Eén Poolse oud-strijder

Het is goed dat we herdenken. Uit eerbied voor degenen die overleden zijn of slachtoffer van geweld zijn geweest. Vanwege de onschuld van de slachtoffers. Omdat het niet nog eens mag gebeuren. Om ervan te leren.
- Ben Nijhuis

Er verzamelen zich honderden mensen rondom het Bredase monument ‘de Vlucht’. Voor mij, mijn eega en dus ook voor onze kinderen de eerste keer in ons leven dat we tijdens Dodenherdenking bij een oorlogsmonument aanwezig zijn. Voor de gelegenheid had ik vier oranje rozen gekocht. Met elk een oranje lintje. Het eerste dat ons jongste kind in mijn oor sist, nadat ze in het park om zich heen gekeken heeft, is “We zijn de enigen die een bloem meegenomen hebben!”. Het lijkt inderdaad zo. In het gras liggen echter vele kransen te wachten om eerbiedig neergelegd te worden voor het monument. Er zijn zeer weinig veteranen, maar dat is misschien ook logisch gezien het feit dat de oorlog al bijna vijfenzeventig jaar geleden geëindigd is. Er zijn wel opvallend veel jongeren. Kinderen van een basisschool en veel jonge padvindertjes. Een leerlinge van de school van onze jongste leest een gedicht voor. Natuurlijk houdt onze burgemeester een mooie voordracht over het thema van dit jaar ‘Geef vrijheid door’. Er volgt een taptoe en veel bloemenkransen worden gelegd voor de burgers en militairen die zijn omgekomen. Er is nog precies één oude, Poolse bevrijder aanwezig. Heel voorzichtig wordt er voor hem geklapt. Dat raakt me. Breda is namelijk bevrijd door de Polen. Samen met de Canadezen. Beiden volksliederen worden gespeeld. Hun vlaggen wapperen ook trots in de wind. Tijdens de twee minuten stilte zie ik jongeren die op picknick kleden aan het relaxen waren opstaan om hun eer te betuigen. Respectvol. Pas vanaf 1988 vinden plaatselijke herdenkingen - net zoals de Nationale Herdenking op de Dam - plaats om 20 uur en wordt deze herdenking ook op televisie uitgezonden. De eerste plaatselijke herdenkingen in 1945 vonden plaats met stille tochten naar plaatsen waar mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog gefusilleerd zijn. Zoals op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag, in de Kennemerduinen en bij kamp Vught. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog leven we in Nederland in vrede en vrijheid. Tóch gaat er geen dag voorbij zonder dat ergens in de wereld een oorlog woedt… Nadat alle kransen gelegd zijn in het Bredase park is er ruimte voor het publiek om bloemen te leggen. Ook wij lopen naar voren om onze rozen neer te leggen. Gelukkig voor onze jongste zijn we niet helemaal de enigen… Sinds een paar maanden heb ik een Joodse cliënt die de verschrikkingen in Auschwitz als kind overleefde. Zijn persoonlijke, gruwelijke verhalen deel ik thuis met mijn gezin. Dit jaar staan we in ons gezin meer dan ooit stil bij de Holocaust. Mijn cliënt, een lieve meneer, vindt dat besef fijn. Zodat we ervan leren. Omdat het niet nog eens mag gebeuren.

Onze allereerste vaatwasmachine was héél erg smal. Ik wilde er heel graag een en de ruimte in de oude keuken in ons Bredase huis liet maar een heel klein vaatwassertje toe. Het was de oude eikenhouten keuken van de vorige bewoonster waar we de keukenkastjes groen van hadden geverfd. Ik was heel blij met het toen hippe RVS vaatwassertje. Er pasten geen pannen in. Een piepklein bestekbakje op de bodem. Sowieso was hij heel snel vol met een jong gezin van vijf. Acht jaar geleden hebben wij een nieuwe keuken laten plaatsen toen we een grote aanbouw aan ons huis lieten plaatsen. Een volwaardige afwasmachine werd ingebouwd. Wat een ruimte! Omdat we het fornuis en de combi-oven van het Italiaanse merk Boretti hadden gekocht besloten we ook de vaatwasser van dit merk te kopen. Al gauw kwamen de eerste mankementen… Allereerst braken de wieltjes van het onderstel regelmatig af. Wat een ergernis als je weer een wieltje over de keukenvloer hoorde rollen, of tussen de deur klem zat. Toen we terugkwamen uit Mexico heb ik nog een kostbaar setje nieuwe wieltjes gekocht, maar al snel waren deze nieuwe wieltjes ook lam. Daarnaast was de veer uit het klepje gesprongen waar het wastabletje in moet. Ons tabletje lieten we altijd tussen het bestek vallen. Natuurlijk zaten de sproeiarmen ook zo nu en dan verstopt met piepkleine stukjes eierschil of draadjes van iets vaags groen. Dat pulkte ik er dan met een keukenmesje weer uit. Een paar weken geleden kwam er geen water meer in de vaatwasser. Dat kan volgens de gebruiksaanwijzing van alles zijn, wat mijn lief vervolgens allemaal gecheckt heeft. Loodgieters uit de buurt wilden voor onze Italiaanse vaatwasser niet langs komen, want de onderdelen waren zeer moeilijk verkrijgbaar. Dan maar een Boretti monteur uit Amsterdam die alleen al voor het voorrijden negentig euro durfde te vragen, en daarna zestien euro per tien minuten. De machine markeerde zóveel dat het niet loonde om te repareren. Boretti garandeert dat hun vaatwassers langer dan acht jaar meegaan en zodoende kregen wij korting op de nieuwe vaatwasser. De voorrijkosten en de extra tijd hoefden wij niet te betalen. We hadden écht geluk, want twee weken erna was de periode verstreken! Al heel kort daarop beseften we dat we helemaal geen geluk hadden. Boretti heeft er maar liefst tweeënhalve week over gedaan om de nieuwe vaatwasser te plaatsen. Al die tijd deden we drie keer per dag een vaat met de hand. De hele dag een vol aanrecht om naar te kijken. Mijn lief en onze meiden hebben écht hun steentje bij moeten dragen, want door artritis in mijn pols is juist afwassen zeer pijnlijk. Maar.…voorlopig staat er weer een praktische afwashulp in de keuken!

Zotte lentedag

“People parted, years passed, they met again - and the meeting proved no reunion, offered no warm memories, only the acid knowledge that time had passed and things weren't as bright or attractive as they had been.”
― Jacqueline Susann

Toen onze drie meisjes nog jong waren gingen we op Koninginnedag met oranje kleding en glimmende prinsessenkroontjes in hun haar de straat op. Vlaggetjes geschminkt op hun wangen. Heel veel vroeger zelfs met zelfgemaakte kartonnen kroontjes op hun hoofd. Een feestdag met een koninklijk tintje. Zelf heb ik al heel lang een oranje corduroy colbert in de kast hangen. Een bijpassende oranje hoed met een lichtgevende bloem en een oranje shawl wachten in een rieten mand op die ene koninklijke feestdag per jaar. (Alhoewel die mand ook vol ligt met knaloranje T-shirts en toeters voor de voetbalwedstrijden waar Oranje mag voetballen…) Juist in het buitenland is er nog een sterker Oranjegevoel dan thuis in Nederland. Vooral in Madrid werd Koninginnedag zéér uitgebreid gevierd op het Hollandse basisschooltje aldaar. Daar, maar ook meerdere keertjes in het Valkenberg park in Breda, hebben we op een kleedje onze koopwaar zoals uitgelezen kinderboeken, speelgoed waar ze op uitgekeken waren en zoete meidenfilms op DVD aan de man gebracht. Onze eerste Koningsdagviering (en niet Koninginnedag!) in Breda gingen de jongste twee, in vol ornaat met oranje Tshirts, met ons mee naar het Valkenberg park. For old times sake. Struinen over de vrijmarkt. Ik had alleen geen zin meer in mijn oranje colbertje. Al slenterend kregen we alle vier hetzelfde gevoel. Deze periode is voorbij. Geen glorie. Onze meiden zijn niet meer op zoek naar goedkope kinderboeken, tweedehands kindermerkkleding of speelgoed. Er werd op de vrijmarkt eigenlijk alleen maar meuk voor jonge kinderen aangeboden. En foodtrucks en live muziek natuurlijk. Zelf heb ik nog drie leesboeken op de kop kunnen tikken, maar dat ging met veel moeite. Er werden nog wel leuke, creatieve spelletjes gedaan zoals eieren gooien, vier droge biscuits in twee minuten opeten of op de foto met een gevangen tamme kip die gewoonlijk vrij rond loopt in het Valkenberg park. Vroeger gingen we met onze kleuters naar een spelletjes circuit bij ons in het dorp - waar op een dorpsweitje spelletjes als zaklopen en kegels omgooien werd gedaan. Een stempelkaartje en een glas limonade erbij. Die periode is dus voorbij. Onze Koningsdag in Valkenberg park was er vooral één van voorbije glorie. Thuis hebben we natuurlijk wél oranje tompoucen gegeten. Geen idee hoe we volgend jaar Koningsdag in Breda kunnen vieren. Alhoewel, ik hoorde van het ‘Helden van Oranje’ concert - een nieuw feestje in Breda op Koningsnacht. Voor mijn lief en mij. Zoiets als dat wij heel lang geleden samen naar het Amsterdamse centrum fietsten voor de viering van Koninginnenacht…. Voor de meiden zou 538Koningsdag misschien een feestelijk tintje kunnen geven?

Er loeit keihard een alarm door de fietsenstalling van het Bredase treinstation. “Mam, dat heb jij gedaan!” hoor ik onze jongste dochter op een verwijtende toon zeggen. “Er stond toch op de deur dat het een nooduitgang was mét een alarm!” voegt ze er nog even toe. Kort daarvoor zag ik dat de medewerker van de fietsenstalling mijn fiets met houten krat weer verveeld uit het rek trok en hem op een verhoogde fietsenstalling plaatste. Schuldbewust liep ik toch maar even naar hem toe. Hij legde uit dat mijn fiets niet zo half in het gangpad mocht blijven staan vanwege voorschriften van de brandweer. Dit soort gedoe zal toch niet de trend van de rest van de dag worden…? We zijn namelijk op weg naar de internationale trein. Jongste kind heeft twee weken schoolvakantie en wij gaan samen leuke dingen doen. Haar zussen zijn immers keihard aan het studeren. Vandaag gaan we een dag in België doorbrengen. Shoppen in Antwerpen. Sinds twee weken rijdt er een rechtstreekse trein vanuit onze stad in een half uur naar het centrum van Antwerpen. Zodra je uit het prachtige station stapt loop je zo het winkelhart van Antwerpen binnen. Dochterlief en ik hebben ook samen in de meivakantie eens gewinkeld in het Duitse Aachen. Dat beviel toen ook zo goed, en nu weer. We slagen zo goed voor haar! Zwierige zomerjurkjes, stoere korte broeken, vele T-shirts en zelfs een heel leuke bikini! Ook ik slaag voor een stoer legergroen overhemdjasje, een bloemig zomerjurkje en, ik kan het bijna niet geloven, maar óók voor een bikini. Ik had de hoop opgegeven maar onverwachts lopen we toch aan het eind van de middag bij een leuk boetiekje binnen die de leuke naam Banana Moon draagt. Dochterlief duikt mee het krappe pashokje in en helpt me de meest ingewikkeld geknoopte bovenstukjes te ontrafelen. Tegenwoordig is het mode dat er vele touwtjes over de rug lopen. Een hoop lol en veel geduld later sta ik zeer tevreden bij de kassa af te rekenen. Dat Belgische taaltje is zo charmant. De verkoopster heeft het heel lief over ‘zot’ en ‘kuisen’ en zeggen overal ‘ke’ achter. “Wilt u er een taske bij of gaat het zo mee in het dooske?” Natuurlijk word je hongerig van winkelen en is een versgebakken warme Luikse wafel nodig om die honger te stillen. Ons meiske wentelt zich in mijn overvloedige aandacht voor haar. We hebben pas in de avond de trein terug gereserveerd en dus zoeken we nog een frietkot voor verse Vlaamse friet, maar die vinden we niet in de buurt van het station. Dan maar een heerlijke maaltijd in een eetcafeetje. Een tafeltje aan het raam, want ik ben dol op mensen begluren. Of zoals dochterlief zegt ‘mensen stalken’.

