Navidad

Liefde schept een veilige ruimte om de ander heen, waarin die ander zichzelf kan worden.
- Romano Guardini

Nu begrijp ik de enorme snelheid waarin onze stad is veranderd in het decor van een Kerstkaart. Kerstmis  is hier eigenlijk al begonnen met de viering ter ere van de Maagd van Guadelupe, patroonheilige van México en ook van heel Latijns-Amerika. Deze Heilige Maagd is uitgegroeid tot een nationaal symbool en is hier ongekend populair. Op 3 december j.l. begon de bedevaart naar haar basiliek in de hoofdstad – het grootste Maria-oord ter wereld. Er komen jaarlijks 20 miljoen pelgrims. We hebben de pelgrims gezien op de fiets en lopend op de snelweg en ook verschillende wandelaars in de stad.  Bijgestaan door een vrachtwagentje die helemaal versierd is met glitters en plaatjes van Maria, vaak toeterend. Wij zagen ze op weg van Ciudad de México naar Puebla wat natuurlijk de verkeerde kant op is! Maar de omgekeerde weg is ooit gestart omdat het gewoonweg te druk werd bij deze kerk op 12 december, haar naamsdag. De bedevaart kan met alle middelen van vervoer gedaan worden van vliegtuigen tot fietsen tot wandelen. Op de nacht van 11 december als er reeds duizenden pelgrims arriveren (velen op hun knieën), is er vuurwerk en zijn er inheemse dansen rondom de basiliek van Guadelupe. Dit feest begint tijdens de schemering en het duurt tot de volgende ochtend. Onze kinderen hadden deze speciale dag vrij van school gekregen, gelukkig maar want de nacht vooraf was het alleen maar vuurwerkknallen wat de klok sloeg!   Mark’s werk had een feest georganiseerd waar veel gezinnen op af kwamen. Een mis, een lunch, een woordje van de directeur (Mark dus) en muziek met dansen. Deze dag wordt al snel opgevolgd door andere vieringen. Hier zetten trouwens de meeste mensen geen Kerstboom in huis, maar een Kerststal voor de Kerstviering. Op 24 december komt baby Jezus in de kribbe te liggen en op 5 januari komen de drie koningen erbij. Van 16 tot en met 24 december zijn er een reeks feestjes en processies die las posadas heten. Dit woord betekent iets dat afstamt van herberg, dit feest gaat over het vinden van een slaapplaats door Jozef en Maria. Een posada vindt telkens in een ander huis plaats. Deze traditie stamt uit de tijd dat de Spaanse evangelisten het kerstverhaal probeerden over te brengen en meteen de rituelen van de inheemse bewoners vervingen. Het feest duurt negen dagen dat staat voor de negen maanden zwangerschap van Maria. Een posada bestaat uit een processie waarbij een jongen en een meisje Jozef en Maria spelen. Er loopt een stoet achter met kaarsen en lantaarns, ze zingen liederen naar elkaar. Voor de kinderen worden en kleurige stervormige piñatas kapot geslagen. De markt, maar ook de benzinepomp, hangt er helemaal vol mee – prachtig al die felgekleurde sterren aan het plafond! De zeven punten van de sterpiñata betekenen de zeven zonden. Na het stuk slaan van de piñatas is er een maaltijd die meestal bestaat uit tamales, atole, bunuelos (donuts) en een warme drank genaamd ponche. Deze drank is gemaakt van seizoensgebonden fruit zoals tejocote, guave, pruimen, mandarijn, sinaasappel en of pruimen, gezoet met piloncillo, een soort van bruine suiker en kruiden met kaneel of vanille. Voor volwassenen kan er natuurlijk rum of tequila worden toegevoegd. Aan het eind van de posada krijgen de gasten een kadootje. Dat bestaat meestal uit koekjes, fruit (gedroogd en vers) en snoep. De laatste posada is Kerstavond en daarna is de Kerstviering voor Mexicanen afgelopen. Op 25 december eten ze nog restjes van de feestmaaltijden ervoor en ze slapen uit. Ik hoorde van Mark dat die dag weinig mensen naar hun werk komen. Zijn bedrijf betaalt 25 december extra salaris uit om ze toch uit te dagen om te werken die dag! Op 6 januari vieren ze dan nog Driekoningen met veel kadootjes voor de kinderen en het typische zoete brood in de vorm van een krans. Er zit een baby Jezus in verstopt en wie dat stukje krijgt moet op 2 februari (40 dagen na Kerst) gastheer of -vrouw zijn en tamales serveren voor dezelfde gasten. Anthe’s klas maakte deze week voor school piñatas voor arme gezinnen in onze staat. Met twee klasgenoten heeft Anthe hier piñatas staan knutselen. (zie ons fotoalbum) Maren en Anthe zijn beiden uitgenodigd voor posadas van vriendinnen, maar helaas is Maren te verlegen om te gaan… Jammer. Anthe en Inden hebben ook nog lootjes getrokken met vriendinnen.

“Miauw, miauw!” klonk het dramatisch hard achter de keukendeur.  Je voelt het als het echt menens is en deze kreten waren écht menens. Tossie, ons katje, riep me bij de deur, omdat haar broer in nood was. Woester, onze grote kater van negen jaar, zat helemaal bovenop de bovenste tree van de smalle brandtrap te wankelen! Hij was doodsbang en hij zat erg hoog. (wel zes meter?) Hij mauwde heel hard. Mark was weer in The States. Ik moest me dus over mijn hoogtevrees heen zetten en naar boven, met een rieten mandje aan mijn arm.  Trillend klom ik naar boven en vooral niet naar beneden kijkend. Woester gleed nog een keer uit tijdens mijn klim naar boven. Ik kon niet terug! Eerst zat hij een tijdje tegen mij aangeleund terwijl ik me met twee handen vast hield aan de trap. Daarna ging hij op mijn gebogen bovenbeen zitten niet van plan zich verder te bewegen… De volgende stap was echter poes in de mand en met één hand naar beneden. Uit balans natuurlijk met een kater van meer dan vijf kilo aan mijn arm. En warempel, hij klom in het mandje!  (zie ons fotoalbum) . Inden, Maren en Tossie stonden eerst op het balkon en daarna beneden in de patio angstige geluiden te maken en ik probeerde me te concentreren op elke tree naar beneden… Toen ik zo’n twee meter boven de grond was kon Inden de mand met poes aannemen en kon ik veilig naar beneden. Trillend stond ik in de patio met een glans van triomf op mijn gezicht!

Het verhaal van Guadelupe begint op een vroege decembermorgen in 1531 toen de 57-jarige Azteekse indiaan Juan Diego (een eenvoudige boer en wever) aangetrokken werd door een prachtige en liefdevolle stem vanaf de Tepeyac heuvel, nabij de huidige hoofdstad Ciudad de México. Hij klom de heuvel op en zag een jonge vrouw, niet ouder dan veertien jaar, staande op een wolk. Zij straalde wondermooi licht uit. Het licht van haar jurk was zo fel dat de stenen en rotsen van de heuvels schitterden als edelstenen. De verschijning vroeg Juan naar de bisschop te gaan en hem te vragen een kapel te bouwen op de heuvel. Juan ging, maar de bisschop geloofde hem niet. Op weg naar huis, klom Juan opnieuw de heuvel op en zag opnieuw de verschijning. Maria vroeg hem met een prachtige glimlach opnieuw naar de bisschop te gaan en dezelfde vraag te stellen. De bisschop vroeg Juan om een teken te vragen. Twee dagen later ging Juan opnieuw naar Tepeyac. Bij deze verschijning vroeg Maria aan Juan om rozen te plukken en met deze terug te keren naar haar. Het is midden december, er bloeien geen bloemen. Toch vindt Juan een veld vol bloeiende rozen. Hij wikkelt de rozen in een kleed en op Maria's verzoek brengt hij deze naar de bisschop. Op het kleed staat een jonge vrouw zonder kind, haar hoofd licht naar beneden gekeerd. Ze staat op een halve maan. Het is het teken waar de bisschop om heeft gevraagd. Kort daarop begint de bisschop met de bouw van een nieuwe kapel. Het kleed, een zogenoemd tilma, heeft nog steeds de beeltenis van de verschijning, ondanks de leeftijd van het kleed, de ongelukjes die er mee gebeurden (zuur viel in 1791 erop, een heuse 'bomaanslag'). Na de verschijning in Guadalupe bekeerden negen miljoen indianen zich tot het christelijk geloof binnen tien jaar. De boodschappen die Maria in Guadalupe gaf, zijn genoteerd in de Nican Mopohua, geschreven in de lokale Nahuatl indianentaal. De verschijning is officieel erkend als waar. Zo'n vierentwintig pauzen hebben Onze Lieve Vrouw van Guadalupe geëerd. Paus Johannes Paulus II heeft de bedevaartplaats inmiddels vier maal bezocht, in 2002 voor het laatst. De feestdag van Guadalupe is op 12 december. Zij is in 1737 uitgeroepen dat patroonheilige van México, maar later in 1910 ook van Noord- en Zuid-Amerika. 
Op 31 juli 2002 is Juan Diego Cuauhtlatoatzin heilig verklaard.

