op Koreaanse les. Ze nam weer Tae Kwondo lessen waar ze een zwarte band voor heeft behaald, destijds in Mexico. Alles om aan te tonen dat zij zich onderscheidde om naar Korea af te reizen. Het is haar gelukt! Aankomende zomer vertrekt ze naar Zuid-Korea. Het land waar ze haar achttiende verjaardag vierde terwijl ze daar in haar uppie aan het backpacken was. Zó dol is ze op dat land geworden. Ik ben heel nieuwsgierig naar die eeuwenoude tempels, rustgevende tuinen, de Koreaanse keuken en het ‘zen zijn'. Wanneer eenmaal mijn volle boodschappentassen in de keuken staan kijk ik even snel op de computer naar de prijzen van vliegtickets. Dat had ik nog niet eerder gedurfd…bang om het lot te tarten. We hadden namelijk heel stiekem plannetjes gemaakt om haar op te halen rond de jaarwisseling. Twee weken met het gezin rondreizen door Zuid-Korea… Dochterlief gaat in de meer dan zeshonderd jaar oude hoofdstad studeren, aan de oevers van de Han. Het is een van de meest dichtbevolkte steden ter wereld. Er zijn daar meer dan één miljoen voertuigen geregistreerd, die de oorzaak zijn van opstoppingen tot na middernacht. Net zoveel inwoners als in Mexico Stad, maar ze wonen veel dichter op elkaar. Zelf zou ik wel naar één van de drieduizend kleinere eilanden willen, en een overnachting in één van de Boeddhistische tempels om een ochtendceremonie met de monniken mee te maken. Eerst afwachten welke vakken ze precies daar gaat volgen en hoe ze aan een kamertje op de campus kan komen.

Een nieuw begin. Ook ik heb een beginnetje gemaakt met een nieuwe start. Ik heb een ommezwaai gemaakt. Vlak voor het nieuwe jaar begon heb ik besloten met ouderen te gaan werken. In de juwelier vond ik oudjes altijd het fijnst om te helpen. Ze hebben rust, kennen geen haast. Ze hebben veel wijsheid in pacht en vaak een boeiende levensgeschiedenis. De verhalen die ik in het nieuws hoor zijn soms schrijnend. De eenzaamheid van ouderen en hun afhankelijkheid van mantelzorgers. Senioren blijven tegenwoordig langer thuis wonen (ze worden ook ouder!) met behoud van hun eigen regie. Bij het Amerikaanse bedrijf waar ik voor ga werken gaat het vooral om ondersteuning en liefdevolle aandacht. Wat eigenlijk vanzelfsprekend zou moeten zijn, maar dat is het helaas niet. Zeker niet in situaties waarbij kwetsbaarheid een rol speelt zoals bij dementie of ernstige lichamelijke beperkingen. Hoogbejaarden hebben vaak behoefte aan een praatje. Ze willen gehoord en gesteund worden. Ouder worden gaat namelijk niet alleen gepaard met lichamelijke ongemakken en isolatie, maar ook met een andere fase in het leven qua denken. Ze houden zich vaak bezig met allerlei zingevingsvragen: Wat doe ik hier nog? Is er leven na dit leven? Wat is het nut van alles? De behoefte om daar met anderen over te praten is vaak groot, terwijl hun sociale contacten juist afnemen. Iemand zoals ik zou dan een luisterend oor kunnen bieden. Dat is in sommige gevallen genoeg. Maar werken met ouderen kan ook heel praktisch zijn: ouderen helpen om weer een zinvolle invulling van hun leven te vinden. Hen helpen om manieren te vinden om toch weer zelf naar buiten te gaan. Ik kan ze begeleiden met doktersbezoeken. Ik heb twee dagen training achter de rug. Over veiligheid in huis en communicatie met de ouderen. In de toekomst zou ik nog een opleiding voor verzorgende, EHBO, Alzheimer en reanimatie kunnen doen. Met mijn behaalde certificaat kan ik gematcht worden met bejaarden. Ik ben nieuwsgierig naar waar ik terecht zal komen en wat er van mij verwacht wordt. Ik kijk er naar uit om hun leven aangenamer te maken, om me in te leven en liefdevolle momenten met ze mee te maken. Ik hoop een relatie met ze te kunnen opbouwen, echt te kunnen zijn en betekenisvol contact met ze te kunnen hebben. Zonder haast. In hun tempo. Rustige aandacht.