Spicy

“Skiing is the best way in the world to waste time.”
– Glen Plake

Mijn best saaie, regenachtige zondag werd ineens wat opgespiced toen ik onze Volvo een dag ervoor op Marktplaats te koop had aangeboden. Mijn lief en ik hadden onlangs wat berekeningen op papier gemaakt. Natuurlijk vanwege de komst van de elektrische lease-auto. Conclusie was dat de vaste lasten van de Volvo veel te hoog waren. De zware stationwagon moest de deur uit. En dat gebeurt snel. Ik vulde onze autogegevens in op de website ‘wijkopenautos’ en daar kregen we een gratis taxatie. Een hoge taxatiewaarde kwam eruit. Meteen geprikkeld maakten we op korte termijn een afspraak. Onze auto werd daar getest en gefilmd en vanuit het hoofdkantoor in Amsterdam kregen we een bod per e-mail. Nog minder dan de helft van de online taxatie. Ontgoocheld stopten we direct de procedure. We reden door naar een autohandelaar waar ik online een leuke Alto gezien had. Ik heb al eerder twee Altootjes gehad. De eerste kocht ik ooit voor mijn baan bij Randstad Uitzendbureau en heb ik doorverkocht toen we naar The States verhuisden. Hij werd naar Polen verscheept. De tweede kocht ik toen we terug kwamen uit de The States. Een wit superschatting twee decennia oud autootje! Het rode schakelaartje om de gevarenlichten aan te zetten leek net van Lego. De sloten opende je gewoon met een ijsstokje. Ik zette hem vaak niet eens op slot. Decennia geleden had vrijwel elke auto een choke. Dit autootje ook. En ik heb de accu wel honderd keer laten opladen door aardige Bredanaren omdat die weer eens leeg was. Ik vergat namelijk regelmatig de lichten uit te zetten. Er ging natuurlijk nog geen piepje af wanneer je dat vergat. Dit ‘rugzakje’, zoals we hem lieftallig noemden, heb ik weg gegeven aan een kennis toen we naar Spanje verhuisden. Jaren later kreeg ik van haar bericht dat ze er nog zeshonderd euro voor gekregen had… Mijn nieuwe kleine autootje moest dus weer een Alto worden. For old times sake. De garagehouder wilde echter niks voor onze Volvo terug geven. ‘Daar zijn er teveel van. Teveel waarde. Daar kan ik geen marge op maken.’ Met lege handen keerden we terug naar huis. ‘Dit kan beter’ dacht ik en daarom maakte ik snel in de regen met mijn mobieltje wat fotootjes in en rondom de auto. Ik zette onmiddellijk een advertentie op Marktplaats. Deze werd meteen vele malen gezien en ook bewaard. Hoe leuk vond ik dat om bij te houden! Er volgde een eerste bod. Veel te laag natuurlijk. Er kwam een tweede bod. Om de paar uur keek ik even op de site hoe het ervoor stond. Zo spannend! De dinsdagochtend na Carnaval wilde een bieder uit Breda even langs komen. Mijn voornemen was niet af te wijken van mijn prijs. De aardige man bood echter meer. Verkocht! Hij wilde hem meteen meenemen. Dikke enveloppe met geld had hij in zijn auto liggen. Eerst gingen mijn lief en ik nog één keer samen naar de sauna in deze fijne auto. De volgende dag viel de eerste sneeuw deze winter. Na mijn werk reed ik naar de aardige koper en liet mijn auto achter. Ik liep in een uur naar huis. Sneeuw. Manlief had op dezelfde dag in zijn lunchpauze mijn gewenste Alto gekocht. Deze haalden we eind van de dag samen op. Manlief had af kunnen dingen. Nog voordat ik het terrein afreed zag mijn eega dat er een koplampje stuk was. In mijn achteruit weer terug. Hij werd meteen vervangen. Normaliter gaf de autodealer de koper een bloemetje zei hij. Deze koop ging echter te snel, ik kreeg als goedmakertje een fles ruitenwisservloeistof! Voor het eerst reed ik een stukje in mijn ‘nieuwe’ autootje. Het was flink wennen. Allereerst is het een schakelauto, buitenspiegels moest ik met de hand bijstellen, ik kon mijn arm niet op de console leggen en op de snelweg trilde mijn achteruitspiegeltje. Er gaat maar dertig liter in de benzinetank, koplampen moet ik voortaan zelf aan en uit zetten en ik heb niet eens een dashboardkastje, alleen een diep gat. De rollator van mijn client past niet in het laadbakje achterin. Ook heb ik maar één sleutel meegekregen die niet eens centrale vergrendeling heeft. Het is even slikken. Wat een diva ben ik eigenlijk geworden… Heel binnenkort wordt de laadpaal voor de deur geplaatst. Daarna volgt snel de elektrische auto.

Het coronavirus werd woensdag gedetecteerd in Oostenrijk. Het zijn de eerste gevallen in de Alpen. Het is vooralsnog onduidelijk wat de gevolgen zijn na de eerste coronabesmetting in Innsbruck, dat ruim honderdvijftig kilometer van skioord Flachau ligt. De plek waar onze jongste dochter vorig weekend haar skivakantie met school begon. Ze was met tachtig leerlingen ingeloot om met de gymleraren mee te gaan skiën in de Alpen. Ze heeft een paar dagen les gehad en de rest van de week mocht ze vrij skiën. Ze heeft toen ze heel jong was ook skiles met haar zussen gehad in Tsjechië. We waren daar toen met vrienden aan het skiën. Ikzelf heb mijn eerste skilessen in de Franse Alpen gehad toen mijn lief zijn militaire opleiding volgde. Bijna dertig jaar geleden. Elke dag les terwijl mijn vriendinnetje in een hotel daar werkte. Ik herinner me nog dat de eerste keer uit het liftje stappen met je ski's aan verschrikkelijk eng was. Van de zenuwen besefte ik niet meteen dat ik zelf met mijn ski’s op het plankje stond. Het ging net goed. Een paar jaar later ging ik met een groep collega’s skiën. Ik nam in m’n uppie nog een paar lesjes ter plekke en daar, kun je wel zeggen, heb ik twee traumaatjes opgelopen. De Oostenrijkse skileraar wilde dat we halverwege de trip uit de liftstoeltjes zouden springen. Ik bleef met mijn jas aan het liftje hangen en bewoog langzaam mee verder omhoog. Ik móest er vanaf! Paniek! Gelukkig scheurde mijn jas aan de achterkant waardoor ik zonder blessures nog op de skihelling belandde. Mijn groepje was al weg geskied. Aan het eind van die week heb ik natuurlijk ook samen met mijn zeer ervaren collega’s geskied. Ergens op een hoge piste overviel mijn hoogtevrees me ineens. Iedereen was al beneden en ik ben gewoon gaan zitten. Mezelf proberen bij elkaar te rapen. Uiteindelijk heb ik mijn beiden ski’s afgeklikt en ben beteuterd naar beneden gelopen. In The States heb ik vlakbij ons huis in Massachusetts in de avond geskied. Met een studievriend van mijn eega die bij ons logeerde. Mijn allerlaatste skireis was met ons gezin en vrienden in Tsjechië. Ik zag daar geen diepte meer in de sneeuw. Best gevaarlijk en ik heb toen besloten dat dit de állerlaatste keer voor mij was. Best jammer, want ik vind de sportieve sfeer, het eten op de piste, het buiten zijn in de bergen en après-ski zo gezellig. Hoe enorm geniet ik dan van de sportieve filmpjes en enthousiaste berichtjes van onze jongste die ze afgelopen week stuurde in de gezinsapp. Ze viel, zat onder de blauwe plekken, maar had de tijd van haar leven. Elke dag in de frisse berglucht. Heerlijk! Thuis zaten wij als ouders toch lichtjes zorgelijk het nieuws bij te houden over het coronavirus in de Alpen. Onwetende dat de eerste Nederlandse besmetting zich nog geen veertig kilometer van ons huis aanmeldde…

Supersonisch

Consider what kind of car you get. Buy cars and other products that have the least impact environmentally.
- Al Gore