Wafles

Probeer niet te oordelen over anderen omdat we ons nooit helemaal kunnen inleven in het leven van een ander.

- Maja Jeffkins

“Acht grote wafels in een zakje met een gróte strik en drie stapeltjes van zeven wafeltjes in een zakje met een kleín strikje.” Daar stond ik in de bakkerij tussen straatjongeren Hollandse stroopwafels in te pakken. Ik had een halve dag foto’s gemaakt in het opvanghuis en was tevreden met het resultaat. Ik kon dus naar het hotel gaan of Koen nog een paar uurtjes helpen om zijn bestellingen rond te krijgen. Ik koos voor het laatste. De swingende Mexicaanse muziek stond hard aan en het was ongelofelijk heet in de bakkerij.  De oven stond continu aan. Er werden stroopwafels gebakken in een wafelijzer. Volkorenbrood, gevulde speculaas, speculaasjes en rozijnenbrood werd in de oven gebakken. Het rook er verrukkelijk! Buiten de bakkerij, welke gelegen is in een klooster uit de 16^e eeuw zonder stromend water, zijn de slaapkamers van de straatjongeren. De eetruimte  voor werknemers en de eetruimte voor de gaarkeuken zijn gelegen in prachtige patio’s.  Het huis lag nog geen tien meter van de beruchte markt in Tepito vandaan. Toen ik buiten foto’s wilde nemen van het pand moest er eerst een ‘bewaker’ met me mee. Ik mocht in het opvanghuis geen gezichten fotograferen ter bescherming van de mensen daar, werd mij te kennen gegeven door één van de oppassers. Maar nog geen uur later trok een meisje van zo’n 14 jaar me aan mijn arm een donker kamertje in. “Wat moet zij van me?” dacht ik. Een wat oudere jongen bleef bij de openstaande deur staan. Een seconde voelde ik me onveilig. “Willen ze mijn camera? Mijn geld?”, maar niets van dat alles. “Je mag me op de foto nemen”, zei ze. De foto is heel mooi geworden. Een jongen van zo’n dertien jaar wilde die dag mijn assistent zijn. Hij wisselde mijn lens als ik dat vroeg, deed de zonnekapjes en lensdoppen erop en borg alles steeds netjes op in mijn schoudertas. Ook hem wantrouwde ik de eerste paar minuten dat hij om me heen hing... Op de slaapzalen mocht ik niet fotograferen. Maar na een telefoontje van bakker Koen met de directeur bleek ineens dat de directeur nog foto’s nodig had van de verbeterpunten op de slaapzalen. En zo heb ik (stiekem) terwijl er een mentor met me meeliep toch foto’s van de badkamer en slaapkamers gemaakt. Na een dag tussen deze jongeren doorgebracht te hebben kan ik niet anders zeggen dat Koen een geweldig team om zich heen heeft verzameld. En dat hij de laatste vijf jaar fantastisch werk verzet heeft. Ik heb trouwens alles gedaan wat me door iedereen ontraden werd: met Koen over de markt in Tepito gelopen, met een groepje jongeren in het donker over straat gelopen door Lagunilla om vervolgens in mijn uppie in de bus te stappen! Zonder muts over mijn hoofd en zonder mijn camera onder mijn vest – mijn camera wel in een zo gewoon en onopvallend mogelijk plastic tasje… Dat wél.

“Daar, daar!”  riepen we tegen Mark in de auto, rijdend door de hoofdstad. We zagen een heus Pietje op straat. We konden het adres van het Sintfeest niet direct vinden. Maar een Hollands Pietje op straat dat kon niet gemist worden! Alles was geweldig geregeld op dit feest in de zon. (zie ons fotoalbum) Bij aankomst waren er Pieten met échte pepernoten. Stroopwafels en speculaasjes lagen bij de bar. Koen die reuzenstroopwafels bakte en Hollands brood verkocht. Er was ook live Sinterklaasmuziek met zo’n 200 gasten op picknickkleden die meezongen en natuurlijk de eregast, de Heiligman zelf! Wie wist dat Sinterklaas zoveel talen spreekt? Nederlands, Duits, Spaans en Engels? De meiden kregen échte Droste chocoladeletters, een gesprekje met de Sint onder een palmboom en later zelfs een paar kadootjes. Hun dag kon niet meer stuk! Helemaal niet toen we na het feest een bezoek brachten aan het grootste winkelcentrum van México, Santa Fe, om daar de zeer recent geopende H&M winkel - de eerste van heel Latijns-Amerika – te inspecteren! Dezelfde zaterdag werd ook de nieuwe president Peña Nieto aangesteld. Dat heeft nogal voor wat rellen in de hoofdstad gezorgd.  We zagen wel heel veel politie voor ons hotel die ochtend, maar het was verder rustig. In de middag hoorden van iemand op het Sintfeest dat het hotel waar zijn KLM-collega’s logeerden bekogeld was. Activisten van linkse groeperingen gooiden met molotovcocktails vlak bij het congres, op Paseo de la Reforma - de straat waar het Sintfeest werd gehouden en ons hotel ligt… We hebben niks gemerkt. Ook liep het uit op een confrontatie met de oproerpolitie. Tientallen mensen raakten gewond. Demonstranten droegen spandoeken met teksten als "México rouwt". Volgens de betogers verandert er niets in het beleid ten opzichte van de vorige president. Ze beschuldigen Peña Nieto ervan dat hij de verkiezingsuitslag heeft gekocht. Tijdens de beëdiging beloofde Peña Nieto echter iets te doen aan de drie grootste problemen van dit land. Hij zal het drugsgeweld stoppen en hij wil de financiële crisis bezweren. Ook belooft hij iets doen tegen de corruptie in México.…

Koken

“No one who cooks, cooks alone. Even at her most solitary, a cook in the kitchen is surrounded by generations of cooks past, the advice and menus of cooks present, the wisdom of cookbook writers.”

― Laurie Colwin

Als ik die middag het huis in loop zie ik een pakketje in de hal liggen met mijn naam erop.  Het handschrift is mij heel goed bekend. Het komt uit Breda. Mijn vriendin heeft mij een dik Nederlandstalig kookboek gestuurd met Mexicaanse recepten. Hoe welkom is zo’n boek! Ik houd helemaal niet van koken. Ik kan het ook helemaal niet, omdat ik het niet leuk vind. In mijn keuken vind je geen nieuwste kookboeken van populaire topkoks. Terwijl de pannen op het fornuis staan ga ik mijn mail checken op de computer, of ik pak een tijdschrift… Hier in México word ik gedwongen anders te koken dan thuis in Breda. Geen kant-en-klare pakjes voor ovenschotels, geen vertrouwde Hollandse groenten en als mijn vertrouwde producten hier wel te koop zijn, dan zijn ze schreeuwend duur. Zoals Mozzarella, witlof,  een pot zuurkool, Goudakaas, zoetzure augurken, Europees brood, balsemico azijn, een reep chocolade, Nutella of een stukje Brie. Ik ga elke vrijdagochtend naar de markt en daar koop ik het lokale fruit , een verse groentesoepmix, Mexicaanse kazen en broodjes en lang kokende papas.  We hebben ondertussen lekkere vleeswaren en snacks gevonden. Ik heb zo’n grote traditionele pan van terracotta in mijn keuken staan, maar eigenlijk meer voor de leuk. Ook heb ik wat aangepaste receptjes geprobeerd en de meiden zeiden laatst dat we hier lekkerder eten dan in Nederland. Maar…ik kan niet echt Mexicaans koken. En als we soms heerlijke gerechten proeven op straat, in een restaurantje , van Catalina of tijdens een etentje bij kennissen is het wel fijn als ik thuis het recept kan opzoeken en het gerechtje kan namaken. Ik heb al heel wat gerechtjes herkend al bladerend in het kookboek en de allersimpelste receptjes gebruiken we zelfs al! Zoals de typische cacaotabletten van hier waar je werkelijk heerlijke chocolademelk van maakt! Of de koude limonada van versgeperste limoensap, zo heerlijk om in het warme zonnetje te drinken! Ook heb ik nu standaard een bakje crema in mijn koelkast staan die we overal bij gebruiken. Het allerleukste van dit kookboek vind ik de geschiedenisverhalen die bij de recepten horen. Sommige tradities gaan duizenden jaren terug en dat vind ik dan weer reuzeboeiend aan de Mexicaanse keuken!

