Open letter

We savour on great memories of happy times.
― Lailah Gifty Akita

Lieve mam,

Vandaag hebben we je verjaardag gevierd. Je zou vandaag 70 jaar geworden zijn. Een mijlpaal. Je had vast iets speciaals georganiseerd om dit te vieren. En je had zeker een grote slagroomtaart gehaald bij de échte bakker. Niet bij de HEMA. Onderweg in de hippie bus hebben wij, jouw twee dochters, geprobeerd ons voor te stellen hoe jij de leeftijd van 70 jaar bereikt zou hebben. Een oud besje of een hippe baby-boomer? Hoe zou je gezondheid geweest zijn? We konden ons gewoon geen voorstelling maken. Je was namelijk helemaal niet ziek geweest. Over één ding waren we het eens. Je had vast een heel lieve oma voor je kleinkinderen geweest. We hebben vandaag je leven gevierd zoals jij dat ook leuk zou vinden. We hebben de Let’s Dance Libelle Zomerweek bezocht. Aan het strand in Almere. Echt iets voor jou! Veel kraampjes. Veel mensen. Ik heb schrijfster Santa Montefiore ontmoet. Ik heb met haar gesproken, geposeerd voor een foto en ze heeft zelfs iets liefs voor mij in haar nieuwste boek geschreven. In herinnering aan jou. Omdat we dáár op de Libelle Zomerweek jóuw 70e verjaardag vierden. Jij zou ook van haar boeken genoten hebben, dat weet ik zeker.

We hebben heel veel geproefd bij de kraampjes. De eerste uren liepen we als kippen zonder kop rond. We zochten natuurlijk eerst de Engelse schrijfster. Daarna wilden we een taartje eten in het paviljoen en hadden we nummertjes getrokken voor een gratis voetmassage. Onze nummertjes waren ineens al geweest. Nieuwe nummertjes gekregen. Geen tijd voor de taart. En de workshop van Weleda hadden we ook onhandig geboekt in ons tijdschema. We wilden het Jazz concert ook niet missen. We grapten al dat we straks naar huis gingen en nóg steeds niks gedaan hadden. Uiteindelijk kwamen we in de loop van de dag Tineke Beishuizen tegen en gaf ik Wieke Biesheuvel een compliment over haar columns die ze in Zambia schrijft. Schrijfsters waarvan jij jarenlang de columns wekelijks las. Chef-kok Herman den Blijker kwam voorbij en we stonden onopgemerkt naast het schrijversduo Nicci French! Het was een dag waarvan jij genoten zou hebben. En wij hebben ook genoten. We hebben ons als echte dochters van jou gedragen. We hebben heel veel gratis samples verzameld en tassen vol leuke aanbiedingen gescoord. Om lange wachtrijen te ontlopen hebben we zelfs stiekem tussen de auto’s op de parkeerplaats geplast! Daarin kennen wij nog steeds geen gêne hoor. Heel jammer dat je er niet bij was vandaag. Je maakt al elf jaar geen deel meer uit van ons leven. Dat zeg ik verkeerd. Je maakt wél degelijk deel uit van ons leven. Alleen niet meer lijfelijk. Je bent nog zóveel in onze dromen en gedachten! Je bent absoluut niet vergeten. We hebben vandaag een leuke zussendag gehad. Gekke foto’s gemaakt, plezier gemaakt en serieuze gesprekken gevoerd. Zoals ik hoop dat mijn drie meiden dat later ook blijven doen. Zoals jij dat ook deed met je twee zussen. Een voorbeeld. We hebben maar een klein familietje. Je hebt het goed gedaan, mam. Je twee volwassen dochters hebben een leuke band met elkaar. Je hebt zes geweldige kleinkinderen nagelaten op deze wereld. Je naam wordt nog vaak genoemd. Herinneringen aan jou zijn zo zoet. En levendig. Ik hoop dat dát nog heel lang zo mag blijven.