Met een cadeaubon van een van onze gasten op ons grote verjaardagsfeest van vorig jaar reserveer ik een diner aan de haven en een bioscoopje in een megagrote, nieuwe bioscoop. Net buiten de stad. Op de avond van storm Dennis. We gaan lekker op de fiets. Het voorgerecht bij het Turkse restaurant is heerlijk. Allemaal lekkere smeerseltjes op een luchtige Turkse pannenkoek, de gözleme. Om het feestelijk te maken heb ik er een heerlijk zoete cocktail bij besteld. Het is druk in dit restaurant. We geven bij de serveerster aan dat we wat tijdsdruk voelen omdat we ook nog naar de bioscoop gaan, maar dat mag helaas niet baten. Het hoofdgerecht met veel vleesspiesjes komt rijkelijk laat. We weten het goed gemaakt; we nemen de baklava als dessert lekker mee naar huis. Door de storm fietsen we naar de bioscoop en doen er wat langer over. We stappen de zaal binnen als net de aankondiging van de film 1917 begint te spelen. Gebukt lopen we voor het doek langs naar onze gereserveerde stoelen. We vallen meteen in de film. Een mooie film die mijn inziens heel prettig gefilmd is. De camera dwarrelt over een met lentebloemen bezaaid veld. Daar rusten twee soldaten, tot hun meerdere ze aanspreekt en opzadelt met een levensgevaarlijke opdracht. Hoe konden ze de hele film zo opnemen alsof het één shot lijkt? Natuurlijk is er geknipt op zekere momenten in de 119 minuten lange helletocht. Maar de minutenlange scènes gaan zo naadloos in elkaar over dat het mij niet opvalt. Ik vind dat heel fijn kijken. Het lijkt net of je meerent met die twee soldaten door de loopgraven. Er komen geen andere flits-scenes tussendoor. Op een zeker moment wordt de ene soldaat op het slagveld omvergelopen door een collega. In volle vaart. Dat was ongepland, gewoon een figurant met veel adrenaline, vol erop. De regisseur had vooraf gezegd: áls je valt, gewoon verder gaan. Vergeet het acteren – probeer niet te denken. Ik vind het heel plezierig kijken en ik heb me geen moment verveeld. Manlief vond het daarentegen saai. De grootvader van de regisseur was koerier in de Eerste Wereldoorlog, net als de twee hoofdpersonages in de film. Zijn grootvader werd beloond met een medaille. Maar 1917 is geen biografie, stelt kleinzoon de regisseur. Alhoewel ik op het einde wel bij de aftiteling zag dat zijn opa genoemd werd. ’De ziel van de oorlogsherinneringen van mijn grootvader zit wel in de film. Dat hoop ik althans. Wat me is bijgebleven is dat hij nooit verhalen vertelde over heldendom en moed, maar over geluk en toeval. Hoeveel mazzel hij had dát hij het overleefde.’ Door harde windstoten van storm Dennis moesten wij op de fiets weer terug naar huis. Bakje met Turkse baklava in mijn fietskratje. Een lange, barre fietstocht door maar liefst zes Bredase wijken. Maar het was gelukkig droog en helemaal niet koud.

Mijn eega heeft eind van vorig jaar geprobeerd met spoed een Tesla te bestellen als lease-auto. Zodat we weinig bijtelling aan de belasting zouden betalen om privé in de auto te rijden. Dit was mislukt. De bestelde auto wordt volgende maand pas geleverd. Omdat er vorig jaar spoed bij was had hij bij de bestelling doorgegeven dat de kleur en het interieur niet belangrijk waren áls de auto maar in 2019 geleverd zou worden. Vanwege dat belastingvoordeel. Met als gevolg dat we nu een lelijke, spierwitte elektrische auto krijgen. Terwijl ik gezien heb dat er best prettige kleuren Tesla’s rondrijden… Ik had ook geen idee wat voor model hij eigenlijk besteld had. We hebben trouwens ook helemaal geen proefritje gemaakt. Ik heb zelfs nog nooit een Tesla van binnen gezien. Hij zelf ook niet volgens mij. Ik vind het doodeng met al die geavanceerde techniek. Een computerscherm waar alles op moet gebeuren… Hij kan automatisch rijden van oprit tot afrit op de snelweg. Inclusief knooppunten en het inhalen van andere voertuigen. Oh my God! Ook zelf fileparkeren en haaks parkeren. En je kunt hem zelfs onbemand laten voorrijden! Ik vind het zó onwerkelijk. Dit jaar wordt er ook nog verwacht dat hij kan reageren op verkeerslichten en stopborden. En automatisch kan rijden op straten binnen de bebouwde kom. Kun je je voorstellen dat ík daar in ga rijden? Ik, die vorig jaar speciaal precies hetzelfde model Volvo heb terug gekocht zodat ik geen nieuwe gebruiksknopjes hoefde aan te leren? Van manlief had ik, dacht ik, begrepen dat we model X krijgen. Op zondagochtend wanneer hij aan het sporten is en ik met twee dochters in de huiskamer zit te lezen stuit ik op een krantenartikel over Tesla. Het gaat er over dat Tesla tien jaar lang beschimpt werd als zorgenkindje van de auto-industrie: eigenwijs, opstandig, verlieslijdend. Maar nu dus de grootste fabrikant van elektrische auto's is en waardevoller dan Volkswagen en Daimler samen. Er staan wat fotootjes bij het artikel. Uit nieuwsgierigheid kijk ik naar model X. Uit angst slaak ik een gilletje! De meiden komen meteen kijken. ‘Dit wordt onze nieuwe auto!’ gil ik ontzet uit. Op de foto staat een futuristische auto waarvan de deuren omhoog openen als vleugels. Van schrik fantaseren we er meteen op los. Ik die mijn cliënten, oudjes uit de oertijd, in deze supersonische auto laat instappen met deuren die omhoog open gaan. We komen niet meer bij van het lachen. Ik die bij de supermarkt op vrijdagochtend mijn robot-auto voor laat rijden om mijn grote shoppers in te laden. We lachen ons rot. Als manlief thuiskomt blijkt dat we helemaal niet model X krijgen, maar model 3. De best verkochte auto in Nederland. Het enige gewone aan deze auto is dus het stuur én de deuren die normaal ouderwets opengaan.

Na de storm

Take long walks in stormy weather or through deep snows in the fields and woods, if you would keep your spirits up. Deal with brute nature. Be cold and hungry and weary.
- Henry David Thoreau

Het is zondagochtend en het eerste dat ik doe als ik beneden kom in mijn ochtendjas is op slippertjes onze beiden auto’s onder de beukenboom vandaan rijden en op een grasveldje vlakbij parkeren. De eeuwenoude boom verliest nog wel eens wat grote takken bij storm. Om ellende voor te zijn verplaats ik de auto’s naar een veilige plek. Ook schuif ik de vier vuilcontainers tegen de muur aan, die nikswegende bakken vliegen vanavond anders de lucht in. In de achtertuin stapel ik de plastic tuinstoeltjes op en zet ze in de garage. De bezem erbij. Na mijn ontbijtje ga ik hardlopen. Niet in het bos natuurlijk. De zuidwesterstorm geselt Brabant. Ook het Mastbos krijgt er van langs. Bomen die omwaaien, takken die afbreken. Heen loop ik tussen de weilanden tegen de stevige wind in, het is te doen. Op de terugweg word ik door windvlagen vooruit geduwd. Grote passen. Mijn lief die naast me fietst schiet vooruit. Bladeren dansen over de weg. Als een blad mijn gezicht raakt tijdens een rukwind doet het echt zeer. Thuis houdt middelste dochter angstvallig de treinen naar Middelburg online goed in de gaten. Wanneer we halverwege de middag op het journaal horen dat de treinleidingen tussen Breda en Tilburg door de storm losgeschoten zijn zien we dat als startschot om kind snel op het station af te zetten. In Zeeland zou de windkracht nog sterker zijn dan in het binnenland was voorspeld. Ciara is de naam van de lieve Italiaanse vriendin van onze oudste dochter. Maar zo lief is Ciara dus niet. Alle alarmbellen zijn afgegaan. Storm Ciara is op zee al sterker dan in eerste instantie is voorspeld. Middelste dochter loopt op het station helaas tóch vertraging op. Ze had niet langer moeten wachten. Ze komt gelukkig veilig aan in haar studentenflatje. Ciara is de eerste stormnaam in Nederland. Het geven van namen aan stormen maakt mensen bewuster van de risico’s. Best logisch. Het KNMI kondigde om de haverklap code oranje en rood aan dat iedereen ondertussen zijn schouders ophaalt bij de zoveelste code geel. Deze avond valt het inderdaad allemaal nog wel mee. Het gaat regenen, maar de storm giert niet met hoge windkracht om het huis. Ik denk terug aan halverwege de jaren ’70 toen ik een jaar of zes oud was. Ik woonde met mijn ouders en zusje in de stad Groningen en mijn vader had houten latten voor de slaapkamerramen getimmerd. Sponsen ertussen geklemd. Enkelglas natuurlijk. Het mocht niet baten, er sneuvelde één raam door de flinke storm. Toen mijn lief en ik student waren en op een koopavond bij warenhuis Vroom&Dreesman werkten vlogen op de Amsterdamseweg in Amstelveen de dakpannen rondom onze fiets. Echt gevaarlijk. Eenmaal in de winkel bleek dat deze ging sluiten. Er was kennelijk op de radio gewaarschuwd niet de weg op te gaan… Dat zou in deze tijd natuurlijk nooit meer gebeuren met het bestaan van mobiele telefoontjes. De meest recente heftige storm die ik me herinner was toen ik zwanger was van de jongste en er werkelijk een grijze, tollende tornado op de Bredase Grote Markt afkwam waar mijn lief en ik romantisch op een terrasje zaten te eten. Verschrikkelijk eng was het. Toen we niet veel later onze twee dochtertjes ophaalden bij mijn oppassende vriendin was daar in de straat een dikke, oude boom omgewaaid en bovenop een dak terecht gekomen. Grote schade. Om de hoek had een grote boom een auto geplet. Doodeng. Deze vroege maandagochtend word ik wakker van enorme windstoten. Zware regenbuien slaan luidruchtig tegen de zolderramen. Ik vind storm Ciara nu heftiger voelen dan gisteravond, ook al trekt ze nu langzaam weg. Door de harde windstoten geldt nog steeds code geel in de ochtendspits. Onze sterke beukenboom staat parmantig voor ons huis. Hij heeft de zoveelste, onstuimige storm overleefd!