Elke middag vermaak ik me kostelijk op het schoolplein van Maren’s basisschool. Allereerst vind je er geen Mexicanen zoals wij ze kennen. Geen donkere, zwartharige, kleine Mexicanen op ons schoolplein - en als er onverhoopt toch één loopt dan is het een muchacha die meeloopt om alle schooltassen van de kinderen te dragen of om de kleinste op haar arm te dragen. Ook zie je muchacha’s de picknicktafels dekken met placemats, bestek en borden. Ze warmen de lunchgerechten op die ze in hun plastic bakjes meegebracht hebben. Ze verzorgen de lunch voor de kinderen. De moeders die hier lopen zijn blank, hebben meestal licht haar (of geverfd) en best vaak blauwe ogen. In het begin kon ik me daar over verbazen. ‘Zoveel Europeanen hier op school?”  Maar nu weet ik wel beter. Het zijn wel degelijk Mexicanen, maar afstammelingen van de Spanjaarden die hier het land kwamen veroveren. En dat verschil zie je goed. De blanke Mexicanen zijn  hemeltjerijk, rijden in de meest absurde auto’s zoals grote Hummers, glanzende Cadillacs, luxe Porsches, luxe Mercedes-Benz of indrukwekkende GMC’s. Vaak met chauffeur. Deze dames dragen heeeeel hoge hakken - ze kunnen er amper op lopen - en nemen altijd hun aankopen van die ochtend uit hun auto mee naar het schoolplein. Je kunt aan de tasjes zien wat ze die ochtend gedaan hebben.  Heel vermakelijk! In de tijd dat ik op dit schoolplein kom heb ik moeders om me heen verzameld die zijn zoals ik. Meestal hebben ze iets met Europa: Heidi uit Zweden, Ellen met een Oostenrijkse moeder en Claudia met een Nederlandse vader. Norma is wel Mexicaans, maar past helemaal niet bij de beau monde. Ik heb gehoord dat de dames op hoge hakken elkaar allemaal goed in de gaten houden wat ze dragen, wie ze gedag zeggen, waar ze shoppen en wat hun kinderen dragen. Ze praten ook graag over elkaar. Ik wil er niet bij horen. Bovendien is het twijfelachtig wat de mannen voor werk doen die erbij horen. Soms verdwijnt zo’n gezin ineens in het niets, zonder sporen na te laten. Mark is er al voor gewaarschuwd zulke mensen niet uit te nodigen in ons huis. Raak er niet bij betrokken. Ik merk dat de ouders van school voorzichtig zijn. Je laat je kind pas ergens spelen of meerijden als je persoonlijk hebt kennis gemaakt met de ouders. Niet zoals in Nederland een spontaan afspraakje op het plein. Nee, vooraf moet er worden uitgenodigd en bevestigd per telefoon. Zo had ik laatst wat leuke vrouwen (zonder hoge hakken!) uitgenodigd bij de Starbucks vlakbij school. Terwijl we geanimeerd zaten te praten merkte één van de vrouwen dat haar handtas verschoof over de vloer. Ze draaide zich om en ziet dat een man haar portemonnee in zijn hand heeft. Ze pakte zijn pols stevig beet en dwong hem haar portemonnee terug te geven. De vrouw naast hem zei dat de portemonnee uit haar tas was gevallen (waarvan de rits dicht zat) en dat hij hem terug wilde geven. Binnen twee minuten was het verdachte koppel vertrokken, ze dronken niet eens wat daar! Een bevestiging dus dat ze van kwade zin waren – nota bene een gelegenheid waar een beveiligingsman staat op te letten!

Vrijdag zal ik alleen in Ciudad de México zijn, nummer vijftien op de lijst van grootste hoofdsteden van de wereld. Een stad met 22 miljoen inwoners. Die niet allemaal het beste met me voor hebben. Vooral niet in de wijk waar ik naar toe ga, Tepito. Deze wijk staat heel erg slecht bekend, omdat er een geweldig grote open markt is – voornamelijk verkoop van gestolen goederen. Er loopt daar wat gespuis rond. Natuurlijk kun je daar gerold worden, maar dat kan in de tram in Amsterdam ook. Ik ga goed voorbereid heen en ben niet van plan om over de markt te lopen. Ook al start de markt daar bijna voor de deur van het opvanghuis… Ik ga voor een fotoreportage van de straatjongeren die in de bakkerij werken. Ik wil me niet gek laten maken door al die absurde verhalen die hier de ronde doen over Tepito. Iederéén die ik hier spreek heeft een sterk verhaal. Ik doe mijn eigen ding daar, ik ga mijn eigen verhaal maken. En ik ga géén muts over mijn hoofd trekken om mijn haar te verstoppen!

Kerstman en Sint

Christmas is forever, not for just one day,


for loving, sharing, giving, are not to put away


like bells and lights and tinsel, in some box upon a shelf.


The good you do for others is good you do yourself...


~Norman Wesley Brooks

Terwijl ik buiten in het zonnetje een brief zit te schrijven, komt Maren naar me toe met een klein getypt briefje. Het blijkt een uitnodiging te zijn voor een gezellig samenzijn met eten en kadootjes, op het schoolplein…rondom de Kerstboom. Voor morgen. Het duurt nog meer dan een maand voordat het Kerstmis is! Ik verbaas me over de snelheid waarin onze stad is omgetoverd in een Kerstverhaal. Voor mijn gevoel was de stad een paar dagen geleden nog geheel in oranje bloemen gehuld om onze overleden dierbaren te herinneren. En nu zijn alle luxe en chique winkels in Kerstsfeer omgetoverd. Overal zijn echte Kerstbomen te koop, ook al zijn ze onbetaalbaar voor de gemiddelde Mexicaan. Bij Starbucks zijn alleen nog maar Kerstliederen op het terras te horen. Op het schoolplein heeft al drie dagen een Kerstmarkt gestaan. Ik kan nog even niets met de Kerstgedachte. De zon schijnt fel en we dragen elke dag blote armen en benen. Kerstviering heeft nog geen plekje gekregen in onze gedachten. Op 1 december komt Sinterklaas echter een bezoek brengen aan Ciudad de México en wij gaan hem zien. Toevallig komt het bezoek aan de hoofdstad goed uit, omdat ik de dag ervoor een fotoshoot ga doen bij een opvanghuis voor straatjongeren. De Sint heeft echter maar een klein plekje in onze gedachten. De meiden zijn er wat mee bezig, maar ze krijgen geen cadeau-ideetjes hier in México zonder al die dikke catalogi die in de bus vallen. Maren, onze goedgelovige,  kijkt echter wel met haar neus zowat in het scherm naar de aankomst van de Heiligman in Roermond. Ze zingt hardop mee met de kindjes op de kade. Haar tekening voor de Sint ligt al klaar. Schoentjes zijn hier ook een keer gezet. En omdat we de Sint zijn verjaardag al meermalen in The States gevierd hebben en in Spanje een aantal keer, zijn we goed bepakt en bezakt met Sint lees- en zingboeken en veel feestelijke versieringen. Ieder jaar krijgen we graag dikke leesboeken op 5 december, en tja…die zijn hier niet in het Nederlands te koop. Dus lezen we e-books op onze e-reader en die krijgen we van een goede vriend per mail toegestuurd. Een Nederlandse film of een gaaf familiespel doet het ook  altijd goed als cadeau, maar onverkrijgbaar hier. De bekende familiespellen heb ik hier trouwens wel in het Spaans gezien in van die grote speelgoedkelders van immens grote Amerikaanse winkelketens. Vermoedelijk wordt het voor ons een beperkt maar knus Hollands avondje - wel met échte gevulde speculaas en warme chocomel! Kerst speelt dit jaar bij ons amper een rol, omdat we helemaal niet thuis zijn met de Kerstdagen. We gaan meteen zodra de schoolvakantie begint naar de jungle, we reizen twee weken door de staat Chiapas om Mayatempels en oude nederzettingen te bezichtigen, te raften over een kolkende rivier en watervallen te bezoeken. Het is daar heet en vochtig, geen koud en winters Kerstgevoel dit jaar. Toch waren we laatst naar een dorp Chignahuapan in de staat Tlaxcala om daar glasfabriekjes te bezoeken die Kerstballen blazen. (zie ons fotoalbum) Heel leuk, heel druk en het hele dorp was gevuld met Kerstwinkeltjes! Alle winkeltjes naast elkaar, straten vol. Iedereen liep met pakketten vol Kerstballen. We waren onder de indruk, wat gaan die mensen met zoveel ballen doen?  Uiteindelijk zijn wij ook over stag gegaan: een heel grote bal met een handgeschilderd tafereel van Betlehem erop. En een prachtige set glazen ballen met op elke bal een mooie wens geschreven. Mooie woorden die ik ook tijdens yoga gebruik voor de meditatie. Paz, Felicidad, Salud, Amor, Respeto of Esperanza… En toch blijven we het hier moeilijk vinden om de juiste winterse omslag te vinden.

