Je neus achterna

“I'm a walker, whether that's a stroll on the beach at sunset or getting up at eight o'clock on a Sunday morning and doing an eight-hour hike through a canyon. It's Zen time for me..” 

― Lara Pulver

De wind is altijd aanwezig op het strand. In de vorm van brute stormkracht, een zachte zeebries of iets ertussen in. We trotseerden de zeewind. Op het strand van Kijkduin. Nog duidelijker aanwezig was het zeewater dat zelden kabbelt. Het water wordt door de kracht van wind en maan aangedreven en dat is hoorbaar én voelbaar als je de golven in duikt. De zee daagt zwemmers, surfers en zeilers uit. Zelfs op deze koude maar zonnige zaterdag in januari zijn er stoere surfers in het water. Het water is onstuimig, net als de wind. Een strandwandeling helpt altijd om de storm in je hoofd te overstemmen en te sussen. Ik houd zo van de zee. Van de lauwwarme, aquagroene zee in de Cariben tot onze ijskoude, grijze Noordzee. Ik houd van het geluid van de golven én ik houd van wandelen. Ideale combinatie! Door te wandelen kom je in een ritme waarin je je weer kunt focussen op één hersenspinsel tegelijk. Of een goed gesprek voeren. Tijdens de lockdown is het mijn ideale escape uit huis. Met ons gezin gaan we regelmatig naar het strand om een flinke wandeling te maken. Eindigend met een warme kop chocolade. Met vriendinnen wandel ik juist in de buurt. Geen ommetje. Meestal een flink stuk door het Mastbos. Wat ben ik dankbaar dat wij op loopafstand van dit immense bos wonen! Deze week heb ik twee flinke wandelingen gemaakt. En ik heb er nog een heleboel in m’n agenda gepland staan. Wandelschoenen - of rubberen laarzen - aan. Ik geniet van de geluiden van bekende en onbekende vogels, de geur van hout, gras en bladeren. En van mijn gezelschap. Lekker samen tijd doorbrengen. Coronaproof. Het bos maakt me altijd bewust van mijn omgeving. Je zintuigen staan op scherp en je merkt iedere geur, ieder geluid en gevoel op. Ondertussen praat je over wezenlijke dingen. Luisteren. Ik neem vaak een thermoskan met thee en chocolaatjes mee. En zoek een fijn bankje in de zon. Ondertussen praten we verder. Zoveel te bespreken. De meeste van mijn vriendinnen heb ik al een tijd niet gesproken. Dat de natuur energie uitstraalt is voelbaar. Tijdens wandelingen voel ik me licht en energiek. Lekker buiten. Met een beetje geluk in de winterzon zoals mijn laatste wandeling: heerlijk! Natuurlijk zijn we nooit de enigen. Veel hondenuitlaters. Vriendinnen. Stelletjes. Lichamelijke inspanning in combinatie met frisse lucht en beeldschone natuur maakt dat je even je zinnen kunt verzetten, om ons corona bestaan weer even in perspectief te plaatsen.

Er staat een flinke storm en ik sta op het plein buiten te wachten voor zo’n bekende, grote witte bus van het bevolkingsonderzoek. Mijn eerste keer. Dames boven de vijftig worden één keer in de drie jaar (vroeger om de twee jaar!) gescreend op borstkanker. Ieder jaar worden een miljoen vrouwen gescreend. Ik word naar binnen geroepen. Ik mag een mondkapje van het haakje pakken, handen met alcohol wassen en na de belangrijke papieren te hebben geshowd achter glas mag ik in één van de drie kleedhokjes gaan zitten. Bovenlijf ontkleed. Ik heb twintig jaar geleden voor het eerst zo’n borstonderzoek gehad in Amerika. Toen ik na een half jaar borstvoeding weer aan de pil wilde beginnen moest ik, anders dan in Nederland, eerst langs de huisarts en controleerde zij mijn borsten. Zij vond een knobbeltje. Ik moest een echo en röntgenfoto’s laten maken waarop de aanwezigheid van het knobbeltje bevestigd werd. Precies in dit proces verhuisden wij van Massachusetts naar Alabama. In onze nieuwe woonplaats moest ik meteen in het ziekenhuis een biopt laten nemen. Met zo’n lange naald. Gelukkig was de uitslag goed. In Nederland krijgt één op de zeven vrouwen borstkanker. Het bevolkingsonderzoek is bedoeld om borstkanker zo vroeg mogelijk te ontdekken. De kans op een succesvolle behandeling is dan groter. Ook is vaak een minder ingrijpende behandeling nodig. Er werd op mijn deurtje geklopt en ik mocht mijn foto’s laten nemen. Ik herinnerde met afschuw de grote koude glasplaat waar je borsten tussen platgedrukt werden. Twee decennia later is dit een hypermoderne machine met een klein plastic plaatje voor de foto’s. Normaalgesproken worden er voor de screening vier röntgenfoto’s genomen. Ik mocht er maar liefst zes laten nemen vanwege veel klierweefsel. Na twee weken krijg ik een brief met de uitslag over de post. Kwalijk is het eigenlijk wel dat er de komende jaren meer vrouwen aan borstkanker zullen overlijden. Door personeelstekort wordt het bevolkingsonderzoek om de drie jaar gedaan. Tot voor kort was dat nog om de twee jaar…. Voordat een vrouw zélf iets voelt in haar borst is de tumor vaak al twee centimeter groter. Al bij een halve centimeter kun je borstkanker ontdekken, soms wel vier tot vijf jaar eerder. Minder vaak borstonderzoek betekent latere opsporing en zwaardere therapieën. De verwachting is dat met screening om de drie jaar er jaarlijks bijna zestig vrouwen meer zullen sterven aan borstkanker. Ondertussen zijn ze gelukkig begonnen met nieuw personeel opleiden. In 2028 kan er weer om de twee jaar worden gescreend. Maar de gevolgen zullen nog langere tijd aanhouden.

Sneeuw

“I love snow for the same reason I love Christmas. It brings people together while time stands still. Cozy couples lazily meandered the streets and children trudged sleds and chased snowballs. No one seemed to be in a rush to experience anything other than the glory of the day, with each other, whenever and however it happened.” 

― Rachel Cohn

Pats! Een sneeuwbal tegen m’n muts. Ik stap net de voordeur uit. De koude avond in. Mijn lief lacht hard. Het sneeuwt. Winter. We lopen naar het bos. Krakende sneeuw. Bij elke stap die ik zet. Ik heb mijn warme snowboots aan. Verse sneeuw. Wat houd ik hiervan! Ik laat me betoveren door de winterse charme. Het is vroeg in de avond, pikkedonker en mijn lief en ik wandelen in het bos. Alleen licht van de maan en licht van de bewoonde wereld op een afstandje. We komen helemaal niemand tegen. De stilte is enorm. Alleen dat gekraak van onze voetstappen. De bospaden bedekt met sneeuw. Wat is dit heerlijk! Wat hadden wij dit verzetje ook broodnodig. Eindelijk écht winter. Er ligt zo’n drie centimeter sneeuw. Alles is wit om ons heen. Onaangeraakt. Een magisch spektakel. Op de terugweg begint het opnieuw zachtjes te sneeuwen. Vele jaren geleden maakten wij ook zo’n frisse adembenemende wandeling. Op Kerstavond wandelenden we dezelfde route vanuit ons huis. Alleen in plaats van de paden te volgen, zoals we nu doen, stapten we toen heel rebels het weiland over. Hazen sprongen opgeschrikt van ons geluid met hoge sprongen van ons weg. Onvergetelijk. Het magische van toen was natuurlijk ook dat het Kerstmis was. Nu is het magisch dat we na maanden thuiszitten ineens buiten in een wit sneeuwlandschap wandelen. Gewoon, bij ons om de hoek! Thuis maken we geheel passend warme Oostenrijkse Kaiserschmarrn zoals ze die ook op de pistes serveren. En natuurlijk Hollandse snert. De volgende ochtend lopen middelste dochter en ik hard langs min of meer dezelfde route. Mijn lief fietst mee. De meeste sneeuw is reeds gesmolten. Alleen nog wat resten op het gras om ons heen. De struiken en boomtakken zijn weer groen. Het winterzonnetje straalt enorm. Toch begint het op de terugweg plots te regenen. De sneeuw zal nu snel weg zijn. 

Ik heb ineens een hippe app als TikTok op mijn telefoon. En Snapchat. Ik doe er helemaal niks mee. Ik deel vanaf vandaag mijn telefoon met mijn jongste kind. Ze heeft nog geen twee maanden geleden een refurbished iPhone gekocht bij een groot elektronica warenhuis. Van haar spaargeld. Vandaag viel plots het geluid uit. Ze kon geen filmpjes meer opnemen met geluid. Natuurlijk het ergste dat een zestienjarige kan gebeuren! Als ze wilde bellen had de ontvanger geen geluid. Paniek! Siri werkte niet en dat was de truc om erachter te komen dat de ‘audio chip’ kapot was. Volgens de experts op diverse fora is dat kenmerkend voor een iPhone 7. Kindlief wilde na deze ontdekking meteen een nieuwe kopen. Ik, van een heel andere generatie, ging natuurlijk op zoek naar de mogelijkheid van een reparatie. Totdat ik een helder idee kreeg dat er natuurlijk ook nog aankoopgarantie op zat! De uitgeprinte bon was zo een, twee, drie niet meer te vinden. Geen man overboord. Ik dacht me te herinneren dat we met creditcard betaald hadden. Helaas niks van terug te vinden… Dochterlief wist echter zéker te herinneren dat ik haar een Tikkie gestuurd had. Zo vonden we tussen mijn betaalgegevens het transactienummer en, heel belangrijk, de naam van de winkel die we geen van allen nog konden herinneren. Ik belde klantenservice en we mochten ondanks de winkelsluiting toch haar iPhone ter reparatie langs brengen. En daar ontmoetten we medewerker Eelco. Onze jonge held. Hij vroeg haar of alle duizenden foto’s in de iCloud stonden. ‘Uh, nee.’ Dochter bleek haar iCloud opslaglimiet reeds te hebben overschreden, maar Eelco wist hoe ze meer opslag kon kopen. Hij hielp haar een tegoed in iTunes te zetten zodat ze een opslagabonnement kon kopen. Ik had werkelijk geen idee wat hier allemaal gebeurde! Dochterlief had nog wel even paniek omdat ze tien euro overgemaakt had maar haar tegoed niet verhoogd werd. Daar zat een paar minuten tussen. En die duren lang als je voor een provisorisch loketje half buiten staat te wachten met mensen in de rij achter je. Eelco had zoveel geduld. Hij legde haar mobieltje aan de oplader. Toen haar iCloud opslag eindelijk verhoogd was bleken de negenhonderd resterende foto’s supertraag te bewegen naar de iCloud. Eelco legde uit dat dit kwam door de trage WiFi van de winkel. Dochterlief en ik hadden namelijk thuis wel nagedacht over het verwijderen van de SIMkaart, en dus de snelle 4G. Na een uurtje klungelen vertrouwden we Eelco al zo goed dat we de telefoon bij hem achtergelaten hebben terwijl haar telefoon alle foto’s aan het overzetten was. Voor winkelsluiting zou Eelco checken of het gelukt was, de telefoon afsluiten en inpakken om te verzenden voor reparatie. Daarvoor had hij nog wel haar PINcode nodig… Dochterlief had de app Snapchat en Instagram al afgesloten op haar mobieltje dus ze was er okay mee. Ookal zou hij wel bij haar filmrol kunnen. De grootste schrik kwam toen hij de reparatiebon overhandigde en hij bij de reparatieduur eenentwintig hele dagen ingevuld had. Nu delen we mijn telefoontje. Ze heeft geluk dat ik nog maar drie middagen per week werk. De rest van de tijd zijn we samen thuis, kan ze erbij. Het toeval wil dat de geplande ophaaldatum 9 februari is. De verwachtte datum dat de scholen weer open mogen. 

Klaagzang

“And the people stayed home. And read books, and listened, and rested, and exercised, and made art, and played games, and learned new ways of being, and were still. And listened more deeply. Some meditated, some prayed, some danced. Some met their shadows. And the people began to think differently.” 