Middelste dochter had zich maanden geleden aangemeld voor een student exchange met Singapore. Of Nieuw-Zeeland. Aankomende maand zou ze eindelijk horen of ze geplaatst zou worden. Deze procedure loopt niet rechtstreeks via haar universiteit in Middelburg, maar via een kantoortje op de universiteit van Utrecht. Officieel staat ze ook op de universiteit van Utrecht ingeschreven. In Middelburg staat als het ware een dependance. En als iets niet rechtstreeks gecommuniceerd wordt kan er iets misgaan. Zo hoorde ze dus veel later dan de studenten in Utrecht dat ze niet op exchange mag naar haar geliefde top drie. Een paar dagen later dan de rest ontving dochterlief een mail met de opties die nog open waren. Ze maakte snel een top drie 2.0 en stuurde deze hoopvol naar het kantoortje in Utrecht. Ze was tenslotte dagen later met reageren dan de rest. Heel opgelucht was ze dat haar nummer één 2.0 nog vrij was. Er werd haar gevraagd te bellen naar het kantoortje. Er waren nog heel kort wat twijfels voordat ze durfde te bellen, want als ze ‘ja’ zou zeggen dan was die plek meteen voor haar. Spannend! Onze gezinsapp stond roodgloeiend! Iedereen had z’n zegje. Nogmaals naar het collegeaanbod gekeken. Perfect passend bij haar afstudeervak. Ze heeft dus gebeld. Alleen nog afhankelijk van een bevestiging vanuit de andere universiteit gaat ons kind deze zomer naar The States verhuizen. Naar de staat Oklahoma! De staat die ook wel bekend staat als Sooner State. Naar kolonisten die zich sooner konden vestigen in de staat om land wat tot de indianen toebehoorde te claimen. Ikzelf ken Oklahoma eigenlijk alleen van de tornado’s. Extreem weer. De zomers daar duren maar liefst vier maanden en zijn warm. Hittegolven met maxima van meer dan veertig graden kunnen voorkomen. De winter maakt dochterlief ook mee, en begint eind november. Overdag komt vorst daar bijna niet voor. Wel sneeuw. Ze mag, als Amerikaanse, zelfs stemmen in november! Vlak voor Kerstmis heeft ze haar vakken afgerond (mits ze alles haalt). Ik zit al stiekem met de gedachte te spelen om na zeventien jaar terug naar The States te vliegen…met Kerstmis.

De kracht van de winter

"The thing everyone should realize is that the key to happiness is being happy by yourself and for yourself.”
- Ellen DeGeneres

Oneindig lang duurde dit jaar mijn januarimaand… Vier weken lang somber en grijs weer. Geen enkel vrolijk, maagdelijk wit sneeuwvlokje dwarrelde uit de hemel. Geen vrieskou waarbij je snakt naar een kom warme chocomel tussen je bevroren handen. Van schaatsen en koek-en-zopie kwam het niet. Alleen een aaneenrijging van saaie, regenachtige, veel te warme dagen. Warm weer betekende niet eens dat er veel zon was. Het aantal zonuren ligt in een gemiddelde januarimaand op 62 uur, afgelopen maand mochten we slechts 46 uur van het winterzonnetje genieten. Ik heb een stevige winterdip opgelopen. Ik herinner me nooit eerder zo’n dip als dit jaar. Het komt zéker omdat we deze winter niet avontuurlijk gereisd hebben. Het komt ook zéker omdat ik nog geen grote reis gepland heb waar ik naar uit kan kijken. Juist de reis van aankomende zomer zou een grote, verre en avontuurlijke reis worden van een maand lang. Van voorpret kun je enorm opknappen. Ook al duurt het nog even, te weten dat ik in de zomer ga reizen met mijn gezin, zou nu al een hoop kunnen doen voor mijn stemming. Het reizen lijkt allemaal in het water te vallen door dat coronavirus. Ik word er niet gelukkiger van… Ik zet elke week een bos verse, gekleurde bloemen in een vaas op tafel. Om mijn humeur wat op te vrolijken. Op korte termijn heb ik mezelf en mijn lief getrakteerd door op een doordeweekse dag vrij te plannen. Het jaar is net begonnen, dus er kon wel een vakantiedagje af. Onszelf een dag gunnen die helemaal openligt, waar je mee kunt doen wat je wilt. Naar de sauna dus. Ik heb voor ieder twee massages geboekt. Een diner erbij. Dit geeft mij wel wat energie. Ik kijk er enorm naar uit. Gezelschap kan je ook een ontzettende opkikker geven. Nu zie ik veel oude mensen voor mijn werk die ik gezelschap houd. Ook zie ik mijn vriendinnen regelmatig voor een lunch of een bioscoopje. Maar een avondje écht lachen en een goed gesprek doet goed. Dus plande ik de allereerste zaterdagmiddag van februari impulsief een etentje voor dezelfde avond in Rotterdam. Met onze oudste dochter en haar Spaanstalige novio. Mijn eega en de andere twee dochters hadden er ook zin. Zo gingen wij spontaan eten bij restaurantje ‘De smaak van Afrika’ in het moderne Rotterdamse, drukke uitgaanscentrum. Het bleek ook nog International Film Festival in Rotterdam te zijn. Het overweldigende aanbod van films trok natuurlijk veel mensen naar de stad. Onze reservering via een website was helaas niet doorgekomen, maar gelukkig konden ze wat schuiven met tafels en ineens zaten we tóch met z’n zessen aan tafel. We aten allemaal enjera met gekruid vlees of iets pikants met kikkererwten. Helaas dacht ik bij het bestellen niet aan mijn tong met wondjes dus ik kon er nauwelijks van genieten. Met als gevolg dat mijn maaltijd alleen uit kale stukjes ‘pannenkoek’ bestond met soms een gepikt stukje vlees van mijn oudste. Een toetje konden we beter niet bestellen, want het was er beredruk en ze waren maar met z’n tweetjes om te bedienen. Het mocht de pret allemaal niet drukken. We stapten op en zochten online een ijssalon die - daar eenmaal aangekomen - toch gesloten bleek te zijn. We zijn natuurlijk niet voor één gat te vangen dus liepen we door naar MacDonalds waar we onszelf trakteerden op een McFlurry. Toevallig hetzelfde MacDonalds restaurant waar ik drieëntwintig jaar geleden kotsmisselijk, zwanger van de eerste, ook iets at om met mijn echtgenoot te winkelen in de beroemde koopgoot. Ondanks alle tegenslagen vonden we het allemaal een geslaagde, gezellige avond. Ik kan er weer even tegen aan. Ook merk ik dat de dagen weer wat langer worden. Gelukkig! Goddank had ik ook een heerlijke Netflixserie met twee seizoenen gevonden waar ik echt van genoten heb. En wat mij altijd helpt om uit een dip te klimmen is rennen door het bos. Sinds de feestdagen ren ik gelukkig weer pijnloos elk weekend een rondje van vijf kilometer. Soms door het bos en soms langs het bos door de weilanden. Met frisse moed het nieuwe jaar in. Gelukkig is januari voorbij…

In de buurt van ons huis ligt al maanden een grote doorgaande straat naar het Bredase centrum open. Een grote zandbak. Er worden omleidingen weergegeven met de bekende grote gele borden. Ik denk dat die straat, na drie maanden afgesloten geweest te zijn, precies drie weken open was en nu is de straat tot eind april wederom afgesloten voor verkeer. In onze stad worden projectmatig oude rioolleidingen vervangen, bomen vervangen en wegen opnieuw bestraat of geasfalteerd. De wegopbreking ligt dicht bij ons huis. Ons buurtje is aan de beurt. De vervangende lease-auto van mijn lief wordt een elektrische. Vooraf moet er een paal geplaatst worden waar de auto aan opgeladen kan worden. Dit gebeurt op onze oprit. De kabels moeten van ons huis onder de oprit door naar de oplaadpaal gelegd worden. Dus hebben we besloten onze oprit, die nog steeds met de oude grindtegels uit de jaren ’70 bestraat is, meteen maar te renoveren. Die omgekeerde grindtegels liggen inmiddels schots en scheef door het parkeren van onze auto’s en natuurlijk de hippiebus die zes maanden per jaar daar geparkeerd staat. Er ligt na elke regenbui een enorme plas waar we overheen moeten springen. Dus heb ik ineens een werkplan, een tuinproject, waar aan gewerkt moet worden. Waar mijn aandacht voor nodig is. Dat werkt goed voor mijn humeur merk ik. Ik begin als eerste met een brief aan de gemeente met de vraag wanneer ze ons straatje ingepland hebben voor het vervangen van rioolleidingen. Dat is van belang omdat we door willen bestraten tot aan de openbare weg. Er heeft altijd grind gelegen. Ook bel ik twee verschillende hoveniers die tuinen en sierbestrating aan kunnen leggen. Voor de complete offerte plan ik een dagdeel in dat lief en ik bij een sierbestrating bedrijf gaan kijken, en later bestellen. Ter voorbereiding en inspiratie bekijk ik vele fotootjes op Pinterest. Ik heb iets leuks om naar uit te kijken. Ik ben bezig en daar word ik zo blij van!