“Jullie moeten het maar proeven vanavond en als jullie het lekker vinden dan breng ik meer mee om in te vriezen.” We staan in de keuken tegen het kookeiland aangeleund met onze neus boven pakketjes van opgerolde bananenbladeren. Catalina, onze muchacha heeft typisch Mexicaans eten meegebracht en wil dat we het proeven. Vorige week had ze ook typische gerechten meegebracht die ze op het platteland eten om de maïsoogst te vieren. Ze had de hele zaterdag gekookt met alle vrouwen van het dorp. De mannen haalden de oogst binnen. We hebben ze gezien op het platteland. De velden vol met hutjes van maïsstengels. De karren met een paard of ezel ervoor en de hardwerkende mannen op het land met hun sombrero’s op. Zondags werd de goede oogst groots gevierd met typische gerechten en veel drank. Maandag had Catalina een dag vrij genomen, want het zou laat worden die nacht. Ik vroeg haar dat als er iets over was van de gerechten, dat ik het graag wilde proeven. En dus aten we dinsdag zelfgemaakte tortilla’s met een heerlijke donkerbruine saus, wel erg pikant met chilipepers. De tamales die ze de week erna meebracht vonden we ook lekker. Het in bananenbladeren gerolde maïsdeeg wordt gevuld met vlees.  En vervolgens gekookt met varkensvet en kruiden. Historici geloven dat de inheemse indianen reeds tamales maakten voor speciale gelegenheden, zoals een bruiloft of een oogstfeest. Van gemalen maïskorrels maakten zij deeg dat ze vulden met alles wat op dat moment beschikbaar was. Vervolgens werden de tamales gekookt in een ketel boven hete stenen of hout. Tamales proeven pikant en het vult enorm, maar lekker. Ze werden steeds populairder, omdat landarbeiders vaker samenkwamen tijdens vakanties. Zij maakten hun feestmalen met de meest voor de hand liggende producten: graan en varkensvlees. Uit een religieuze inheemse viering is de traditie ontstaan om tijdens Kerst tamales te serveren. Mexicanen eten tamales als ontbijt. Ik zou het in de ochtend niet weg kunnen krijgen zo’n zware maaltijd met vlees en mole. “Maar”, zei ze, “we eten dit alleen als we geld hebben, als we geen geld hebben dan ontbijten we niet.”  En zo zet ze ons weer eens op onze plek. Hoe dankbaar we mogen zijn dat we een mooi huis hebben, allemaal gezond zijn, elke dag te eten hebben en zo’n riant leven mogen leiden. En daar is een speciale dag voor: morgen is het Thanksgiving….

Veiligheid

Out of this nettle, danger, we pluck this flower, safety. 
~William Shakespeare

“Anja!” werd er over de begraafplaats in Puebla geroepen. Verschrikt kijk ik om. De familie waarvan ik net foto’s heb genomen roept me terug. Ik loop terug langs het pad met versierde graven ondertussen mezelf afvragend wat ze zal gaan zeggen. “We gaan nu bidden, wil je daar misschien óók foto’s van maken?” Ik vind het een eer dat ze me dit vragen. De familie bestaat uit een oudere vrouw -  haar man en broer liggen in het graf in de vorm van een huisje – haar zoon en schoondochter zijn bij haar, en haar zus. Ik was op ze afgestapt omdat ze druk in de weer waren met bossen bloemen. Deze familie was zo aardig, meewerkend en geïnteresseerd. Ik ben elke weer onder de indruk van de openheid, oprechtheid en interesse  van Mexicanen in ons gezin, in mij.  Uiteraard heb ik mijn best gedaan om zo discreet mogelijk mooie plaatjes te schieten. (zie ons fotoalbum) Wat een vertrouwen hebben deze mensen in mij, ze hebben de foto’s niet gezien en vertrouwen erop dat ik er niks vervelends mee ga doen.  Daarna krijg ik nog toestemming van andere mensen die hun graf aan het versieren zijn. Een man verzorgt het graf van zijn oma. Na wat foto’s vraagt hij me later opnieuw langs te komen, want dan staan er nóg meer bloemen op het graf. Als ik zeg dat het er prachtig uitziet , vraagt hij “Vind je dat echt?” Zijn vader ligt in Atlixco begraven, daar gaat hij morgen het graf verzorgen.  Hele families lopen over de begraafplaats. Iedereen draagt wat; een schep, een bezem, emmers en veel bossen bloemen. Kinderen huppelen er omheen. Een man maakt muziek met zijn accordeon. Een vrouw vertelt me dat het over twee dagen ongelofelijk druk wordt op deze begraafplaats, en overal bloemen. Ondanks dit gemoedelijke tafereeltje wordt me gevraagd of ik hier alleen loop op de begraafplaats. ‘Ja”, is mijn laconieke antwoord. Dan zou ik toch niet zo achteraf alleen gaan lopen met je dure camera, krijg ik als advies. Ik berg mijn camera op in de tas en neem me voor wat meer op de grote paden te blijven. Ik vraag me inwendig af of dat nu niet wat overdreven is, nota bene op een begraafplaats.

We zitten op een terrasje op het gras en onze dochters snoepen van Italiaans ijs. Ze vraagt me nogmaals naar welke wijk ik dan precies ga in de hoofdstad om de straatjongeren te fotograferen. Ze is geen angsthaas, maar heeft een heel slecht voorgevoel over mijn plannen. Ze wil weten wie die man is die zogenaamd straatjongeren helpt en waar ik hem van ken. Ze vraagt me de website door te sturen en ze gaat checken hoe het allemaal in elkaar steekt. Ze vertelt me over de slechtste wijken in de hoofdstad, Tepito en La Lagunilla, waar gehandeld wordt in gestolen goederen en dat je min of meer gedwongen wordt die te kopen. Vervolgens worden ze verderop weer van je gestolen. Er wordt in drugs gedeald en straatberovingen zijn aan de orde van de dag. Ze zegt dat ik écht niet alleen daar op straat kan lopen met mijn Europese uiterlijk. Er moeten twee mannen mee, waarvan één minimaal een Mexicaan moet zijn. Mark gaat toestemming vragen bij de delegatie van zijn bedrijf. We krijgen hetzelfde antwoord over onveilig, berovingen, drugs,  verkoop verboden en gestolen goederen. Ik mag alleen heen als de chauffeur bij me blijft, ik mag geen sieraden dragen, moet oude kleding aan en geen geld op zak. De directeur van de instelling had me zelf ook al geïnformeerd. De kinderen die daar op straat leven lopen risico op verkrachting, kidnapping voor organen en lijmsnuifverslaving. Dat is allemaal niet mis… Tot overmaat van ramp word ik door twee vrouwen onafhankelijk van elkaar geadviseerd ons hotelletje in een dorpje voor El Día de los Muertos te cancelen en die buurt te mijden. Er blijken niet zo lang geleden door mannen uit Guatamala kidnappings gedaan te zijn, uit grote auto’s. Eén van de vrouwen maakt zich zoveel zorgen dat ze voor ons een ander hotelletje heeft uitgezocht en bezocht. Deze is veilig, en leuk. Dezelfde dag komt Mark thuis met een verhaal van zijn collega, een Fransman, dat zijn dochter risico loopt op school vanwege haar Europese uiterlijk. Kidnapping komt daar vaker voor. Ze willen verhuizen, México uit. Anthe vertelt dat haar vriendinnetje in de klas een bodyguard heeft. Nu moet het niet gekker worden! Catalina, onze huishoudster, voelt zich niet zo op haar gemak in ons huis. Zodra ik weg ga doet ze de voordeur op slot met twee heel grote sloten. Ze wil graag de radio aan als ze alleen is, en dat is heel vaak. Vorige week wilde ze iets laten zien in de trapkast. De voet van onze stofzuiger stond daar. “Wat is dat?” vroeg ze. Ze dacht dat het een geweer was! Zo ook Anthe’s tennisracket onder een kastje, het zwarte handvat stak onder het kastje uit. Ze durfde het niet aan te raken, maar dacht dat het een gevaarlijk wapen was. Ik heb haar gerustgesteld dat wij niks van dit alles in huis hebben. Maar waar komt haar angst vandaan? Onze huisbaas kwam deze week voor de zoveelste keer naar ons toe dat we toch écht een alarm moeten installeren, de inbraken in Puebla nemen toe.  Tot overmaat van ramp hebben ze gisteren de maatregelen verscherpt om langs onze poort in de wijk te komen én komt er een extra hefboom. Alle bezoekers moeten hun ID-kaart inleveren bij de portier voordat ze naar binnen mogen. Het zal wel nodig zijn… Ik voelde me zo veilig in Puebla, maar ik krijg advies met de ramen dicht te rijden, handtas op de grond en nooit mensen in je portemonnee mee laten kijken of over je kinderen vertellen – laat staan over Mark’s functie… Ondanks Mark’s vele waarschuwingen komt het nu pas écht binnen. En dan de dreiging van natuurgeweld… Afgelopen week hadden we weer een aardbeving - het epicentrum lag in de oceaan voor Guatamala - de scholen moesten evacueren. Het  was 6.5 op de schaal van Richter, gemeten in Oaxaca - zo’n drie uur bij ons vandaan. Ik moet even een knop omzetten met al deze eventuele dreigementen.