Levensmoe

Een mooi uiterlijk vervaagt met de jaren, maar een goed hart houd je voor altijd mooi.
- Karen Salamsohn

We zitten naast elkaar op een bankje in de zon. De rollator staat ernaast. Een boekje met plantennamen in het mandje. We kijken uit op een groepje ganzen en siereenden achter een hek. We zijn op de kinderboerderij. Een klein jongetje maakt bange geluiden en daar reageren de ganzen weer op met luid gakken. De bijna 100 jarige naast mij kan er niet echt van genieten zegt ze tegen me. “Anja, mijn lijf is zó moe. Het gaat gewoon niet meer.” Ik ken haar nu een maand en na de blaasontsteking heb ik haar verward zien raken. Het gebeurt vaker dat ouderen bij een ontsteking in een delier geraken. Toch is ze er flink bovenop gekomen. Ze weet dat ze soms wat verward is. Ze vergeet dingen die ze al haar hele leven weet. Hoe lang ze getrouwd was, of ze in de oorlog getrouwd is, hoeveel kinderen haar dochters hebben. Ze weet het gewoon niet meer. De eerste keer dat ik haar ontmoette moest ze huilen. Ze is levensmoe. Ze is op, maar haar hart is sterk. Nu hier zittende op het bankje op de kinderboerderij waar ik haar gebracht heb, vertelt dat ze me dat haar einde nabij is. Ze ademt zwaar. “Hoe weet u dat?” vraag ik haar. "Ik voel het” antwoordt ze. We praten nog even door. “Zullen we maar lekker naar huis gaan?” vraag ik haar ondanks dat haar dochter me gevraagd had met haar moeder te gaan wandelen. Dochter had het plantenboekje hoopvol in het mandje gelegd zodat we een stukje in het bos zouden wandelen. Nog niet zo lang geleden had ze dat gekund. Nu niet meer. Mevrouw koos voor de kinderboerderij. Zittend in de stilstaande auto bij haar voor de deur praten we nog even verder. Ze zegt dat ze geen wandelingetjes meer wil maken, dat haar lichaam op is. Ik zie de vermoeidheid. Ik constateer haar geheugenverlies. Ik zie vandaag de levensenergie bijna letterlijk uit haar lijf weg vloeien… Toen ik een uurtje eerder bij haar voor de deur stond deed ze open op haar kousenvoeten, zonder ondergebit en zonder bril. Ze is gewoonlijk zo’n nette dame! Toen we naar de huiskamer liepen zag ik haar schoenen naast het bed staan, haar gebit lag op het sprei en haar bril op het nachtkastje. Ik vroeg of ik haar soms wakker gebeld had en dat was zo. Haar ogen zagen er zonder bril heel oud uit. Voor het eerst keek ik goed naar haar bijna 100 jarige ogen. Ze stonden heel moe. Na het bezoekje aan de kinderboerderij gaan we op haar balkon wat drinken. Ze herhaalt nogmaals dat haar einde heel nabij is. Ze wil gecremeerd worden. Ik vraag haar wat de mooiste periode in haar lange leven geweest is. Ze denkt even na en antwoordt dan dat haar hele leven goed was. Ze hadden het goed in haar ouderlijk gezin, een fijne sfeer thuis. Ze mocht als meisje een vervolgopleiding doen en is schooljuf geweest. De oorlog is niet heel hevig voor haar geweest. Ze heeft een heel goed huwelijk gehad. Haar drie kinderen hebben alledrie een leuke partner getroffen en zijn goed terecht gekomen. Ze weet niet meer hoeveel kleinkinderen bij elk gezin horen. Op het bureau ligt een geplastificeerde levensboom van haar familie. Om haar te helpen herinneren. Op tafel een boek met foto’s van haar broers en zussen, kinderen en kleinkinderen. Daar bladert ze graag in. Het breiwerkje dat er naast ligt heeft ze al lang niet meer aangeraakt. Ik help haar de kant-en-klare maaltijd op te warmen in de magnetron. Ze dekt de tafel voor één en ik schenk een glas water en een glas sap voor haar in. Ze moet goed drinken bij deze warmte en zeker om een volgende blaasontsteking te voorkomen. Ze loopt met me mee naar de voordeur om me uit te laten. Ik pak zachtjes haar bovenarm en twijfel of ik haar een kus zal geven. Ik heb het gevoel dat ik haar niet meer ga zien. Ik ken haar pas een maand, dus ik doe het niet. In plaats daarvan zeg ik haar dat ik haar vrijdag weer zie. In mijn hoofd denk ik van niet, ik vraag me af of ze dat voelde. Ik zwaai en ze sluit de voordeur. Eenmaal thuis stuur ik haar kinderen een berichtje met het verslag van mijn bezoek. Na een slapeloze nacht vol peinzen en nadenken hebben ze besloten hun moeder meteen op te laten nemen in een zorghotel. Toen ik hun antwoord opende verwachtte ik te lezen dat ze heen gegaan was. Helaas voor haar was dat niet het geval. De verhuizing is voor haar niet meegevallen hoorde ik een paar dagen later. Ik wens haar toe dat haar einde inderdaad nabij is zoals ze het zelf graag wil.

Onze kruiwagen wordt geleend. Ik hoor de buren in de achtertuin zwoegen en praten over de agressieve aanval van rupsen. De buxusmot heeft zich vorig jaar in onze straat gemanifesteerd en de eerste buren zijn dit weekend begonnen hun buxushaagjes te verwijderen. Onze voortuin bestaat uit vakken van een volwassen buxushaag die we vijftien jaar geleden geplant hebben. Ik wil nog niet zo makkelijk opgeven. Met twee dochters heb ik jampotjes vol rupsen met een pincet uit de boompjes geplukt. Bijna honderd in een uur! Dochters gaan nog een paar dagen door. Honderden rupsen! Vorig jaar deed ik het net zo en dat ging eigenlijk best goed. Er is nog maar een meter haag aangevreten door de rupsen, de andere veertig meter staat er frisgroen bij. Met mijn lief ben ik in het afgelopen zonnige weekend rustig naar een nabijgelegen tuinderijdorp gefietst. Daar rupsengif en buxusmest gekocht. Als de boompjes namelijk sterk zijn kunnen ze een rupsenaanval overleven. Natuurlijk ook meteen een geurende kamperfoelie voor de bijtjes gekocht. De arme bijtjes die het wereldwijd zo zwaar hebben… Bijen zijn zó nodig voor het veelzijdige groen op onze planeet. Ik had een kort filmpje van een TED talk over de bijenpopulatie gedeeld met vrienden, en onze buurt’app. Ik kreeg zoveel positieve, enthousiaste reacties uit de straat. Foto’s van zakjes aangeschaft bloemenzaad werden vurig gedeeld. Wij hebben zelf voor honderd vierkante meter veldbloemenzaad gestrooid op de landelijke zaaidag. Aan de voorkant van ons huis en langs de groenstrook aan de overkant. In ons straatje zullen de bijtjes straks een lint van bloemen vinden! Elke stapje is er één om de bij - en daarmee de toekomst van onze planeet - te redden!

Prom night

You have brains in your head. You have feet in your shoes. You can steer yourself in any direction you choose. You’re on your own. And you know what you know. You are the one who’ll decide where to go.
- Dr. Seuss

Iemand moet toch de laatste zijn? Ik was trouwens niet de állerlaatste. Ik was de één na laatste… Er was afgelopen woensdagavond een hardloopwedstrijd georganiseerd bij zonsondergang. In een ander bos dan het Mastbos. Er waren twee afstanden, vijf en tien kilometer. Ik koos voor de laatste. Normaalgesproken trainen we met de groep op woensdagavond dus het was eigenlijk een leuke, alternatieve training… Er deden in totaal nog geen vijfhonderd hardlopers op beiden afstanden mee. En ik was dus de één na laatste die arriveerde toen de zon al vrijwel onder was. Mijn lief zei doodleuk voor mijn vertrek bij de voordeur dat ik niet meer binnen mocht komen als ik er langer dan een uur en tien minuten over zou doen. Ik had zelf helemaal geen doel voor ogen, het was immers een training. Kennelijk waren die paar honderd creatieve hardlopers toch allemaal wat sneller dan ik dacht. Ik eindigde namelijk in m’n uppie, met een fietser naast me, terwijl ik bijna mijn complete trainingsgroep langs het parcours zag staan. Ik werd ruimschoots voor de finish door de luidsprekers omgeroepen met naam en toenaam. Een applaus volgde. Voor de aandacht is het dus helemaal niet verkeerd om bijna als laatste te eindigen! In dit bosgebied, tegenwoordig bekend als boswachterij Dorst, was in vroegere tijden juist geen boom te vinden. Als gevolg hiervan ontstonden zandverstuivingen. Aan deze verstuivingen heeft het gebied zijn heuvelachtige karakter te danken. Het was écht een fraai parcours. Weer eens wat anders dan het Mastbos waar ik twee keer per week rondren. Om de verstuivingen te bedwingen is Staatsbosbeheer in 1899 gestart met het planten van dennen. In de loop van de jaren is een gevarieerd natuurgebied ontstaan met naaldbos, loofbos, heidevelden, vennen en heuvels van stuifzand. Ik vond het heel erg mooi. In dit mooie gebied liggen ook de zogeheten leemputten. Deze leemputten zijn sinds het begin van de 20e eeuw afgegraven voor de productie van baksteen in de nabijgelegen steenfabrieken. De leem werd gewonnen uit een prehistorische rivierbedding die dwars door de boswachterij loopt. In 1927 gaf Staatsbosbeheer toestemming voor het baden en zwemmen in twee van de aldus ontstane putten. Tegenwoordig zijn er geen badgasten meer welkom. Stoere Schotse Hooglanders bivakkeren nu rond de plassen. De leemputten vormen prachtige vennen met een grote variatie aan planten en dieren. Naast de uitgezette Schotse Hooglanders én een kudde Exmoor pony's (de laatste wilde paarden in Europa) bevindt zich rond de leemputten ook een behoorlijke populatie vleermuizen en hebben vogels er hun broedplaats. Ook is een specifieke flora ontstaan. Zo komen hier planten voor als sint-janskruid, duizendguldenkruid, geelgroene zegge en grondster. Door dit gebied heb ik een fenomenaal rondje mogen rennen bij het mooiste licht van de zonsondergang. Ik heb binnen de tijd gelopen die me door mijn lief opgedragen werd. Door de kleinschaligheid van de wedstrijd was het eigenlijk allemaal heel charmant. Volgend jaar doe ik weer mee!

Met een tutorial op YouTube op het computerscherm en een bus haarlak, tientallen haarspeldjes en een haarborstel in de aanval probeer ik de meest kunstige, elegante haarmodelletjes die dochterlief me opdraagt na te bootsen. Onze middelste dochter heeft haar prom night deze week in de agenda staan. Ze heeft al een paar weken een weelderige, zwarte prom dress aan haar kastdeur hangen. Nu dus een nog een mooi opgestoken ‘strak gedraaid, maar toch ook los getrokken’ kapsel waar ik voor mag zorgen. De nacht voor de grote dag zou ze met papillotten slapen, maar dat is ze vergeten. Een half uur voordat ik naar mijn werk ga doe ik mijn uiterste best om er wat van te maken. Toen ik uiteindelijk, te laat, vertrok was ik best tevreden. Aan het eind van de middag zou haar oudste zus komen om de rest mooi in de krul te zetten. Wanneer ik vanaf mijn werk bel of ze nog steeds tevreden is met haar coiffure hoor ik dat ze alles eruit getrokken heeft. Eén kant krijgt ze niet meer goed in model. Ze heeft ook besloten de achterkant los te laten hangen. Ze raakt een beetje in paniek vanwege de tijdsnood. Ik zal die middag pas tegen zes uur thuis komen en dan moet ze al helemaal gereed zijn voor de foto’s. Ik stel voor dat ze oudste zus vraagt een trein eerder te pakken zodat ze samen tijd genoeg hebben om het haar prom proof te maken. Ondertussen heeft ze al mijn hakschoentjes bij elkaar verzameld en is ze aan het passen geweest wat het mooist staat bij de lange jurk. Haar make up was gelukkig al klaar. Toen ik thuis aan kwam rijden zag ik mijn gezin al lachend druk met foto’s maken in de voortuin. Onder de bloeiende magnoliaboom. Ze zag er prachtig uit! Kort daarna kwam haar vriendin haar ophalen en vertrokken de twee zwierige jonge dames naar het bal. Ze werden bij de oude molen, waar het feest gehouden werd, opgewacht met een rode loper en een fotograaf. Het zou een heerlijke avond worden met mooie afscheidsspeeches voor de leraren, lekker eten en dansen. Na afloop een afterparty bij een klasgenootje thuis. Het schooljaar is voor haar nu officieel afgerond. Alleen nog een jaarboek quote verzinnen. Een belangrijke mijlpaal in een high school carrière. Haar citaat staat symbool voor de periode die ze afsluit. De examens beginnen binnenkort. De meeste van haar klasgenoten zijn toegelaten op de universiteiten van hun keuze. Net zoals zij. De zomer is dichtbij. Onze dochter vertrekt na de examens in haar uppie naar Mexico. Lekker haar hart ophalen bij haar vrienden die óók examen hebben gedaan, en óók gaan studeren. Lol maken, herinneringen maken en genieten van elkaar voordat elk van hen een nieuwe fase van hun leven instapt.

Liefste bejaarde kater

Time spent with cats is never wasted.
-Sigmund Freud

‘Er is er een jarig hoera, hoera!’ wordt er luid gezongen in de keuken. De bejaarde, jarige job waar we voor zingen hoort het volgens mij niet eens. Hij gaat helemaal op in zijn twee eetlepels vanillevla en een beetje slagroom. Op een bordje op de tegelvloer in de keuken. Onze vriendelijke kater is vijftien jaar geworden. En dat is best oud voor een raskat… Hij is wat stijf in zijn gewrichten. Hij slaapt heel erg veel. Soms is hij vergeten dat hij al avondeten gehad heeft. Hij is zeer geliefd in huis en heeft het geduld van de hele wereld. Alleen daarom al wordt er zoveel van hem gehouden! Hij kan uren in de tuin wachten totdat je de puf vindt om de tuindeur eens open te doen. Hij zal nooit aan het raam of de deur krabben. Hij heeft de mooiste goudkleurige uilenogen die je ooit gezien hebt. Al vijftien jaar maakt hij deel uit van ons gezin. Hij is meeverhuisd naar Madrid en weer terug. Ook is hij meeverhuisd naar Mexico en weer terug. Hij past zich makkelijk aan. Hij is ooit bijna drie maanden de weg naar huis kwijt geraakt. We hebben toen wat afgezocht in de omgeving. Altijd met ons andere poesje in ons kielzog. Poster in de wijk opgehangen met zijn foto erop en een beloning. Hij kan niet hoog springen en ook niet hard mauwen. Hij heeft hoogtevrees en hij kan geen prooien vangen. Geen dier om alleen op pad te gaan dus, of om alleen te overleven in Mexico. Tóch heeft hij het gered. De dierenarts zag dat de kussentjes onder zijn pootjes enorm versleten waren. Hij was de helft van zijn gewicht kwijt geraakt. Maar hij heeft de weg naar huis gevonden! Hij is onze held. En omdat hij dol is op vanillevla krijgt hij elk jaar een beetje vla van ons op zijn verjaardag. We vermoeden ook dat hij van de herenliefde is. Hij speelde altijd met de roze poppensokjes of roze poppenschoentjes van de meiden. Hij is dolverliefd op mijn lief. Ook heeft hij de gekke tik om met z’n kont op een rondslingerende tas of schoen te gaan zitten. Naast zijn hachelijke avontuur van de dwaaltocht door Mexico heeft hij ook eens boven op de bovenste tree van de brandtrap naar het dak gehangen. Met zijn hoogtevrees durfde hij niet voor- of achteruit. Zijn mauw hoorden wij binnen niet, maar onze bijdehante poes heeft ons in paniek gewaarschuwd en heeft hem zodoende gered. Ik ben met een rieten mand naar boven geklommen. Woester kroop in de mand en zo zijn we samen naar beneden gekomen. Vroeger zat hij regelmatig op het dak van onze garage te wachten totdat ik met de fiets thuis kwam en hem met een keukentrap kon redden. We hebben een geweldige close up foto van hem in het gras waar hij een ontmoeting heeft met een grote tor (waar hij eigenlijk bang voor was). We hebben ook een foto van hem dat hij naast het wiegje van onze jongste dochter zit. Zij was de avond ervoor geboren en hij heeft uren naar haar gestaard vanaf de bedrand. Ze zijn nog steeds onafscheidelijk. Ze kan alles met hem doen. Ze sleept hem overal mee naar toe. We kunnen ons leven niet zonder hem voorstellen. Daarom deze ode aan onze beste vriend.