Olok met ziel

‘Vraag naar verre reizen neemt af door coronavirus.’
- Paul Eldering

Er staat een stoere safaribus voor het museum Volkenkunde in Leiden geparkeerd. Mooie Mexicaanse, felgekleurde kleden er overheen gedrapeerd. Een loper is uitgelegd naar de deur van het museum. Wanneer we er overheen lopen zien we prachtig thematisch gedecoreerde poortjes. Azië, Midden-Oosten, Afrika, alles komt voorbij. Het is heel druk in het museum. We laten onze entreebewijzen zien en krijgen een sticker van een bekende reisorganisatie op onze kleding geplakt. Er klinkt inheemse muziek uit een van de zalen. Er kruipt een oranjekleurige Chinese leeuw al dansend van de trap om het Chinees Nieuwjaar te vieren. Ik wilde graag eens naar informatiedagen over reizen. De eerste keer in mijn leven dat ik inspiratie wil opdoen op een markt met tentoonstellingen van verschillende landen en culturen. Normaliter boek ik onze rondreizen zelfstandig. Ik zoek altijd naar plekjes waar weinig toeristen komen. Weg van de gebaande wegen. Mijn lief en ik vieren dit jaar onze zilveren bruiloft en willen een maand rondreizen met ons gezin. Met z’n vijven hebben we diverse continenten en landen als potentiële bestemmingen besproken. Het moest voor ons alle vijf de eerste keer zijn om de bestemming te bezoeken. Het viel niet mee moet ik toegeven. Onze keus viel op Colombia, vooral dat deel dat aan de Caribische Oceaan gelegen is. We zijn wel eens op de luchthaven in Bogotá overgestapt, dat telt natuurlijk niet mee. De drie personen met een vaste baan hebben vorig jaar al vrij gekregen voor de vier reisweken. Alles in kannen en kruiken zou je denken. Toch is er wat tussen gekomen. Middelste dochter heeft zich afgelopen zomer opgegeven voor een uitwisseling tussen universiteiten. Haar nummer één en nummer twee liggen beiden in Singapore. Ze hoort in maart welke plek het zal worden. Het studiejaar begint daar begin augustus. Midden in onze reis. Nog geen man over boord. We kunnen ook naar de Filipijnen afreizen, dochter na twee weken afzetten in Singapore en nog een stukje Vietnam eraan vast plakken. Ik heb het zelf niet zo op Azië, maar daar kan ik me overheen zetten als we dan toch een maand samen kunnen reizen. Het andere waar ik me zorgen over maak is het coronavirus. Het virus grijpt om zich heen in Azië. Is het voor dochterlief überhaupt veilig om zes maanden in zo’n grote, dichtbevolkte stad als Singapore te zijn? Willen wij een maand rondreizen door Azië? Dus zijn we de laatste dagen weer terug bij ons oude idee om naar Zuid-Amerika te reizen. Het Colombiaanse Cartagena. Ons doel op de reizigersmarkt in het museum is dus inspiratie op te doen over Colombia. We beginnen deze middag bij een filmvertoning over reizen in Zuid-Amerika. Het was een teleurstelling. De landen die ze ons lieten zien hadden we bijna allemaal al bezocht. Traditionele markten in Mexico, Peru, Cuba en Guatemala waar we min of meer dezelfde foto’s geschoten hadden als ze in deze film lieten zien. Het eten dat we niet mochten missen hadden we reeds geproefd. We wilden reistips over Colombia, de mooiste plekjes daar. Ze lieten het niet zien. Teleurgesteld liepen we tijdens de film al weg. We liepen nu hoopvol naar het tafeltje van Colombia op de wereldmarkt. De markt hadden ze geweldig leuk ingericht. Helaas was de reisleidster steeds in gesprek. Ik heb een kaart van Zuid-Amerika van haar tafeltje mee genomen en toen liepen we beneden naar een ingerichte coffeeshop met tafels vol met fotoboeken. Enthousiast begon ik te zoeken naar een fotoboek over Colombia. Ik zag ze niet. Ik sprak een meneer van de reisorganisatie aan die de boeken aan het organiseren was op de grote leestafel. Helaas had hij er ook nog geen van dit land gezien… Enigszins gedesillusioneerd liepen we samen naar buiten. Dit was onze eerste keer. Mijn lief zei dat ik onze reis beter zelf kan gaan organiseren zoals ik het altijd al heb gedaan. ‘Dat was toch altijd goed?’ zei hij. Hij heeft gelijk. In de auto op weg naar huis vond ik online een geweldig reisblog van een Nederlandse die nu in Colombia woont. Zóveel inspiratie!

Je mocht die zondagmiddag natuurlijk ook lekker als bezoeker door het Leidse museum lopen. Dat hebben wij ook gedaan. Er zijn ontelbaar veel volken op deze planeet. Dus voor mijn gevoel werden alle volken een beetje (te) kort aangestipt in de vele zalen. Veel traditionele kleding, gebruiksvoorwerpen en maskers lagen tentoongesteld. Ik stuitte op een interessant item. Een prachtige, felgekleurde verentooi uit Suriname. De olok genaamd. De Wayana-indianen, een van de inheemse volken in Suriname, geloven dat sommige voorwerpen een ziel hebben en dat ze verzorgd moeten worden. Zo ook deze geveerde olok. De Wayana-indianen komen trouwens oorspronkelijk uit Brazilië. Zij verhuisden naar Suriname om dichter bij hun handelspartners te wonen. Wayana-indiaan Kananoe Apetina stichtte het dorp Apetina in 1956. Hij was ook de eerste Wayana die met een aantal mannen in 1937 de stad Paramaribo bezocht. Het dorp Apetina is vanaf Paramaribo met het vliegtuig in ongeveer één uur te bereiken. Het dorp is op een heuvel gebouwd en ligt verscholen tussen de bomen. Gelegen aan de Tapanahoni-rivier. Kapitein Samé, dorpshoofd van Apetina, was in 2010 op bezoek in het Leids museum Volkenkunde. Staande op de plek waar ik stond, naast de felgekleurde verentooi, zei hij hierover “De olok is een geest, als ik met hem spreek, dan spreek ik ook met al mijn voorouders. […] Ik heb met hem gesproken, ik heb hem water gegeven, want hij had dorst. De olok moet niet de hele tijd hangen. Hij moet ook kunnen zitten. Hij moet een eigen plek hebben. De olok vindt het fijn als mensen langs komen om hem te spreken en samen te drinken.” Ik heb een tijdje in m’n uppie de olok staan bewonderen. Ik voelde geen aanwezigheid van een ziel. Toch is er in overleg met meneer Samé een fles water bij de verentooi gezet. En ik zag ook een verenmand staan zodat de tooi af en toe kan uitrusten.

Tong enzo

As I walked out the door toward the gate that would lead to my freedom, I knew if I didn’t leave my bitterness and hatred behind, I’d still be in prison.
- Nelson Mandela

Afgelopen week was het Martin Luther King dag zag ik op mijn scheurkalender in het toilet. Een Amerikaanse feestdag ter ere van de beroemde Amerikaanse dominee en politiek activist Martin Luther King. De viering valt jaarlijks op de derde maandag van januari. Toevallig ook Blue Monday… Ondanks dat sinds het jaar 2000 deze feestdag officieel gevierd wordt in alle vijftig staten van de VS heb ik er zelf geen herinneringen aan. De dag krijgt inhoud met demonstraties voor vrede, sociale rechtvaardigheid, rassen- en klassengelijkheid, en ook als nationale dag van vrijwilligersorganisaties. De meeste scholen en hoger onderwijs instellingen zijn wel gesloten, maar sommige scholen blijven open en vieren in plaats daarvan King’s boodschap. Als dominee zei King dat vergeving niet iets eenmaligs is. Vergeving is een manier van leven. Een misverstand over vergeving is dat je het doet voor een ander. Volgens King is het juist precies andersom. Je vergeeft een ander om zélf vrij te zijn van woede en wrok. Heel gezond dus. Het tweede misverstand is volgens hem dat vergeven maar af en toe nodig is. Vergeving is juist een levenshouding. Je bent bereid de ander te vergeven, dat is wat je wilt doen. Maar dan begint het proces pas in jezelf. Want vergeven gaat niet één, twee, drie... Vergeving wil namelijk ook niet zeggen dat het onmiddellijk koek en ei moet en kan zijn tussen jezelf en de ander. Dat is weer een ander proces, dit wordt vaak verward. Namelijk het proces van verzoening, het aanvaarden van elkaar. Verzoening is óók weer een langdurig proces. Als manier van leven betekent vergeving eigenlijk volgens King dat je open blijft staan voor het perspectief van anderen. Compassie. Kan het zijn dat ze handelen naar hun beste weten en kunnen? Vergeven doe je net zo lang tot de dingen die je zijn aangedaan geen pijn meer veroorzaken. Zeker niet één, twee, drie dus. Het is een geweldige levenskunst die jezelf en anderen enorm goed doet. Het leven van King bewijst dat dit verre van een passieve houding is. Je kunt dus net als King, en Mandela trouwens, vergevingsgezind zijn, én daarmee de wereld veranderen.

Als je in de nacht langs de slaapkamer van onze jongste dochter liep, hoorde je een enorm hard repeterend geluid uit haar bedje. Soms hoorde ik het al van verre wanneer ik in mijn eigen bed lag. Slaapkamers op dezelfde verdieping, dat wel. Knarsetanden. Mijn vader deed het. Mijn zus en ik doen het. Haar zoon en mijn dochter helaas ook. Een erfelijk dingetje. Vooral bij het verwerken van spanning en stress van de dagen ervoor. Enkele uitspraken in onze taal verwijzen ook naar de relatie tussen stress en de tanden. Ergens je tanden inzetten. Even doorbijten. Ergens op kauwen. De kiezen stijf op elkaar houden. Je ergens in vastbijten. Je tanden laten zien. Hij was gewapend tot de tanden. Een bekend verschijnsel bij knarsen is ook wangbijten. Door het onbewust bijten in de binnenwang ontstaan bloedingen en zweertjes. Sinds een half jaar ontwaak ik in de ochtend met een brandend gevoel in mijn wang en aan zijkant van mijn tong. Helemaal niet fijn als je zoals ik de dag wilt opstarten met een verse kop hete thee. Irritatie van mijn wangslijmvlies. Pijn. Ik drink elke ochtend speciaal niet te hete, heilzame saliethee om de ontstekingen te herstellen. De laatste weken waren mijn klachten zo erg dat ik toch maar naar de tandarts belde. De tandarts wachtte mij op met een team assistentes en stagiaires. Ik heb een witte streep aan de binnenkant van mijn beiden wangen, de zogenaamde linea alba. Er bestaat helaas een heel superkleine kans dat deze witte littekencellen ooit kwaadaardig zouden kunnen worden.… De diagnose was snel gesteld. Morsicatio. Een aandoening waarbij je chronisch op je tong, je tongranden en zoals ik op je wang bijt. Door spanning in het kaakgewricht kun je ook oorsuizen of een aanhoudend piepend geluid in het oor krijgen. Oók dat heb ik zo nu en dan… De oplossing was snel door het tandartsteam bedacht. Een bitje, of kunststof beschermhoes. En geen zachte, die zou ik in no time stukbijten. Eén van hard plastic. Ik heb meteen moeten happen in een vieze soort klei in een veel te groot bakje. Volgende week zal ik het bitje ophalen. Ondertussen kijk ik natuurlijk ook naar een oplossing in de yoga. Door de stand van het hoofd en de kin te verbeteren en de kaakspieren te ontspannen kan er al namelijk al verlichting van de klachten optreden. En om de kaken goed te ontspannen moet je ook je nek en schouders mee nemen. Yoga en meditatie kunnen me hierbij helpen. Op mijn yogaschool wordt in het voorjaar een workshop gegeven. Ik zal erbij zijn.