Koreaanse keukenrollen

I wanted a perfect ending. Now I've learned, the hard way, that some poems don't rhyme, and some stories don't have a clear beginning, middle, and end. Life is about not knowing, having to change, taking the moment and making the best of it, without knowing what's going to happen next. Delicious ambiguity.
― Gilda Radner

Vanmorgen volgde ik een yoga les waarin we werkten met het levenswiel uit het sjamanisme. Het levenswiel wordt ook wel het medicijnwiel genoemd. Ik ben al heel lang geïntrigeerd door sjamanen. Een sjamaan is een soort brug, een tussenpersoon, tussen de mensen en de geestenwereld. Een sjamaan (of medicijnman) werkt voor mensen die problemen hebben of ziek zijn. Tijdens onze rondreis in 2011 door Perú en Bolivia stuitten we onverwachts op een sjamaan. We logeerden in Copacobana, een klein Boliviaans dorpje aan het Titicacameer. Van daaruit voeren we naar een heilig eilandje in het meer waar we hebben overnacht. Tijdens de dagen die we in Copacobana doorbrachten werden auto’s versierd met gekleurde bloemen. Op straat zagen we de sjamaan mensen met wierook en wijwater zegenen. Onder hun auto’s stonden symbolen opgesteld zoals een stapeltje geld of een huis. De zegening van de sjamaan zou voor een fortuin zorgen of een gelukkig thuis. Toen ik nieuwsgierig ging kijken en tegenover de sjamaan kwam te staan werd ik zelf gezegend. Daar maakte mijn hart écht een sprongetje! Vier jaar later ontmoette ik wederom een sjamaan. Een Mexicaanse dit keer. Nog geen jaar geleden onderging ik met twee vriendinnen een mystiek Temazcal ritueel om me spiritueel te reinigen. Om schoon te beginnen aan een nieuwe fase in mijn leven. Namelijk onze terugkeer naar Nederland. Ik vond het ritueel heel spannend en interessant. Het was een enorm emotioneel proces dat meerdere uren duurde. Ook deze sjamaan gebruikte het medicijnwiel. Het medicijn- of levenswiel werd door oorspronkelijke indianenculturen gebruikt, maar ook in andere culturen. Denk maar aan Stonehenge of de Chinese dierenriem. Of denk zelfs aan een mandala, het Sanskriet woord voor magisch 'wiel'. Mandala’s kleuren is dus ook een bekende toepassing van het levenswiel.

Oorspronkelijk komt het levenswiel uit het sjamanisme. Inmiddels heeft het levenswiel echter zijn plaats gevonden in zowel oosterse en spirituele richtingen. Maar ook in westerse psychologie en zelfs in het bedrijfsleven! De toepasbaarheid per stroming is eigenlijk alleen maar afhankelijk van het taalgebruik. De woordkeuze. Het wiel is opgebouwd uit een aantal spaken die met elkaar verbonden zijn in het centrum. Het wiel spiegelt de natuurlijke ontwikkeling van het leven op aarde. In het wiel zijn de vier windrichtingen aanwezig, elk deel daarvan heeft zijn eigen kwaliteiten. Alle moeilijkheden op je levenspad zijn groeiprocessen die je in je cirkel kunt plaatsen en van alle kanten kunt bekijken en oplossen. Heel basaal gezegd is het wiel eigenlijk een symbool dat ons informatie verschaft over de cycli in de natuur. Aangezien de mens deel uitmaakt van de natuur geeft het wiel óns dus ook handvatten over de cycli in ons eigen leven. Bijvoorbeeld een heel simpele cyclus die we allemaal al vanaf onze kindertijd kennen. Namelijk de vier seizoenen. Als de koude van de winter plaats maakt voor de eerste warmte, wordt het lente (bloesemknop, dat staat symbool voor de geboorte van een jong kind) Uiteindelijk wordt het zonlicht nog sterker en breekt de zomer aan (veel levensenergie, dat symbool staat voor een twintiger), die ten slotte weer uitmondt in het langzaam kouder worden, wat de herfst aanduidt (vallend blad, een veertiger of vijftiger) en voor je het weet is het alweer winter. (diepe rust, naderende dood) Je kunt het wiel meerdere jaren laten overkoepelen om het zo te gebruiken om je persoonlijke levensverhaal mee te duiden. Je krijgt een groter inzicht in de cycli van de natuur, maar ook over hoe het in je eigen leven in elkaar steekt. Terug van de yoga les luister ik via facetime naar de verhalen van onze oudste dochter in Korea. Ze kwam de eerste dag in Seoul al twee jonge meiden tegen die haar spontaan mee namen naar een oud Koreaans reinigingsritueel. Taking the moment. Ze moest traditionele kledij aan. Geweldig! Nadien mocht ze zelf een bijdrage bedenken voor het vrijwilligerswerk dat deze groep mensen doet. Om ze te bedanken. Ze kocht in een buurtsuper twee pakken keukenrollen voor de ouderen die door deze groep te eten kregen. Is dat niet een bijzonder voorbeeld van bovenstaande quote?