Katten zijn heel bijzondere, gevoelige dieren. Ze hebben geweldige zintuigen, die ze heel soms gebruiken om mensen te redden. Zo kunnen ze epilepsiepatiënten waarschuwen voor een aanval, of hun baasjes wakker maken bij een gaslek. Helemaal bizar is het verhaal van Simon, de scheepskat van het Britse oorlogsschip Amethyst. Dit schip werd beschoten op een Chinese rivier, en liep vast op een zandbank. Pas na drie maanden kon de bemanning een ontsnappingspoging met het schip wagen. Simon de scheepskat, die was verwond door een granaat, beschermde de kleine voedselvoorraad tegen de aanwezige ratten. Zijn aanwezigheid was ook van levensbelang voor de wanhopige bemanning. Kort nadat de Amethyst ontsnapt was overleed de kat aan zijn verwondingen… Als beloning ontving de stoere kat de hoogste militaire onderscheiding. Daarnaast kreeg de kat ook een officiële rang in de Britse marine! Zoiets mans is misschien niet weg gelegd voor onze Woester, maar hij is wel altijd onze troost en toeverlaat. Hij mag ook altijd op ieders voeteneind van het bed slapen. Het hebben van een huisdier is sowieso goed voor je. Ze geven je afleiding, en het aaien van een dier vermindert je stress. Denk aan een hip kattencafé! Uit onderzoek blijkt dat mensen met een kat dertig procent minder kans hebben op een hartaanval, vergeleken met mensen zonder huisdier. Een kat is één van de oudste huisdieren van de mens. Hoewel katten niet kunnen praten, kunnen ze wel degelijk helpen als je verdrietig bent. Bij mensen met huisdieren verloopt een rouwperiode vaak beter, en duurt hij korter. Praten tegen een kat helpt dus echt! Goed, katten zijn eigenwijs, maar als hun humeur ernaar staat, komen ze maar al te graag bij je zitten voor een knuffelsessie van formaat. Spinnen, kopjes geven, ze halen alles uit de kast om te laten zien dat ze op je gesteld zijn. Onze lieve Woester is een British Blue en hij heeft twee keer zoveel haar als een andere kat. Met zoveel zachtheid op vier pootjes is het aaibaarheidsgehalte van onze kater natuurlijk hartstikke hoog! Het is duidelijk dat wij als gezin ‘kattenmensen’ zijn. Het duurde destijds niet lang voordat mijn eega om was. Eenmaal samenwonend in Amsterdam haalden we een dag voor Kerstmis een klein poesje uit het asiel. Helaas mocht zij maar vier jaar oud worden, omdat ze ten prooi viel aan een cyote toen we in The States op een landgoed woonden. Katten zijn geweldig. Het is ook niet voor niks dat kattenfilmpjes op internet het meest bezocht worden!

Inspirerend leven

Hoe dichter het verlangen opdringt, hoe verder terug wijkt het werkelijke bezitten.
- Marcel Proust

Aan de kassa van de supermarkt zijn ze traag en onhandig, aan het buffet kunnen ze niet besluiten, het opgegeven bedrag verstaan ze niet en ze hebben de onuitroeibare neiging met kleingeld te betalen. Het is best wel typerend voor ouderen. Ik heb meestal geen haast en het ergert me helemaal niet. Het vertedert me zelfs regelmatig. Als mijn cliënte na ons wekelijkse bezoek aan de kapper een ouderwets shawltje om haar hoofd bindt of de dagen erna een haarnetje omdoet als ze naar buiten gaat dan krijg ik een glimlach op mijn gezicht. De haarnetjes doen me namelijk denken aan mijn eigen oma. Ook als ik mijn cliënte zo snel als het licht door de paden in de supermarkt zie hollen en ik mijn best moet doen om haar bij te benen, moet ik lachen. Zelfs als ze geen geld in haar portemonnee heeft gestopt, of de portemonnee überhaupt vergeten is!, moet ik in mezelf lachen. Ik herken er ook wel wat van mijn chaotische zelf in. Mijn enige mannelijke cliënt draagt sleetse ribfluwelen broeken en colberts. Hij komt uit Amsterdam. Hij rookt. Deze lieve meneer is als kleuter met zijn moeder en broertje naar kamp Theresienstadt gedeporteerd. En later naar Auschwitz waar hij ontsnapte aan de dood. Hij is echter niet verbitterd. Hij was tot kort een gevierd jazz-pianist die met zijn band over de wereld toerde. Lachende ogen. En dat hij dan achter een rollator loopt of zelf niet meer kan auto rijden zíe ik niet eens. Ik kan niet anders dan veel respect voor ‘mijn’ oude mensen hebben. Ze wonen alleen. Ze zijn meestal de hele dag alleen. Eenzaam, ook al komt er meerdere keren op een dag iemand kort langs om te checken of ze hun medicijnen innemen. Een nieuwe cliënte van 96 jaar oud die ik afgelopen week ontmoette huilde tijdens mijn eerste bezoek. Ze vindt de eenzaamheid verschrikkelijk! Kinderen wonen te ver weg of hebben een druk leven… Ze verlangt naar de dood en vindt het wachten te lang duren. Ze is moe, zegt ze. Toch maken we elke keer buiten een wandelingetje samen waarvan ze geniet. De senioren die ik begeleid tonen me hun dankbaarheid altijd graag. Ik kan met ze lachen, ze troosten of serieus luisteren naar hun levensverhaal. Het plezier is altijd wederzijds.

Mensen op hun sterfbed hebben vaak spijt van dezelfde overeenkomstige dingen. Spijt van dingen die onbenullig leken in hun drukke bestaan. Dingen die ze anders zouden doen als ze de tijd konden terugdraaien. Dát kunnen wij dus van bejaarden leren nu we nog een heel leven voor ons hebben! De meest genoemde spijtbetuiging is “Had ik maar de moed gehad om trouw aan mezelf te blijven in plaats van het leven te leiden dat anderen van mij verwachtten”. Mannen zeiden vooral “Ik wilde dat ik niet zo hard had gewerkt.” Op het sterfbed beseffen mensen dat het verlangen naar financiële zekerheid het destijds gewonnen had van het verlangen om de eerste stapjes van hun kinderen te zien. Of van het verlangen tijd door te brengen met geliefde. Ook onderdrukten veel mensen hun hele leven hun gevoelens om de goede vrede te bewaren. Uiteindelijk belemmerde dit hen om te worden wie ze eigenlijk waren of zouden willen zijn. Zo ontwikkelden ze juist bitterheid en wrok. “Had ik maar de moed gehad om meer mijn gevoelens te uiten” staat dan ook in de top drie van spijt. Wat ik zelf zie, nu ik met ouderen werk, is dat het onderhouden van vriendschappen op hogere leeftijd helemaal niet zo vanzelfsprekend meer is. Door het slechte gehoor worden de telefoongesprekken minder. Niet meer kunnen autorijden of fietsen beperkt ook enorm om vriendenbezoekjes af te leggen. Bovendien vallen steeds meer vrienden weg… “Had ik maar meer tijd doorgebracht met mijn vrienden” is ook een veelgehoorde spijtbetuiging. Vaak realiseerde men niet de voordelen van oude vrienden. Echte vrienden zijn cruciaal voor een succesvol en gelukkig leven! Ons geluk wordt dus eigenlijk vaak ondergesneeuwd door van alles dat nog moet gebeuren. Vaak wint de serieuze kant van de onbezorgde kant in ons. Veel ouderen beseffen op hun respectvolle leeftijd dat gelukkig zijn een keuze is. Uit angst voor het onbekende zijn veel ouderen blijven hangen in hun comfortzone en oude patronen. Hoe doe ík dat eigenlijk? Sta ik mezelf toe gelukkig te zijn? Hoe zit het met mijn eigen comfortzone? Ik denk zelf dat ik daar wel uit durf te stappen (binnen bepaalde grenzen), omdat ik al vier keer met mijn gezin mijn boeltje opgepakt heb om in een vreemd land te gaan wonen. Of een switch in mijn werkend leven heb durven maken. Je hebt altijd zelf de keuze hoe je je leven invult. Volg je hart en kies voor je eigen geluk!

Bijtjes

I have a huge belief in the importance of bees, not just for their honey, which is a healing and delicious food, but the necessity of bee colonies that are vital to the health of the planet.
- Trudie Styler

Tijdens de autorit naar Puebla - om de kapper te bezoeken op de trouwdag van mijn vriendin - twijfelt ze hoe ze mijn vraag zal beantwoorden. Ze fluistert zacht tegen haar dochter dat ze het me gaat vertellen. Dat ze die zondag ervoor naar de bijenkasten waren gereden, niet ver van hun huis. Dat ze graag foto’s maakt van de bijen en dat ze haar handschoen daarvoor moest uittrekken… En dat ze gestoken was. Haar lijf zat heel snel daarna onder de bulten en haar lippen zwollen op. Ook haar keel waardoor ademen moeilijker werd. Gelukkig is haar man arts en hij snelde met haar naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis. Daar werd ze behandeld tegen de allergische reactie op de bijensteek. Schrikken zeg, zó vlak voor haar bruiloft! Op de laatste dag voor ons vertrek kregen we een rondleiding langs hun oude bijenkasten, de koninginneroosters en de nieuwe machine die de honing en nectar van elkaar kan scheiden. Het is hun gezamenlijke hobby. Ze vertelden ons over het leven van een bijenkolonie. Honing wordt natuurlijk gemaakt door een hele kolonie honingbijen. De bijtjes moeten hard werken om van nectar honing te maken. Eén bij maakt ongeveer 1/12 theelepel honing in haar hele leven! Bijen hebben nectar nodig om honing te maken. Nectar halen de bijen uit bloeiende bloemen. De vrouwtjesbij zuigt de nectar uit de bloemkelken. Ze slaat de nectar op in haar speciale honingzak. De honingzak staat met een klepje in verbinding met het spijsverteringskanaal van de bij. In de honingzak zitten speciale enzymen die complexe suikers van de nectar omzetten in eenvoudigere suikers. De honingzak is pas vol na ongeveer 150 tot 1500 bloemen bezocht te hebben! Zodra de honingzak van de bij vol zit, vliegt ze terug naar de bijenkorf. Eenmaal bij de bijenkorf, wordt ze opgewacht door andere bijen. Deze bijen nemen vanaf hier de nectar van de werkbij over. De werkbij braakt als het ware haar nectar uit in de mond van een andere bij. De andere bij kauwt en verteert de nectar verder tot honing. Wanneer de honing bijna klaar is, spuit ze de honing in een cel van de honingraat. Er zit alleen nog iets te veel vocht in de honing. De bij gaat daarom wapperen met zijn vleugels. Op deze manier verdampt het vocht uit de honing. De honing in de cel van de honingraat wordt niet direct gebruikt. De bij dekt daarom de cel af. Dit doet de bij met een propje bijenwas. De honing kan nu lang bewaard blijven. Ook de rest van de cellen van de honingraat worden op precies dezelfde manier gevuld. Ze zijn lang bezig om een hele honingraat te vullen met honing. Bijtjes maken honing zodat ze in de winter te eten hebben. Honingbijen maken meer honing dan dat ze zelf nodig hebben, omdat ze in de natuur regelmatig bestolen worden van een deel van hun honing. Bepaalde insecten, sommige vogels en zoogdieren kunnen niet van de honing afblijven. Wij eten thuis graag honing en kopen dit vaak lokaal langs de weg als we reizen. Deze keer in Mexico kregen we drie potten vol crèmekleurige, onbewerkte rauwe honing mee van onze vrienden.