Boomer

“People who smile while they are alone used to be called insane, until we invented smartphones and social media.”
― Mokokoma Mokhonoana

Ik ben een boomer. Volgens onze kinderen dan. Helemaal correct is dat niet. Mijn ouders waren typische baby boomers. Beiden verwekt na de bevrijding, beiden geboren in mei 1946. Op Wikipedia valt mijn geboortejaar 1969 toch nog nèt in de boomer periode. Wat onze meiden eigenlijk bedoelen is dat mijn gedrag past bij een typische boomer. Ze zeiden het een beetje neerbuigend tegen me toen ik voorstelde om allemaal onze mobiel uit te zetten op Oudejaarsavond. Hoe onnozel! In de ogen van onze kinderen is een boomer van gevorderde leeftijd, met ouderwetse denkbeelden of conservatieve opvattingen. Prompt maakte de Dikke van Dale ook nog bekend dat boomer verkozen is tot het woord van 2019. Ik vind het inderdaad heerlijk bevrijdend om mijn smartphone zo nu en dan uit te zetten. Bijvoorbeeld tijdens onze reizen, in het weekend of op feestdagen zoals Oudejaarsavond. Ik zie een mobieltje niet als een middel dat ons allemaal met elkaar verbindt zoals men jaren terug hoopvol dacht. Juist niet. Zeker niet wanneer ik om me heen kijk en mijn gezinsleden met hun telefoon aan de eettafel zie zitten. We zijn minder gefocust, voelen minder emotionele verbondenheid en hebben minder diepe gesprekken als onze telefoon op tafel ligt. Dat is hoe ik het ervaar. Trouwens ook als ik zelf achter mijn computer zit hoor. Mijn telefoontje gebruik ik alleen voor berichtjes. Soms gps in de auto, als fototoestel, voor internet wanneer ik van huis ben en natuurlijk om ouderwets te bellen. Al bel ik nauwelijks nog met vrienden. Als tiener kon ik uren aan de vaste telefoon geplakt zitten om met mijn vriendinnen te bellen. Boven kon mijn zusje stiekem meeluisteren met het tweede toestel dus ik moest altijd verdacht zijn op een klikje in de telefoonlijn. Mijn moeder klaagde dat ik de telefoonlijn bezet hield. Die contacten verlopen nu via Whatsapp. Tegenwoordig zijn we meer dan ooit verbonden met vrienden en bekenden. En tegelijkertijd leven we ook allemaal in onze eigen bubbel. Ik denk dat onze meiden (en hun generatie) meer zelfbeheersing zouden moeten oefenen en ontwikkelen om niet weer naar hun telefoontje te grijpen. Mijn lief ook trouwens. Hij leest de hele dag het nieuws op zijn mobieltje, checkt zijn werkmail, aandelen en berichten de hele dag door. Hij slaapt zelfs naast zijn telefoontje, omdat hij deze ook als wekker gebruikt. Onmisbaar. Ik weet nog precies dat ik in 1992 mijn eerste mobiele telefoon kreeg. Een werktelefoon. De Kermit heette hij, later Greenhopper genoemd. Ik kon er alleen onderweg bij Greenpoints mee bellen te herkennen aan zo’n specifieke sticker op de deur. Tegenwoordig heeft 93 procent van de Nederlanders een smartphone. Van al mijn senioren cliënten gebruikt alleen de jongste een mobieltje waarvan ik altijd de batterij moet checken en de oplader op haar hoofdkussen moet leggen zodat ze hem niet vergeet op te laden. Met haar mobiel is ze altijd bereikbaar voor haar familie. App’s gebruikt ze helemaal niet. Terwijl de app’s juist het succes van de smartphones zijn. Netflix, Instagram, Whatsapp, Snapchat, Spotify en TikTok zijn de app’s die onze meiden het meest gebruiken. Van dat rijtje heb ik alleen Whatsapp. Een boomer dus. Het mobieltje is een onderdeel van onszelf geworden. Toch zou je de telefoon een niet overheersende plek moeten geven in je leven. Dat is mij goed gelukt vind ik, als boomer. Helaas is dat niet bij iedereen het geval. Misschien moeten we ons in de toekomst meer richten op zelfkalmerend gedrag. Zoals yoga.

De eerste koelkast die ik kocht was eigenlijk voor mijn lief. Op zijn studentenkamertje in Amstelveen. Een tafelmodel. Een tweedehandsje. Ook de koelkast voor ons eerste huurhuisje in Amsterdam was natuurlijk een tweedehandsje. Deze lieten we samen met ons gasfornuis na aan de nieuwe huurder, een ex-verslaafde. Zelfs de koelkast in ons eerste koophuis zat al ingebouwd in de keuken en was dus een tweedehandsje. Ook in The States stond al een reuzegrote, used koelkast in de keuken. De eerste échte nieuwe die we kochten was toen we naar dit huis verhuisden waar we nu nog wonen. Daarna braken betere koelkasttijden aan. In Spanje herinner ik me de aankoop van een nieuwe koelkast voor onze Madrileense keuken. Ook in Mexico mochten we een mooie, grote RVS koelkast uitkiezen van het bedrijf. Na ons vertrek heb ik die voor een klein prijsje doorverkocht aan een Mexicaans yogavriendinnetje. Toen we ruim vier jaar geleden terug verhuisden naar Breda wilde ik al heel snel heel graag een nieuwe koelkast. Er waren door de huurders wat dingen afgebroken zoals een barst in de groentelade en het rekje in de deur kon geen grote flessen meer vasthouden. Wat me het meest stoorde was dat de vriezer zo snel aankoekte. Dat lag ook aan mij, want ik vind ontdooien van het vriesgedeelte zo’n tijdrovend gedoe. Het laatste half jaar zat er soms wel bijna tien centimeter vastgevroren ijs aan alle kanten van het vak. Dat kost heel veel volume! De laatste weken kon ik tot mijn grote frustratie nauwelijks nog drie broden kwijt. Bovendien…het vreet energie zo’n laag ijs. Voor de Kerstdagen had ik lekker in m’n uppie geshopt voor een moderne Amerikaanse koelkast. Eerst online en daarna ging ik het model in de winkel bekijken. Na de aankoop moest ik tot half januari mijn geduld bewaren. Deze week was de ochtend van de bezorging. We hadden de vriezer leeg gegeten. Speciaal geen wekelijkse boodschappen gedaan. Stekker eruit getrokken en het beetje inhoud op het aanrecht uitgestald. De mannen kwamen na lang wachten met een kartonnen gevaarte de keuken in en toen bleek er een deuk in een van de twee deuren te zitten. Ik was zó teleurgesteld. Ze boden nog een schadekorting aan, maar ik stuurde de koelkast terug. Daarbij beschadigde onze antieke houten vloer ook nog. Wat een teleurstelling! Sip zette ik alles weer terug in m’n oude versleten koelkast waar ook nog een wieltje van afbrak. De nieuwe koelkast kon niet meer nageleverd worden… Ik moest opnieuw gaan shoppen. Ik had er online weer eentje gevonden. Maar liefst driehonderd euro duurder. Met meer inhoud, minder geluid, mijn felbegeerde antifrost en een heuse ‘ijstwister’. Een onverwachtse plot twist bleek de dag erna toen ik een antwoord kreeg van de eerste winkel dat ze driehonderd euro schadevergoeding op onze rekening wilden storten. Of ik er tevreden mee was? Ik ben superdík tevreden met ons luxere model koelkast voor de prijs van de eerste!

Sneeuw!