Dochters op reis

May the longtime sun shine upon you.
- Snatam Kaur

We hebben deze week als verrassing een Kundalini yoga les. We zingen. Zeggen mantra’s als we onze vele herhalingen van de oefeningen doen. Elke oefening heeft een betekenis. Mijn juf vertelt dat elke Kundalini les afgesloten wordt met een lied dat we mee mogen zingen als een mantra. Het is een Ierse zegening. Destijds gekozen door yogi Bhajan in 1969. Hoe toepasselijk is de tekst deze dagen voor mij! Juist nu onze oudste dochter vertrekt naar Zuid-Korea en Japan. In haar uppie. Ze komt in juli weer thuis.

May the longtime sun
Shine upon you
All love surround you
And the pure light within you
Guide your way on

Een prachtig en puur farewell blessing. Afkomstig uit Ierland. Het zegt alles wat ik haar wil meegeven bij ons afscheid vandaag. We bereidden ons voor op haar vertrek. We fietsten naar de drogist om zonnebrand, DEET en shampoo en dergelijke te halen. Haar backpack kwam tevoorschijn. Een laatste was draaien en drogen aan de lijn. Onze middelste dochter is daarentegen inmiddels weer thuis van drie weken op reis. Ze is twee dagen tussendoor thuis geweest. Om alle kleding te wassen, nieuwe reistas in te pakken en om wat boodschapjes te doen. Een nieuw bikinibroekje bijvoorbeeld. Haar slaapkamer was weken leeg als ik er langs kwam. Alles netjes opgeruimd. Precies zoals ze is. Dat heeft ze van haar vader. Opgeruimd. Altijd vooruit denkend. Altijd plannen. Altijd op tijd. De eerste periode was ze in Roemenië. Met haar Roemeense vriendin Anne. We kregen elke dag berichtjes van haar in de gezins-app. We leefden mee. Afgelopen week reisde ze door Italië met haar schoolklas. We hoorden nauwelijks iets. Ze waren continue onderweg. Rome, Milaan, Pisa, Florence en zelfs Venetië waar we zes weekjes terug nog met ons gezin waren. We hadden precies één dag alle drie dochters thuis. Nu vertrekt oudste zus dus. Zij laat wat meer troep achter. Volgens mij heeft ze in de negen maanden dat ze op zolder woonde nooit iets afgestoft. Stapels kleding en papieren liggen al maanden op de grond. Allerlei stekkerdraden liggen er door- en overheen. Het maakt niet meer uit. We gaan haar zolderkamer helemaal leeg halen. Aankomende week gaat er een grote verandering in huis plaats vinden. We beginnen met een nieuwe CV ketel op zolder. Op een nieuwe plek. Alle knieschotten en aftimmering tegen het dak slopen we eraf. De muur slopen we ook. En het plafond. Er komt zelfs een aannemer die de enorme schoorsteen naar beneden haalt. Ruimte! Daarna gaan we opbouwen. Eerst maar eens het dak isoleren na veertien jaar dat we dit huis al hebben. Het wordt uiteindelijk een grote, ruime lichte loft. Heel leeg en zen. Met nieuwe schuifkasten en een nieuwe vloer. Ons bed in het midden. Zover is het nog lang niet. We rijden straks eerst naar Schiphol. Met een knoop in ons maag. Zij met een afscheidskaart van ons in haar handbagage, en een verjaardagskaart in haar backpack verstopt. Ze viert haar 18e verjaardag in Korea. Ik hoop met lieve, nieuwe, internationale vrienden om haar heen. Mag liefde haar daar omringen. Ze gaat zoveel tempels bezoeken dat ik daar niet eens aan twijfel.