In Nederland gaat het slecht met de bijtjes. De populatie is de afgelopen jaren sterk verminderd als gevolg van onder andere milieuvervuiling, intensieve landbouw, bestrijdingsmiddelen en genetische manipulatie van gewassen. Het uitsterven van bijen zou een regelrechte ramp zijn voor de wereld. Bijen zorgen voor een groot deel voor de bestuiving van gewassen, waaraan vervolgens vruchten en zaden groeien die mensen en dieren op een later moment eten. Je zou denken dat we vanwege de bijensterfte beter geen honing meer kunnen eten, maar dit is niet waar. Als we meer honing gaan eten zullen meer imkers bijen gaan houden, en dat is juist goed voor de bijenpopulatie. Mits het bijen houden op een verantwoorde manier gebeurt! Zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen en met alle aandacht voor het welzijn van de bijen. Zoals onze Mexicaanse vrienden dat doen. Als je honing koopt kun je het beste voor biologische rauwe honing kiezen, want dan weet je zeker dat er geen bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt. En dat alle voedingsstoffen zo goed mogelijk bewaard zijn gebleven. Honing biedt talloze voordelen voor onze gezondheid. De vijf belangrijkste voordelen zijn dat het een bacterie- en schimmelremmende werking heeft dankzij de enzymen die bijen aan honing toevoegen. Honing kan daarom verlichting bieden als je keelpijn, een maagzweer of bacteriële darminfectie hebt. Je kunt het zelfs op wondjes op de huid smeren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd honing vaak gebruikt bij de genezing van wonden. Cleopatra smeerde het op haar gezicht om rimpels te voorkomen. Het beschermt ook tegen kanker en hart- en vaatziekten, omdat honing boordevol flavonoïdes en antioxidanten zit. Honing verhoogt ook je uithoudingsvermogen, omdat het de glycogeenvoorraad in de spieren langer op peil houdt. Honing reguleert je bloedsuikerspiegel en is dus niet te vergelijken met suiker. Ook is honing een probiotica en houdt dus je darmflora in balans. Kortom, honing is zó gezond dat je het eigenlijk wat vaker zou moeten eten. De smaak van honing is natuurlijk afhankelijk van de bloemen die de bijtjes bezocht hebben om nectar te verzamelen. Honing die gemaakt is in het voorjaar, als alle bomen in bloesem staan, smaakt dus ook anders dan honing die in de zomer gemaakt is. Vaak komt de honing in Nederlandse winkels uit China of Zuid-Amerika. Soms wordt er zelfs suikerwater gebruikt om te vermengen met honing! Het zou dus beter zijn om honing direct bij een lokale imker te kopen. Zo weet je dat je een zuiver en lokaal product in handen hebt. Ook bevat lokale honing sporen van stuifmeel uit de omgeving, wat weer gunstig is voor mensen die last hebben van hooikoorts. Op 22 april aanstaande is het Nationale Zaaidag om de leefomgeving voor de bijtjes te verbeteren, om het bloemrijker te maken. Wij doen mee!

Verjaardagscadeau

Jij die mij ik maakt.
- Huub Oosterhuis

Daar hang ik, staand met één voet op de deurknop van de hoge houten poort en de andere voet probeer ik er overheen te zwiepen. Onder mij staan Luis en Zyan te kijken. Luis draagt zijn prachtige trouwpak. Zyan en ik dragen een joggingbroek maar ons haar is prachtig gekapt voor de trouwerij - welke al over een uur begint! Susana is in het hotel haar trouwjurk aan het aantrekken. En wij drietjes staan aan de verkeerde kant van de poort die dicht gevallen is. Er is niemand meer in het huis die open kan doen… Er is maar één logische oplossing en dat is dat ík over de poort klim. Ik ben de langste en ik wil heel graag iets terug doen voor mijn gastheer. Ik spring aan de andere kant op de grond en open de deur. Mijn kapsel is nog ongeschonden. Zo had ik een beetje het gevoel dat ik iets terug kon doen… Een vorm van wederkerigheid zeg maar. Susana en Luis gaven ons zoveel deze dagen dat wij in Mexico waren! Op hun feest kon je als trouwcadeau een schenking doen aan een door hen gekozen goed doel. Door deze donatie hebben wij een evenwicht kunnen vinden in de enorme vrijgevigheid van onze goedhartige vrienden. Voor de hechte vriendschap tussen Susana en mij zijn echt goede gesprekken essentieel. Een diep gesprek waar je uren later nog aan terug denkt en je de emoties nog steeds in je lichaam voelt. Zulke gesprekken kan ik met haar voeren. Bij een écht goed gesprek met haar vergeet ik de tijd en staan mijn zintuigen helemaal open. Gebaren, emoties en woorden lopen dan in elkaar over. Zo’n gesprek met haar vormt zich vanzelf. Moeiteloos haken zinnen en vragen op elkaar in. Of er valt een stilte die niet leeg aanvoelt, maar juist vol betekenis. Zulke gesprekken voeren we natuurlijk niet dagelijks. Al praten en lachen we deze dagen wat af met elkaar. Meestal wisselen we gewoon nieuwtjes uit, vertellen we verhalen over ons werk, de kinderen of reizen. Maar soms vragen we elkaar naar dingen die dieper gaan dan wat aan de oppervlakte leeft. Of delen we wat er omgaat in ons hoofd, in ons hart. Echt contact.

Voor mijn verjaardag heeft mijn lief een klankschaal voor mij gekocht. In Mexico. Klankschalen zijn afkomstig uit de Tibetaans boeddhistische gebieden in de Himalaya. Ze worden daar gebruikt als eetkommen, offerschalen of ontspanning ondersteunende geluidsinstrumenten. Elke klankschaal heeft een eigen karakter, toonzetting en klankkleur. De schaal brengt geluid voort door de stok langzaam om de rand te laten cirkelen waardoor er een effect ontstaat. Ze kennen veel specifieke zwevingen. Door de klankschaal op een andere manier vast te houden verandert de klank. In de Mexicaanse winkel kwam er een luid zwevend geluid uit de kom. Eenmaal thuis op zeeniveau kregen we er maar een schamel geluidje uit. Gelukkig leerden we op een tutorial op YouTube dat je, ten eerste een nieuwe schaal minimaal vijf minuten moet rondcirkelen en, het voorzichtig moet wassen met water (of een tijd in de zon moet laten staan). Mijn schaal is redelijk groot waardoor er teveel contact met de platte hand wordt gemaakt waar hij op staat. Een kussentje eronder is beter voor de trilling. Het rondcirkelen met het stokje moet uit de losse pols gebeuren. Nu zingt het geluid mooi door de kamer! Klankschalen worden toegepast in meditatie vanwege de rustgevende klanken. En dat is precies waarvoor ik het wil gebruiken! Mijn lief en ik zijn samen namelijk voorzichtig begonnen met mediteren. Bij alternatieve sportmassage wordt het geluid trouwens ook gebruikt omdat het diep in het lichaam spanningen zou lostrillen. De eerste keer dat ik in Mexico bij een klankschalen concert was - in de yoga school van mijn vriendin - was een exotische, heftige ervaring. De laatste jaren gebruikt ze in elke les tijdens de ontspanning klankschalen. Zij legde ons na aankoop van ónze klankschaal uit dat de aard van het geluid momenten van stilte, eerbied en respect vereist. Ze legde uit dat je om de ceremonie te openen de vier windrichtingen moet slaan. Nadien sluit je af met een dankwoord aan het universum voor het geluid en de bijbehorende energie. Tijdens de ceremonie kun je duidelijk formuleren wat je wilt en de intentie uitzenden op de geluidsgolven van je klankschaal. Wat je verzendt naar het universum, ontvang je, dus je moet weten waar je mee bezig bent. Als je met de klok mee cirkelt gaat de energie naar buiten, naar het universum. Als je tegen de klok in draait gaat de intentie naar binnen. Het spelen van een klankschaal met een intentie kan het spelen mooier maken. Je kunt voor jezelf spelen. Of voor de vogels, ze houden ervan, voor de hele aarde of voor wereldvrede. Ik ga mijn eigen rituelen en ceremonies maken, ze hoeven niet ingewikkeld te zijn of lang te duren. Alleen al het hebben van een klankschaal en het gebruiken ervan kan een gewone situatie tot een magische situatie maken.

Krak!

Kijk op, lach luid, praat groots, houd de kleur op je wangen en het vuur in je ogen, versier je zelf, onderhoud je gezondheid, je schoonheid en je dierlijke instincten.
- William Hazlitt

Krak! Mijn eega draait zich om en laat me een megascheur in zijn broek zien. Hij is uit z’n broek gescheurd! Op het bruiloftsfeest van onze Mexicaanse vrienden. Midden op de dansvloer. Hij trekt zijn colbert weer aan in de hoop dat je er niks van ziet, maar hij voelt zich niet meer comfortabel. We logeren in een cabaña vijf minuten van de hacienda gelegen waar we het bruiloftsfeest vieren. We dansen al uren dus hij neemt meteen mijn platte schoenen mee terug. Halverwege de dag zijn we op deze prachtige hacienda uit 1780 aangekomen. Het bruidspaar is er dan al. We starten in een kleine, intieme kapel met een katholieke ceremonie. Alle gasten in de bankjes zijn prachtig gekleed en de dames hebben hun haar allemaal prachtig gekapt. De meeste bij de kapper, net als ik. Eerder die ochtend zijn mijn vriendin (en bruid) Susana, haar dochter Zyan en ik heel vroeg naar de kapper gereden. We moesten een uur rijden naar de stad en daarom had Zyan drie gezichtsmaskers meegenomen die ondertussen hun werk konden doen. Zo reden we als drie gierende spookjes over de snelweg! Bij de kapper hebben we alle drie ons haar laten opsteken en krullen. In de kleine kapel herkenden mijn eega en ik zoveel bekenden! Ik besefte dat wij hun familie heel goed kennen. Welbeschouwd zijn we deel van hun familie zoveel feesten hebben we samen meegemaakt. Hoe mooi is dat! In de patio van de hacienda werd het burgerlijke huwelijk voltrokken waarna er heel lief witte vlinders door alle gasten opgelaten werden. Het bruidspaar zag er zó ontspannen en gelukkig uit. In de ommuurde tuin werden onder de Mexicaanse zon foto’s gemaakt met elkaar. Er was een tent opgezet met allemaal mooi gedekte grote houten tafels. In het midden een dansvloertje. Na de lunch begonnen de DJ’s muziek te draaien en kwamen de voetjes van de vloer. Ik vind dat zo typisch Mexicaans dat er ’s middags om drie uur al volop gedronken en gedanst wordt! Het bruidspaar opende de dans waarbij mijn vriendin heel emotioneel werd. Tranen rolden over haar wangen terwijl ze met Luis op de muziek bewoog. Wel twee liedjes lang. Als een yoga juf kan ze zich intens dankbaar voelen voor alles. Ze was gelukkig. En ik was gelukkig voor haar.

Nu ik bijna drie jaar niet meer terug geweest was viel me het weer op hoe warm Mexicaanse mensen zijn. En in het bijzonder onze vrienden waarvoor we terug gekomen zijn. Susana haalde ons op van de bus en meteen reden we door naar een restaurant voor een gezamenlijk ontbijt. Ze had ook mijn oude yoga maatjes uitgenodigd en Luis kwam vanuit het ziekenhuis aanwaaien om ons welkom te heten. Tijdens het ontbijt pakte hij ineens de handen van mijn lief en mij, en hield ze vast terwijl hij uitsprak hoe dankbaar hij was dat wij uit Nederland gekomen waren en hoe belangrijk wij zijn voor Susana en hem. Welke Nederlandse man pakt de hand van een andere man om zijn dankbaarheid uit te spreken? We voelden ons alle dagen zo welkom! Ze hebben ons verschrikkelijk in de watten gelegd. Niets was teveel. Na ons weerzien stuurde mijn vriendin een berichtje dat onze zielen elkaar weer hadden ontmoet. We pakten inderdaad meteen de draad weer op en het voelde of ik nooit was weg geweest. Lief en ik hebben de rest van de eerste dag met z’n tweetjes doorgebracht in Cholula, het dorp met de grote tempel. Geluncht waar we vroeger lunchten, over de markt geslenterd en enorm genoten van de zon bovenop de tempel. Een heerlijke dag om op adem te komen en te landen op de plek waar we zo lang met plezier gewoond hebben. De volgende ochtend ervoer ik dat ik dat ik me heel gelukkig gevoeld heb hier. In de yoga school van mijn vriendin, waar niets veranderd was, volgden lief en ik een les. We zongen ‘Ohm’ waar ik altijd van houd en bij de relaxatie voelde ik weer de liefde van Susana. Ze legde zorgzaam een dekentje over me heen, ze masseerde mijn nek en oren met een essentiële olie (ze koos mijn lievelingsgeur!) en gebruikte de klankschalen om te ontspannen. Haar dankwoord aan het einde van de les ontroerde me tot tranen, omdat het nog steeds precies dezelfde dankwoorden waren als toen. De afsluiting met thee van verse citroengras was me zo vertrouwd. Drie jaar lang ging ik bijna dagelijks naar deze lessen. Het was mijn vaste patroon in een chaotische, uitdagende wereld. Mijn voeten in de aarde. Mijn wortels. Susana heeft mij destijds doen aarden in Mexico. En dát voelde ik opnieuw.

Huamantla, 12 maart 2018

Ik ben omdat jij bent

Ik ben omdat jij bent.
- Ubuntu

Verbondenheid lijkt soms zo ver weg. Zeker als je de krant openslaat of het journaal kijkt. Mijn Mexicaanse yoga juf kon het altijd zo mooi zeggen tijdens onze yoga lessen. We zijn allemaal verbonden met elkaar. We ademen elkaar. Alles is met elkaar verbonden. We maken er allemaal deel van uit. Onze onderlinge verbondenheid herkennen en erkennen is heel belangrijk, maar je moet ook besluiten je erdoor te laten ráken. Mijn yoga juf is door de jaren heen een heel dierbare vriendin van me geworden. Onze ontmoeting bijna zes jaar geleden vinden we beiden nog steeds bijzonder. Hoe ik aanbelde bij haar yoga school en zij destijds op rondreis door Afrika was. Dat ik aanhoudend bleef terugkomen en haar op een dag eindelijk ontmoette. Zij sprak over een volle yoga klas, maar elke dag dat ik een yoga les kwam volgen waren we met z’n tweetjes. Wekenlang. Ik vroeg me af waar al die leerlingen dan waren, maar vroeg het niet. Ik genoot van haar privélessen die veel goede oefeningen voor mijn pijnlijke heup brachten. Ook opdrachten die niks met yoga te maken hadden maar met de achterliggende oorzaak van mijn heuppijn. Ik wentelde me in haar vriendelijke warmte. Toen na weken de heuppijn verdween keerden haar leerlingen langzaam weer terug. Bizar! Je kunt het vaak zelf niet beter plannen dan hoe het universum dat voor je doet. Eén van de grootst vrouwelijke boeddhistisch leraren, Joan Halifax, zegt “Liefde wordt gekookt in de ketel van verbondenheid; compassie in de ketel van lijden.” Zo is onze vriendschap ontstaan. Het is later verder uitgediept door bijzondere belevenissen die we samen meemaakten. Dagje uit naar de bergen. Dagje naar een oude Spaanse haciënda. Yoga op bijzonder plekken in de natuur of op het dak van haar yoga school. Onze partners gingen ook vaak mee. Gezamenlijke ontbijtjes met de yoga klas. Hoe haar partner Luis, een heel goede chirurg!, tijdens een drukke nachtdienst als een vriendendienst mijn diagnose stelde. Longembolie. Bruiloften van hun kinderen. Onze vriendschap is ondanks onze verhuizing nog steeds heel levendig. Echte vriendschap overwint alles. Leeftijd, afstand, levensstijl - het maakt niet uit. Er is geen speld tussen te krijgen. Vandaag vliegen mijn lief en ik terug naar Mexico om de bruiloft van Susana en Luis bij te wonen. Zo bevestigen we onze vriendschap. Weer een mijlpaal die we samen beleven. We zijn verbonden.