"Snow was falling,
so much like stars
filling the dark trees
that one could easily imagine
its reason for being was nothing more
than prettiness.”
― Mary Oliver

Over de besneeuwde weg naar boven zien we de mooi verlichtte houten staafkerk uit 1907 in al zijn glorie de hoogte in rijzen. Onze snowboots kraken in de verse sneeuw. Een sneeuwploeg en een zoutstrooier doen hun werk met hun felle lampen op de straat gericht. Een auto is door de gladheid tegen een lantaarnpaal aan gegleden. Kinderen spelen met sleetjes. Winterse tafereeltjes. Middelste dochter en ik zijn deze avond samen op weg naar het Nieuwjaarsconcert in deze Duitse antieke kerk. Een klein ensemble met een klarinet, trompet, piano en contrabas speelt een bonte verzameling van muziek. Van country naar schlager. Soms zingt er een zangeres. Er zitten honderden luisteraars in de houten banken. Een grote kroonluchter hangt aan het hoge houtbewerkte plafond. Dochterlief en ik zitten helemaal achterin. Dat heeft twee voordelen. We kunnen best wel onopgemerkt weg sluipen wanneer we dat willen en de radiator staat achter ons bankje te loeien. We hebben onze natte wintermutsen en handschoenen erop gelegd om te drogen. Jassen uitgetrokken. Vanmiddag toen we een bergwandeling maakten met het gezin waaide het hard en zag je al natte sneeuw over het bevroren meer jagen. Soms sloeg het hard in ons gezicht. Mijn gedachten dwaalden zo nu en dan af naar de National Parks in Zuid-Korea waar we rond deze tijd een jaar geleden ook in zulke kou bergwandelingen maakten. We pauzeren halverwege de zeven kilometer lange wandeling met warme chocomel en taartjes bij een uitbater aan een bevroren meer gelegen. Uitzicht op diverse mooi gekleurde vogeltjes in een boom. Natte jassen op de radiator om te drogen. ‘s Middags terug in de hotelkamer begon de échte sneeuwval. Het dorp en de berg kleurden helemaal wit. Zó blij worden we daarvan! Voordat we met snowboots en lange thermobroeken onder onze kleding in het donker naar het restaurant togen om een schnitzel te eten, werden er natuurlijk eerst wat sneeuwballen gegooid. Plezier. Met een volle maag, warme voeten en handen luisterden middelste dochter en ik ontspannen tegen elkaar aangeleund naar het concert. In deze mooie, unieke omgeving van een sfeervolle houten staafkerk - zoals we er zoveel gezien hadden in Noorwegen afgelopen zomer - stonden we stil bij het nieuwe jaar en het nieuwe decennium.

‘Happy, happy Birthday’ zingen we in de hotelkamer voor onze jongste dochter, ook jongste zusje natuurlijk. Vandaag vijftien jaar oud. De wereld is wit buiten. Slingers en ballonnen op het grote bed. Cadeautjes hadden we uit Nederland meegesleept in dochter’s kleine autootje. Na het ontbijt wandelen we door het besneeuwde dorp richting het bos. De cabineliftjes zijn vandaag voor het eerst van dit seizoen geopend. Hoe leuk om op haar verjaardag een sneeuwwandeling op de bergtop te maken! Helaas denken andere gezinsleden daar anders over. Ook de jarige job rijdt liever naar huis. Op tijd thuis zijn. We maken nog wel in het dal wat leuke fotootjes in de sneeuw. Het kleine sfeervolle winkeltje dat volgestouwd staat met sleetjes en skies voor verhuur is vandaag, op zondag, sowieso gesloten. Geen plezier op de natuurlijke Rodelbahn dus... We halen wél vijf gebakjes bij de Konditorei in het dorp en rijden dan voorzichtig terug naar Breda. Eind van de zondagmiddag zijn we thuis. Tijd voor de vijf Duitse gebakjes met een kop hete thee. De jarige job vond het helemaal niet erg om een deel van de dag in de auto te zitten. Lekker samen dicht bij elkaar. Ze treedt niet graag op de voorgrond. Lekker uit het raam turen, luisteren naar de muziek of meezingen is al voldoende voor een fijn gevoel. Ze voelde zich jarig vanmorgen met haar cadeautjes en ballonnen op de hotelkamer. Thuis stroomden de berichtjes op social media binnen. En er wacht natuurlijk nog een feestje met haar vriendinnen deze maand. Ze is gelukkig. Soms heb ik wel een schuldgevoel. Haar verjaardag is heel vaak een reisdag. Vorig jaar nog toen we laat op de avond van haar verjaardag het vliegtuig in Seoul moesten pakken. Die dag was trouwens wel écht een feestdag voor haar. Twee jaar daarvoor vierden we het net als vandaag ook in het Duitse Hahnenklee, maar toen was haar verjaardag juist de dag van aankomst. Het is maar net hoe de Kerstdagen vallen. De wereld was toen bedekt met een heel dik pak sneeuw. In Spanje en Mexico waren we ook vaak weg op haar geboortedag. Ik herinner me een dag sleeën hoog in de Spaanse Sierra Nevada toen we haar vierde prinsessenverjaardag vierden. Als verrassing een roze koffertje mee, alleen maar gevuld met een roze prinsessenjurk, glitter hakschoentjes, een glanzende tiara en een toverstokje. Ik herinner me ook een verjaardag in het Mexicaanse bergdorp San Cristóbal de las Casas. Toen de jarige job met een heliumballon over straat huppelde en we overheerlijke gebakjes kochten bij een Franse taartjesbakker. Je zou bijna zeggen dat ze niet beter weet of haar feestje wordt ergens onderweg gevierd. Ze is een heel lief, bedaard meisje dat soms ook heel luidruchtig en wild kan zijn. Een mooi meisje. Een klimaatstaker. Met de grootste blauwe ogen ever. Ze is heel intelligent net zoals haar grote zussen. Met grote ambities zoals studeren in Amsterdam en daar op kamers wonen. Zelf een wereldreis maken. Een vegetariër. Heel bewust van haar ecologische voetafdruk. Soms net zo dwars als haar vader. Maar altijd onze baby, ons cadeautje.

New decade

It takes a snowflake two hours to fall from cloud to earth. Can’t you just see its slow, peaceful decent?
― Amy Krouse Rosenthal

Iedereen met wie ik probeer een date te krijgen zegt af. Allereerst kan mijn eigen lief niet mee naar mijn avondje uit. Dan vraag ik de buurvrouw van verderop mee. Zij houdt een slag om de arm en zegt dezelfde middag voor ons avondje uit af. Ze voelt zich niet lekker. Ik vraag mijn ándere buurvrouw om samen naar de buurtbingo te gaan en zij weet het ook nog niet zeker. Begin van de avond krijg ik de doorslag. Deze aardige buurvrouw fietst op de een-na-laatste dag van de jaren ’10 met me mee naar het gemeenschapshuis in ons dorp. Voor het jaarlijkse avondje bingo. Onze straatvereniging is het hele jaar door actief. Al zolang wij er wonen, zestien jaar inmiddels, organiseren ze leuke activiteiten. Vaak vindt het buiten in de straat zelf plaats zoals een straatbarbecue, een nieuwjaarsreceptie of een Halloweentocht. Soms buiten de deur zoals deze bingo-avond. Ons gezin is echter nog nóóit bij de jaarlijkse bingo-avond aanwezig geweest. Niet omdat we niet willen of omdat we niet uitgenodigd worden. Puur alleen omdat we er nooit zijn in die bewuste week. Het valt altijd tussen Kerst en Oud&Nieuw. Dit jaar zijn we thuis. De buren beseften dat tijdens de Halloweennight en toen moesten we met de hand op ons hart beloven dat we dit jaar zouden komen. Woorden als hilarisch, supergezellig en erg grappig vielen bij hun beschrijving van de avond. Ik werd toch wel nieuwsgierig… Bijna viel het in het water, maar daar vertrok ik dus toch nog met mijn buurvrouw op de fiets naar een oergezellig bingo-avondje. We kochten ieder voor zeven euro vijftig een afscheurblok met een stapeltje bingokaarten. Buurvrouw had er aan gedacht stiften mee te nemen om de getallen in te kleuren. Sommige diehards hadden zelfs een bingostempel om de getallen weg te ‘strepen’! Ik zag nergens zo’n rond mandje met balletjes met nummertjes erop. Er stond wel een moderne machine op tafel die ook de bingoformulieren heel serieus kon checken op fraude in ’t spel. Het tempo lag best hoog, geen tijd voor kletspraatjes. De spelleider van tweeëntachtig jaar oud en zijn charmante vrouw deden het inderdaad heel leuk. En zoals me al beloofd was; als debutant had ik beginnersgeluk. Er stond een tafel vol met prijzen. Dezelfde ochtend gekocht bij de Action door twee buurvrouwen. Ik won twee prijsjes. BINGO! Allereerst won ik een kaarsenstandaard. En later nog een glaasje met een geurkaars erin. Een volle bingokaart was prijs. Ouderwets gezellig! Ze maakten het nog wat afwisselender door ook te kunnen winnen met een volle horizontale lijn of een diagonaal. Of allemaal naast je stoel staan en als je het genoemde nummer op je bingoformulier had moest je gaan zitten. Diegene die overbleef kreeg ook een prijs. Halverwege mochten we voor een euro een extra bingoformulier kopen waar je zelf vijf symbolische cijfers mocht uitkiezen om mee te winnen. De prijs was de opbrengst van de tussentijdse verkoop. Welgeteld zesendertig euro! De verliezers kregen sowieso ook een prijs. Uiteindelijk hadden alle buurtbewoners een prijsje. Wat een onschuldig, oud-Hollands gemoedelijk avondje uit met buurtbewoners! Absoluut verbinding tussen jong en oud. Mochten we volgend jaar thuis zijn dan neem ik mijn lief en onze meiden mee!