― Kitty O'Meara

Na, een voor mij zeer sombere, maandag volgde de persconferentie waarin we hoorden dat er nog steeds geen einde is gekomen aan de onwerkelijke situatie waarin we zitten. Op de een of andere manier kwamen de adviezen bij mij weer eens ernstiger binnen. Zoals alleen twee gasten thuis ontvangen als het écht noodzakelijk is. Was dat kopje thee laatst met mijn buurvrouw waarbij we anderhalve meter uit elkaar zaten in een verder leeg huis dan zo risicovol? We waren er allebei aan toe - een goed, noodzakelijk gesprek. Het deed onze psyche heilzaam goed. Zo ook onze jongste dochter die het best zwaar heeft zonder volleybal training, zonder vrienden op school, zonder haar werk én zonder lessen van toegewijde leraren. Bij de online lessen voelt ze zich niet zo betrokken. Om zo nu en dan iets te hebben om naar uit te kijken lieten we haar afgelopen jaar een enkele keer een grote stad bezoeken met een schoolvriendin. Een keer naar Delft waar haar vriendinnetje wil studeren, een keer naar Amsterdam waar onze dochter graag wil studeren en een keer met een schoolvriendin naar Den Haag. Alles met de trein. Nú mag je alleen nog maar gebruik maken van het openbaar vervoer als het strikt noodzakelijke reizen zijn. Als je nog geen depressieve gevoelens had gekregen dan krijg je ze nu wel. De dreiging van een avondklok… Volgende maand is het een jaar geleden dat onze jongste dochter thuis kwam van haar Oostenrijkse skireis. Hoestend en proestend. Bijna alle tachtig leerlingen van school meldden zich na thuiskomst ziek. Al bijna een jaar van onzekerheid achter de rug. Dat heeft natuurlijk impact op je algehele welzijn. Dat meer binnen zitten en minder bewegen ook. Daar word je moe van en ook je motivatie om van de bank te komen gaat ervan achteruit. Wij nemen onze meiden mee naar het strand en bos voor wandelingen. We lopen samen hard op zondag. In het voorjaar deden we work-out’s op ons grasveldje. Elke ochtend laat ik de keukendeur wagenwijd openstaan rond zonsopgang. De lucht die ons huis binnenstroomt is gevuld met levensenergie. We hebben de hulp van de ander nodig om uit de passieve situatie te komen. Om te blijven bewegen.

Al bijna een jaar hebben wij - in mijn ogen - een spuuglelijke elektrische auto voor de deur staan. Hij is spierwit. Ik heb ook een prachtige koperkleur van dit merk zien rondrijden, een zwarte of desnoods een saaie grijze. Wij hebben dus een brave witte. Deze was het snelst leverbaar. Er zit geen vrouwelijke of zelfs stoere touch aan de vorm van deze auto. Een laag sportmodel. Een raceauto. De deuren zijn niet eens degelijk afgewerkt. Het raam is de bovenkant van de deur. Mijn lief had pech met een vertraagde bestelling waardoor hij er maandenlang alleen mee naar zijn werk kon rijden. Maar liefst elf kilometer verderop. Dit belastingjaar heeft hij het privégebruik omgezet en is dit snelle sportmodelletje onze gezinsauto geworden. Zijn wens is uitgekomen. Ik zie maar één voordeel en dat is dat het een elektrische auto is. We laden de Tesla voor de deur op. Sinds 1 januari rijd ik dus ook in dat supergeavanceerde ding. Het heeft geen klokjes in het dashboard. Op een groot hypermodern computerscherm moet alles afgelezen worden én aangepast worden. Je snelheid lees je daar op af. Ook je ruitenwissersnelheid of je lampen bedien je op het scherm. De auto is eigenlijk een rijdende smartphone. Het voordeel is dat hij overal sensoren voor heeft dus in de praktijk is de snelheid van de ruitenwissers al perfect aangepast. Ook gaan de lampen vanzelf aan als de zon onder gaat. Ik moet de hele tijd aan ‘KITT’ denken uit de serie Knight Rider uit de jaren ’80. De technisch zeer geavanceerde kunstmatige intelligente raceauto. Onze kinderen zijn dol op onze eigen ‘KITT’. Ze zitten er samen in om spelletjes te doen, muziek te luisteren of films te kijken. Ikzelf krijg niet eens de radio aan als ik achter het stuur zit. Achteruit inparkeren is een drama voor mij met de schuin omhoog staande hoedenplank. ‘Je moet naar het beeldscherm kijken’ krijg ik dan te horen. Daar zal ik nooit aan wennen. Laatst deed ik voor het eerst alleen de wekelijkse boodschappen met ‘KITT’. Ik kreeg de kofferbak niet open. Het is al een crime om de deuren überhaupt te openen met de verstopte deurklinkjes; ik had er heel lang twee handen voor nodig! Dus had ik mijn zware boodschappentassen eenvoudigweg op de achterbank gezet. De hele weg naar huis rinkelde er een belletje om me te waarschuwen dat de veiligheidsriemen op de achterbank nog vastgemaakt moesten worden. Zo lijkt het net of ook onze ‘KITT’ inderdaad naar ons omkijkt en communiceert zoals ‘KITT’ dat deed bij David Hasselhoff.  Heel cosy zijn de verwarmde lederen stoelen. Ook achterin. Laatst klaagde ik bij een vriendinnetje, die ook sinds kort in de Tesla van haar man rijdt. We hadden elkaar helemaal gevonden en gierden het uit. Gedeelde smart is halve smart. Het blijft wennen dat als je maar een beetje ‘gas’ geeft, je vooruitschiet en in je stoel gedrukt wordt alsof je in een vliegtuig zit. Fijn is dan wel dat er geen geluid is van een gierende motor. Je hoort niet meer dan het zacht behaaglijk zoemen van een elektrisch trammetje in Amsterdam.

Uitgesteld feestje

“They say a person needs just three things to be truly happy in this world: someone to love, something to do, and something to hope for.” 

― Tom Bodett

Eigenlijk telde ze al een jaar lang af. Ze had een vel papier op de muur van haar slaapkamer gehangen met maandenlange lege vierkantjes die aangekruist moesten worden. In de zomer kon ze spontaan het aantal nachtjes noemen tot aan haar verjaardag. Haar zestiende verjaardag. Naarmate de grote dag dichterbij kwam, tijdens de lockdown, werd het stiller. Totdat ze tijdens de Kerstvakantie zei dat ze haar verjaardag niet met een feest wilde vieren. Ook niet na de zomer als het hopelijk allemaal weer kan. De avond voor de grote dag meldde ze dat er een vriendinnetje langs zou komen om samen online lessen te volgen. Mijn lief en ik hadden die avond traditioneel de kamer versierd met slingers en ballonnen. Zoals altijd zongen we haar die ochtend wakker en deden we cadeautjes op het grote bed. Alleen waren er geen cadeautjes. De winkels zijn alweer een tijd gesloten. Wij bestellen zo weinig mogelijk online vanwege al die bestelwagentjes die dag en nacht overwerkt rondrijden. Liever steunen we de lokale winkels in de buurt. Onze super-milieubewuste jarige job staat daar helemaal achter. Dus gaven we verjaardagskaarten op het grote bed met plaatjes van cadeautjes erin geplakt. En toen stonden daar ineens, in de donkerte van de vroege ochtend, twee vriendinnetjes voor de deur. Met een heliumballon en cupcakes in hun koude handen. De meiden installeerden alledrie razendsnel hun computers, stapels boeken ernaast. Ik zette een pot hete thee en ineens was onze grote eettafel in een gezellige bende van schoolspullen veranderd. Eromheen drie blije meiden die online les volgden en dat nog nooit zo leuk hadden gevonden. ‘Dit moeten we vaker doen!’ riepen ze dan ook meermalen. Ik had achter de jarige job Happy Birthday lampjes opgehangen en haar klasgenootjes hingen hun heliumballon ernaast. Onze jongste kreeg tijdens alle lessen felicitaties. Omdat vriendin ernaast zat en ook een deel van de ballon op de achtergrond had werd er verrast gereageerd op hun samenzijn. Er werden hilarische filmpjes door klasgenoten online verstuurd toen ik eerst door het computerscherm van de een en aansluitend door het computerscherm van de ander wandelde om een taartschaal te pakken. Toen ik in de middag de openhaard aan het aansteken was hoorde ik de Engelse leraar zeggen dat er een jarige job in hun midden was. ‘Een héle jonge’ zei hij toen hij naar haar geboortedatum keek. 'Een bijdehandje’. Na de les vroeg jongste aan mij wat hij daarmee bedoelde. ‘Je bent pas zestien geworden in 5 VWO dat komt niet zo vaak voor, je bent snel doorgestroomd.’ Een bijdehand kind dus volgens die leraar. Een verborgen compliment eigenlijk. Ze hadden zoveel plezier met z’n drieën dat het me tegelijkertijd ook mistroostig maakte omdat ze kennelijk zoveel misten van hun sociale leven op school. Deze young adults doen volgend jaar eindexamen. Schoolverlaters.  Het met elkaar optrekken in groepjes, je indentiteit ontwikkelen, meten aan elkaar en optrekken aan elkaar hoort een onderdeel te zijn van hun ontwikkeling. Ze zijn nu veel te vaak alleen. Na de lessen hebben we gezongen met een taart met zestien brandende kaarsjes. Haar oudste zus kwam langs en we hebben met z’n allen thuisbezorgde poké bowls gegeten en veel gelachen aan tafel. Laat in de avond toen iedereen weg was vertelde ze dat ze een héérlijke verjaardag gehad. Een uitgesteld feestje hoefde van haar dan ook niet meer. 

Vorig jaar was een jaar van doorzetten, nieuwe plannen maken, de schouders eronder en op zoek naar waar het echt om draait. Hassib heeft dit heel letterlijk genomen. Hij heeft het restaurant in ons straatje, dat ten onder ging aan de gevolgen van corona, gekocht. Aan het eind van het coronajaar. De horeca zat op slot. En hij kocht vol vertrouwen het restaurant over. De vorige - nu werkloze - eigenaar heeft hij in dienst genomen als kok. Hassib heeft een moedige weg afgelegd van Afghanistan, via Moskou, naar ons straatje. Als kleuter gevlucht uit zijn geboorteland. Hij heeft veel doorzettingsvermogen en gaat er een modern restaurant van maken met de recepten van zijn moeder. “Tegenslagen heb je allemaal in je leven. Maar je moet doorgaan, er schijnt licht aan het eind van de tunnel. Heb ik ook van mijn ouders geleerd.” In één van de laatste dagen van 2020 viel onverhoopt een arrestatieteam bruut het nieuwe restaurant binnen. In een onderzoek naar een crystal meth-lab. De lokale kranten stonden er vol van. Foto’s van de arrestatie met ME mannen met helmen en kogelvrije vesten aan. De verdachte was niet Hassib, maar hij was wel bang dat deze inval zijn zaak een slechte naam zou geven. Dus plaatste hij via-via een bericht in onze buurt app. Een uitnodiging om kennis te maken. In zijn nieuwe restaurant. Om kennis te maken én uitleg te geven. Dat hij er zelf ook zo van geschrokken was. We mochten allemaal op gepaste afstand een zelf gebakken oliebol komen eten. Eén persoon per huishouden. Natuurlijk ging ik er naar toe. Zo’n mooi initiatief! Op een druilerige grijze middag liep ik er onder m’n paraplu heen. Een buurvrouw stond buiten al te wachten, een andere buurman stond met zijn zoontje binnen. We kregen allemaal een zak met werkelijk heerlijke oliebollen mee. Ik ontmoette ook Hassib’s vrouw en hun zes maanden oude baby. Eind volgende maand verwacht hij zijn - zoals hij zelf zegt - high end visrestaurant te openen. Deze man is een voorbeeld voor ons allemaal. Klein of groot, hij blijf in beweging. Laten we blijven dromen. Er komen betere tijden aan zonder dat we precies weten wat dat dan is. Juist nu blijven dromen.

Amsterdam

“The past beats inside me like a second heart.” 