Over een jaar word ik vijftig. Voel ik dat? Bij tijd en wijlen zeker. Alle mensen die altijd ouder waren dan ik – artsen, loketambtenaren, collega’s – zijn ineens twintig jaar jonger. Soms lijken het wel pubers! Op zo’n moment voel ik me inderdaad ouder… Afgelopen week voelde ik me ineens een stuk jonger toen de vriendinnen van onze jongste (!) dochter vroegen of ik mee ging schaatsen. Vriendinnen van onze drie dochters lachen mee om mijn grapjes en noemen me soms een savage. Dat zie ik dan maar als een compliment. Mijn rimpels en grijze haren mogen dan niet leuk zijn, maar het fijne is dat mijn vriendinnen er ook last van hebben. Ik hoef me dus niet in m’n eentje in een hoekje zielig te voelen en dat is ook heel fijn. Ook al worden mijn zus en man nog nauwelijks grijs… Bovendien, ik bén niet zo heel ontevreden met mijn grijze lokken… Ik krijg er ook regelmatig complimenten over. Tuurlijk er is geen bouwvakker meer die naar me omkijkt, maar ik tel zeker nog wel mee. Dat ik niet meer piepjong ben voel ik op sommige dagen heel goed. Zelfs al heb ik mijn hele leven gesport en meermalen per week gemediteerd tijdens yoga lessen. Als je de vijftig bijna aanraakt, krijg je hoe dan ook kwalen. Ik slik bloedverdunners voor de rest van mijn leven en heb artritis in mijn pols. Als ik een hele dag sta, krijg ik last van mijn bekken dat uitstraalt naar mijn billen. Ik ben heel dankbaar dat ik bij het hardlopen tot nu toe nooit blessures heb gehad! Kon ik een paar jaar geleden nog een hele nacht op een gammel matras liggen, nu krijg ik pijn in m’n rug. Vorig jaar hebben we veel geld geïnvesteerd in dure matrassen, en dáár overheen nog een superduur topmatras! Reizen op mijn leeftijd wordt dan ook anders. Kon ik vroeger weken op een dun matje of een (halflek) luchtbed slapen in een tentje, nu verlang ik naar luxe hotelbedden of op z’n minst ons gerieflijk matras achterin de hippiebus. Ik heb geen zin meer in vieze hotels, en mijn eega zéker niet meer! Reizen wordt zo duurder en duurder… We willen comfort en dat kost geld. Ons reisje naar Mexico blijft gelukkig binnen een beperkt budget, omdat we in een cabaña van mijn vriendin mogen logeren en haar auto mogen lenen. De vliegtickets waren heel redelijk geprijsd. Met koffers vol cadeautjes, souvenirs uit Nederland en een feestjurk vliegen we samen in twaalf uur naar ons geliefde Mexico. Als je ouder bent kun je meer, of intenser, genieten. Dat is dan weer een voordeel van vijftig mogen worden. En dat genieten, dat zijn we zeker van plan!

Kwetsbare ouderen

Winter is the time for comfort, for good food and warmth, for the touch of a friendly hand and for a talk beside the fire: it is the time for home.
- Edith Sitwell

Het is rap koud geworden deze week in Nederland. Gevoelstemperatuur tot minus twintig graden! Een bitterkoude week. Een feest voor liefhebbers van ijspret, een ramp voor kwetsbare ouderen. Voor deze groep brengt de extreme kou risico’s met zich mee. Het is zo extreem koud dat er zelfs een naam aan mee gegeven is: de Siberische beer. Ik krijg het al koud als ik die naam hoor! Ik steek zoveel mogelijk thuis de openhaard aan. We hebben zelfs speciaal in het weekend houtblokken staan zagen. Maar ik droog tegelijkertijd ook mijn wasgoed wapperend buiten aan de droogmolen! Al weken hebben we knalblauwe luchten, nu de vorst erbij. Echt wintersportweer! Ouderen zijn echter extra gevoelig voor de barre kou die nu ons landje bereikt heeft. Er is angst om door gladheid ten val te komen. Voor veel zelfstandig wonende ouderen is de kou zelfs reden om helemaal niet meer de deur uit te gaan. En dat zie ik ook bij mijn lieve cliënte waar ik sinds twee weken werk. Ze is 91 jaar oud en doet haar boodschapjes normaalgesproken op de fiets. Voor het weekend hebben we echter samen met mijn auto boodschappen in huis gehaald. Ze gaat met die kou echt niet op de fiets. Vorige week becijferde het CBS nog dat het aantal sterfgevallen (vooral 80-plussers) in de winter het hoogst ligt. Dat het nu ijs- en ijskoud is staat inmiddels wel vast. Het vriest overdag matig tot streng. Door de Siberische (noord)oostenwind ligt de gevoelstemperatuur echter nog veel lager. Ik las zelfs iets over minus twintig graden! Er wordt geadviseerd door het RIVM, zeker als de kou langer duurt, om even te bedenken welke ouderen of zieken in de omgeving hulp kunnen gebruiken. Schroom niet om bij ouderen in de straat aan te bellen als je vermoedt dat zij hulp kunnen gebruiken. Zelf kunnen ouderen natuurlijk de weervoorspellingen in de gaten houden, zorgen dat er voldoende eten en drinken in huis is en nadenken over iemand die zou kunnen helpen met boodschappen als het niet meer mogelijk is de deur uit te gaan. Voor mijn oude cliënte is dit gelukkig allemaal heel goed geregeld. Ook na het weekend hebben we samen boodschapjes gedaan bij Albert Hein op het pleintje. Ook controleren of de verwarmingsketel een servicebeurt heeft gehad en het dragen van extra lagen kleding worden genoemd. Het klinkt misschien voor de hand liggend, maar bij een kwetsbaar persoon kunnen deze maatregelen veel ellende voorkomen.

Washandjes om tussen je tenen te wassen als je niet zo ver kunt bukken. Een postoel op je slaapkamer of incontinentiemateriaal in de kast is niet erg sexy. Ik heb de laatste week veel filmpjes op YouTube gekeken over hulpmiddelen voor ouderen. Ik heb inmiddels twee certificaten behaald om ouderen professioneel te begeleiden. Ze te stimuleren tot zelfredzaamheid. Zelfredzaamheid. Een nieuw hip woord dat ik de laatste tijd veel hoor. Vorige week uren aan een ziekenhuisbed gestaan om te leren een zorgvrager om te kleden in bed, of in bed te wassen. Ik had al zo’n voorgevoel, maar ik mis inderdaad het zorgzame gen om schaamteloos iemand uit te kleden en te wassen. Dat is niet voor mij weg gelegd. Wat ik me wél heel goed kan voorstellen is dat ik meegroei in de zorg voor mijn cliënten. Wanneer zij mij steeds meer nodig zullen hebben voor zorg. Tóch moest ik het tweede certificaat verzorging wel halen ondanks mijn tegenzin. Anders mag ik niet met mijn cliënten blijven werken als zij lichamelijk achteruit gaan. En dus stond ik deze week weer een middag aan een ziekenhuisbed om de lakens te verschonen met een cliënt in bed. Ook moesten we bij elkaar tanden poetsen. Het is belangrijk om zelf te voelen. Zelf in een rolstoel gereden worden. Ik mocht een ballon nat scheren met scheerschuim! Veel ouderen dragen steunkousen, omdat ze spataderen hebben of vocht vast houden. Vaak zijn ze al zo stram dat ze niet zelf diep kunnen buigen om ze aan te trekken. Omdat de zorg niet vergoed wordt om steunkousen aan te trekken zijn er veel hulpmiddelen ontwikkeld om zelf de strakke kousen aan te trekken. Ik moest dus oefenen met al die gekke hulpmiddelen. Een verschrikkelijk hardkrakende zak die de senior zelf om de voet kan trekken en waar de kous overheen glijdt. Of een rubberen band die de strakke sok op- en afrolt en wat ik helemaal niet fijn vond voelen op mijn huid. We kregen een rondleiding in een winkel die gespecialiseerd is in hulpmiddelen bij de verzorging van senioren. Een hardgroeiende markt omdat ouderen gemotiveerd worden zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen en de beschikbare zorg nu eenmaal niet in overvloed aanwezig is.

Jungle vol verrassingen

Clouds come floating into my life, no longer to carry rain or usher storm, but to add color to my sunset sky.
- Rabindranath Tagore

De artsen hadden het al zo vaak gezegd. Het was alleen nog zo moeilijk om te accepteren. Om daadwerkelijk afscheid te nemen. Om écht onder ogen te zien dat het nooit meer kan. Maar pijn betekent ‘ho’… Vorige week was het moment gekomen dat het door de pijn echt niet meer ging. Tijdens het hardlopen van een rondje van zeven kilometer nam hij de beslissing. Dit was zijn laatste rondje door het Mastbos. Mijn lief is gestopt met hardlopen. Hij loopt al vanaf dat hij een tiener was. Zijn knie gaf het aan. Al jaren geleden zei de orthopeed dat hij beter kon gaan golfen of zwemmen. Die orthopeed had namelijk zelf ook O-benen en herkende zijn hardlopersklachten. Mijn lief heeft zich twee keer laten opereren aan zijn knie. Hij liep de laatste paar maanden hard met een brace om zijn knie. Snelheid zat er voor hem niet meer in. Hij liep tenslotte naast mij. Grote afstanden zaten er daarom ook niet meer in. Op z’n veertigste heeft hij ongetraind de marathon van Amsterdam gelopen. Voortaan zal hij in de sportschool trainen. Roeien. Natuurlijk niet zo leuk en ontspannen als in het bos. Ik loop voortaan alleen in het weekend. Op woensdagavond train ik al jaren met een trainingsgroep op de atletiekbaan. Dan doen we intervaltraining om sneller te worden. Of steigerung wat korte versnellingsloopjes zijn. Je geeft vanuit stilstand langzaam gas tot je na ongeveer 80 meter op topsnelheid bent. Deze loopvorm is een prima opwarming, maar ik heb er een hekel aan. Ik loop nooit zo hard dat ik niet meer kan praten. Ik hijg ook nooit. Ik merk wel dat ik steeds sneller herstel. Ik ren de dubbele afstand van twee jaar geleden. Toen liep ik vijf kilometer en nu tien. Er zit progressie in. We hebben sinds dit jaar een nieuwe trainer. Hij vindt het belangrijk dat we ook buikspieren trainen. Elke woensdagavond liggen we op de koude (vaak natte) grond te planken. Het leukste van hardlopen vind ik dat ik buiten in het Mastbos loop. Een parcours door het bos vind ik heerlijk in alle seizoenen. Het licht is altijd anders. Op het laatste rondje met mijn lief werden we getrakteerd op twee herten die voor ons overstaken. Hoe lief! De atletiekbaan ligt pal naast het bos. Zodra het iets langer licht wordt in de avond gaan we weer in het bos trainen. Daar kijk ik naar uit. Lekker de natuur in. Groen ontspant. Ik vind op de baan trainen sowieso niet leuk. Het hoort erbij. Nog even een paar weken volhouden en dan wordt het weer genieten.

De Maya beschaving boeit mij enorm. Die belangstelling is natuurlijk begonnen toen we in 2012 naar Mexico verhuisden en daar met onze auto rondreizen gingen maken. We hebben zoveel imposante Maya tempels gezien. Eén van de zeven wereldwonderen Chitzén Itzá aan de kust, maar ook de wereldbekende tempels in Palenque midden in de jungle. Ook tempels over de grens zoals in Guatemala en Belize. In Belize lag Maya stad Caracol zó gevaarlijk afgelegen dat we in colonne met politie moesten rijden. Of de tempels van Yaxchilán op een verzengend heet eilandje in het regenwoud waar we met bootjes naartoe moesten. De piramide waar, door de Spanjaarden, heel respectloos een imposante basiliek opgebouwd is stond nog geen half uurtje van ons huis. We kwamen er een paar keer per jaar. Nu is er onlangs met moderne technieken zoals lasers en drones, een nieuwe gigantische Maya stad ontdekt! Eeuwenlang zaten de bouwwerken verborgen onder de Guatemalteekse jungle. Zo intrigerend! “Dit is de grootste archeologische vondst in honderd jaar”, jubelen onderzoekers. De ontdekking plaatst alles wat we al wisten over de Maya’s in een nieuw perspectief. Er zijn maar liefst 60.000 onbetreden bouwwerken ontdekt! Zo is er een verborgen netwerk van huizen, piramides, wegen, irrigatiekanalen en terrassen aan het licht gekomen. Het einde van de Maya beschaving is nog altijd een mysterie dat veel mensen fascineert, mij ook. Deze gigantische vondst zou het raadsel kunnen ontrafelen. Archeologen concluderen dat het Maya rijk zich zou kunnen meten met het Oude Egypte en China. Men gaat nu uit van mogelijk vijftien miljoen inwoners. Bovendien blijkt dat veel Maya indianen in moerasachtige gebieden woonden die als onbewoonbaar werden geacht. De Maya beschaving heeft dus letterlijk bergen verzet! Mij intrigeert het plotseling verdwijnen van dit volk en al hun weelde. Hopelijk gaat deze ontdekking antwoorden vinden. Mijn lief en ik staan over twee weken weer bovenop de beroemde piramide op steenworp afstand van ons oude huis. In het warme Mexicaanse zonnetje. De reden van onze reis is dat we de bruiloft van mijn beste Mexicaanse vriendin gaan bijwonen, op een oude Spaanse haciënda. Ik heb zo’n zin om terug te gaan!