Er is een snowblizzard voorspeld één dag voordat we terug naar Nederland rijden. Gevaar voor gladheid op de weg lees ik thuis op mijn mobiel. Voor onze Volvo heb ik geen winterbanden besteld. Niet aan gedacht. Manlief en dochter kregen wél winterbanden onder hun lease-auto’s. We vertrokken dus met z’n vijven in het lease-autootje van onze dochter. Niet groot, maar als meevaller gratis benzine en gratis winterbanden. Zo reden we al luid zingend lekker dicht op elkaar met een overvolle bagagebak door het steeds heuvelachtiger Duitsland. De tweede dag bezochten we een historische zilver-, koper- en loodmijn in de buurt. Op deze plek wordt al duizend jaar erts gewonnen. Er zijn zelfs archeologische resten gevonden (een koperen amulet) die er op wijst dat er zelfs al drieduizend jaar erts wordt ontgind. De mijn sloot zijn deuren pas in 1988. Het is geen mysterie waarom deze plek op de UNESCO lijst van wereldcultuurerfgoeden staat. De Rammelsberg kijkt uit op het charmante, historische stadje Goslar. De mooie huizen in de stad stammen voornamelijk uit de zestiende eeuw. Keizer Hendrik II liet echter in de elfde eeuw zijn paleis hier al bouwen. Een authentieke stad met een ziel. In de schachten van de mijn moesten we ineens - zonder uitleg - een onverwacht eng ritje maken in een donker afgesloten klein treintje. Beetje verwarrend. Eenmaal terug in de auto beseften we pas dat we ons bij de verkeerde gids en groep hadden aangesloten! We hadden namelijk specifiek nìet voor de trein maar juist voor de wandeling met gids kaartjes gekocht. Behoorlijk dom, en grappig. Na de rondleiding slenterden we door de sfeervolle hanzestad. De wolken mysterieus dichtgepakt boven ons met dreigende sneeuwval. We dronken thee en warme chocomel in een oud café op de antieke Marktplatz. Natuurlijk speelden we wat potjes van ons geliefde kaartenspel. In de avond reden we door het donkere Harzgebergte terug naar ons hotel. Heerlijk om in pyjama te relaxen in een warme hotelkamer terwijl er buiten een harde wind waait en ijs- en ijskoud is.

Hahnenklee, 3 januari 2020

Kerstmis

Geluk zit in de verbondenheid met anderen.
- koning Willem-Alexander (kersttoespraak 2019)

Het eerste dat ik zie bij het echtpaar waar ik nu een paar maanden kom is dat meneer nog steeds dezelfde sokken draagt als de eerste keer toen ik er kwam. Dat kan ik makkelijk zien, want hij draagt een grijze en een donkerblauwe sok. Zijn vrouw heeft in al die maanden haar haar nooit gewassen. Ze zwom vroeger wekelijks, maar dat doet ze al maanden niet meer. Haar haar plakt van vettigheid plat op haar hoofd. Er zijn veel oudere mensen die moeilijk aan te zetten zijn tot douchen. Dat kan natuurlijk veel redenen hebben zoals bang zijn om te vallen, luiheid, niet gewend zijn uit hun jeugd, het gewoonweg vergeten, bang dat er iemand de doucheruimte binnenloopt of dat het te lang duurt voordat er warm water uit de douchekop stroomt. Ik zie het heel vaak. Meer dan de helft van mijn senioren cliënten doucht niet graag. Dit echtpaar spant echter de kroon. Allereerst probeer ik haar bij de kapper te krijgen. Kapper Anton waar mevrouw al vijfentwintig jaar komt. Er is altijd een excuus om niet samen telefonisch een afspraak te maken. Of een excuus om niet te gaan. Ik heb laatst brutaal thuis een afspraak voor ze ingepland. Het later op hun weekagenda geschreven en toen de dag aanbrak om ze erheen te brengen hadden ze het doorgekrast op hun kalender. Met veel moeite en praten als brugman heb ik ze in mijn auto gekregen en daar eenmaal aangekomen fluisterde kapper Anton meteen in mijn oor dat mevrouw wel vier keer telefonisch geprobeerd had de afspraak af te zeggen. Haar haar moest twee keer gewassen worden voordat het goed schoon was. Het werd geknipt en geföhnd. Ik zag een andere vrouw uit de kappersstoel stappen. Ik complimenteerde haar uitbundig. Meneer gaf aan dat hij het tóch wel heel fijn vond dat zijn haar nu gewassen en geknipt was. Voor Kerstmis is het echtpaar uitgenodigd voor een grote familielunch bij een van de kinderen thuis. De dag ervoor wil ik meneer onder de douche krijgen dat absoluut niet lukt. Ik wil ook heel graag dat hij met nette, schone kleding naar zijn familie gaat. Dit pak ik met veel beleid aan. Eerst mag ik in zijn kledingkast kijken. Dan kies ik heel enthousiast een mooi overhemd met nieuwe trui uit. Met een hoop gemurmel van zijn kant mag ik het uiteindelijk op een kledinghanger klaar hangen aan de buitenkant van de kastdeur. Schoorvoetend belooft hij me het de volgende dag aan te trekken. Mevrouw ziet het nut er niet van in dat ze haar haar vanmiddag moet wassen. Wanneer ik zeg dat er vast foto’s gemaakt gaan worden op de familiereünie gaat ze over stag. Zij doucht! Ik heb meneer ook nog overgehaald om zijn schoenen in de berging te poetsen. ‘Dat doe ik zelf morgen wel..’ krijg ik steeds te horen. Vlak voor ik weg ga vraagt mevrouw mij of ik de jurk wil zien die ze voor morgen in gedachten heeft. Ik prijs de jurk de hemel in. Van hun zoon krijg ik later een bericht ‘Fijn dat je met zo veel geduld toch door het zorgmijdende en -afwijzende gedoe van vooral mijn moeder heen weten te komen. Mijn respect is groot!’ Op deze manier haal ik voldoening uit mijn werk. Al is dit echtpaar wel uitzonderlijk voor mij. Ten eerste omdat ik nooit met twee beginnend dementerende mensen tegelijk werk en ook omdat ze zich extreem verzetten tegen zorg. Gelukkig vindt mevrouw mij heel aardig en dat zegt ze me regelmatig. Ze was zelfs oprecht teleurgesteld toen ze vernam dat ik zelf niet mee ging naar de familiereünie. Meneer gaat ook steeds meer ontspannen. Dat zie ik aan de grapjes die hij maakt. Ze willen altijd beiden mee boodschappen doen. En soms gaat hij zelfs piano spelen als ik dat vraag. Zoals die bewuste middag voor Kerstmis. Zachtjes zongen mevrouw en ik de Kerstliedjes vanuit de keuken mee…

We lopen op een reusachtige blauw en geel gekleurde circustent af op het Haagse Malieveld. Het wintercircus. Tickets van de gulle Sint gekregen. We worden ontvangen in een prachtig versierde warme voortent met bordeauxrode vloerbedekking. Diverse mega grote goudkleurige Boeddha’s en knalrode drakenbeelden staan verdeeld over de ruimte. Al meer dan twintig jaar geeft een groot Kerstcircus tijdens de kerstvakantie voorstellingen op het Malieveld. Wintercircus is erg populair in Nederland. Dit jaar reist een wel heel bijzondere groep artiesten naar Den Haag. Na vele jaren van afwezigheid komt het Chinees Nationaal Circus eindelijk weer eens terug. Het gezelschap presenteert een exclusief gala programma. Samen met de Franse clown Ferdinand zorgen de Chinese topacrobaten voor de ultieme show in de piste. Echt spectaculaire acrobatiek, mooie kleding, en prachtige dansende draken in de voorstelling. Tegenwoordig is het circus zonder dieren een meer verhalende, theatrale circusvorm. Het verhaal wordt door de enige Nederlands sprekende spreekstalmeester verteld. Over Chinees Nieuwjaar en een besneeuwde bergpas. Een speciale sfeer. Mooie muziek. Het circusprogramma wordt afgedraaid waar ook ruimte is voor de persoonlijke invulling van de Chinese artiesten. Veel hoge piramides van mensen. Sterke mannen die mensen opeen stapelen, lenige meisjes die dubbel vouwen of een atleet die zélf stoelen op elkaar stapelt waarbij hij op de bovenste stoel staat te wankelen. Heel anders dan vroeger. Vroeger keek ik als kind thuis traditioneel op Kerstmis het circus op (zwartwit) TV. Veel paardendressuur, wilde dieren, acrobaten en natuurlijk clowns. Clowns vulden vaak de pauzes tussen de andere nummers. In dit moderne circus is ook een clown. Dat vinden de meiden de minst leuke nummers. Ondanks dat er geen dressuurpaarden zijn of piccolo’s in de pauze die popcorn of zuurstokken verkopen tussen de rijen mensen door, vinden we dit een heel mooi, modern, onvergetelijk Kerstcircus.