Yeaaah! Mijn kaartenwinkeltje is geopend op internet! (zie leuke links! op deze site: Kaartenwinkel) Ergens in het begin van 2012 heb ik mijn webdesigner in Breda gevraagd de lay-out van mijn kaartenwinkel te ontwerpen. Ze gaat er mee aan de slag en de opzet ziet er prachtig uit. Ze gebruikt mijn eigen ontworpen logo en achtergrond. Voordat de winkel daadwerkelijk geopend wordt moet hij eerst gevuld worden met fotokaarten. Een archiefdoos vol met fotoCD’s moet door mij uitgezocht worden. Ik wil bij de lancering minstens drie bladzijden gevuld hebben met mooie kaarten.  In datzelfde voorjaar beginnen de voorbereidingen voor onze verhuizing naar México. Ik word opgeslokt door bezigheden die met de verhuur van ons woonhuis te maken hebben, de verhuizing van onze meubels over zee, het vervoer van de katten en de inschrijving van de meiden op hun nieuwe scholen. Overigens zijn de oudsten nog steeds niet ingeschreven…maar dat is een ander (lang) verhaal. De ansichtkaarten uitzoeken wordt een klus die opgeschoven wordt tot na de zomer. Als we in ons nieuwe huis wonen, internet hebben, de kids hun draai een beetje gevonden hebben, krijg ik een schop onder mijn kont van mijn webdesigner. De kaartenwinkel moet online en ik moet aan de slag! Ik begin aan mijn kaartenklus, die na een paar dagen niet meer voelt als een klus maar als een verslaving. Het is heel erg leuk om oude foto’s te bekijken en te bewerken tot fotokaarten. Ik heb meer dan honderd wenskaarten en ben nog lang niet klaar met mijn oude foto’s. Bovendien maak ik tijdens elk reisje hier in México weer nieuwe foto’s. Ik krijg veel complimenten, maak een heus Facebook-pagina aan, verkoop mijn eerste wenskaarten: mijn winkeltje is open!

El Día de los Muertos

Vreugde en verdriet wisselen elkaar door de eeuwen heen af, zolang het wiel van geboorte en dood draait.
- Buddha

In de Mexicaanse cultuur, die verankerd is in haar identiteit, wordt geen onderscheid gemaakt tussen leven en dood: alles is leven en dood… Niet de sombere Nederlandse opvatting van dood, maar een grootse viering. Namelijk de viering van El Día de los Muertos. Oorspronkelijk werd deze ceremonie in de negende maand gevierd van de Azteken kalender. Dat is ongeveer het begin van augustus en de viering duurde een maand lang. Het feest was gewijd aan een godin, bekend als de dame van de doden, oftewel Catrina. Toen de Spanjaarden México veroverden hebben ze deze Azteekse traditie beëindigd en daarvoor in de plaats kwam de viering zoals hij nu is – namelijk op de Katholieke dagen Allerheiligen en Allerzielen. Rituelen van deze ceremonies zijn gevonden die tussen 2500 en 3000 jaar oud zijn. De Azteken bewaarden de schedels van hun dierbaren als trofeeën en deze werden tijdens rituelen neergezet om de dood en de wedergeboorte te symboliseren. Ook nu staan de winkels vol met chocolade schedels en schedels van suikergoed waar je een naam op kunt laten zetten. Dit is absoluut niet luguber bedoeld - het gaat allemaal om liefde, samenzijn en herdenken van geliefden die er niet meer zijn. Schedels symboliseren hierbij de dood en wedergeboorte.

Mensen gaan deze dagen naar de begraafplaats om het schoon te maken en te versieren met bloemen. Ook ik heb er een bezoek gebracht in verband met mijn fotoreportage. Hordes mensen lopen naar binnen met hun armen vol bloemen, scheppen, bezems en emmers. Thuis worden altaars gebouwd met het favoriete eten van de overledene, zo ook foto’s en spulletjes die aan de overledene doen denken. Alles met toewijding. Wij hebben ook een heel klein altaartje gebouwd: een foto van mijn moeder met een schaal vol oranje Afrikaantjes ervoor en twee kaarsjes. Mij is verteld dat de mensen denken dat de overleden ziel de ziel van het geofferde eten wegneemt, de volgende dag heeft het eten geen voedingswaarde meer. De eerste feestdag is ter nagedachtenis van de overleden kindjes en de tweede dag van de volwassenen. De oranje bloemen, de Afrikaantjes, die we hier nu overal zien - om op straat te verkopen, op de vrachtwagentjes om de voorraden aan te vullen, in de supermarkten, rondom de nagedachteniskruizen langs de weg en natuurlijk op de altaren en op de begraafplaatsen - wijzen de ziel van de overledenen de weg naar de altaars met alle offers. Ook bij de ingang naar onze wijk staat een kruis (van Laura, 30 jaar oud) dat helemaal versierd is met deze oranje Afrikaantjes. Er loopt een paadje van deze oranje bloemblaadjes naar het kruis. (zie ons fotoalbum) De offers die mensen brengen bestaan uit Pan de Muertos (zoete broodjes met bottenvormen erop) en schedeltjes van snoep. Kussens en dekens worden neergelegd zodat de ziel kan rusten van zijn lange reis. In sommige gebieden van México blijven de mensen de hele nacht bij het graf of het altaar, soms houden ze er picknicks en soms dragen ze maskers van lachende doodshoofden. De rituelen zijn plaatselijk. Het raakte me om te zien dat in een paar dagen tijd onze hele stad is veranderd in een stad vol oranje bloemen ter nagedachtenis aan hun naverwanten. Zoals het me ook raakte toen ik een groep muzikanten swingend hoorde spelen rondom een graf. En mijn eerste ontmoeting met een groots zeer persoonlijk altaar…

Wij zijn tijdens deze vieringen in Huaquechula, één van de laatste nederzettingen onder het Azteekse bewind. Er zijn nog steeds overblijfselen te zien uit deze periode. In hun rituelen hebben ze speciale dagen dat ze de doden vereren die verdronken zijn in het water, soldaten die omgekomen zijn of vrouwen die gestorven zijn tijdens de bevalling. Het altaar is verdeeld over drie verdiepingen. De zin van de eerste verdieping is het leven op aarde, er staan dus etenswaren en favoriete muziek of hobby’s van de overledene. Etenswaren zijn vaak fruit van het seizoen, brood, chocolade, snoep en zelfs sigaretten of drank. De tweede verdieping vertegenwoordigt het aardse met het goddelijke. De derde verdieping stelt het goddelijke voor, meestal een kruisbeeld of een religieus beeld. Alle altaren zijn van wit satijn en meestal versierd met goud folie. Er staan beeldjes van engelen op en op de eerste verdieping staat ook een foto van de overledene vaak te zien via een spiegelbeeld. Zo’n altaar kan duizenden dollars kosten, vooral op het platteland is dat een klein fortuin. Daarom kun je vaak een vrijwillige bijdrage doen aan de familie die alle bezoekers ontvangen en je vaak ook iets te eten of te drinken aanbieden. Nadat we een aantal altaars bezocht hadden en een lunchpauze genomen hadden op het grote plein waar kermis, markt en veel te eten was, stonden we om twee uur klaar in een oud straatje waar ze na twee uur bezoekers wilden ontvangen bij hun altaar. Toen de kerkklokken twee uur sloegen gingen overal de voordeuren open in dit straatje en liepen mensen met wijwater, daarna oranje bloemblaadjes en als laatste met wierook voor hun deur. Om twee uur komt namelijk de ziel terug. Ik rende als een kip zonder kop heen en weer tussen de verschillende voordeuren om alles te fotograferen. Mark, de meiden en een groepje jongens die dit alles vanaf de stoeprand aanschouwden lagen helemaal in een deuk. (zie ons fotoalbum)De volgende dag bezochten we de begraafplaats van Atlixco, het plaatsje waar we twee nachten logeerden. Via een drukke, levendige markt kwamen we bij de ingang van het Panteon. Zoiets hebben we nog nooit mogen aanschouwen! Overal families, overal bloemen, luidruchtig gepraat en we hoorden feestelijke muziek rondom de graven. Ik zag zelfs mensen dansen op de muziek rondom een met bloemen bezaaid graf. Ik gebaar deze uitbundige groep of ik foto’s mag nemen en tot mijn verrassing word ik uitgenodigd om dichterbij te komen. Ik vind het een rijkdom dat wij dit als gezin mogen meemaken!