Broos geluksgevoel

Tevredenheid heeft niets met een eigen huis, de natuur of andere mensen te maken. Tevredenheid heeft slechts één thuis: je eigen hart.
- Ayya Khema

De vastentijd is begonnen. Hier in het katholieke zuiden. Precies veertig dagen voor Pasen. Het is een goed katholiek gebruik om het er eens goed van te nemen voor vastentijd. Carnaval. Alleen onze jongste dochter is hier in Breda geboren. En zij houdt juist helemaal niet van carnaval. De grootste reden van haar afkeer is trouwens dat ze de teksten van de carnavalskrakers niet kent. Het is haar niet met de paplepel ingegoten zeg maar, als expat-kind. En carnavalkrakers zijn natuurlijk wel een groot deel van het carnaval vieren. Het hossen én zingen. In de tijd dat de drie meiden nog op de basisschool in Breda zaten vierden we élk jaar als gezin carnaval. Hossen op hun school, gezinscarnaval in de buurt en meelopen in de Brakkensliert. Mijn lief en ik feestten nog door tot in de vroege uurtjes in een stadscaféetje waar traditiegetrouw veel schoolpleinouders kwamen. Dit jaar was middelste dochter de enige van ons gezin die carnaval vierde. We waren onlangs samen naar een enorm grote feestwinkel in Roosendaal geweest om een kekke outfit voor haar bij elkaar te zoeken. College girl was het thema geworden. Bijzonder vond ik het dat ze daarbij haar eigen échte afstudeerjack van de American School in Mexico droeg. En heel praktisch ook, want het was ijskoud! Carnaval is het volksfeest waarbij iedereen zich kan losrukken van zijn alledaagse bestaan. Met carnaval kun je ineens totaal iemand anders zijn. Je speelt een rol, waarbij je je achter een masker kunt verschuilen en dingen kunt zeggen die je anders niet zou durven. Het is geen vlucht in een karakter, maar juist meer een periode van onthullen. Dingen zeggen en roepen die je in je dagelijks leven had willen zeggen, maar die er nu uitkomen. Carnaval gaat eigenlijk niet om met z’n allen zuipen, maar om deel uit te maken van een gemeenschappelijk gevoel. Iets vieren en daar horen rituelen bij zoals de prins, de joffers en de eerste en de laatste druppel. Het is een delicaat spel waarbij alle normen en waarden overboord gegooid worden. De schuchteren zijn ineens in staat om contacten te leggen waar ze een jaar tegenaan zaten te hikken. En mensen die al jaren met elkaar overhoop liggen drinken nu onder het genot van een biertje het oud zeer weg. Lang leve het Brabantse carnaval!

Kort geleden reden manlief en ik naar Middelburg. Onze middelste dochter op de achterbank. Ze was nerveus. Erover praten maakte het erger. Met dopjes in haar oren en handen voor haar gezicht zonderde ze zich af in de auto. Concentratie. Bewuste ademhaling. Een soort korte meditatie. Ze had wat punten voorbereid waar ze naartoe wilde in haar gesprek. Haar gesprek op de universiteit waar ze dolgraag wil studeren. Terwijl manlief en ik ons settelden in een grand café op het marktplein stak dochterlief het plein over naar de toegangsdeur van de universiteit. Wat zag ze er ineens volwassen uit! De professor zag haar na de zomer wel lopen hier op de campus, had hij gezegd. Binnen drie weken zou ze een bericht krijgen of ze toegelaten was. Exact een week later kreeg ze het bericht waar ze zo op gehoopt had. En eigenlijk ook op vertrouwd had, want ze had geen alternatief. Ze is geaccepteerd! Binnen één week tijd kwamen twee grote dromen van onze oudste dochters uit. Ik voel een enorme dankbaarheid. Zoveel positiviteit. Ik kan me niet aan het gevoel onttrekken dat de sterren ons de laatste jaren bijzonder goedgezind zijn. Ik zou me er gewoon een klein beetje voor kunnen schamen. Ik heb zulke overpeinzingen wel eens met mijn Mexicaanse yogajuf gedeeld. Wanneer ik zo’n staat van geluk heb bereikt wat heb ik dan nog te leren op aarde? Stopt het leven niet als je geen levensdoel meer hebt? Zij benadrukte dat ik vooral heel dankbaar mag zijn dat het universum het zo goed met ons voor heeft. Ik kan op bepaalde momenten gewoon twijfelen of het tij voor mij nog zal gaan keren ofzo. Spiritueel lerares Rajshree Patel zegt juist dat het andersom is. Geluk is het begin van het leven. De aard van geluk is dat je het deelt en verspreidt. Deze week zat ik in de wachtkamer in het ziekenhuis. Er zat een oude, broze mevrouw met een rollator tegenover mij. Ik begon een praatje met haar en in no time vertelde ze me dat ze haar man negen jaar geleden verloren had en hem nog dagelijks miste. Ze huilde. Ik vroeg me af hoe ik haar kon troosten. Ze vertelde me dat haar aandoeningen begonnen nadat ze weduwe was geworden. Dat ze haar maatje verschrikkelijk miste. Ze waren vijftig jaar samen geweest. Heel gelukkig samen. Ik wees haar erop dat ze dan heel dankbaar mag zijn dat ze zo’n grote liefde in haar leven gekend heeft. Dat dit voor velen niet weg gelegd is. Door haar tranen heen glommen haar ogen weer. “Dat is zo.” bekende ze. Op dat moment werd ze geroepen. Terwijl ze naast de verpleegster door de lange gang achter haar rollator slofte, besefte ik dat dankbaarheid écht de sleutel is tot geluk.

Het begin van iets nieuws

De enige tijd dat je echt leeft, is van dertig tot zestig. De jongeren zijn slaaf van hun dromen; de ouderen zijn knechten van hun spijt. Alleen die van middelbare leeftijd hebben alle vijf zintuigen voor het behoud van hun verstand.
- Theodore Roosevelt

Ik parkeer mijn auto achteruit voor de deur om mijn wekelijkse boodschappen uit te laden. Ik zie meteen middelste dochter met mijn telefoontje zwaaien in de deuropening. Het is ons oudste kind die op het kleine schermpje blij staat te stralen. Ze heeft fantastisch nieuws. Een nieuw begin. Dat zijn misschien niet de juiste woorden. Een begin van iets nieuws. Onze oudste dochter gaat de eerste helft van haar laatste studiejaar aan de Women’s University in Seoul studeren. Dat heeft ze net gehoord. Ze heeft een uitwisseling voor elkaar gebokst door de hoogte van haar gemiddelde eindcijfer van het eerste jaar. Na een top tien gemaakt te hebben van haar favoriete universiteiten wereldwijd en een lange en zeer uitgebreide application letter geschreven te hebben was het wachten. Ze moest aantonen dat zij écht degene was die gekozen moest worden. Ze ging speciaal op Koreaanse les. Ze nam weer Tae Kwondo lessen waar ze een zwarte band voor heeft behaald, destijds in Mexico. Alles om aan te tonen dat zij zich onderscheidde om naar Korea af te reizen. Het is haar gelukt! Aankomende zomer vertrekt ze naar Zuid-Korea. Het land waar ze haar achttiende verjaardag vierde terwijl ze daar in haar uppie aan het backpacken was. Zó dol is ze op dat land geworden. Ik ben heel nieuwsgierig naar die eeuwenoude tempels, rustgevende tuinen, de Koreaanse keuken en het ‘zen zijn'. Wanneer eenmaal mijn volle boodschappentassen in de keuken staan kijk ik even snel op de computer naar de prijzen van vliegtickets. Dat had ik nog niet eerder gedurfd…bang om het lot te tarten. We hadden namelijk heel stiekem plannetjes gemaakt om haar op te halen rond de jaarwisseling. Twee weken met het gezin rondreizen door Zuid-Korea… Dochterlief gaat in de meer dan zeshonderd jaar oude hoofdstad studeren, aan de oevers van de Han. Het is een van de meest dichtbevolkte steden ter wereld. Er zijn daar meer dan één miljoen voertuigen geregistreerd, die de oorzaak zijn van opstoppingen tot na middernacht. Net zoveel inwoners als in Mexico Stad, maar ze wonen veel dichter op elkaar. Zelf zou ik wel naar één van de drieduizend kleinere eilanden willen, en een overnachting in één van de Boeddhistische tempels om een ochtendceremonie met de monniken mee te maken. Eerst afwachten welke vakken ze precies daar gaat volgen en hoe ze aan een kamertje op de campus kan komen.

Een nieuw begin. Ook ik heb een beginnetje gemaakt met een nieuwe start. Ik heb een ommezwaai gemaakt. Vlak voor het nieuwe jaar begon heb ik besloten met ouderen te gaan werken. In de juwelier vond ik oudjes altijd het fijnst om te helpen. Ze hebben rust, kennen geen haast. Ze hebben veel wijsheid in pacht en vaak een boeiende levensgeschiedenis. De verhalen die ik in het nieuws hoor zijn soms schrijnend. De eenzaamheid van ouderen en hun afhankelijkheid van mantelzorgers. Senioren blijven tegenwoordig langer thuis wonen (ze worden ook ouder!) met behoud van hun eigen regie. Bij het Amerikaanse bedrijf waar ik voor ga werken gaat het vooral om ondersteuning en liefdevolle aandacht. Wat eigenlijk vanzelfsprekend zou moeten zijn, maar dat is het helaas niet. Zeker niet in situaties waarbij kwetsbaarheid een rol speelt zoals bij dementie of ernstige lichamelijke beperkingen. Hoogbejaarden hebben vaak behoefte aan een praatje. Ze willen gehoord en gesteund worden. Ouder worden gaat namelijk niet alleen gepaard met lichamelijke ongemakken en isolatie, maar ook met een andere fase in het leven qua denken. Ze houden zich vaak bezig met allerlei zingevingsvragen: Wat doe ik hier nog? Is er leven na dit leven? Wat is het nut van alles? De behoefte om daar met anderen over te praten is vaak groot, terwijl hun sociale contacten juist afnemen. Iemand zoals ik zou dan een luisterend oor kunnen bieden. Dat is in sommige gevallen genoeg. Maar werken met ouderen kan ook heel praktisch zijn: ouderen helpen om weer een zinvolle invulling van hun leven te vinden. Hen helpen om manieren te vinden om toch weer zelf naar buiten te gaan. Ik kan ze begeleiden met doktersbezoeken. Ik heb twee dagen training achter de rug. Over veiligheid in huis en communicatie met de ouderen. In de toekomst zou ik nog een opleiding voor verzorgende, EHBO, Alzheimer en reanimatie kunnen doen. Met mijn behaalde certificaat kan ik gematcht worden met bejaarden. Ik ben nieuwsgierig naar waar ik terecht zal komen en wat er van mij verwacht wordt. Ik kijk er naar uit om hun leven aangenamer te maken, om me in te leven en liefdevolle momenten met ze mee te maken. Ik hoop een relatie met ze te kunnen opbouwen, echt te kunnen zijn en betekenisvol contact met ze te kunnen hebben. Zonder haast. In hun tempo. Rustige aandacht.

Totaal onbelangrijk

Wat totaal onbelangrijk is, is juist zo interessant.
- Agatha Cristie

Op een frisse, winterse zaterdagmiddag in januari hadden lief en ik wel zin om een flink stuk te fietsen. Uitwaaien. De stad uit, het platteland op. Op een modderig weggetje langs een lange vaart glibberden we op onze fietsen richting de boerderij waar we wilden zijn. We stapten na aankomst de warme schuur binnen. Het rook er heerlijk naar vers gezaagd hout! Er stond een zwarte, antieke gietijzeren houtbrander in het midden van de keet te gloeien. Een gevulde kruiwagen vol houtrestanten ernaast. Er liepen, wachtten en zaten overal mensen met winterjassen aan. Het was me volstrekt onduidelijk wie hier werkte of rond kwam snuffelen zoals wij. Ik zag ook mooie houten vloeren. Eén vloer van vierkanten blokjes die volgens mij geweldig zou staan in onze badkamer. Overal lag zaagsel, en opgestapelde houtbalken en planken tegen de muur aan. Ik zag geweldige tafelbladen van doorgezaagde oude, dikke eikenbomen in hun natuurlijke vorm. In deze aangename wanorde was het ons dus niet duidelijk wie we om uitleg konden vragen. “Een geweldig project!” riep mijn lief enthousiast. “Echt iets voor jou!” en wilde meteen weer op zijn fiets stappen om ergens een colaatje te gaan drinken. Ook buiten de schuur lag het bezaaid met prachtige planken met stoere noesten en schorsranden. We staarden ernaar toen een man met een stoffige winterjas en kaplaarzen ons tegemoet kwam. We liepen met hem terug naar de opslagplaats. Martijn liet ons grandioze stukken hout zien. Het bleek dat wij van extreem rustiek hout houden. Hij had nog een piepklein partijtje antiek wagonhout liggen dat hij ons graag wilde laten zien. Dikke planken vol gaten, noesten en spleten. Prachtig! Op een los vel papier schreef hij slordig wat maten en prijzen. Dit moest de offerte zijn. We lieten hem weten dat we de planken met ongestopte gaten en spleten wilden. Op maandag heb ik zijn bijna onleesbare velletje gescand en gemaild. De bestelling is geplaatst. Onze waskom komt binnenkort op een stoere, robuuste plank te staan.