― John Banville

Hij mankeerde van alles. Zijn nieren werkten nog maar voor vijftien procent. Hij had COPD van het roken dat hij al van zijn dertiende onafgebroken deed. Hij had diabetes en slikte elke ochtend  braaf tien verschillende pilletjes. Hij had zelfs de gedachte met me gedeeld dat hij geen vol jaar meer zou leven. Tóch was ik enorm geschokt toen ik op zondagavond hoorde dat hij die middag overleden was. Plotseling. Een hartstilstand of longembolie. De buurvrouw vond hem dood over zijn rollator heen gehangen. Een snelle dood zei zijn huisarts. Dat is een geruststelling, want de lijdensweg met COPD zou lang en afschuwelijk zijn geweest. Mijn client hield echt van mij zei die buurvrouw die elke avond voor hem kookte. Toch hebben we elkaar drie jaar lang met ‘u’ aangesproken omdat hij dat wenste. Ik kwam om de dag bij hem. Een markante man. Ik heb hem de transformatie zien maken van een afstandelijke man die wars was van elke vorm van sociaal gedrag tot een charmante man. Zijn boekenkasten stonden vol met literatuur. Een fan van Willem Elschot. Een muurkast vol historische boeken over Joodse gemeenschappen en Jodenvervolging. Hij was een intelligente, Joodse man die altijd op zoek was naar zijn roots. We hadden veel overeenkomsten. Beiden gewoond, getrouwd en geleefd in Amsterdam. Beiden daar gestudeerd. Ik scheikunde, hij natuurkunde. Mijn lief is directeur bij een groot internationaal bedrijf en hij was één van de directeuren van Unilever. Ik reed mijn oude Volvo nog toen ik bij hem begon te werken en hij had al vijfentwintig Volvo’s versleten. Hij hield ervan om samen in mijn auto te rijden. We konden het erg goed vinden samen. Met mij kon hij converseren zei hij. Elke ochtend bespraken we samen het nieuws, onze leesboeken en het leven van ónze jonge poesjes. Hij is twee keer bij ons thuis geweest om de poesjes te aaien. Mijn lief en ik zijn op z’n tachtigste verjaardagsfeest geweest. Ik was de eerste gast op zijn gastenlijst. Ik vergezelde hem op de begrafenis van zijn enige broer. Ik kende zijn drie kinderen goed. Mijn lief is wel eens met hem gaan lunchen. En ik heb hem twee keer moeten beloven op zijn begrafenis in Amsterdam te komen. Ondanks corona en de beperkte gastenlijst mochten mijn lief en ik gelukkig aanwezig zijn. Ik werd genoemd in de afscheidsspeech van zijn dochter. Volgens haar heb ik zijn leven verlengd en verrijkt. De laatste dag dat ik hem zag was hij gestresst wat ik merkte aan zijn ademhaling. Hij maakte zich zorgen over zijn boekenverzameling die hij na wilde laten aan de synagoge in Amsterdam. Deze laatste dag samen heb ik aangedrongen om meteen rabbijn Benima te bellen. Dat deden we samen via de speaker van mijn mobieltje. Ze zou de week erna terugbellen. Op dat moment hadden we géén idee dat hij er toen al niet meer zou zijn…

Op de dinsdag voor Oud&Nieuw toog ons hele gezin vroeg in de auto richting Amsterdam. Natuurlijk op weg naar de begrafenis. Onze drie dochters waren vooral mee vanwege de trip down memory lane. Jongste dochter wil graag in Amsterdam studeren. Ons doel kennis maken met de twee universiteiten daar. Als eerste reden we langs ons oude huis in Oost van waaruit we getrouwd zijn. Meiden waren onder de indruk van de gezellige, stadse buurt waar wij woonden. Van daaruit was het een piepklein stukje naar het Science Park waar tegenwoordig de universiteit van Amsterdam gehuisvest is. Een splinternieuwe campus met hypermoderne faculteitsgebouwen. In onze studententijd zat deze universiteit over de hele binnenstad verspreid. Met name in in historische gebouwen zoals hun bibliotheek aan de Singel. Mijn lief en ik studeerden bewust aan de moderne Vrije universiteit. Geconcentreerd in een hoofdgebouw pal naast het academisch ziekenhuis. Toen we die zonnige ochtend over de campus wandelden kwam juist ‘onze’ universiteit gezellig en authentiek bij ze over. We liepen over het binnenplein waar de bijgebouwen met natuurwetenschappen gevestigd zijn. Jongste dochter kreeg bij de VU een fijn gevoel. We reden verder naar Uilenstede dat tegenwoordig ‘campus Uilenstede’ heet. Na dertig jaar was er niet zó veel veranderd aan de buitenkant van de studentenflats en de sportzaal. We wezen papa’s studentenkamertje aan en we kochten bij het buurtsupertje warme chocomelk en kaasbroodjes. Het duizelde van de herinneringen. De meiden vonden het sfeertje heel gemoedelijk zeiden ze. Grappig genoeg voelde deze plek dichter bij het centrum dan de nieuwe UvA, terwijl de VU in onze tijd juist ‘ver’ van het centrum lag. De ligging van de twee Amsterdamse universiteiten was omgedraaid. Het leukste vond ik om langs het huis aan de Amstel te rijden waar mijn lief een deel van zijn studententijd met z’n neef gewoond had. We reden de charmante Amstelzijde op langs voormalig restaurant De Oude Prins - de naam was destijds een begrip - waar wij een kwart eeuw geleden ons trouwfeest vierden. Het studentenhuisje uit de achttiende eeuw is nu een rijksmonument. De muizen leefden destijds rijkelijk in de keukenkastjes en de broodrooster. Ze aten uit het voerbakje van onze caviaatjes in de huiskamer.  Als we de kachel aanzetten besloegen alle ramen omdat er zoveel water uit de Amstel onder het huis stond. Als er een pak sneeuw op het dak lag dwarrelden de sneeuwvlokken door de kieren op ons bed. Er was geen badkamer, dus had oom een douchebak op de houten vloer neergezet en een stang voor het douchegordijn gemonteerd. Uit een krakkemikkige douchekop stroomde het water. Je douchte recht voor het bovenraam. Toch was het een zeer geliefd charmant huis. Onze dochters konden er dan ook niet over uit dat we ze nooit hierover verteld hadden! Niet veel later reden we de andere kant op naar begraafplaats Zorgvlied. Met een handje kiezelsteentjes in m’n handtas om volgens oud Joods gebruik op z’n kist te gooien.

Kerst in lockdown

'Dat het altijd licht wordt, dat het altijd donker wordt. Wat een geluk.'

-Sigrid Sandberg

Vlak voor de harde lockdown toen de meeste winkels hun deuren moesten sluiten bedacht ik me dat dit wel eens het enige jaar zou kunnen zijn dat we op Kerstmis de héle dag in onze pyjama’s konden blijven lopen. Geen sociale verplichtingen. Oh, wat werd ik blij van die gedachte! Ik weet dat onze drie meiden dat ook de ultieme ontspanning vinden om een héle dag in je pyjama op de bank te hangen met een boek, tijdschrift of Netflix. Dus haastte ik me die middag spontaan na mijn werk naar het centrum en haalde op ’t nippertje vijf geweldige Kerstpyjama’s. Mooi ingepakt legde ik ze onder de Kerstboom. Op Kerstavond na de dis werden ze enthousiast uitgepakt. Meteen wisselden we allemaal van fancy dress naar cozy pyjamas. En dat bleef zo tot de volgende Kerstdis! Op Kerstochtend geniet ik er altijd van om, als iedereen nog slaapt, de ontbijttafel prachtig te dekken met een chique tafelkleed, ons Kerstservies uit The States, servetten, mooie glazen, bij de kinderen een prachtig ingepakt Kerstcadeautje op hun bord, kaarsen en schalen vol vleeswaren, zoet beleg, warme broodjes, croissantjes en wentelteefjes. De keukendeur heb ik sinds het voorjaar dagelijks open in de vroege ochtend. In de winter staat hij ook open. Vaak tijdens zonsopgang, dan is de lucht volgens de Ayurveda gevuld met prana, levensenergie.  We brunchten Kerstochtend tot in de vroege middag. Ondertussen wat cadeautjes uitpakken, gezellig kletsen, nog een kop thee of koffie en een spelletje. Het Kerstdiner deden we die dag wel op chique. We kookten in Kerstpyjama, bereidden de tafel voor, staken de openhaard aan en vlak voor het eten hadden we ons stuk voor stuk omgekleed en ons haar netjes gedaan. De avond eindigde met een zoete Kerstfilm met z’n allen voldaan onderuit op de bank. Mijn lief beweegt zich soepel mee met de vrouwelijke Kerstverlangens van zijn gezin. Soms kwam hij zelf met een wild idee. Kerstavond kwam hij ineens het huis inlopen met de sjoelbak onder z’n arm. Toen we heel zen mandala’s aan het kleuren waren aan de Kersttafel bleek mijn nieuwe loep alleen aan de tafel geklipt te kunnen worden. Mijn lief timmerde en zaagde er op los in z’n Kerstpyjama in de tuin en kwam daarna terug met een stevige houten voet voor de loep. Hoe lief! Tweede Kerstdag wilde hij toch wel even uitwaaien na zo’n verschrikkelijk luie Kerstdag op de bank. Van het zalige niksdoen kun je kennelijk ook moe worden.. Met z’n allen in de auto van oudste dochter naar het Haagse strand. Het was maar amper vijf graden, het miezerde en waaide hard. Onze kleding werd kletsnat. We hebben een half uur heen en een half uur terug gewandeld langs de kustlijn. Vlakbij de boulevard bestelden we bij een bakkertje de meest hemelse romige, warme chocomel die ik in jaren gedronken had. Dit was een Kerst in lockdown, maar voelde alles behalve locked down…

Een dijkje vol wandelaars. Een hefboom die omhoog stond. En onder aan de dijk een volle parkeerplaats met auto’s. De routebeschrijving gaf aan dat we nog een stuk verder moesten rijden dus reden we brutaal langs de hefboom over de min of meer afgesloten weg. Na bijna twee kilometer zagen we nog een laatste mogelijkheid om te parkeren. Er stonden vier auto’s en de boswachter had er ook z’n bus geparkeerd. Dit was de plek waren we moesten zijn. We waren op weg naar een laarzenpad in nationaal park De Biesbosch. Dit pad dat in de winter deels onder water staat ligt op de Deeneplaat. Een zandplaat beplant met wilgen om wilgentenen te oogsten. En nu een prachtig gevarieerd natuurgebied. We hadden allemaal onze rubberlaarzen aan getrokken die we ooit aanschaften voor een week op Texel waar we destijds een wandeling door het griend van de Waddenzee gingen maken. Daar leek het onderweg ook af en toe echt op. Onze laarzen zogen zich vast in de modder. Een zuigend geluid. Ik gleed meerdere malen zijwaarts van het paadje af het rietmoeras in. Soms moesten we kleine kreekjes of ondiepe lagunes oversteken met onze laarzen door het water. Eén oversteek was te diep voor mijn laarzen. Ik mocht op de rug van mijn lief springen. Hij grapte halverwege dat hij zijn evenwicht verloor, maar zó stevig hing ik nou ook weer niet aan z’n rug. Dus ik gilde het uit. ‘Stoppen! Nu! Ik val hoor!’ De meiden aan de overkant kwamen niet meer bij van het lachen. iPhone in de hand wat een hilarisch filmpje opleverde. Een groot deel van de wandeling ging langs een ruig wilgenvloedbos. Prachtige uitzichten met knotwilgen tegen het licht van een ondergaand winterzonnetje. Het was een wandeling van zo’n zeven kilometer en zo anders dan het Mastbos of de Galderse heide waar we zo vaak komen. We vonden het allemaal een heerlijke middag met net wat extra’s door al de glibberige modder en avontuurlijk hoog water. Terug in de auto van onze dochter trok mijn lief bij iedereen zijn smerige modderlaarzen uit en stapte hij als laatste achter het stuur op z’n sokken. Thuis maakten we warme chocomel van een fles uit het Kerstpakket. Koekjes en marshmallows kwamen uit hetzelfde Kerstpakket te voorschijn. Een heerlijk winters uitje was het dat we als coronaproof alternatief hadden gekozen. Ookal was het natuurlijk niet zo avontuurlijk als het dagje Winter Efteling dat we eigenlijk op de kalender hadden staan…

Nostalgie met Kerst

Niets heeft meer kracht dan de gedachte waarvoor de tijd rijp is.