Music, food for love

If music be the food of love, play on.
- William Shakespeare

‘Die artiesten zijn zo gek als een deur!’ gil ik boven de muziek uit naar Maren. We staan vlakbij een geluidsbox naar een live optreden te kijken. ‘Nog véél gekker, mam!’ roept ze terug. De trompettist heeft net, al spelend op zijn trompet, een rondje gelopen door het publiek en om zijn podium heen. Voor hij het podium weer opklimt zet hij de trompet op zijn kin. Handen los. Het publiek juicht. Als het optreden afgelopen is slenteren we met z’n drietjes verder. Mark, Maren en ik. Een paar uurtjes eerder hebben ze me van mijn werk opgehaald. We schuifelden vanaf de winkel voetje voor voetje de markt over die bomvol mensen stond. Verschillende podia met live optredens. De zon schijnt uitbundig over de volle terrassen. Een dame zingt jazz met een prachtige, rokerige stem. Niet ver bij haar vandaan gaan we wat eten. Eenmaal weer op pad blijf ik staan bij een levendige band met zeven bandleden die er écht een show van maken. Ze zingen om de beurt solo, improviseren, dansen erbij in een rijtje en hebben duidelijk veel plezier met muziek maken. Ik geniet. Maren en Mark laten me daar achter en gaan samen een ijsje halen. Een meisje van een jaar of drie danst voor mijn benen. Ik denk terug aan een blues optreden dat wij ooit bijwoonden in de zuidelijke staat Alabama. Sweet home Alabama. Het verschrikkelijk zweterige Alabama…. Waar we een half jaartje woonden in 2002. We gingen toen naar het W.C. Handy Music Festival dat jaarlijks werd gehouden in onze woonplaats Florence. De bands speelden op de ‘koele’ patio van een oude southern mansion. Iedereen was nat van het plakkerige zweet, maar dat maakte niet uit. De muziek die deze zwarte mannen maakten was zo aangrijpend. Anthe was destijds een meisje van vier jaar. Inden was twee jaar. Ook zij waren gegrepen door de ambiance. Ze waren gevraagd om muziek te maken op wasbordjes. Anthe kon niet stil blijven zitten. Ze moest draaien en dansen. En deed dat in het midden van de patio. Recht voor de band! Toen het tijd was voor een pauze vroeg de bandleider een applaus voor “the swinging little missy” en dat was… onze Anthe!

Er is het jaarlijkse Jazz Festival in Breda en ze hadden geen betere dagen kunnen treffen. De laatste dagen van de meivakantie zijn met zon overgoten. Dit vind ik zo geweldig aan mijn werk bij de juwelier. Pal in de stad. Onze deur staat bij mooi weer de hele dag wijd open. De ijscoman staat vlak voor onze ingang. En naast een groepje studenten die óf een krantenabonnement óf een Hello Fresh abonnement aan de man brengen, horen we deze dagen ook vleugen van de live concerten op de podia om de hoek. In mijn lunchpauze loop ik de winkel uit met mijn tosti’s en wordt getrakteerd op een prachtig jazz concert. ’s Avonds gaan Mark en ik met z’n tweetjes de stad in. We treffen het. We hebben twee zitplaatjes en genieten van een geweldige Spaanse jazz band met veel blazers en een zangeres. Later lopen we nog langs wat andere podia. Toen we met z’n tweetjes voor een podium stonden dacht ik terug aan onze allereerste date. September 1987….We gingen samen vanuit Heerhugowaard naar het Jazz Festival in Alkmaar. Samen op één fiets. Ik voorop de stang. Bij aankomst had ik nauwelijks nog bloed stromen door één been. Wij, onwennig samen, in drukke barretjes dicht tegen elkaar aan gedrukt. Soms dansend. Alweer bijna dertig jaar geleden. En zie. Daar staan we nog steeds samen bij elkaar naar jazz muziek te luisteren op een festival. Alsof de tijd heeft stil gestaan. We zijn wéér op de fiets naar het festival gekomen. Dit keer op twee fietsen die heel burgerlijk in een fietsenstalling zijn gestald. We hebben ondertussen samen de wereld over gezworven. Thuis hebben we drie grote dochters. Twee daarvan reizen al zelfstandig over de aardbol. Wie had dat destijds in Alkmaar kunnen vermoeden? Toen we elkaar die avond voorzichtig probeerden te leren kennen terwijl we genoten van swingende muziek. Music, the food for love.