Het gebeurde toch nog onverwachts. Je wéét dat een computer van acht jaar oud er zomaar mee kan stoppen. Uit ouderdom. Op die bewuste ochtend startte onze iMac gewoon niet meer op. Na een aantal keer proberen gaf ik het op. Ik hield er ergens al een tijdje rekening mee. Ik had zelfs niet lang voor het ongelukkige moment een Google Drive voor ons gezin geopend waar we mapjes met foto’s en filmpjes ingezet hadden. Ik had ook de foto’s van vorig jaar op CDrom’s gebrand. Ergens wist ik dat ik op het ergste voorbereid moest zijn. Daarom ging ik die ochtend niet meteen door het lint toen ik doorhad dat de computer er geen zin meer in had. Ik miste eigenlijk heel andere dingen merkte ik later. Ik miste de muziek van Spotify in de huiskamer. Ik miste afleveringen op Netflix kijken. De krant online lezen. Ik miste ook Word om mijn blogs in te schrijven. Ik miste zelfs Skype een beetje om met mijn vriendinnen in het buitenland te kletsen. Natuurlijk heb ik een mobiel telefoontje, maar dat piepkleine schermpje vind ik geen alternatief. Lief en ik besloten na een zoektocht naar een nieuwe iMac dat we tóch maar een nieuwe harde schijf wilden laten plaatsen. We kregen na een week wachten eigenlijk een lege computer terug. Dat betekent, weet ik nu, dat alle programma’s opnieuw gedownload moeten worden. En wat ik misschien nog erger vond was dat de computer geen enkel wachtwoord onthouden had! Ik heb een halve dag besteed aan het vertrouwd maken van onze ‘nieuwe’ computer. Opnieuw alle wachtwoorden achterhalen, uren stoeien met onze Apple ID en het opnieuw downloaden van alle programma’s of apps. Het enige programma wat ik niet opnieuw geplaatst heb is het kostbare programma Word. Er is tegenwoordig een gratis alternatief programma van Apple waar ook tekstverwerking in gedaan kan worden. Het is zéker wennen geef ik toe, maar ik geloof wel dat ik dat kan. Vanaf nu worden mijn geschreven blogs in een andere vorm bewaard en ben ik dus noodgedwongen met een nieuwe telling begonnen. Ik ben bijna 470 geschreven blogs kwijt geraakt… Niet helemaal kwijt gelukkig. Ze staan netjes geordend op deze website. Het voelt wel heel opgeruimd zo’n schone computer. Uit voorzorg hebben we nu een hippe time capsule van Apple in huis laten plaatsen die telkens een back-up maakt van onze gegevens. Onze computer blijft natuurlijk nog steeds een oudje, dus als ie er weer mee stopt kan alles met één druk op de knop overgezet worden naar de volgende nieuwe computer.

Oude beduimelde foto's

Vertel me en ik luister; laat me zien en ik kijk; laat het me beleven en ik leer.
- Lao Tzu

Er wordt een zware kartonnen doos de knusse huiskamer ingedragen. Gevuld met fotoboeken en stapels losse foto’s. Ik krijg ze in kleine stapeltjes aangereikt door mijn neef die rechts van mij zit. Op de foto’s herken ik mijn jonge vader, zijn broers, zus en zijn ouders. Mijn opa en oma. Ik zie ook mijn moeder in haar prachtige jonge jaren! Mijn tante, die links van mij op de bank zit, legt af en toe uit wie de mensen op de zwart-wit foto’s zijn. Mijn tante die dezelfde naam draagt als ik. Wij zijn beiden vernoemd naar mijn oma, haar moeder Matthia. Zij is veel te jong overleden. Mijn vader was pas net volwassen… Ook mijn moeder heeft haar nooit mogen leren kennen. Ik maak ondertussen een stapeltje van foto’s die ik graag wil hebben. Ook een fotootje van het graf van mijn oma. Precies hetzelfde versleten, beduimelde fotootje dat altijd in de portemonnee van mijn vader heeft gezeten. De enige zus van mijn vader, waar ik nu op bezoek ben, heb ik nooit eerder ontmoet. Door een breuk in de familie. Ik heb wel gehoord dat ik op haar zou lijken. We kijken elkaar aan en ze benoemt de dingen die ze in mijn gezicht herkent. We halen herinneringen op aan mijn opa. Veel komt weer terug. De koetjesrepen. De pot met dubbeltjes waar we een handje vol uit kregen om een ijsje te kopen. Er worden dingen opgehelderd die fijn zijn om te horen. Familiekwesties worden namelijk doorgeschoven naar de volgende generatie. Je voelt dat er geheimen zijn, of verdriet. Je wordt gevormd door je familiegeschiedenis. Het zijn je wortels. Deze oude foto’s doen me voelen dat ik deel ben van een geheel. Ik hoor erbij. Mijn ouders horen erbij. Mijn dochters horen er ook bij. We delen DNA. Dat is goed terug te zien op de gekartelde zwart-wit fotootjes. Een klein vierkant fotootje maakt me bijzonder blij. In voor de jaren’70 typische Kodak kleuren zijn mijn vader en moeder te zien. Naast elkaar op de bank. Mijn moeder draagt een glanzende trouwring. Ze is zwanger van mij. En ze kijkt zó verliefd naar mijn vader! Ik houd van foto’s. Nieuwe én oude foto’s. Ik houd van fotoalbums doorbladeren, stapels fotootjes terugzien én van foto’s maken. Deze week heb ik het fotoalbum van onze Jordanië reis ontvangen. Het ligt sindsdien op de eettafel. We pakken het even op als we tijd hebben om erin te bladeren. Heerlijk. Foto’s zijn eigenlijk het levende bewijs dat je lééft.

Ik lig ontspannen op een bed met een rol onder mijn knieën. Er ligt een warm kleedje over mijn benen. De kachel staat hoog. Ik luister naar een rustgevend muziekje. Kort ervoor zijn er allerlei naalden in mijn lijf gezet. Nogal pijnlijk in mijn kleine teentje. Ze moest er een druppeltje bloed uit masseren. Ook een naaldje in de zijkant van mijn hand. Als ze er aan draait krijg ik een tintelend gevoel rondom de naald, het Qi-gevoel. Dit gevoel duurt maar even. Het naaldje op mijn hoofd voel ik nauwelijks. Ik ken mijn acupuncturiste Ilona al zo’n tien jaar. Ze is enorm gegroeid in haar vak en in haar bekendheid. Ze komen van heinde en verre naar haar toe. Ze prikt soms drie cliënten tegelijkertijd. Ze heeft altijd aan één woord genoeg. En soms voelt ze ook aan mijn pols. In december belde ik haar vanwege de pijn in mijn bil die steeds erger werd ondanks de wekelijkse massages van de fysiotherapeut. Na één keer prikken voelde ik me de volgende ochtend al stukken beter. Een wonder! Maar dat vindt zij niet natuurlijk. Ik reageer meestal heel goed op de naaldjes. Na twee zwangerschappen met maanden van misselijkheid, spugen, afvallen en ziekenhuisopnames heb ik tijdens de derde zwangerschap met veel succes mijn heil gezocht bij acupunctuur. Vandaag gaat het om blokkades in mijn blaasmeridiaan. Binnen de Chinese gezondheidsleer gelooft men dat Qi (levensenergie) door je lichaam stroomt om zo je organen van energie te voorzien. Als de blaasmeridiaan niet in balans is kun je pijn in je rug en bil hebben en een strak gevoel aan de achterkant van je benen. Herkenbaar! Ik ben een aantal keertjes vlak na elkaar bij haar geweest en ik was eigenlijk meteen van mijn klachten af. Ik zal echter nog een paar keer terug komen zodat mijn lijf goed onthoudt hoe de balans bewaard moet worden. Blaasenergie is ook gevoelig voor kou dus de koude wintermaanden blijf ik sowieso nog bezoekjes brengen aan mijn lieve acupunturiste.

Zoet gevoel van heimwee

Alle sprookjes hebben dit met elkaar gemeen, dat zij zich bezighouden met het verlangen en niet met de vervulling.
-Godfried Bomans

Oudste dochter en ik gingen saampjes op een winterse, grijze doordeweekse middag naar de bioscoop. We schaamden ons er niet voor om voor de vertederende familiefilm Coco te kiezen. Tenslotte wordt de film omschreven als één groot muzikaal en kleurrijk spektakel, dat families uit alle generaties met elkaar verbindt. Wat ons tweetjes voornamelijk verbond om naar deze Disneyfilm te gaan waren natuurlijk onze jaren die we in Mexico gewoond hebben. De film is net zo bont en kleurrijk als het échte Mexico. En Mexico is in het bijzonder zo kleurrijk op 1 en 2 november als het spirituele feest Día de los Muertos gevierd wordt. Hoe families door de tijden heen verbonden blijven met elkaar door herinneringen. Precies waar de speelfilm over gaat. Wij hebben het genoegen gehad om deze traditie driemaal op een rij mee te mogen vieren op de panteón, de begraafplaats. De viering van de reünie met hun overleden familieleden is zo feestelijk en hartstochtelijk. De eerste keer dat ik nieuwsgierig werd naar deze viering was vanwege alle oranje bloemen die plotseling overal op straat te koop waren, het brood en snoep van de doden dat in de supermarkt lag en de inspirerende verhalen van Mexicanen in mijn nabije omgeving. Ik besloot van deze bijzondere twee dagen mijn thema te maken voor één van mijn examenopdrachten die ik nog moest maken voor mijn fotografieopleiding in Nederland.

Zodoende stond ik op de ochtend van mijn eerste Día de los Muertos op de panteón van mijn stad met families te praten die hun dierbaren offers brachten, hun graven met verlepte bloemen in een oud blik versierden en bij elkaar kwamen om de doden te herinneren. Ik luisterde naar de uitleg over hoe dat proces in elkaar steekt, zag hoe jongens hun diensten aanboden om de kruizen opnieuw te beschilderen, hoe er gebeden en gezongen werd. Ik werd zelfs bij naam op de begraafplaats geroepen om deel uit te maken van hun gebeden. De volgende dag nam ik mijn gezin mee naar de begraafplaats en zagen we muziekgroepen op de graven vrolijke muziek spelen. Familie er dansend, met een bier in de hand of een sigaret in de mond, omheen. Met gebaren vroeg ik, wijzend op mijn camera, of ik foto’s mocht maken. Ik was welkom om dichterbij te komen. Een ander jaar gingen we naar een klein dorpje in de bergen waar een spoor van oranje bloemblaadjes – net als in de film Coco - de weg voor de zielen naar de voordeur van de oude huisjes leidde. Wijwater en wierook werden er overheen gesprenkeld. Sommige huizen openden hun deuren voor ons om hun prachtige ofrenda’s te laten zien. Met toewijding gevuld met foto’s van familieleden die dat laatste jaar overleden waren. Daaromheen brood, bier, en andere etenswaren waar de geliefden van hielden. Precies zoals het in de animatiefilm ook te zien is bij de familie van Miguel en zijn seniele overgrootmoeder Coco. Dochterlief en ik herkenden alle kleine details die belangrijk zijn bij deze viering. Ik heb tijdens de film wel wat traantjes gelaten om het gemis van juist dit soort mooie culturele pareltjes, waar wij altijd welkom waren om het mee te vieren en vragen te stellen. Om de Spaanse filmmuziek die me onderhand zo vertrouwd is geworden. Ik zie ons weer door de blubber tussen de graven door lopen, omdat iedereen uit dezelfde waterbron zijn water haalde en de begraafplaatsen geen verharde paden hebben. Of dat we op een eenzaam paard stuitten op de kleine begraafplaats, omdat een man met sombrero de graven van zijn naverwanten bezocht. Ik zie de oudjes voor me, gearmd met een rieten mandje vol kaarsen om na zonsondergang op het graf aan te steken. De vrouw natuurlijk met lange grijze vlechten op haar rug en een bontgekleurd keukenschort om. Ook herinneren dochterlief en ik ons de herdenkingsoptochten in het donker met de verkleedde Caterina - de elegant geklede dame van de dood - en de vele jongelui die als skelet verkleed gaan. Of het hilarische moment dat toen de bel luidde in een klein dorpje overal tegelijk de oude, afgebladderde deuren open gingen en ik overal tegelijk een foto wilde nemen met als gevolg dat ik als een kip zonder kop door het straatje heen en weer rende. Het zijn nu allemaal warme, ontroerende herinneringen. De film wekte het zoete gevoel van heimwee op. Ook een gevoel van dankbaarheid dat wij hier bijzonder genoeg deelgenoot van mochten zijn.