- Victor Hugo

Dit jaar heb ik heerlijk nostalgisch een stapeltje Kerstkaarten met de hand geschreven. De enveloppen met mijn oude vulpen geadresseerd. Velletjes Kerstzegels gekocht. Ik stuur al jaren lang geen Kerstkaarten meer, maar dit bijzondere jaar had ik behoefte aan nostalgie. Aan romantiek. Heimwee naar een handgeschreven Kerst- of Nieuwjaarswens. Vroeger had mijn moeder altijd een rood lint aan de huiskamerdeur hangen waar alle ontvangen kaarten aan hingen en waar ze ook trots op was. Ik heb het zelf ook nog wel gedaan de eerste jaren dat ik samenwoonde met mijn lief. De dagen voor Kerst met een hart vol verlangen naar de brievenbus lopen om te kijken van wie er een kaartje in de bus ligt. Toen we twintig jaar geleden voor het eerst naar het buitenland verhuisden verdween zeker niet het verlangen, maar de kaarten kwamen steevast in het nieuwe jaar pas aan. De dagen voor Kerstmis geen lintjes meer in huis vol met liefdevolle wensen en gedachten. Dit jaar hang ik de ontvangen kaartjes met lintjes aan een grove boomtak zoals ik dat op een foto in een interieurtijdschrift zag. Een tak vol liefdevolle krabbels en wensen. Dit jaar hebben ze meer waarde dan ooit. In ons huis staat een heel grote Kerstboom die niet volhangt met antieke ballen met een verhaal. Juist weelderige, stijlvolle Kerstballen van deze tijd. Vorig jaar had ik ná Kerstmis smaakvolle afgeprijsde ballen uitgekozen in een luxueus tuincentrum. Vorige maand had ik er bij de kringloop nog mooie passende parelslingers bij uitgezocht. We hebben nu elegante, koperkleurige en donkergroene ballen met een gouden en paarlemoerachtige gloed over de boom. Lampjes in de vorm van kaarsjes waarvan de lampjes als vlammetjes flikkeren. Op een zondag haalde ik - totaal tegen onze traditie in - alleen met jongste dochter de dozen uit de garage. Ik schrok eigenlijk van de hoeveelheid dozen met Kerstversieringen. Zóveel verschillende Kerstverlichtingen - zelfs met verschillende voltage vanwege buitenlandse Kerstvieringen - en zoveel stijlen ballen. Van knalrood, kerstgroen met beertjes tot kitcherig paarse versieringen. Ook veel prachtige, zilveren échte glazen ballen die voor een deel van mijn moeder geweest zijn die ik nauwelijks durf op te hangen vanwege onze ondeugende katten in huis. Een doosje met ouderwets engelenhaar… Ook veel gekleurde kinderlijke vormpjes; poesjes, een leeuwtje, auto, Kerstmannen en een schaapje zitten ertussen. Jarenlang hadden we de traditie dat de meisjes bij de Amsterdamse Bijenkorf zélf een bal mochten uitzoeken. Ook zelfgeknutselde ornamenten kom ik tegen en de bijzondere ballen met het geboortejaar van elk van de meiden zitten in de dozen. Het is eigenlijk té overweldigend. Ik heb gewoon geen puf om het allemaal uit te pakken. Ik bewaar alles zorgvuldig in de dozen op het zoldertje van onze garage. Als ik ooit oud en gerimpeld ben zal ik alles weemoedig door mijn handen laten glijden. Dit jaar kies ik de makkelijkste weg en pak de stijlvolle en trendy versieringen die bovenop liggen…

De afspraak was hypermodern gemaakt en ook op een hedendaagse manier uitgevoerd. Het begon met een telefoontje tegelijkertijd met ons hele gezin. Vijf koppies op m'n telefoon. Dit was de eerste keer. Ik heb voor m’n werk heus online meetings gehad en mijn online yogalessen zijn via zoom. Dit zo samen hadden we als gezin nooit eerder gedaan. De afspraak die we op deze manier maakten was dat de oudste meiden hun locatie met ons zouden delen terwijl mijn lief en ik met ons jongste telgje in de auto reden. Middelste zus had de nacht bij haar oudste zus doorgebracht. De eerste dag van Kerstvakantie. Het ging erom dat wij ze beiden oppikten van een nader te bepalen plek in Rotterdam met hun bestelling bubble tea. Naast de locatie in het centrum hadden ze namelijk ook de menukaart digitaal gedeeld zodat wij al reizend in de auto onze keuze konden maken. Het werkte allemaal prima en zij stapten in de auto met alle warme bekers thee en zo parkeerden we later bij het huis van onze oudste. Zij woont op loopafstand van het Kralingse bos. Door de prachtige vooroorlogse wijk wandelden we naar de plas waar dochterlief wekelijks hardloopt. Ondertussen genietend van onze warme drankjes. Na een klein uurtje wandelen was er een houten blokhut waar warme chocomel en warme wafels met slagroom verkocht werden. Kerstmuziek uit de boxen. We vermaakten ons prima daar aan een houten picknicktafel aan het water. Het virus dat de wereld op z’n kop zette was even heel ver weg. Tótdat oudste kind vertelde dat zij besloten had haar vliegticket te cancelen. Ze zou na de Kerst naar de Dominicaanse Republiek vliegen om daar haar schoonfamilie te ontmoeten. Haar vriend is daar al twee weken. Samen tijd doorbrengen aan het strand. Een streep er doorheen. Een moeilijke beslissing voor haar. Wij als ouders waren wel opgelucht. Er waren teveel risico’s. We wandelden verder door het bos naar haar huis. Ze had haar logeertas met tropische kleding al omgepakt in winterkleding. Misschien kan ze aankomend jaar een keer die kant op. We need to go with the flow. Er zit niks anders op. We gaan er gewoon samen een ouderwets gezellige Kerst gezinsvakantie van maken.

Memories of wintercold and snow

I wonder if the snow loves the trees and fields, that it kisses them so gently? And then it covers them up snug, you know with a white quilt; and perhaps it says, "Go to sleep, darlings, till the summer comes again".' 

- Lewis Carrol

Deze winter slaan we onze winterreis natuurlijk over. In gedachten ga ik terug naar de winterreizen die we wél mochten maken. De onvergetelijke momenten… Bijzondere herinneringen. In deze tijd van terugblikken heb ik er for old times sake twee opgezocht in de geschiedenis van dit blog.

Naesosa, Korea - 26 december 2018

Het is verschrikkelijk koud hier op de Koreaanse berg en er waait een harde, straffe wind. We hebben ons in deze tempel omgekleed in een uniform dat bestaat uit een grijze comfortabele broek (met een lange skionderbroek en dikke skisokken eronder) en een grijze bodywarmer. Aan onze voeten dragen we een soort rubberen instappers. We mogen met de monniken mee eten in de eetzaal waar we een heerlijke vegetarische maaltijd krijgen. Er wordt nauwelijks gesproken. Na het eten krijgen we voor het chanten een uitleg over de buigingen die we straks moeten doen terwijl een monnik zingt. We zullen buiten vijf slagen naast een enorm grote gong staan, omdat het té koud is om alle drieëndertig slagen te beluisteren. We doen onze schoentjes uit voordat we de grote Boeddhazaal binnenstappen en pakken elk een kussen om de kniebuigingen op te doen. Ons jongste kind valt een keer bijna om tijdens de uitvoering en ik kan nét mijn lachen inhouden. Ook wanneer we buiten, met onze schoentjes weer aan, drie ronden met onze handen gevouwen om de gong heen lopen in een rij - en een intentie uitspreken - en ik er achter kom dat ik de schoenen van de monnik aan heb! Ik proest het bijna uit terwijl ik rustig mijn rondjes loop en bedenk ondertussen razendsnel wat ik kan doen om me uit deze hachelijke situatie te redden. Terwijl mijn gezin binnen klaar gaat zitten voor de thee ceremonie met een vrouwelijke monnik loop ik zo rustig mogelijk met mijn handen over elkaar door het donker terug naar de grote zaal met de Boeddha. Ik hoor de monnik gelukkig binnen nog zingen en wissel snel onze schoentjes bij de deur om. Ik kom tegelijk met de vrouwelijke monnik aan bij de theeceremonie en buig respectvol mijn bovenlichaam voor haar, met mijn handen tegen elkaar voor mijn borst. 'Onze zielen zijn gelijk.' We praten eindeloos met deze bijzonder vriendelijke vrouw en gaan vóór het tijdstip van absolute stilte terug naar onze kamer.

Hahnenklee, Duitsland - 8 januari 2017

De idioten van de sleehelling. Zo voelen we ons op de Duitse, besneeuwde sneeuwpiste. Onnozel. Oudste dochter en ik samen op een stuurloze, houten slee naar beneden roetsjend. We pakken alle kuilen en hobbels op de route mee. Zo ook de scheve randen waardoor we met de slee ons evenwicht raken te verliezen en het uitgillen van angst, of plezier? Op sommige stukken van de sleehelling gaan we zo hard dat ik niks meer zie door mijn zonnebril. Dochterlief zit voorop met tranen in haar ogen van het lachen waardoor het echt een wonder is dat we niemand van z’n sokken hebben gereden. Of dat we niet ondersteboven met onze koppen in de sneeuw naast de piste terecht zijn gekomen. Benen recht in de lucht gestoken. Wellicht overbodig om te noemen dat we er strontmelig van worden. Soms moet ik zo hard met mijn hoofd achterover lachen dat ik van de glijdende slee achterover sla en dochter als een raket vooruit schiet. In paniek omdat ze niet kan sturen en remmen. Mensen langs de piste lachen als ze ons voorbij zien zoeven. Eigenlijk net een ongeleid projectiel. Onze ledematen uitstekend om de slee proberen z’n evenwicht te laten behouden. Ondertussen gillend van plezier. Hilarisch! Geen spierkracht meer van de slappe lach. Net twee vaatdoekjes. 

Tradities

'He who has not Christmas in his heart will never find it under a tree.' 

- Roy L.Smith

December is een wintermaand van tradities. Helaas moeten veel tradities sneuvelen in coronatijd, maar deze niet. Vijf jaar achter elkaar kopen mijn vriendin en ik onze kerstboom al samen. Deze traditie begon nadat wij weer terug in Nederland kwamen wonen. Dat jaar, vlak voor Kerstmis, hadden wij onze VW hippiebus gekocht en opgehaald in Utrecht. De bus stond voor het huis en hoe romantisch is het dan om je eerste Kerstboom - weer terug in het koude, winterse Nederland - met onze droombus op te halen? Twee geurende bomen achterin en wij, twee vriendinnetjes, stoer voorin. Volgens mij was het zelfs mijn allereerste ritje ‘alleen’ in de grote bus. Vriendin en ik maakten toen ook een nostalgisch fotootje voor de bus met een kerstboom in onze armen. De jaren erna was de kampeerbus gestald in de winter, maar haalden we nog steeds sámen onze kerstbomen bij dezelfde boerderij. Met onze oude vertrouwde Volvo. Dit jaar hebben wij alleen kleine auto’s voor de deur staan. Ook niet eens een imperial om de boom ouderwets op het dak te binden… Gelukkig had echtgenoot van mijn vriendin net een grote auto gekocht en daarmee hebben we onze bomen weer bij dezelfde boer opgehaald. Zij woont niet zo ver bij mij vandaan en heeft nóg meer last van mollen dan wij in haar tuin. Ik vertelde haar dat onze kat er volgens mij laatst één opgegraven had en te pakken had gekregen. Zij maakte daar ter plekke bij de boer een grapje over de mol en ik sprong er meteen op in. ‘Meneer, weet ú misschien hoe je mollen weg kunt jagen?’ vroeg ik hem heel lief.  ‘Goed dat je je rubberlaarzen aan hebt, ik neem je even mee’ zei hij. Hij nam ons mee naar een stukje modderige grond met kerstbomen. Ertussen groeiden plantjes. De kruisbladwolfsmelk. Dat is een groenblijvende vaste plant die in Nederland van nature voorkomt, zij het zeldzaam. De plant wordt een meter hoog. De plant is giftig en wordt daarom in de volksmond ook wel aangeduid met namen als heksenmelk, mollenkruid of mollenplant. De aardige boer had dit advies van zijn oude vader gekregen. En hij had nooit molshopen tussen de kerstbomen gezien. Het zou de geur van de wortels zijn die niet alleen mollen, maar ook woelratten en veldmuizen op afstand houdt. De geur zou iets van de geur van een vos weghebben, de grootste vijand van de mol. Dat geeft hoop! We kregen er ieder drie mee van de gulle man. Wel voorzichtig, want alle wolfsmelksoorten zijn giftige planten. Het sap kan irritatie aan de huid en ogen veroorzaken. Op hoop van goede zegen heb ik ze geplant!