Een legende

Om de eigen geschiedenis acceptabel te maken, voegt ieder er een stukje legende aan toe.
- Marcel Jouhandeau

Eén van mijn zes examenopdrachten is een drieluik. De keuze voor mijn drieluik was eigenlijk best simpel. Wij wonen namelijk op een paar honderd meter afstand van de “Puente de México” – Brug van México . Het wijkje waar wij wonen heet San José del Puente. Vernoemd naar de meesterbouwer van deze twee witte poorten op de brug - namelijk metselaar Don José Veytia. Ons huis is gebouwd op een oude graanplantage uit de 16e eeuw. En vlakbij ons huis staat een watermolen en een prachtig koloniaal pand dat nu een hotel is. Al dit is gelegen aan korte rivier Atoyac - die zijn oorsprong vindt in smeltende gletsjers in de Sierra Nevada zoals vulkaan Popo waar wij op kijken. Ook onze tuin grenst aan deze rivier Atoyac. Eén van de examinatoren had mij geadviseerd om mijn onderwerpen dicht bij huis te zoeken. Deze brug leek me wel geschikt. Meer dan driehonderd jaar gelegen vond in México de overdracht van goederen tussen de hoofdstad en Puebla plaats over deze brug waar nu de poorten staan - toentertijd waren de witte poorten een buitengewoon architectonisch bouwwerk. Zelf rijd ik iedere dag meerdere keren door deze twee poorten. De brug kreeg de naam “Puente de México”. Een storm op 10 augustus 1707 (augustus valt in het orkaanseizoen) zorgde ervoor dat de poorten zijn neergevallen. Daarna hebben ze in het slib van de rivier cementen platvormen gemaakt zodat deze verborgen krachten geven aan de enorme kolommen van de poorten. De legende gaat dat de mensen die door de poorten gingen gekreun hoorden. Wanneer er een storm is hoort men stemmen van de metselaars: “Geef ons stroom! Houd de kolommen!”. Don Juan Veytia is tijdens de ineenstorting begraven in de nieuwe grondslag. Zijn stem roept: ”Heel goed, dat moet dan maar!” Ook hoort men: “We moeten meer mensen brengen!” Andere mensen horen hartverscheurende schreeuwende geluiden alsof mensen van een grote hoogte vallen. Ook worden er hamerslagen gehoord.… De waarheid is dat dit prachtige bouwwerk zijn stempel drukt op deze route. De poorten zijn sinds 1708 zo solide dat het meerdere zware stormen en waterstromen heeft doorstaan. Een mooi onderwerp met een bijzonder verhaal, en ook nog vlakbij ons huis.

México grenst aan Noord-Amerika. En Mexicanen nemen graag alles over dat Noord-Amerikanen ook doen. Je vindt hier dezelfde fast-food ketens en ook moderne kledingmerken zijn hier te vinden. Een opleiding in Noord-Amerika heeft meer aanzien dan een opleiding in México en het liefst willen veel Mexicanen (al is het tijdelijk) in Noord-Amerika wonen. Halloween is ook overgewaaid uit het Noorden. De winkels puilen uit van de verkleedkleren, uitnodigingen van feesten worden op straat uitgedeeld en onze Amerikaanse school doet er ook volop aan mee. Maren had vrijdagmiddag een Halloweenfeestje van haar klas. In Atlixco, een half uurtje rijden van Puebla. Het feest vond plaats op een ranch in een prachtig heuvelachtig landschap. Het uitzicht op vulkaan Popo was nog indrukwekkender dan thuis. Maren was met een vriendinnetje mee gereden en ik ben eind van de middag met een kennisje mee gereden om haar weer op te halen. Het adres bestond namelijk uit een kilometerpaalnummer van een provinciale weg…. Dat ga ik nooit zelf vinden. Zaterdag ging Inden met haar vriendin een Halloweenoutfit maken voor school en meteen daarna Trick or Treat lopen in de wijk van haar vriendin. We haalden haar op met een enorme zak vol snoep! Woensdag gaan Inden en Maren verkleed naar school voor een Halloweenparade en Anthe heeft woensdagavond een groot Halloweenfeest met vrienden. Ik ben niet zo weg van Halloween. Ik vind het zo zonde van hun eigen oude Mexicaanse traditie, namelijk het vieren van Allerheiligen en Allerzielen. El Día del Muertos, op 1 en 2 november. Deze viering en die van Halloween lopen dwars door elkaar heen. Naast spannend versierde huizen voor Halloween zijn herdenkingskruizen naast de weg versierd met oranje bloemen. In de supermarkt liggen de Halloweentraktaties naast chocolade doodskopjes en het Pan del Muerto – zoete broodjes met de vorm van botten bovenop. Deze lekkernijen worden deze week op de versierde graven in de begraafplaatsen en bij de altaren in hun huizen gelegd. Oranje bloemen worden over straat gestrooid op weg naar het altaar om de ziel de weg te wijzen. Zoveel mooie liefdevolle tradities worden nu ingenomen door dit oppervlakkige en commerciële Halloweenfeest. Wij gaan aankomende week, 1 en 2 november, een traditioneel dorpje bezoeken waar de mensen binnen uitgenodigd worden om het mooie altaar te bewonderen. Niet overal in México bestaat deze traditie, maar in onze staat Puebla gelukkig wel.

“Ik word een beroemd model in Nederland!” riep de oude Mexicaan met lange baard. Steeds meer mensen bleven staan kijken op de stoep. Mijn examen is uitgesteld tot februari 2013. Dat geeft mij heel wat lucht, want er zitten grote reportages tussen. Ik spreek mijn juf over Skype en we hebben wat foto’s doorgenomen. Ik moest deze week een foto inleveren voor mijn straatserie, een portret. (zie ons fotoalbum) Daar kan ik dan een beetje zenuwachtig van worden omdat er een deadline aan verbonden is en er moet dus gepresteerd worden. Ik ben eigenlijk meer een gelegenheidsfotografe ben ik achter gekomen. Als ik prestatie- of tijdsdruk voel gaat mijn kwaliteit achteruit… Deze week ging ik dus op pad voor een portret op straat, een persoon met bagage die in mijn serie past. Het liefst natuurlijk een karakteristieke kop en een mooie, typisch Mexicaanse achtergrond. Ik ging met mijn auto een achterstandswijk in, want daar kun je nu eenmaal de mooiste plaatjes schieten. Ik zag een prachtige, oude man met een lange grijze baard op een aftandse laadbak zitten. Auto aan de kant gezet en uitgelegd dat ik graag foto’s van hem maak voor mijn examen in Nederland en dat ik wat tijd nodig heb om te fotograferen. Dat laatste is mijn gevoelige punt, want ik voel me vaak bezwaard om veel tijd van de mensen te vragen. Deze man had tijd voor me en kende veel mensen op straat. Hij vond het een eer om model te zijn en riep trots naar voorbijgangers dat hij een bekend model zou worden in Nederland. Toen ik hem van een andere kant fotografeerde stond ik midden op straat en bleven wat auto’s wachten tot ik klaar was… Nu leek het wel een echte professionele shoot: wat omstanders en een fotografe in het midden met een prachtige camera en een model die graag poseerde! Ik ben benieuwd wat mijn juf van deze foto vindt….