Personal assistent in Aachen

Beautiful eyes are those that show the beautiful thoughts that burn below.
- Ellen Allerton

“Dit voelt écht als vakantie, mam! Misschien moeten we nog eens samen op vakantie gaan!” We zitten samen in een lijnbus op één stoel. We snoepen van een Duitse chocolade notenkoek. Buiten sneeuwt het dikke vlokken. Door het gedeeltelijk beslagen raam glijden Duitse heuvels aan ons voorbij. Ons jongste spruitje heeft twee weken schoolvakantie. Haar oudste zus werkt zich uit de naad voor haar wereldreis en haar andere zus brengt met een vriendin haar vakantie door in het zonnige Roemenië. Onze kleine meid is dus veel alleen tijdens deze meivakantie. Mark moest een dag in het Duitse Aachen werken en daarom leek het ons een leuk idee dat Maren en ik ons af lieten zetten in deze oude stad – die overigens genoteerd staat op de UNESCO lijst. Ons plan was om samen te shoppen bij Peek & Cloppenburg. Deze winkel bleek echter in een voorstad van Aachen te liggen. Niet in de oude binnenstad. Geen probleem. We hebben ons af laten zetten voor de deur van de modeketen. In gedachten had ik deze uitdaging al opgelost. Na een tijdje personal assistent gespeeld te hebben van onze jongste dochter die in het pashokje verbleef, stonden we later bij de kassa met een stapel hippe T-shirts, een spijkerbroek en een jumpsuit. Eenmaal buiten doken we vlakbij een leuke lunchroom in. Terwijl het buiten sneeuwde genoten wij van onze welverdiende broodjes en warme chocomel. Het busstation vonden we heel gemakkelijk en daar pluisden we de eerstvolgende bus uit die naar het centrum van Aachen reed. Het avontuurlijke - een andere taal, buitenlands openbaar vervoer, dikke sneeuw in de meivakantie en een plek waar we nooit eerder van ons leven geweest waren - gaf inderdaad een vakantiegevoel. Ze genoot van al mijn aandacht. Ze sprak uit dat ze dit zo’n geweldige dag vond. Ze wilde nóg wel een keer met mij alleen op vakantie!

Eenmaal in het historisch centrum van Aachen slaagden we makkelijk voor twee paar schoenen, een zomerjas én een leuke bikini voor haar. “You sure have a bull’s eye, mom!” kreeg ik als compliment te horen. In elke winkel slaagden we inderdaad fantastisch. We waren goed bezig samen. Halverwege de middag zaten we aan onze tweede warme chocomel. Deze keer met Duitse taartjes erbij. Weer sneeuwde het buiten hard. Nu we alles van haar lijstje gevonden hadden was het tijd om te slenteren. Langs het oude Rathaus en de historische Dom van Aachen. Leuke boetiekjes vonden we daar ook in de buurt. Ik heb voor mezelf een edelstenen armbandje gekocht bij een mineralenwinkeltje. Zelfs een witleren handgemaakte trouw-fotoalbum waar ik niet eens naar op zoek was! De sfeer in dat Latijns-Amerikaans winkeltje trok ons naar binnen en daar lag hij. Een prachtig handgemaakt fotoalbum. Ons originele trouwalbum, dat al meer dan twee decennia oud is, was tijdens de laatste verhuizing uit México helemaal vernacheld. Krom getrokken op de bootreis naar Nederland. We hebben een mooi bedrag vergoed gekregen om dit te vervangen. Dat zal dus met dit album gaan gebeuren! Maren en ik hebben ons lekker laten verwennen bij Rituals met een kopje thee en het testen van allemaal heerlijke producten. Daar maak ik in Breda nooit tijd voor! Bij een kledingboetiek hielp een leuke Colombiaanse vrouw ons in het Spaans. Het Duits kwam de hele dag gewoon niet in mijn hoofd op. Er kwamen alleen maar Spaanse zinnen boven drijven. Het contact met deze aardige Latina verliep heel soepel. We waren heel kort even terug in México. Als laatste bezochten we de Dom en waren we onder de indruk van de basiliek. De bouw van deze kerk is in het jaar 697 na Christus gestart! De kerk waar meer dan dertig Duitse koningen zijn gekroond. Karel de Grote (Duitse keizer vanaf 768) ligt er begraven. Rond etenstijd kwam Mark ons weer oppikken en reden we naar huis. Maren lag na het eten lekker te slapen op de achterbank. Thuis konden we niet ontkomen aan een heuse modeshow. Een heerlijk kind liep met stralende ogen door de kamer. Elk rondje met een nieuwe outfit. Zó tevreden!