De traditie van Sinterklaasavondje hebben wij ook dit moeilijke jaar gelukkig kunnen voortzetten. Geheel volgens de RIVM maatregelen kwamen er twee buitenshuis wonende dochters thuis en aanhang in de vorm van een samenwonend vriendje. Het werd onvergetelijk. Zoals we ook nooit vergeten zijn hoe mijn lief drieëndertig jaar geleden zijn eerste Kerst bij mij thuis vierde en het glibberige botervlootje tijden het gourmetten over het geborduurde Kersttafelkleed van mijn moeder uitstortte. Deze ongemakkelijke gebeurtenis werd jaarlijks tot in den treuren herhaald met élke Kerstviering die daarop volgde. Het werd een dierbare herinnering waarbij we nu glimlachen. Dit jaar hebben wij een nieuw verhaal kunnen toevoegen aan de familiehistorie. Hoe het vriendje van onze oudste ons eerste Sinterklaasfeest bijwoonde en binnenstapte met een schoen vol hondenpoep! We hebben alle vloerkleden moeten soppen, de houten vloeren moeten dweilen, de traploper moeten boenen  - hij liep rechtstreeks met zijn surprise naar boven om te verstoppen - de hal moeten dweilen én zijn schoenzool moeten uitpeuteren en afspoelen voordat we gezellig en smakelijk konden tafelen. Eerlijk toegegeven - hij heeft het ruimschoots goedgemaakt met zijn zelfgemaakte surprise en zijn in het Nederlands geschreven en zélf voorgedragen gedicht. Na het sushi eten, waarin we voor onze kersverse schoonzoon Sinterklaasliedjes zongen, brandden we allemaal van nieuwsgierigheid naar alle surprises en wie nou wie getrokken had. Alles werd naar beneden gesjouwd en in de voorkamer tentoongesteld. De gedichten waren hilarisch. De surprises met liefde gemaakt. De cadeautjes met aandacht uitgezocht. Een heerlijke avond. We genoten allemaal van de ontspannen sfeer en de lol die we hadden. Op zo’n avond sta je zo dicht bij elkaar. Je wéét dat je een herinnering aan het maken bent en ik waardeer hoe we met aandacht naar elkaars gedichten luisteren en de cadeautjes bewonderen. Op zo’n moment ben ik trots op ze. Ik weet wie er altijd moeite mee heeft om aan de voorwaarde van minimaal acht dichtregels te moeten voldoen. Ik weet wie er moeite heeft met een idee verzinnen voor een surprise en ik weet wie er juist al weken geniet van het knutselen en het uitvinden wie wie heeft getrokken. Mijn lief timmert elk jaar iets praktisch van hout in elkaar ookal houdt hij niet zo van knutselen en zéker niet van schilderen. Op zo’n traditioneel oergezellig avondje ben ik zó trots op mijn gezin. En deze avond, waarin buiten de winterse koude zijn intrede had gedaan met temperaturen onder nul en ons houtkacheltje brandde, was ik bijzonder trots op mijn gezin waarin de familie-uitbreiding zo ongedwongen verlopen is.

Sint bij maansverduistering

‘In ons leven kunnen we drie stadia onderscheiden: we geloven in Sinterklaas, we geloven niet in Sinterklaas en… we zijn Sinterklaas!’ 

Gisteren vond er een maansverduistering plaats én het was volle maan. Ik kon deze maanstand goed voelen. In de aanloop ervan was ik al onrustig in mijn lijf. De volle maan zorgt voor onrust. Bij mij betekent dat lichte hartkloppingen in de avond voor het slapen gaan, maar ook wel overdag. Dus onrustig slapen, een druk hoofd en heftigere emoties. Tijdens volle maan is de krachtige energie van de maan sterk aanwezig op aarde. In de natuur is dat ook goed merkbaar doordat dieren onrustiger worden en het sap van planten sneller gaat stromen. Ook zaadjes groeien gemakkelijker tijdens een volle maan. Ik denk dat veel mensen meer moeite hebben met slapen gaan tijdens deze maanfase. Gisteren vond er óók nog een maansverduistering plaats. Een kosmisch schouwspel waarbij de aarde tussen de maan en de zon door schuift. De maansverduistering versterkte het effect van volle maan ook nog eens. Rond deze gebeurtenis kon dat zorgen voor nog meer onrust, of dat je nog meer op je praatstoel zat dan je al deed of dat je nog meer hersenspinsels kreeg. Dit was trouwens ook meteen de laatste maansverduistering van het jaar… Zelf heb ik ook een relatie ondervonden tussen zwarte thee drinken en ’s avonds moeilijker in slaap vallen. Ik drink al jaren de hele dag kruidenthee uit een thermoskan die ik in de ochtend al vul. Kruidenthee is de enige thee waar geen cafeïne in zit. Het is eigenlijk niet eens thee, want er zitten geen theeblaadjes in. Bij mijn cliënten drink ik echter zwarte thee. Dat maakte eigenlijk niet eens zo veel uit, behalve dat ik er dorst van kreeg. De laatste weken echter wél. Normaal gesproken ben ik een heel goede slaper. Als mijn hoofd het kussen raakt kan ik meteen in slaap vallen. De laatste weken kan ik steeds liggen woelen en nadenken. Het kan soms wel een kwartier duren voordat ik weg ben. Mijn detox kruidenthee die ik altijd in de avond drink is toevallig ook op. Het staat al een tijd op m’n lijstje om het weer te halen bij die speciale ‘groene’ drogist in de stad. In de tussentijd heb ik als alternatief een relax thee gevonden bij de supermarkt. Afgelopen week heb ik uit voorzorg bij veel van mijn cliënten rooibosthee in huis gehaald. Een smaakvolle rode, cafeïne-vrije thee. In groene en zwarte thee zit namelijk de meeste cafeïne. Als de effecten van deze laatste volle maan van dit jaar voorbij zijn zou ik eindelijk met mijn nieuwe theevoorraden weer beter moeten gaan slapen. 

De verhuizing van Mexico naar Nederland vijf jaar geleden luidde het einde van het heilige geloof in de Sint van onze jongste in. Sinds wij weer in Nederland wonen vieren wij Pakjesavond dus uitgebreid met surprises en gedichten. Misschien wel de gezelligste avond van het jaar. Dit jaar viert de Spaanstalige vriend van onze oudste ook met ons mee. Lootjes werden tijdens ons feestelijke jubileumweekendje getrokken. Ter plekke besloten we dat we de gedichten in het Engels zouden schrijven. Kort daarna liet vriendje weten dat we de traditie in eren moeten houden, ook hij zou zijn gedicht in het Hollands schrijven. We hebben er allemaal zóveel zin in. Mijn lief heeft bijna heel de zaterdag om het hoekje in de tuin zitten klussen. Niemand mocht buiten komen kijken. Mijn was hing ik buiten aan de lijn met de belofte dat ik niet zou spieken. Zelf had ik op zolder mijn werkplek gemaakt. Ik had alle onderdelen voor mijn surprise al in de loop van weken op zolder verzameld. Ik heb zaterdag lekker zitten knutselen met montagekit, een grote doos, lijm, doppen, veel kranten, één schroefje en een stok. Heerlijk! Onze twee grijze katjes hebben echter iets met kartonnen dozen. Deze worden stuk gereten met hun tanden. Geen doos is veilig in huis. Soms laat ik express een kartonnen doos een paar dagen staan in de bijkeuken, want ze doen het met zoveel verve. Leuk om naar te kijken. Deze dag en nacht moest mijn doos, omgebouwd als surprise, nog rustig even drogen. Ik had de jute zak van Sinterklaas er als bescherming overheen gelegd. Een horraam van een slaapkamer voor het trappengat gezet zodat de katten niet naar zolder konden sluipen. Toen we naar bed gingen haalden we dat provisorische ‘hekje’ natuurlijk weg… Op zondagochtend heel vroeg hoorde ik het. In het pikkedonker. Gerommel aan de jutezak. Voorzichtige voetstapjes over krakend pakpapier…. Ik probeerde ze nog vanuit mijn bed weg te jagen. Helaas, ik moest er toch uit. Katten mee naar beneden. Zondag heb ik mijn laatste hand aan de surprise gelegd. Hij staat nu veilig en wel in een kast verstopt. De ondertussen goedgevulde jute zak van Sinterklaas ook. Nu aftellen tot Pakjesavond!

Een ongeluk komt nooit alleen

"I believe a house, especially an older one, soaks up the emotions of its occupants."

- Micelle Pattee

Ergernis. Soms ging het in één keer goed en soms stond je minutenlang te prutsen. Ik dacht een trucje gevonden te hebben door de sleutel net wat dieper in het slot te duwen. Dat leek maar zo, er was geen eenduidige manier om het slot van de garagedeur met gemak, in één keer, te openen. Wrevel. Onze fietsen staan in de garage dus elke dag was het geklungel met dat deurslot. Soms moest ik nodig naar het toilet en dan moest ik eerst nog even in een onhandig gevecht met mijn garagesleutel. Op zo’n moment liet ik mijn fiets maar staan en vloog eerst via de voordeur naar binnen. Zonder volle blaas heb ik meer geduld. Na een paar maanden waarin het met mooi weer wel minder lastig leek, is het de laatste weken weer elke keer hommeles. Een slotenmaker moest soelaas brengen. ‘Nee, we staan niet buitengesloten. We hebben geen spoedgeval. Kom eind van de week maar.’ Hij vond de afspraak toch te lang duren denk ik, dus belde hij op een dag of hij over een half uurtje mocht komen. Manlief werkte toevallig thuis dus de man had geluk. Hij had de cilinder in het slot omgekeerd. Gek genoeg ging de garagedeur van de binnenkant namelijk wél supermakkelijk open. Een tijdelijke oplossing volgens de slotenmaker, want binnenkort zou het slot helemaal stuk zijn… Dus heeft hij onze sleutel meegekregen om een nieuwe cilinder te bestellen. Eerdaags komt hij weer terug met een splinternieuwe op maat gemaakte cilinder zodat we onze oude sleutel gewoon kunnen blijven gebruiken. Wel handig, want er zijn wel negen van deze sleutels in omloop. Beiden buurtjes als vangnet, onze vijf gezinsleden natuurlijk en er zit er eentje in de keukendeur en eentje in de openslaande tuindeuren. Een ongeluk komt zelden alleen. We hadden dus ook een loodgieter nodig voor het rochelende geluid uit de wastafel en het afvoerputje in de douchecel. Op dezelfde dag als de slotenmaker kwam tevens een man van de rioolservice. Het gerochel ging om een verstopping in de leiding. Het douchewater liep ook nog nauwelijks weg. Hij belde ook om eerder dan afgesproken langs te komen. Jongste dochter was op dat moment toevallig alleen thuis en liet de man, na een telefoontje met haar vader, binnen. Helaas kon de man niks betekenen voor ons. De zwanenhals onder de wastafel had teveel bochten. En de leiding onder het doucheputje trouwens ook. Of we even voorrijkosten wilden afrekenen van vijfenzeventig euro. Nu heeft manlief zelf een fles ontstopper in de wastafel leeg gegooid. Een huis van bijna negentig jaar oud met ergens in de oude leidingen een verstopping…wat moet je anders? In de douchecel heeft hij maar liefst twee flessen leeg gegooid. Water stroomt nu weg, gerochel is gebleven.