Accidente

Zelfvertrouwen is de grondslag voor adequaat optreden.
- Ralph Waldo Emerson

“Oh, help!”, denk ik. Ik hoor een heel hard gekraak langs mijn auto. Ik zit alleen in de auto in het schemerlicht van de invallende avond en bevind me op een heel drukke driebaansweg richting het centrum. Ik probeer in te parkeren voor een bakkerij. Ik ben totaal niet rustig, want ik móet snel brood halen in verband met ontbijt voor logerende vriendinnetjes. En er wordt op me gewacht door een moeder bij de bioscoop waar ik voor het gemak ook met twee andere moeders heb afgesproken in verband met Inden’s logeerpartijtje. Anthe zou rond negen uur aankomen uit de hoofdstad en belt net dat ze er een uur eerder is! En toen dus dat vermorzelende geluid langs mijn auto. Als ik uitstap komen er meteen twee getuigen aanlopen; de mevrouw van de bakkerij en een beveiligingsman van het pand ernaast. Ik heb een auto aangereden – het moest er een keer van komen. Mijn hart maakt een sprongetje als ik zie wat voor een auto het is. Een enorm aftands Golfje die cellofaan voor zijn zijramen heeft geplakt in plaats van glas, overal roestplekken op zijn lak en tot overmaat van ramp hangt zijn bumper aan de voorkant met touwtjes vast aan zijn rooster. Mijn eerste reactie is wegwezen hier, maar de mevrouw bij de bakker kent de eigenaar van de auto, dus dat gaat niet meer. Niemand wil geloven dat ik diezelfde ochtend een visitekaartje heb ontvangen van een mediator, iemand die bij een verkeersongeluk voor je bemiddelt. Maar dat kaartje ligt veilig thuis in de hal…daar heb ik nu niets aan. De eigenaar van de auto wordt voor me gehaald, hij werkt bij de bank aan de overkant. Terwijl ik wacht totdat mijn brood gesneden is (met de hand) hoor ik die mevrouw uit over de prijs van een nieuwe bumper. Ik moet deze onderhandeling zelf doen, Mark is in The States. “Niet meer dan 400 pesos”, zegt ze. Goed voorbereid ga ik de onderhandelingen in, ik begin met 250 pesos. Volgens de eigenaar in tweedelig pak natuurlijk veel te weinig. Ik opper nog dat hij een tweedehands bumper moet kopen. De auto is tenslotte erg oud. Ik wijs op de touwtjes waar zijn bumper mee opgehangen is. Daar sta ik in het halfdonker op straat met mijn portemonnee in mijn hand, tegenover drie Mexicanen die er een slaatje uit willen slaan. Ik stel 400 pesos voor, mijn uiterste bod. Met veel ophef wordt mij duidelijk gemaakt dat het écht veel duurder is. Ik ga overstag en pak een briefje van 500 pesos en overhandig het. Voor mij is het klaar. De eigenaar sputtert nog na dat het niet netjes is als je meteen wegrijdt na een aanrijding. Ik leg hem even duidelijk uit dat ik op hem gewacht heb in de bakkerij totdat hij kwam en dat ik hem een groot bedrag betaal. Ik haal mijn broden uit de bakkerij en de bakkersvrouw zegt me dat ik voor een Europeaan goed met mijn geld kan omgaan. Dat zie ik maar als een compliment, wetende dat ik voor 35 euro deze aanrijding heb afbetaald! Van verschillende Mexicanen hoor ik later dat ik teveel heb betaald, maar ik heb wel een les geleerd: ik kan dit zelf in México. Ik heb meer zelfvertrouwen gekregen.

“En hij brengt ook onze mand met fruit naar de auto”, zegt mijn yogajuf Susana. Ik ga met haar mee naar de markt. Een overdekte markt waar de marktlui in de vroege ochtend alles bij de veiling inkopen, verser kun je het niet kopen. Ze laat me allerlei fruit zien en veel soorten ken ik helemaal niet. De groenteman laat me alles proeven, ik proef het heerlijkste fruit waarvan ik alle namen alweer vergeten ben en neem van alles wat mee naar huis. Netjes schrijft de groenteman mijn naam in zijn kladblokje en daarna alle bedragen van mijn aankopen. Van Susana krijg ik een rieten mand, er gaat niets in plastic zakjes. Daarna lopen we naar een andere groentekraam en daar krijg ik allemaal tips om lekkere dingen te koken. Ik zie verschillende groenten en verse kruiden die ik niet ken. Susana legt alles uit. Ook koop ik kamille-bloemetjes die ik ga drogen in het donker (duurt vijf dagen) en daarna kan ik er thee van zetten - goed voor je huid en spijsvertering. De marktkoopman met verse thee is er vandaag niet. Vervolgens lopen we langs een heel laag tafeltje waar een mevrouw zit op een krukje met naar-mijn-idee vage, donkere, kleverige dingen in een warme pot. Ik moet proeven van Susana. Het blijken higos, vijgen in honing en ontzettend lekker! Ook daarvan neem ik er acht mee naar huis. Nog even langs de bloemenkraam waar ik, net als in Nederland, voor een paar euro een verse bos bloemen mee neem. Als laatste stoppen we bij de kaasboer. Ik proef allerlei kazen en kies een heel jong vers, rond kaasje. Hoe eet je dat dan? En dat blijkt los uit het vuistje als een soort voorgerechtje of in ons geval mee naar school voor de pauze. Thuis blijkt dat de kinderen het een heerlijk kaasje vinden. Als allerlaatste koop ik bij twee vrouwtjes (ook op een laag krukje) vijftien verse tortillas om thuis te beleggen. Onze manden vol met fruit en groente stonden nog bij de groenteboer die inderdaad meeloopt naar de auto en onze uitpuilende manden op de achterbank zet. Deze markt is vijf minuten van mijn supermarkt vandaan en misschien een kwartier van ons huis. Volgende week ben ik er weer!

Menselijke warmte. Je vóelt werkelijk de warmte van de Mexicaanse bevolking. Natuurlijk begint dat met alle zoenen die worden uitgedeeld en ontvangen. We zijn er al aan gewend. Momenteel krijg ik steeds vaker een omhelzing van vrouwen… Ik denk omdat ze me beter leren kennen nu de tijd verstrijkt. De vrouwen om me heen zijn er allemaal voor me. Ze luisteren en komen vaak met goede raad. Mijn yogajuf Susana spant de kroon. Ze geeft me zoveel adviezen en helpt me heel vaak, en haar reden? Ze wil graag dat ik me thuis voel in haar geboorteland. Maar hoe kan ik me hier niet thuis voelen? Ik zie de warmte en de liefde elke dag om me heen. De baby’s worden hier niet in een autostoeltje gedragen of in een kinderwagen gelegd, welnee…ze worden in de armen van hun (vaak jonge) ouders tegen de borst van hun papa of mama gedragen – in een warme deken. Stelletjes lopen bijna altijd hand in hand, leeftijd speelt hierbij helemaal geen rol. De oudjes zie je hier nooit met een rollator of een stok op straat. Ze worden ondersteund door de mensen om hen heen. Ik heb nog nooit zoveel oude mensjes gearmd op straat gezien. En niet alleen gearmd met mensen van middelbare leeftijd. Helemaal niet, ook met hippe jongeren. Of twee oudjes samen, helemaal krom, maar wel hand in hand. In tegenstelling tot het wereldnieuws waar México een slechte naam heeft zie ik juist sympathie, passie, belangstelling en genegenheid om me heen.

Catalina

Het enige dat wij absoluut zeker weten is dat wij hier op aarde een tijd moeten doorbrengen. Welnu die tijd moeten wij zo goed mogelijk zien te besteden.
- Belcampo

Net in een nieuw boek begonnen lees ik over een donkere hulp in de huishouding en haar belevenissen. Het boek heet ‘Een keukenmeidenroman’ en is geloof ik ook verfilmd. Ik lees over een dilemma als welk toilet gebruikt de hulp en over de humoristische mening van de hulp over haar blanke werkgeefster en haar vriendinnen. Ik mijmer weg over de hulp die we zelf zoeken. Er zijn eerder al twee dames op sollicitatie geweest, maar zij vonden ons huis te groot of de bushalte te ver lopen. Nu hebben we Catalina op bezoek gehad en zij ziet het werk wel zitten. Weliswaar verdeeld over vier dagen in plaats van twee dagen en ik moet haar halen en brengen naar de bushalte. Nu komen de tijden toevallig goed uit, omdat ik net terug rijd van yogales en dus het kost niet zoveel moeite. Catalina is 48 jaar en oma van drie kleinkinderen. Ze is klein en stevig en heeft haar pikzwarte haar in een lange paardenstaart gebonden. Haar man, zoon en zwager wonen bij haar in huis. Ze woont in een huis met twee kamers in een dorp zo’n half uur buiten Puebla. Ze moet een keer overstappen met de bus. Haar huis heeft geen meubels vertelt ze, alleen een oud bed. De verschillen kunnen niet groter zijn. Ze benadrukt dat ons huis geen gewoon groot huis is maar een groot herenhuis. Ook heeft ze al vaak benoemd dat ze verdwaald is in huis…. Dat is niet eens zo gek, dat hadden wij in het begin ook wel. De eerste dag nam ik haar mee naar de winkel en kochten we alles wat ze nodig heeft om schoon te maken. Ik vind het moeilijk om sommige dingen bespreekbaar te maken. Bijvoorbeeld haar lunch. Ze neemt niets mee en ik heb begrepen van mijn yogajuf dat de muchacha ná ons eet – hetzelfde eet als wij - en dat ze dan de keuken meteen opruimt. Nu eten wij tussen de middag een boterham en niet warm zoals de Mexicanen. Maar ze lijkt het te accepteren en eet inderdaad die boterham, en ook maakt ze daarna de keuken schoon. Van de afwasmachine heeft ze duidelijk geen kaas gegeten. Ze maakt de vaat eerst schoon met sop en zet het daarna in de vaatwasser. Zo vroeg ze me ook of ik wilde uitleggen hoe ze de WC moest doortrekken. Ze veegt binnen het hele huis, de patio en de oprit. Nee, ze pakt niet de stofzuiger! Van onze moderne keukenkraan met koud, warm water en een slang met een douche snapt ze weinig. Ze gebruikt liever de koude kraan buiten in de patio. Maar alles ziet er picobello uit als ze weg gaat aan het eind van de middag. Op Catalina’s eerste werkdag stond prompt de hulp van ons buurhuis aan mijn deur om limoenen te lenen… Ik vermoed dat ze nieuwsgierig was naar mijn nieuwe muchacha…