Gezapige gezelligheid

Er is een bepaalde gezapigheid voor nodig om huiselijke gezelligheid te waarderen; rusteloze geesten prefereren ongemak.
- George Santayana

Ons kleinste kuikentje is een tiener geworden. Ze is dertien jaar geleden in de Kerstvakantie geboren en haar verjaardag valt jaarlijks in de schoolvakantie. We waren net een dag terug van onze rondreis door een stukje van het Midden-Oosten toen er halverwege de middag vier keer de deurklopper ging en er telkens een vriendin van haar met een slaapzak en een hoofdkussen onder haar arm voor de deur stond. Niet lang daarna hebben we ze gedropt in de stad bij de Chocolate Company Café. Vijf tieners die daar samen een chocoladetaartje mochten verorberen. Ook een walhalla aan keuze tussen verschillende soorten warme chocolademelk hoorde erbij. Jongste dochter heeft goed haar weg kunnen vinden toen ze op haar elfde naar een totaal onbekende Nederlandse middelbare school ging. Heel erg spannend in zo’n enorm groot gebouw waar ze de eerste dagen haar weg niet door het gangenstelsel kon vinden. Waar ze erg moest wennen aan de bel en dan de haast om tijdig in je nieuwe lokaal terecht te komen. Ze hield de eerste spannende dagen de hele dag haar plas op, omdat ze niet naar het toilet durfde. Ze kende er niemand… En zie haar nu! Een groep lieve vriendinnen om haar heen waar ze alles mee deelt. Ze fietst met een vriendinnetje naar school waar ze mee afspreekt op de rotonde. Huiswerk wordt via social media na schooltijd doorgenomen. Ze kennen haar inmiddels zó goed dat ze haar met de meest attente cadeautjes verrasten. Ze hadden stad en land afgezocht om haar met precies hetzelfde armbandje, dat ze vlak voor de Kerstvakantie verloren was, te verrassen. Ze hadden een kilo ijsblokjes voor haar gekocht omdat ze de maffe tik heeft om op ijsblokjes te kauwen. Ze kennen elkaar pas anderhalf jaar, maar ik gun ze de levenservaring om met elkaar een geweldige middelbare schooltijd te doorlopen. Haar zussen hebben zo’n ervaring niet, omdat ze allebei moesten wisselen van school én land in die periode. Onze benjamin is geen typische jongste. We vinden haar bijvoorbeeld niet ongecompliceerd. Ze is ook geen flierefluiter. Ze is bloedserieus op school en zeer vlijtig. Ze weet ook wat ze wil in het leven, namelijk een Engelstalige wiskunde juf worden. De kans is groot dat ze deze zomer enig kind wordt thuis. Haar oudste zus woont al een tijd in Rotterdam op kamers en haar middelste zus hoort deze maand of ze aankomende zomer op campus gaat wonen in Middelburg. Ons kleine kuikentje kijkt daar niet naar uit. “Dan moet ik nog heel veel zomers alleen met jullie op vakantie!” kan ze hopeloos uitroepen. We zullen zien hoe het allemaal loopt. Beiden zussen hebben haar al laten weten dat als het zo uitkomt dat ze de zomers best met ons nóg een keer op reis willen.

Er is een nieuwe dynamiek ontstaan in ons kleine straatje. Zover ik me herinner hebben we een straatvereniging. Altijd geleid door de oudjes uit de straat. Een winterse bingo, een lentefietstochtje, een zomerse barbecue en een Nieuwjaarsreceptie. Veel vond plaats in een oubollig cafeetje in ons dorp of bij een vervallen gebouwtje van een ponyvereniging. De oudere garde rookte veel en dronk (te)veel. De laatste paar jaren is er veel verjonging in de straat gekomen. Deze mensen zijn ook in de organisatie van de straatvereniging gestapt en nu hebben we ineens heel andere activiteiten. De Nieuwjaarsreceptie was afgelopen weekend twee huizen bij ons vandaan. Buiten op straat. Rondom een open vuur. Met warme erwtensoep, vers gebakken oliebollen, warme chocomel, marshmallows boven het vuur maar ook veel flessen prosecco. Het was zó gezellig dat we spontaan met een groepje bij elkaar bleven eten, elk van ons nam wat lekkers van thuis mee. Eigenlijk dezelfde gezellige clan die op een decemberavond spontaan bij ons thuis een flink aantal flessen rode wijn achterover sloeg. De straatbarbecue hielden we afgelopen zomer ook in ons doodlopende straatje. Kindertjes speelden er gezellig omheen. Hun nieuwste inbreng is een ‘walking dinner’ aankomend voorjaar. Zo kunnen we gezellig ongegeneerd ‘gluren bij de buren’ . Ik ben heel benieuwd!

Bloedstollend

I think it’s part of my personality – I love to travel; I love different cultures and philosophies and perspectives on things.
- Martin Henderson

Het lukte ons niet het zonnetje van het strand mee te nemen naar Amman. Na vijf uur rijden over de Desert High Way - dwars door de kale, lege woestijn - was de hoofdstad in een deken van dikke mist gehuld. We hadden drie nachten in de kustplaats Aqaba doorgebracht. Heel eerlijk gezegd moesten mijn lief en ik wel even landen in dit hotel. Het lag tegenover een enorme moskee, in een straatje vol winkeltjes en restaurants. Aan de rand van de souqs. Een rommelig straatbeeld. Een donkere receptie als entree. Eenmaal op de ruime hotelkamers stroomde veel zonlicht binnen door grote ramen. Eén van beiden kamers had zelfs een balkonnetje met uitzicht op het publieke strand. Toch een fijne plek uiteindelijk. Nadat iedereen na aankomst zijn portie WiFi tot zich genomen had slenterden we naar het strand. Vrolijke kindjes waren aan het zwemmen in de zee. Moeders zaten met hun djellaba aan op het strand te kletsen. Mannen daarentegen liepen wel in hun zwembroek rond. We besloten op een terrasje te zitten met uitzicht op het strand, de ondergaande zon, en op Eilat aan de overkant van de Rode zee. Er was een grote promenade naast het strand, geflankeerd door palmbomen. In de branding lagen diverse bontgekleurde glasbootjes op de deinende golfjes te wachten op toeristen om een sunset tour te maken. Hun vrolijke muziek stond hard aan. Een heel relaxt tropisch sfeertje. De twee dagen erna snorkelden en zonnebaadden wij bij een luxe beach club aan South Beach. Dat kon daar gewoon in onze bikini’s. Op de lange steiger legden boten vol toeristen aan. Recht voor het strand was een gekleurde koraaltuin met veel soorten gekleurde visjes. Echt prachtig! Eenmaal op de terugweg naar de hoofdstad zagen we ontelbaar veel kapot geklapte autobanden naast de weg in het woestijnzand. Uitzicht op eindeloos saaie rijen elektriciteitspalen. De enige afwisseling tijdens de oersaaie rit waren de controlepunten (we waren vlakbij de grens van Saoedi Arabië en Irak) waar de kofferbak open moest. Hoe levendig waren dan de straten rondom ons strandhotel! We ontbeten in de ochtend op straat, slenterden in de avond over de souqs waar we heerlijke kruiden, thee, verrukkelijke chocoladenootjes, een koperen bewerkte schaal en zelfgemaakte kralenarmbandjes kochten. De tegenstellingen in dit land zijn groot. Qua weer, qua moderniteit, qua natuur en qua traditionele waarden. Maar boven alles toornt de enorme gastvrijheid van deze mensen uit. Een perfect land om rondreizend ons dertig-jaar-samenzijn te vieren!

Het laatste opwindende avontuur van deze reis beleefden we op de terugweg in het vliegtuig. Oudste dochter kwam nog de avond voor vertrek met het nieuws dat er veel vluchten op Schiphol gecanceld waren in verband met de voorspelde zware windstoten. We hielden de website in de gaten en vertrokken gewoon volgens plan richting de luchthaven in Amman. Het duurde daar trouwens eeuwen voordat we door de controle waren. Ze doorzochten de handbagage heel grondig en elke souvenir werd uit de Arabische krant gerold, gecheckt en weer terug ingepakt. Het was een vlucht van vier uur. Zo’n drie kwartier voor de landing in Amsterdam begon het…. We moesten plots de riemen om doen en plaats nemen in onze stoelen. Het vliegtuig schommelde heen en weer. Het zakte af en toe een flink stuk naar beneden. Oudste kind hield mijn arm vast met haar warme, bezweette hand. Na haar vliegavontuur in Taiwan door een tyfoon is ze bang. Het vliegtuig maakte een loop boven Flevoland en oudste dochter dacht dat we terug zouden keren. Zo ging dat afgelopen zomer ook in Taiwan…. Het toestel vervolgde echter zijn route en ging verschrikkelijk tekeer. Ik telde de bloedstollende minuten af op het schermpje. Ik zag een Islamitische vrouw bidden. Haar twee kleine zoontjes naast haar. Naast mijn lief zat een passagier met een spuugzakje klaar. De Jordaniër naast ons raampje had de stoel voor hem zo stevig vast dat zijn knokkels wit zagen. Mijn rug was nat van het (angst)zweet. Toen de wielen eenmaal Nederlandse bodem raakten klapten alle passagiers van opluchting en vol ontzag voor de piloot. Volgens mij wordt er nooit meer geklapt na landing dus dat zegt wel wat! Bij de bagageband zag ik de piloot staan. Ik wees mijn eega de held aan. “Hij ziet er heel aardig uit” zei ik erbij. “Loop er dan naar toe!” opperde mijn lief. Iets hield mij tegen. Mijn lief liep met uitgestoken hand naar hem toe en bedankte de piloot voor zijn stoere landing. “Also on behalf of my family” zei eega erbij. “This was the best I could do” antwoordde de piloot met een grote grijns op zijn gezicht. Niet veel later zagen we op de schermen in de aankomsthal dat het gros van de vluchten gecanceld of vertraagd was.

Zwart beroete theeketels

Wherever you go, go with all your heart.
- Confucius

Ik gil het uit. Met mijn gympies vol rood woestijnzand sta ik in de gespen van een snowboard. Bovenop een hoge woestijnduin. In de Jordanese woestijn Wadi Rum om precies te zijn. Ik glijd naar beneden van een steile helling. Ik heb nooit eerder gesnowboard. Ik zoek mijn evenwicht, gil en zoef naar beneden. Gaaf! Beneden worden we opgewacht in een bedoeïenentent met sterke, zoete thee. We hebben de nacht in deze woestijn doorgebracht in een erg luxe bedoeïenentent. We hadden zelfs twee slaapkamers en een eigen badkamer! Door de bewolking die dag gaf de zonnecel, gelegen op een rots, niet voldoende energie af. Gelukkig hadden we zaklampen mee. Er was trouwens ook geen stromend water. Het was die nacht werkelijk pikdonker en er was gewoon geen geluid. Mijn lief en ik konden maar moeilijk slapen daar… Die avond aten we met alle gasten samen op kleden in een grote bedoeïenentent. Een leuk internationaal sfeertje. Daarna gingen we buiten rondom het vuur zitten. Er werd muziek gemaakt en gezongen. Grote, zwart beroete theeketels stonden op het vuur om zoete bedoeïnenthee te maken. Overal brandden kaarsjes. Wij zaten onderuit op bontgekleurde kussens en warme dekens om ons heen. Een heel relaxte sfeer. Hoe anders deze zinderende ochtend op de zandduin! We rijden met Akram mee in de laadbak van zijn oude truck door de woestijn. We bezoeken allemaal verborgen juweeltjes in de woestijn. Een natuurlijke brug, een bergspleet met wandtekeningen van dromedarissen en een oase met twee bomen waar de bedoeïenen al eeuwen samenkomen om hun schapen, geiten en dromedarissen te laten drinken. Terwijl de meiden met hun papa naar de waterbron op de berg klimmen drink ik rustig mijn thee in de tent. Ik observeer de bedrijvigheid. Veel Jordaniërs met geruite shawls op hun hoofd buiten, een drinkbak waar omheen de beesten verzamelen en geluid van dromedarissen die luid protesteren. Binnen wordt de sheesha gerookt. Midden in de tent is een open vuur voor de hete kooltjes in de waterpijp en een zwart beroete theeketel staat te koken. Zo gaat het er hier natuurlijk al eeuwen aan toe. Toen we de dag ervoor de woestijn introkken deden we dat op de ruggen van vijf dromedarissen. We hobbelden twee uur lang door het mulle zand met op de achter- en voorgrond indrukwekkende bergen. Een landschap van kalmte en rust.

De dageraad van de eerste januari van het jaar 2018 brak aan met luid gezang uit de minaret. Een grootse moskee staat tegenover ons hotel in de kustplaats Aqaba. Nog geen tien kilometer van het Israëlische Eilat. Aan de Rode Zee. We hebben in deze strandplaats het nieuwe jaar ingeluid. En hoe! We hadden geen verwachtingen, want hier in het Midden-Oosten vieren ze ook het Islamitische Nieuwjaar. Het restaurant had een groot feest georganiseerd. Alle tafels waren gereserveerd. Wij hadden een VIP tafel toegewezen gekregen. We bleken de enige buitenlanders te zijn… De meiden kregen een lichtgevende roos bij binnenkomst. Er was een buffet en live muziek van twee muzikanten. Soms werd er door de mannen gedanst. De dames droegen allemaal een hoofddoek. Ik telde slechts vier andere vrouwen zonder... Ik droeg een eenvoudig zwart jurkje boven de knie en had speciaal een zwarte panty erbij aan getrokken. Ik was de enige. Het gaf helemaal niet. We voelden ons heel erg welkom. We werden zelfs (als enige) door de microfoon met onze naam welkom geheten! Bij het buffet werd ik persoonlijk door de manager aangesproken. Ik moest een vraag over Nederland verzinnen. Een bekende radio DJ deed namelijk een spel met vragen in het Arabisch. We begrepen er uiteraard niks van maar zagen wel dat iedereen heel enthousiast meedeed. En ja hoor toen kwam dé vraag! De DJ kwam naar onze tafel, sprak gelukkig Engels en wij wonnen een prijs. We voelden ons er wat ongemakkelijk bij, maar zo wilden ze ons gastvrij onthalen. Het licht ging uit, er werd afgeteld in het Engels, en toen was er vuurwerk. Niet veel later zagen we buiten op de promenade prachtig mooi vuurwerk boven de Rode Zee. Het was verschrikkelijk druk op straat. Veel Jordaniërs wensten ons ‘Happy New Year! Welcome to Jordan!’. En dat is precies wat we ons altijd zullen herinneren. Jordanië heeft een eeuwenoude traditie om reizigers welkom te heten. Dat voelen we. Een inspirerend mooi land. Met nog mooiere, lievere mensen.

Aqaba, 1 januari 2018