Alle ellende komt dus kennelijk in drievoud. Het viel ons de laatste tijd op dat het lang duurde voordat het water uit de keukenkraan goed warm werd. Manlief checkte voor de zekerheid de druk in de CV-ketel die inderdaad behoorlijk gedaald was. We hebben de ketel drie jaar en nog nooit was de loodgieter langs geweest voor een jaarlijkse controlebeurt. Zelf maar aan de bel getrokken en hij komt vandaag kijken waar er een lek is. Deze zomer hebben we namelijk intelligente thermostaten op de radiotoren laten plaatsen. Hopelijk is daarbij niks beschadigd? Drie reparaties dus binnen één week tijd. Tegenslag. Drie verschillende monteurs aan de deur. Het insectenhor voor de Velux zolderramen haperde ook al een tijdje. Sinds de herfst zijn intrede deed lag het gaas er aan de zijkanten uit. Het kon meestal niet meer mooi oprollen waardoor het hor naar beneden bleef. Het teleurstellende daarvan vond ik dat het rolgordijn áchter het gaas niet meer omhoog kon. Ik houd er juist zo van om alle rolgordijntjes overdag open te hebben. Lekker veel daglicht dat naar binnenvalt en een prachtig uitzicht door de drie zolderramen naast elkaar. Op zondagmiddag nam mijn lief dat hele apparaat mee naar beneden. Om te repareren op de eettafel. We moesten heel creatief zijn. Een gezinsproject; veel extra handjes nodig om alles precies recht vast te houden. Eind van de middag hingen we hem weer terug. Ik moest even het gaas vasthouden terwijl mijn lief de geleiders vast schroefde… Oeps, ik liet hem schieten. Hij rolde vier keer om z’n as in het metalen frame. We konden er met geen mogelijkheid meer bij. Anticlimax. Van de zenuwen kon ik nog net mijn lach inhouden. Alles moedeloos weer eraf geschroefd. Ik ga nieuwe bestellen. Al met al flink wat afknappers in ons oude huis. Als klap op de vuurpijl is de mol terug gekeerd naar onze tuin. We zagen aan het spoor molshopen dat hij weer terug aan onze kant van de weg was. Naast de oude boom heeft hij flink gegraven. Overal hopen tussen de oude, grote wortels. En zaterdagochtend, toen ik de krant uit de brievenbus haalde, zag ik in mijn ooghoek iets bewegen. Jahoor, de mol! Ik zag het zand bewegen. Ik zag het hoopje onder mijn neus groter worden. Ik heb nog even gekeken of zijn roze snuitje misschien naar buiten kwam maar daar was hij te druk voor. Een dag later lagen er vijf hopen op een rij langs de beukenhaag. Ik verwacht (en hoop vurig!) dat hij nu een keer naar de buurtjes afbuigt die ook een voortuin zonder tegels hebben. Zou dit kleine drama zich zo makkelijk laten oplossen?

Welbevinden

"To live is the rarest thing in the world. Most people exist, that is all."

- Oscar Wilde

De geheime dagboeken van Hendrik Groen vind ik fascinerend om te lezen. Afgelopen week zag ik de laatste uit de serie in de boekhandel liggen. Nog leuker vind ik de televisieserie die ervan gemaakt is. De hoofdrolspelers waren van de week te gast in een TVshow. Ik ben sowieso een fan van Olga Zuiderhoek. Een verrassing. De makers zijn tóch bezig met een derde seizoen. De serie ‘Het geheime dagboek van Hendrik Groen’ is dus een bewerking van de boeken van Peter de Smet. De serie is een ware kijkcijferhit. Twee seizoenen lang wisten Hendrik en zijn rebellenclub ons in zijn greep te houden. Van de slappe lach tot heel veel herkenning voor mij en zelfs een traan. Iedere aflevering was ik weer geraakt door de gebeurtenissen. Niet eens perse omdat ik situaties herken uit mijn werk. De personages in de serie hebben een bepaalde zelfstandigheid en levenslust die ik helaas niet vaak terug zie bij mijn cliënten. Deze week was een schrijnende week in het dagboek van het echtpaar waar ik een paar keer per week kook. Naast het koken houd ik ook de gang van zaken een beetje in de gaten. Ik observeer. Begin van de week nam ik mevrouw mee naar buiten voor een wandeling. Het was prachtig herfstweer. Ze ging even haar schoenen aan doen in de slaapkamer. Al wachtend kletste ik wat in de huiskamer met meneer. Het duurde zo lang dat ik even een kijkje ging nemen. Mevrouw zat op haar bed met wel vier paar schoenen om zich heen. Alle paartjes lagen door elkaar. Er lagen losse inlegzolen bij. En ook nog twee pantykousjes. Ze was compleet het overzicht kwijt. Na mijn hints vertrokken we. Ze was dankbaar voor mijn hulp. Eind van dezelfde week nam ik haar mee naar de pedicure. Ik belde beneden aan en ze kreeg vanuit haar appartement de deur niet meer open. Een black-out? Haar man was boodschappen doen. Even paniek bij mij omdat we op tijd moesten vertrekken. Gelukkig kwam er een hondenuitlaatservice naar buiten, ik glipte naar binnen. In haar slaapkamer zocht ze zich rot naar haar portemonnee en huissleutel. Ik zocht mee. Onvindbaar. Typisch voor beginnend dementerenden is dat ze alles continue verplaatsen. Ik word er soms gek van. Ik vond een portemonneetje met kleingeld. Meegenomen. Ik gokte erop dat meneer bij onze thuiskomst alweer thuis zou zijn. In de wachtkamer bij de pedicure hebben we samen het kleingeld geteld. Net genoeg voor een verse mihoen-maaltijd uit het winkelcentrum. De factuur van de pedicure hebben we op laten sturen naar hun zoon. Thuis verdwijnt namelijk alle post regelmatig… In het donker kwamen we thuis. In hun appartement brandde geen licht… Ik voelde mijn hartslag versnellen. Tóch deed meneer gelukkig open. Uit zuinigheid zat hij in het donker. Zoals we uit zijn zuinigheid ook vaak onder één lamp in de keuken zitten en de rest van de huiskamer donker is… Eenmaal binnen zei hij tegen ons dat zijn vrouw op bed lag. ‘Ze voelt zich de laatste tijd niet lekker’ voegde hij er ook nog bezorgd aan toe. ‘Is dit een grap, Jan?’ vroeg zijn vrouw. Hij had niet door dat zijn vrouw tegenover hem stond. Het lichtje ging maar niet branden. Ik heb zijn schouder gepakt en hem voorzichtig uitgelegd dat zijn vrouw met mij mee was en dat ze naast mij stond. Hij bekeek haar twee keer van top tot teen en zij toen ‘Nu zie ik het, ja’. Zijn vrouw grapte dat hij maar eens een andere bril moest kopen. Het is treurig om te zien hoe hard ze beiden achteruit gaan. Erger misschien nog is dat ze over elkaar klagen dat de ander zo achteruit gaat. Van zichzelf hebben ze niks door. Geen rebelse acties van deze twee zoals in de dagboeken van Hendrik. Zelfs geen plezier meer aan elkaar beleven. Mevrouw gaat vaak uit verveling overdag in bed liggen. Hij wandelt uit pure verveling maar wat rond buiten. De niet geromantiseerde versie van het leven van ouderen die beginnend dementerend zijn is helaas veel rauwer en pijnlijker dan de dagboeken van Hendrik. Heel verdrietig voor de directe omgeving.

Ditzelfde echtpaar ontbijt elke ochtend samen. Zestig jaar getrouwd. Ze slapen ieder op een eigen slaapkamer. Elke dag eten ze hetzelfde voor ontbijt en lunch. Rozijnenbollen en een banaan. Hij koopt liefdevol bruin brood zonder zaadjes, want daar heeft ze een hekel aan. Hij draagt maandenlang dezelfde kleding waar hij zich goed in voelt. Hij houdt niet van verandering. Dat begrijpt zij. Zij delen elke avond liefdevol een Mona-pudding. Hij koopt altijd twee smaken, framboos en chipolata. Het verveelt ze kennelijk nooit. Hij schept het uit het plastic bakje in een schaaltje voor haar. Hij eet zelf het restant met alle mierzoete saus op de bodem. Als hij morst op het tafelkleed zegt ze lief dat het niet geeft. Zijn zij gelukkig? Er zijn twee dingen nodig voor ons welbevinden: plezier en voldoening. Plezier zit in het vermogen om te genieten. Meneer geniet elke dag van een halve vlaai halen. Zij geniet van haar eigen verhalen die ze me al duizend keer verteld heeft. Voldoening is het gevoel dat je een zinvol leven leidt – omdat je goed bent in wat je doet, je verbonden weet met de mensen om je heen, en omdat je een zekere mate van vrijheid ervaart in je levenskeuzes. Ze zijn beiden erg op mij gesteld. Dat weet ik omdat ze het regelmatig zeggen. Tegen mij, tegen mensen op straat of tegen hun dochter als we Skypen met Curaçao. Zij voelt zich erg verbonden met mij. Ze willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Zij willen zélf hun levenskeuzes maken. Zolang ze het thuis redden met de dagelijkse hulp van mij en mijn collega’s zijn ze tevreden en ervaren ze een zekere mate van vrijheid. Op hun manier zijn ze dus gelukkig. Het is goed.

It's magical

‘When you can’t control what’s happening, challenge yourself to control how you respond to what’s happening. That’s where your power is.’

- Unknown

Almost magical… Nu mijn yoga lessen weer online zijn zit ik deze ochtend voor de gesloten terrasdeuren in de achterkamer. Er ligt een grote oranje pompoen op de tuintafel. Het waterbadje voor de vogels heeft een dun laagje ijs. Ik zit op mijn blok met mijn benen onder mij gevouwen. Buiten hipt een vogeltje voorbij met een knalrode buik. Het roodborstje loopt nog geen halve meter bij me vandaan. Salvador, ons katertje ziet het ook en gaat raar piepen met z’n bekje open. De les begint met mooie muziek en een introductie van mijn yogajuf. Ze benoemt de rare tijd waarin we leven. Stay connected to the energy is haar boodschap. Dan zie ik opeens een klein vogeltje met een knalgeel buikje op de tuintafel heen en weer wippen. Het koolmeesje is waarschijnlijk op het vogelvoer in de boom afgekomen. Salvador heeft niks meer door. Hij heeft zich helemaal tegen mijn been aan gevlijd. Ontspannen op zijn rug. Hij kijkt geïnteresseerd naar de iPad waar mijn juf tegen ons praat. Ze zegt letterlijk ‘It’s magical…’ en als ik om me heen kijk voel ik hetzelfde. De rust. De stilte. De diertjes buiten. Het diertje binnen. De harmonie. De mooie muziek. Ik ben in dít moment. Natuurlijk weet ik dat in Amerika de wereld op dit moment op z’n kop staat. Ik volg het bloedstollende nieuws op de voet. Corona is nog steeds niet uit ons leven weg te denken. Op dit moment op mijn blok geldt echter alleen deze magische energie. Geen angst. Geen zorgen. Geen spanning. Geen onzekerheid. Alleen verbinding met mezelf en de energie. Aandacht voor mijn ademhaling. Aandacht naar binnen gericht. Innerlijke kalmte. Yoga maakt mij sterker en meer flexibel. Op alle niveaus. David Swenson, een Amerikaanse vriend van mijn yogaleraar, verwoordt het zo "Als ik mijn yoga practice doe, creëer ik een 'prana-bubbel', een filter voor mezelf, dat ervoor zorgt dat ik vanuit meer kalmte en helderheid kan reageren op de uitdagingen die het leven ons voor de voeten gooit." Yoga betekent ook letterlijk verbinding. Yoga bepaalt hoe goed het me lukt om mijn hoofd koel te houden. Yogas chitta vritti nirodha; het opheffen van het heen en weer schieten van je gedachten. Het houdt me helder en kalm. De laatste weken was ik juist wat meer lessen in de yogaschool gaan volgen. Ik heb tenslotte zeeën van tijd nu we geen sociaal leven mogen hebben. In de avond een lesje en zelfs op zaterdagochtend. Toch merk ik hier op m’n yogamatje thuis in de achterkamer dat ik dit in m’n uppie ook heel erg fijn vind. Ik voel me evengoed verbonden met mijn yogajuf en klasje. Ik voel me zo in harmonie hier in ons warme huis, en tuin in prachtige herfstkleuren. Een prima plek om te mediteren. Almost magical…

Niet weten wat de volgende dag brengt. We leven nog steeds in onzekere tijden. Juist dan is het belangrijk te blijven bewegen. Elke dag naar buiten voor een flinke dosis daglicht en relativering. Net als tijdens de eerste coronagolf heb ik mijn cliënten nauwelijks nog in mijn auto dus fiets ik weer zoveel mogelijk naar hun huizen. Frisse lucht. Diep ademhalen. Ik vind het heerlijk. En gezond. Lachen is ook heel gezond. Om weer even te lachen, een goed gesprek te hebben en mijn vriendinnen te koesteren spreek ik recentelijk weer een beetje af met vriendinnen tijdens een wandeling. Op een doordeweekse zonnige middag spreek ik met een yogavriendinnetje af om langs de rivier de Mark te wandelen. Het is ook de fietsroute naar België. We lopen uiteraard wat verder van elkaar vandaan en dat is met andere wandelaars, die dat ook doen, prima te doen. De moderne elektrische fietsers die geen snelheid willen verminderen fietsbellen er echter luid op los. Om onze gezellige middag af te sluiten halen we op een charmant oud marktpleintje, met veel bankjes onder de herfstkleurige bomen, een verse gemberthee en een chai latte. Het is fijn nagenieten zo! We spreken af dit vaker te doen. Afgelopen zaterdagochtend spreek ik ook met een andere vriendin af om in het Mastbos te wandelen. Ik neem een thermoskan met kruidenthee mee, twee bekertjes en wat chocolade. Wij liepen hier samen ook altijd wekelijks hard met onze hardloopgroep. Hoe heerlijk om nu in het herfstbos met het glanzen van de zon op de bladeren flink te wandelen. Als we mensen zien opstappen van een picknicktafel nemen wij plaats. Zo praten we nog een lange tijd buiten in het mooie, oude bos met al die herfstbladeren op de bodem van het bos. Pal in de zon. Het is wel druk. Brabanders trekken dit weekend massaal de natuur in. Het is eigenlijk te druk. Thuis zie ik de waarschuwing met code rood: Het is te druk, ga naar een andere locatie. Ik schrik. Ik heb er tenslotte zelf ook aan mee gewerkt. Het Mastbos is een geliefde plek met dit mooie weer. ‘Blijf zelf altijd goed uitkijken. Is het lastig om afstand te bewaren, ga dan ergens anders heen', laat de boswachter online weten. Mijn vriendin en ik waren die ochtend vermoedelijk nog op tijd. De boswachters hadden de drukte al verwacht en maakten zich de afgelopen week klaar om de natuur te beschermen en iedereen op de paden te houden - ver weg van het wild. Volgende keer een rustiger bos of heide in de buurt op zoeken. Er is tenslotte keus genoeg.