Nu ik niet meer elke ochtend de badkamers hoef te boenen, te stofzuigen en de keuken moet opruimen heb ik tijd om aan mijn examen te besteden. Ik heb de eerste ochtend dat Catalina kwam een plan van aanpak geschreven voor mijn fotoreportages. Ik moet zes reportages maken voor mijn eindexamen. Aan sommigen ben ik al begonnen zoals mijn drieluik in het zwart-wit over de Puente de México waar wij vlakbij wonen. Het zijn twee oude poorten die in 1708 gebouwd zijn. Er hoort een hele legende bij. Ik ben ook reeds begonnen met mijn serie over de bagage van Mexicanen op straat. Dolgraag wil ik zo’n Indiaanse vrouw met een kindje in haar draagdoek, het liefst een peuter. Je ziet ze eigenlijk alleen bedelend bij grote kruispunten. Ik heb al drie dames gevraagd, maar ze willen pertinent niet op de foto! Ook aan de nieuwe boekomslag van het boek ‘Het familieportret’ dat zich in de Tweede Wereldoorlog afspeelt en waarvoor ik een Duitse bakkerij hier in Puebla bezocht heb, ben ik begonnen: een fotoshoot met het meisje achter de toonbank. Verder ben ik op zoek naar een instelling met een goed doel waar ik een reportage van twaalf foto’s kan maken. Ik had een mooi doel gevonden waarbij boeken, een schooltas en een winterjas gedoneerd worden aan kinderen in arme gebieden hier in onze staat Puebla. Bijna tien procent van de kinderen tussen zes en veertien jaar hebben in onze staat geen scholing. Boven de vijftien jaar is bijna dertig procent analfabeet. Een mooi doel en een instelling waar ik mooie plaatjes kan schieten, maar ik krijg geen reactie op mijn brief. Nu heeft de school van de meiden ook een mooi doel, namelijk het doneren van kilo’s melkpoeder aan een achterstandsschooltje gelegen in de bergen. (waar wij laatst waren) Dit is ook een mooi streven met een gelegenheid voor foto’s, maar het is geen instelling. Mijn hart gaat het meeste uit naar een goed doel opgericht door een Nederlander in Ciudad de México. Er werken drie straatjongeren in zijn bakkerij waar stroopwafels gebakken worden. Deze stroopwafels worden met een bakfiets op straat verkocht door straatkinderen en de opbrengst is voor de kinderen zelf. Ik vind het een geweldige opzet. Ze maken nu ook Brabantse worstenbroodjes. Ik heb al contact gelegd met Koen en ik ben welkom om te fotograferen. Nu nog nadenken over maatregelen voor mijn veiligheid en hoe ik mijn reisje aanpak, want het is niet in één dag gepiept…

We moeten elke keer zo lachen als we brieven posten voor Nederland. We zijn tot nu toe drie keer naar het postkantoor in het historische centrum geweest om onze handgeschreven brieven te posten. Gemiddeld één keer per maand dus. Uiteindelijk komt alles aan in Nederland, maar het duurt wel minimaal vijftien dagen. En de postzegels…dat zijn er soms gewoon teveel. De mevrouw achter de toonbank adviseerde ons om aan de achterkant van de enveloppe gewoon verder te plakken! Het adres is zo nu en dan nauwelijks nog te lezen. Laatst gebeurde er iets fabelachtigs. Terwijl ik aan het skypen ben met mijn vriendin in Nederland en zij teleurgesteld vertelt dat mijn brief nog stééds niet aangekomen is stuurt ze haar zoontje nogmaals naar de brievenbus om te checken. (eigenlijk meer om even ongehinderd te praten) Als hij terug komt rennen met mijn Mexicaanse brief vol postzegels in zijn handen zijn we beduusd. Hij was nét bezorgd en ik was live getuige van de aankomst van mijn eigen volgeplakte brief!

Apulco

Terwijl je loopt, eet en reist, wees waar je bent. Anders zul je het merendeel van je leven missen. 

- Boeddha

Boswandelingen, kampvuur, felgroene kikkertjes met zuignapjes, kletterende watervallen, sprookjesachtige vuurvliegjes, zwemmen in de rivier, salamanders en picknicks. We zijn een lang weekend in de bergen, zo’n twee uur rijden van Puebla. We hebben een lieflijke cabaña gehuurd met een klein zoldertje waar de meiden slapen. Drie dagen in de natuur zonder WiFi, TV en nauwelijks telefoonverbinding. Dat betekent spelletjes doen met elkaar, boeken (uit)lezen, verhalen schrijven, voetballen, (elkaar leren) tekenen, wandelingen maken en gezellig buiten eten.

De meiden waren vrijdag vrij vanwege een nieuwe schoolplanning en Mark nam een vrije dag op. Die vrijdagmiddag toen we aankwamen bij ons huisje aan de snelstromende rivier Apulco genoten we van de rust. Lekker op ons terras in de zon. Na het avondeten gingen we marshmallows roosteren bij een groot knisperend haardvuur. Dat was het moment dat we de eerste vuurvliegjes als kleine lantaarntjes voorbij zagen komen. Vele krekels of sprinkhanen hoorden we op afstand lawaai maken. De volgende ochtend hebben we paard gereden (zie ons fotoalbum) en vonden we de hoef van mijn paard – geluksbrenger? Daarna een picknick bij waterval La Olla, de pot. Later die middag waren we te voet op weg naar waterval La Gloria toen we een mooie plek zagen om te zwemmen. Eenmaal weer op weg naar de waterval struikelde Maren… Drie schaafwonden verder keerden we terug naar de cabaña. Het is hier een uur langer licht dan in Puebla, dus na het eten wandelden we naar de rivier waar we veel foto’s met elkaar gemaakt hebben. Toen we na zonsondergang met kaarsjes op ons terras zaten, met thee en chocolaatjes, zagen we wel tientallen of zelfs honderden feeërieke vuurvliegjes!

Deze laatste ochtend wandelen we langs de rivier, deze keer verder dan onze zwemplek van de dag ervoor. We herkennen planten uit de jungle in Perú. We zitten hier in het nevelgebied door de hoogte, er groeien bloeiende planten die leven van het vocht in de lucht – geen wortels in de aarde dus. We horen tijdens het wandelen het geluid van kletterend water steeds dichterbij komen en worden heel nieuwsgierig naar waterval La Gloria. En toen zagen we haar door de bomen heen schitteren. Ze doet haar naam echt eer aan, halleluja! Een prachtige 35 meter hoge waterval. Het water klettert in een prachtig blauw-groen meertje. Het kriebelt om een duik te nemen, maar borden wijzen ons er op dat zwemmen te gevaarlijk is. We wandelen rustig terug. Omdat de natuur hier zo overweldigend groen is móet het hier wel vaak regenen. En dat gebeurt op ons pad terug…

In de auto op weg naar huis hebben we het erover hoe knus het weekend was en hoe we daadwerkelijk weer contact met elkaar hadden. Mark merkt terecht op “Ons huis is te groot” en dat is denk ik ook zo. Een ieder van ons verdwijnt naar zijn eigen kamer of naar de speel-, huis- , TV- of eetkamer. De computers gaan aan voor huiswerk, een filmpje of een serie. Muziek wordt met een koptelefoon geluisterd en via de telefoon wordt de hele dag What’s app of Facebook in de gaten gehouden. We leven doordeweeks voor een groot deel langs elkaar heen. Ondanks dat er eerst tegengesputterd werd bij het nieuws dat we drie dagen de bergen ingingen “We gaan met vrienden naar de bios” of “Ik had al afgesproken!” bleken het heerlijke dagen te zijn met elkaar. Dit gaan we vaker doen!

Apulco, 30 september 2012