It's a girl!

No man will make a great leader who wants to do it all himself or get all the credit for doing it. 

- Andrew Carnegie

Wanneer ik aan mijn middelste zwangerschap terugdenk is het eerste dat me te binnen schiet de enorme zomerhitte in de staat Massachusetts waar wij destijds woonden. Ik zocht de laatste weken van de zwangerschap dagelijks verkoeling in the mall. We schrijven augustus 2000. Oudste dochter was net twee jaar oud en ik nam haar mee naar van die speeltuintjes in het winkelcentrum. Zij kon lekker spelen met andere kindjes en ik kwam even bij op een bankje. Daar werd het lekker koel gehouden met airconditioning. Wildvreemde Amerikanen wilden mijn enorme buik aanraken en sommigen wilden voorspellen of het een meisje of een jongen zou worden. Ik droeg mijn buik helemaal naar voren. Van achter was nauwelijks iets te zien. Zelfs mijn taille was er enigszins nog. Zo’n buik nodigde mensen kennelijk uit om een voorspelling te doen. Wij dachten trouwens zelf aan een jongetje, want ze kon écht heel hard schoppen. Ook hadden mijn lief en ik met een closetrol op mijn buik samen provisorisch, maar heel nieuwsgierig, de hartslag gemeten. Het zou een zoon worden. We waren dus ook súperverbaasd toen de gynaecoloog in de operatiekamer ‘It’s a girl!’ riep. Een mooi, lief gaaf baby’tje van ruim vier kilo. Dat is inmiddels twintig jaar geleden. Dochterlief heeft een Amerikaans paspoort die we om de vijf jaar verlengden op de Amerikaanse ambassade op het Museumplein in Amsterdam. We maakten er drie keer een winters uitje van voor het hele gezin! In de Kerstvakantie. Een rondvaart over de grachten of schaatsen op het Museumplein, High Tea in het Americain Hotel, winkelen, dineren en sowieso áltijd een slagroomijsje bij banketbakker van der Linden! De Amerikaanse ambassade is niet lang geleden weer geopend met beperkte toegang in verband met covid. Ik stelde een afspraak om haar paspoort weer te vernieuwen steeds uit vanwege de gesloten restaurants en cafeetjes. Dochterlief en haar papa gaan deze maand tóch maar met z’n tweetjes op een vroege ochtend naar de ambassade. Een geldig paspoort is wellicht iets belangrijker dan een gezellig dagje uit met ons gezin…

Intussen heeft kindlief een stemgerechtigde leeftijd bereikt. In Amerika zijn de verkiezingen al een tijdje officieel van start gegaan. Kiezen tussen de republikeinse presidentskandidaat Trump of de democraat Biden. De echte verkiezingsdag is natuurlijk vandaag, 3 november. Voor die tijd kon er dus al gestemd worden. Het Amerikaanse kiessysteem is vrij complex en de regels zijn per staat ook nog eens verschillend. Terwijl sommige staten enkel toestaan dat je op de verkiezingsdag zelf je stem uitbrengt, kan het in andere staten weken van tevoren. Veel republikeinen vertrouwen het stemmen per post niet en gaan daarom liever op de verkiezingsdag zelf naar het stembureau. Dat sentiment wordt ook aangewakkerd door Trump. Democraten vinden het juist onveilig vanwege covid om met z’n allen in de rij te gaan staan. Zij brengen daarom liever per post hun stem uit. Tja. Het uiterlijk van een politicus speelt een rol bij de verkiezingscampagne, maar ook de toon van zijn stem. Voornamelijk de dingen die hij zegt en hóe hij het zegt ook. Vooral zijn beloften en of die aansluiten bij de behoeften van de kiezer, geven de doorslag. Trump zijn boodschap is eenvoudiger, laat zich brengen in oneliners en speelt in op simpele emoties. Amerikanen die leven in armoede kunnen hier wat mee. Het linkse, democratische gedachtegoed heeft hogere normen en waarden. Zoals het redden van het klimaat. Onze Amerikaanse dochter heeft haar voting ballot in onze oude woonplaats Rochdale aangevraagd. Dat ging best makkelijk eigenlijk met allerlei ingevulde en ingescande formulieren. Haar social security number maakte het best eenvoudig. Samen met ons, via een Whatsapp call, heeft ze vorige week op haar kamer in Middelburg haar keuze gemaakt op het belangrijke velletje papier. Haar keuze kan tenslotte nét het verschil maken. Een doemscenario is dat morgen, de dag na de verkiezingen, lijkt alsof Trump overtuigend heeft gewonnen, omdat zijn kiezers lijfelijk naar de stembus zijn gaan. Biden zal hem hopelijk inhalen met laat binnengekomen stemmen per post. Trump waarschuwt al dat de uitkomst nog weken op zich kan laten wachten. ‘De derde november zal komen en gaan en we zullen niets weten. Je krijgt een chaotische puinhoop in ons land. De hele wereld en ons land zullen wachten en wachten’, aldus de president. Dan is het óók nog maar de vraag of de president die uitslag zal accepteren… 

He made it!

"There is a immense power when a group of people with similar interests gets together to work towards the same goals."

- Idowu Kovenikan

Mijn hart maakt een sprongetje wanneer ik de grote zwarte hoop in het groene gras zie liggen. Aan de overkant van de straat. He made it! We hadden al zo’n twee maanden een mol in de herfstige voortuin. Ik weet nog precies waar de eerste hoop verscheen. Alhoewel ik toen nog niet meteen doorhad dat het om een molshoop ging. Precies op de scheiding van de tuin met de buren lag een grote hoop verse aarde. Ik nam aan dat de buurtjes in de tuin gewerkt hadden. Pas toen een tweede en derde hoop midden in de tuin verschenen ging er een lampje branden. Een mol! Mollen houden de grond in je tuin gezond. Het omwoelen van grond is goed voor afwatering. Het bijna blinde beestje helpt je ook om plagen in toom te houden. Een mol smult bijvoorbeeld van insecten zoals larven en aardrupsen. Ze lusten ook babymuisjes. Ik maakte er dus geen punt van. Nu ben ik erachter dat het ook een woelrat kan zijn. Ook zij graven ondergrondse gangen met de bijbehorende hopen. Woelratten brengen echter ook schade toe aan je planten terwijl mollen je planten lekker met rust laten. Aan de hoop kun je zien of het om woelratten of mollen gaat. Bij de mol zit het gat in het midden en is de aarde heel grof omgewoeld. Een woelrat veroorzaakt hopen met gaten aan de zijkant en de aarde eromheen is fijner. Wij hebben dus een mol. Sowieso heb ik elke verse hoop stevig dichtgetrapt met mijn rubberlaarzen. Zo valt de aarde weer de gang in zodat hij verder moet gaan. Ik heb de aanwezigheid van het nuttige diertje omarmt. Ik fantaseerde er zelfs over dat er een lief, klein, bijna blind beestje met roze snuit druk aan het graven was onder de grond van de buxusvakken. Er bestaan methoden om van mollen af te komen. Heel dieronvriendelijk zoals gifgas in de vorm van tabletten die in de diepe gangen overgaan in voor mollen dodelijk gas. Het gebruik is afschuwelijk dieronvriendelijk, omdat getroffen dieren een langzame en pijnlijke dood sterven. Verschrikkelijk! Een mollenvanger lijkt misschien een meer diervriendelijke optie omdat de mol blijft leven. Een gevangen mol sterft echter toch vaak door de stress tijdens het vangen of omdat hij op de verkeerde plek wordt losgelaten. Als een mol op het territorium van een andere mol komt vechten ze met elkaar tot de dood. Zó zielig voor zo’n diertje met zo’n schattig roze snuitje. Ik hoopte alleen maar heel hard dat hij (of zij) verder zou gaan. Verhuizen graag! Zo’n mol kan namelijk ook onze recent aangelegde oprit onderuit halen met z’n gangenstelsel. Het liefst zag ik hem dus eigenlijk onder de weg door naar de gemeentegrond graven. Onlangs was ik dus blij dat er een grote hoop aan de overkant lag. Hij heeft de overstap gewaagd! Het was sowieso al eigenaardig dat hij in ónze voortuin leefde. Mollen bezoeken namelijk minder snel je tuin als je verschillende soorten planten en bomen hebt. Boomwortels zijn obstakels voor een mol. Onze tuin heeft overal megawortels van de eeuwenoude, nu prachtig gekleurde beukenboom en de oude, kromme magnolia. Bewijs dat zo’n molletje toch echt stekeblind is! 

In samenwerken hebben mijn wederhelft en ik ons na ruim dertig jaar aardig kunnen bekwamen. Vroeger konden wij niet eens samen een tent opzetten zonder elkaar bijna in de haren te vliegen. Na drie decennia krijgen we er intussen steeds meer lol in een project samen aan te pakken. Zaterdagochtend pakten we zo’n leuk voornemen aan. Een oud Mexicaans keukenkastje - waar we ooit voor vielen toen we onze lange eettafel kwamen ophalen bij een timmermansbedrijfje - wilde ik wat aangepast hebben. We waren destijds bij die Mexicaanse timmermannen omdat zij voor ons van twee antieke, afgebladderde deuren - uit een oude haciënda gesloopt - een eettafel fabriceerden. Het afgesleten houten keukenkastje had van die wijnrekken waar precies wijnflessen in zouden passen. Onderop zat een soort geheim laatje. Heel charmant, maar vooral erg stoer. Na de overzeese verhuizing bleken er helemaal geen Europese wijnflessen in te passen. Ze gleden er allemaal weer uit. Iets met te smalle flessenhalzen of zo. Ik stapelde er dus mijn kookboeken op. Dat was best irritant, want zelfs die gleden soms naar beneden. Ik wilde dus graag de wijnrekjes eruit. Boekenplankje erin. Mijn kookboeken netjes op de plank en eronder een ruime sortering aan luxe thee- en koffiedoosjes. Mijn lief zaagde deze herfstige ochtend de wijnrekken eruit. Dat deed hij heel bedachtzaam door de kastwandjes nauwelijks te beschadigen. Ondertussen gooide ik vergeelde, oudbewaarde recepten weg. Onderwijl bedacht ik spontaan dat ik de wijnrekjes wilde hergebruiken als plankensteunen. Mijn lief rekende alles uit. We bepaalden samen de hoogte en hij zaagde het op maat. Ik zette de afgezaagde stukjes in de boenwas. We vonden zelfs samen in de garage een oude plank in precies de juiste maat! Ik schuurde het plankje buiten met een schuurmachientje mooi schoon. Alles liep gesmeerd. Mijn lief legde de gerestaureerde plank in de kast. Hij gaf met zijn platte hand een flinke klap op de plank om hem goed aan te laten sluiten en…de plank brak pardoes in tweeën. We lachten er ontspannen om en ondertussen had hij al een geniaal idee om het plankje weer te repareren. Zo blij met ons gelukte project. Op de plank mijn verzamelingetje opgeruimde kookboeken gezet en daaronder mijn doosjes thee. Zakjes losse thee en theezeefjes op een klein dienbladje. In het verborgen laatje  tabletten pure chocolade. Die middag fietsten we zelfs samen naar Dille & Kamille om een leuk metalen bakje voor de losse theedoosjes te kopen. Samenwerken kun je leren. Fier op ons pronkstuk.

Deeply loved

"Being deeply loved gives you strength; loving deeply gives you courage."

- Lao Tzu

Op het allerlaatste moment valt mijn oog op het plastic bruidspaartje dat bovenop onze bruidstaart had gestaan. Ik heb dat plastic beeldje van een bruidje met een sluier en de bruidegom met een zwart pak nooit weg kunnen gooien. Ik kwam het na elke verhuizing weer tegen. De laatste vijf jaar lag het kitscherige beeldje stof te vangen in de vensterbank in de bijkeuken. Ik stop het beeldje haastig in mijn jaszak. Mijn lief heeft onze bagage al in de auto gelegd. We gaan vanmiddag twee nachten naar een Limburgs nationaal park om ons 25-jarig huwelijk te vieren. De kleine mascotte blijkt het thema van het weekend te worden. Covid is heel erg ver weg in dit mooie boshotel waarin de restaurants en bars gewoon geopend zijn voor gasten. Alle hotelgasten maken even deel uit van één huishouden. De eerste middag brengen we door in de rustige sauna. Er is ook een Finse sauna in de hoteltuin met panorama uitzicht op het bos. Ik wil nog een keer bosbaden zoals ik dat op het hippiefestival geleerd heb. Mijn lief gaat terug naar het zwembad en ik ga in mijn witte hotelbadjas buiten bij een beekje zitten. Ik luister een hele tijd naar de vogels, het gekraak in het bos en het stromen van het bosbeekje. De Finse cabine is nu leeg dus ik doe nog een rondje in mijn uppie. Ik zing zachtjes mantra’s. Meditatie. Het is al bijna etenstijd als we de sauna verlaten en naar de hotelkamer gaan. We dineren samen. De volgende dag ontbijten we samen, genieten we ieder van een massage en maken we samen een boswandeling. Rond lunchtijd komen alle kinderen aan bij het hotel en lunchen we met z’n zesjes. Mijn lief leert ons die middag poolen met veel lol en onkunde. Eind van de middag gaan we met oudste dochter en vriend vijf kilometer hardlopen in het herfstbos. Natuurlijk dineren we die avond gezellig met z’n allen. Aan twee tafels een stukje van elkaar vandaan vanwege covid, maar door de stoelendans na elke gang vind ik het superrelaxt. Met z’n zessen is het altijd net een kippenhok bij ons thuis. Nu was er aandacht. Rustige tafelgesprekken. En ja, ook Sintlootjes trekken. De volgende dag, na een gezamenlijk ontbijtbuffet, maken we een prachtige, urenlange wandeling door nationaal park Meinweg dat steeds over de Duitse grens slingert. We lopen zo’n twaalf kilometer. Langs een kasteel, een bosmeer, weilanden, door een groot gekleurd herfstbos en ploffen daarna met onze doodvermoeide voeten neer voor een lekkere lunch. Laatste keer in het hotel. Halverwege de middag rijden we in twee auto’s rozig weer terug naar Breda en Rotterdam. De mascotte, symbool voor ons huwelijk, was uiteindelijk overal bij en staat op een groot deel van de gemaakte fotootjes. Herinneringen met een glimlach. In deze lockdown hadden we het onverwachtse geluk dat we in een luxe hotel verbleven waar RIVM-maatregelen een rol, maar zeker geen hoofdrol speelden. Een mooie, gemoedelijke plek om onze liefde met elkaar te vieren!

In coronatijd zijn veel mensen eenzaam. Eenzaamheid draait ook om je niet ondersteund en gewaardeerd voelen door je omgeving. Wat een gevoel geeft van buitengesloten, machteloos en onzichtbaar zijn. Daar komt nog bovenop dat we de connectie met onszelf kwijtraken. We zitten midden in een wereldwijde eenzaamheidscrisis. Niemand van ons is er immuun voor. Volgens de leer van de antroposofie komen we uit de totale eenheid met de geestelijke wereld. We hebben ons als mens in de loop van duizenden jaren steeds meer afgesplitst. We denken steeds minder collectief. En dus steeds meer individualistisch. Tijdens mijn yoga lessen leer ik dat er een gemeenschappelijke energie is. We leren in te tunen op deze energie. We zijn een. Op dit moment in de geschiedenis hebben we de bodem bereikt en bewegen we ons weer van een uiterst materialistische en op de buitenkant gerichte cultuur naar een meer spirituele levenshouding. Ik mis nu soms persoonlijk contact. Ik ben namelijk niet zo van de online samenleving. Ik bel bijna nooit. Ik skype eigenlijk maar met één persoon op deze wereld. Met mijn vriendin die in Paramaribo woont. Bijna wekelijks. Online kun je iemands lichaamstaal minder goed zien en elkaar niet in de ogen kijken, terwijl dat juist helpt om je met iemand verbonden te voelen. Toch voel ik me met haar heel erg verbonden. Ook met mijn Mexicaanse vriendin. Wij appen en laten vaak voicenotes voor elkaar achter. Zij in het Spaans voor mij en ik in het Engels voor haar. Zo blijven we verbonden. Zelfs in een tijd waarin we afstand moeten houden, kunnen we toch dichter bij elkaar komen. Ook door de buurt waarin je tijdens deze pandemie meer tijd doorbrengt te koesteren. Met mijn senioren cliënten doe ik boodschappen in lokale winkels. Ik haast me minder. Aangespoord door mijn cliënten moet ik eerlijk toegeven. Met hen stop ik vaker om een praatje met een winkelier te maken. Ik ken in twee winkelcentra in Breda zoveel winkeliers dat ze mijn cliënten zelfs de groeten doen wanneer ik een keer alleen in de winkel ben. Het tegengif voor de eenzame eeuw is simpelweg dat we er voor elkaar zijn, ongeacht wie die ander is. Dat is het minste dat we kunnen doen. Sinds vorige week mag ik bij een echtpaar waar ik altijd overdag kwam voortaan aan het eind van de middag helpen met koken. Ik zet jaren ’50 muziek aan op m’n mobieltje tijdens het koken. De eerste keer hebben ze zelfs een dansje in de keuken gemaakt. Als je jezelf kunt motiveren iemand te helpen, ervaar je een positieve lichamelijke reactie: een helper’s high. De kick van helpen geeft je kracht, warmte en energie. Het tegengif voor de eenzame eeuw is misschien wel simpelweg er voor elkaar zijn. Ongeacht wie die ander is. Dat is het minste dat we kunnen doen.

Levenslijnen

"Only an aunt can give hugs like a mother, keep secrets like a sister and share love like a friend...."

- a Spanish proverb

Voor de deur staat een kleine, Turkse man met een heel lieve, vriendelijke uitstraling. Zelfs door zijn mondkapje heen. Hij komt de oude, kapotte stoel van mijn grootouders ophalen. Hasan werkt al twintig jaar als meubelstoffeerder in Breda. Ik ben eerst een keer in m’n uppie gaan kijken wat voor bedrijfje het was. Een heel kleine ruimte op een industrieterrein met een rolluik als voordeur. Als ik aankom is er geen voorpui en zie ik meubels overal waar ik kijk. Als ik roep komt Hasan me te woord staan. Hij laat wat werk zien en ik wat foto’s van de beschadigde stoel. Later laat hij ook de kleurstalen voor het leder zien. Ik mag de stalen zelfs mee naar huis nemen, want op een foto komt het volgens hem niet over. De zomervakantie staat voor de deur en we spreken af in augustus weer contact op te nemen. Eind augustus komt de oude meubelmaker de stoel samen met zijn vrouw Fatma halen. Eenmaal binnen is hij vol lof over de drie meter lange Mexicaanse eettafel. ‘Hoeveel kinderen heeft u, mevrouw?’ vraagt hij geïnteresseerd. Aangezien er tien stoelen om de tafel kunnen kijkt hij een beetje beteuterd als het antwoord ‘drie’ is. We willen de uitstekende houten punten van de stoel af laten zagen. Er komt een enorm kleurverschil in het hout tevoorschijn die hij niet 1,2,3 weg kan werken. Daarom rijden we een aantal keertjes naar zijn atelier. Altijd krijgen we thee aangeboden. Na een aantal weken komt hij de stoel terugbrengen. Prachtig is het resultaat! Zelfs de afgezaagde stukjes zien er nu mooi afgewerkt uit. Zijn vakmanschap is groot. We betalen hem en zodra hij ons huis verlaten heeft zie ik het. Een piepklein sneetje in het leer naast een metalen nagel. Wat erg. Voor hem. Hij heeft zo zijn best gedaan. Snel beslissen. Ik ren naar buiten en houd hem tegen als hij al achter het stuur zit. ‘Komt u alstublieft nog even mee naar binnen’ vraag ik hem beleefd. Dit is een hele stap voor mij. Ik ben heel slecht in mensen aanspreken op hun imperfectie. Ik kan wildenthousiast zijn over mensen hun prestaties, maar een kanttekening slik ik meestal in. Ik laat Hasan het sneetje zien. Hij reageert dat hij tien jaar garantie geeft op het leer én de stoel. Dat ik ook na Kerst de stoel kan laten ophalen voor de hersteloperatie. Ik moet even slikken en zeg dan ‘Ik denk dat het beter is, nu uw bus toch voor de deur staat, dat u de stoel meteen weer meeneemt.’ Pfff,  het is eruit. We pakken de stoel met z’n drietjes weer mooi in met plastic en mijn man sjouwt hem naar zijn bus. Als we weer in de huiskamer staan krijg ik een compliment van manlief én dochter. ‘Dat heb je heel goed aangepakt’ krijg ik te horen. Trots op mezelf. En uiteindelijk ook heel blij met de perfect gerestaureerde stoel.

’Ik houd ook zo van het strand’ zegt ze gemeend. Mijn lief en ik zitten anderhalve meter van haar stoel vandaan bij haar in de huiskamer. We hebben een kop thee met zelf gebakken koekjes op. Ze woont niet ver van het Zandvoortse strand, dus we combineren een bezoek aan haar vaak met een strandwandeling. Dat laatste kan ze niet meer. Ze wandelt tegenwoordig met een rollator. Ze bereikt dit jaar de respectabele leeftijd van negentig jaar. Ze kan natuurlijk wél mee lunchen in het strandpaviljoen. Spontaan nodigt mijn lief mijn tante dan ook meteen uit. Zij accepteert de uitnodiging. Ik pleeg voor de tweede keer vandaag een telefoontje met het paviljoen om de reservering aan te passen. We zouden namelijk oorspronkelijk met vier personen komen, maar dat moesten we vanwege een coronatest en verplichte thuisquarantaine aanpassen naar twee personen. Nu bel ik of we onverhoopt nog met drie personen mogen komen. We zijn gelukkig welkom. De komende vier weken is de horeca weer gesloten… Het is een splinternieuw paviljoen in Bloemendaal met metershoge ramen. We kijken pal op het strand. Door de harde wind zit de zee vol windsurfers. Onze middelste dochter surfte hier ook afgelopen zomer. Golven. Bundels zonlicht. Wat een heerlijk uitzicht. We bestellen eerst een warme chocomel en later delen mijn tante en mijn lief een talbot vis voor lunch. Ik neem makreel. Ze is de oudste zus van mijn jong overleden moeder en het is altijd heerlijk om met haar te praten. Herkenning. Levenslijnen. Ze is heel wereldwijs. En zoveel familieverhalen en anekdotes komen op tafel! Ze heeft destijds ook bij ons een paar weken in Mexico gelogeerd. Een geweldige logée. Ze weet alle oude familieverhalen precies nog na te vertellen. Veel dingen die ik helemaal niet weet of waar ik een andere versie van ken. Ik hoor nog zo vaak iets nieuws van haar over mijn familie. Mijn moeder komt altijd ter sprake. Fotootjes. Dat is aangenaam. We genieten voortdurend van haar gezelschap. Als mijn lief na de lunch én een gezamenlijk fotootje buiten op het terras de auto ophaalt, en mijn tante en ik nog even bij het strand staan te genieten van het uitzicht en de zeewind, zegt ze dat ze het stiekem niet erg vond dat onze oorspronkelijke lunchafspraak met schoonzus en zwager afgezegd moest worden. Zo hebben we meer tijd samen kunnen doorbrengen. Ze vond het fijn. Wij ook.