Love weighs more than gold

Remember this December that love weighs more than gold!
- Josephine Dodge Daskam Bacon

‘Ik liep pardoes op mijn blote voeten het restaurant uit’ zeg ik monter tegen de serveerster die ons tafeltje, waar we net gegeten hebben, aan het afruimen is. Ik buig me onder de tafel. ’Nou dan ben je in ieder geval wel héél ontspannen’ reageert ze lachend terug. Ik kom mijn slippertjes halen die ik onder tafel uit getrokken had. Ik heb met mijn lief hier lekker gedineerd in onze badjas. Met niks eronder. We zijn namelijk al een hele dag in een vijf sterren sauna. Aan de Maarsseveense plassen. Cadeautje van de Sint. Ik vind hier juist zo’n rust en ruimte omdat we de hele dag hier zijn, én er thuis niemand op ons wacht. Meestal ga ik met mijn zus naar de sauna en dan moeten we altijd op tijd thuis zijn omdat de plicht van onze gezinnen roept. Deze keer zijn alle drie de meiden de deur uit. Mijn lief en ik hoeven voor niemand op tijd thuis te zijn. Tijd speelt geen rol. En dát vind ik zo luxe! We lunchen met uitzicht op het meer. We laten ons samen tegelijkertijd masseren terwijl de winterse hagelbuien tegen de ruiten slaan. De masseuse gebruikte verwarmde olie en dat voelde zo rijk. Zeker wanneer ik eraan dacht dat veel mensen nu gestrest door de natte stad aan het rennen zijn op zoek naar Kerstcadeautjes, boodschappenlijstjes aan het afvinken zijn of feestkleding aan het scoren zijn voor allerlei feestjes en (werk)borrels. We wonen een opgieting bij in een cabine die met de grote ramen uitkijkt op de stranden aan de overkant. En net tijdens deze sessie begint een flinke winterse regenbui. Heerlijk! Of we zitten relaxt in de saunacabine die óp het water drijft en je het klotsende water onder de vlonder hoort slaan en het wild wuivende riet voor de ramen heen weer ziet zwaaien. Hoe heerlijk is het om je verhitte, naakte lijf door regen en wind te laten afkoelen terwijl je in het schemer terugloopt over de weide? We dobberen ook twee keer in een warm bad met veel Dode Zee zout. Automatisch gaan mijn gedachten twee jaar terug toen we in december écht in de Dode Zee dobberden. ’s Avonds na het eten genieten we buiten in het donker in een heet bubbelbad terwijl onze brillen naast het bad door de storm weg waaien en onze wangen boven water heel erg afkoelen. Overal gezellige Kerstverlichting om ons heen. In de saunacabines mag niet gesproken worden. Stilte. Alleen in stilte vindt men rust. In luie stoelen drinken we thee met ons meegenomen boek op schoot. Voor mij voelt deze dag als een korte vakantie. Telefoons liggen al de hele dag in onze kluisjes. Als we halverwege de avond loom in de auto stappen om naar huis te rijden zet mijn lief zijn telefoon aan om de gps te gebruiken. ‘Oh nee!’ roept hij verschrikt uit. ‘Is er wat met de kinderen?’ is meteen mijn vraag. Hij blijkt een gezamenlijk etentje deze avond met vrienden vergeten te zijn. Niet in onze familieagenda genoteerd en ook niet met mij overlegd… Oeps. De vrienden hadden vandaag tig onbeantwoorde berichtjes naar hem gestuurd en daarom besloten het etentje maar te vergeten. Verstandig van ze. Toch is het niet zo netjes van ons. Excuses gestameld. In het nieuwe jaar nogmaals proberen, en misschien een snugger idee om het dan wél in onze familieagenda te noteren?

De kalender geeft aan dat het al voorbij half december is, dus het einde van het jaar nadert met rasse schreden. Het zijn de donkerste dagen van het jaar. De winter is voor de natuur een tijd van zich terugtrekken. Groei en bloei komen even stil te staan zonder dat leven verdwijnt. Het leven vindt nu binnenin of ondergronds plaats. Hoe anders is het met de mens. Zodra de donkere dagen naderen zijn er allerlei drukke activiteiten. Halloween, Sinterklaas, Kerst en Oud & Nieuw. Natuurlijk wordt dit flink aangekleed met cadeautjes en veel eten. We moeten toch vooral ontspannen, maar ondertussen zitten veel mensen in de stress. Over de te kopen cadeaus, wat te eten, nieuwe kleding, het werk nog even af krijgen voor de Feestdagen of de familie of vrienden die op bezoek komen. Hoe zou het zijn als we ons net als de natuur zouden gedragen? Ons terug trekken naar binnen in letterlijke en figuurlijke zin. Tijd voor overdenking, meditatie, rust nemen, matigheid in plaats van druk, druk, druk. Dit is ook de tijd om weer terug te kijken en te relativeren. Dankbaar te zijn. De winter met zijn donkere dagen is zo’n mooie tijd hiervoor. Mijn blog heeft een dezer dagen de mijlpaal van 50.000 pageviews behaald en daar ben ik erg dankbaar voor. Voor mij is het heerlijk om wekelijks een blog te schrijven en zo overzicht in mijn leven te houden. Om terug te blikken op dingen waar je dankbaar voor bent. Ook tijdens het reizen vind ik het heerlijk om blogs te schrijven. Ik gebruik de teksten in mijn fotoreisboeken. Hoe fijn dat ze ook nog door honderden mensen gelezen worden? Veel dank aan de lezers! Afgelopen jaar is voor mij rustig voorbij gekabbeld. Met als hoogtepunten ons groots gevierde 50e verjaardagsfeest, onze rondreis van een maand door Noorwegen met het hele gezin en het behalen van de bul van onze oudste dochter. Ik leid nu een heel kalm leven. Dagelijks gevuld met mijn werk, gezin en yoga. Als je tot rust komt, dan kan je ook weer nieuwe energie opbouwen en nieuwe ideeën krijgen. De geest en dus ook het lichaam kunnen het oude verwerken en loslaten waardoor weer ruimte en harmonie ontstaat. Ik ben dol op harmonie. Stil worden, voelen, ademen, niets doen, ruimte maken, een inspirerend boek lezen, opruimen. Ik word er steeds beter in. Dit jaar zijn we thuis met de Feestdagen, maar geen drukke boodschappen of feestjes voor mij. Wij houden de Kerstdagen eens klein en gewoon. Met ons gezin. En een bezoek aan het circus.

Moordlustig

“De eenzaamheid is een stille storm die al onze dode takken afbreekt.”
- Kahlil Gibran

Al bijna twee jaar doe ik mijn zelfstandige werk in de ouderenzorg met heel veel plezier en voldoening. In Nederland is het beleid om mensen langer thuis te laten wonen. Ik kan daar in mijn functie een rol bij spelen. Ik ben als caregiver vaak hun taxi, persoonlijk assistent, bankier, agendabeheerder, gezelschap, begeleiding naar de arts of hun enige wekelijkse uitje buiten de deur. Eigenlijk ben ik een betaalde mantelzorger. Dit wordt meestal betaald uit hun Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) budget. Gemeenten bieden zulke diensten aan voor kwetsbare inwoners. Nu luiden gemeenten de noodklok over de rekening voor de hulp aan hun oudere inwoners. De kosten lopen enorm op terwijl de inkomsten dalen. Sinds dit jaar hoeft de senior namelijk niet meer naar inkomen en vermogen bij te dragen. Iedereen betaalt maximaal 17,50 euro per vier weken. En voor volgend jaar wordt het maximaal 19 euro per maand. Een financiële meevaller voor mijn cliënten. Steeds meer ouderen doen een beroep op hun gemeente voor hulp in hun dagelijkse leven. Het gaat dan bijvoorbeeld om voorzieningen als huishoudelijke hulp, woningaanpassingen en dagbesteding. Het Amerikaanse bedrijf waar ik voor werk is in de twee jaar dat ik er werk verdriedubbeld in personeel. Van vierendertig caregivers naar over de honderd. Op kantoor werkten drie mensen toen ik startte en volgende maand al negen! De aanvragen van senioren en hun familie zijn uit de pan gerezen. Uit een nieuwe kostenprognose blijkt dat er in 2024 vele duizenden ouderen extra gebruik zullen maken van WMO-ondersteuning. De oorzaken zijn natuurlijk vergrijzing, maar ook het beleid om mensen langer thuis te laten wonen én minder beschikbaarheid van mantelzorgers. En natuurlijk ook de invoering van het lage abonnementstarief voor ondersteuning. Gemeenten zien dat hun WMO-budget gierend uit de bocht dreigt te vliegen. Een miljoenenstrop dreigt. We zullen zien waar dit heen leidt. Ik zie dagelijks veel eenzaamheid onder mijn lieve oudjes. Als zíj́ maar niet de dupe worden van nieuwe maatregelen…

De Kerstboom wordt in de huiskamer gezet en meteen rijst de vraag of de kittens er niet in zullen klimmen? Dit jaar hebben we gekozen voor een heel grote boom. Van vloer tot plafond. De afgelopen twee jaren reisden we achtereenvolgens door Jordanië en Korea tijdens de Feestdagen. En hadden daarom een klein versierd Kerstboompje in een pot in de voorkamer. Ik heb nooit zin om na thuiskomst van een lange reis zo’n grote boom helemaal af te tuigen. Dit jaar wonen we in Nederland én we zijn thuis met de Feestdagen. Reden voor een uitbundige boom. In de achterkamer. Maar zonder breekbare glazen ballen, en zéker zonder de nostalgische ballen met een verhaal. Het risico is te groot dat de kittens tijdens de nacht rottigheid uithalen. Ik moet toegeven dat de katjes steeds wat rustiger worden. Ook naar de oude poes toe. Soms kom ik boven en slapen de oude poes en een kitten gemoedelijk samen op één bed. Laatst kwam Tossie om zes uur de keuken in en at ze spontaan van het bordje van de baby’s mee. Met z’n drietjes. Er werd niet eens geblazen! De dotjes waren wel helemaal flabbergasted - net zoals wij. Onze oude poes banjert nog steeds het liefst overdag buiten. In haar uppie. Zonder lastig te worden gevallen door de speelse kittens. Wanneer het echter buiten vriest blijft ze wel lekker binnen op bed slapen. Het katertje houdt ook wel van wat avontuur, maar komt niet verder dan onze tuin en soms een dakje van een schuur. Tossie van tien jaar oud struint echter urenlang de straat af op zoek naar muizen. En dat blijkt illegaal te zijn… Wanneer wij denken dat ze een beetje speels op pad gaat richt ze in werkelijkheid een slachtpartij aan. Veldmuizen. Onze snoezige, gestreepte huiskat liquideert aan de lopende band. Zoals vele huiskatten trouwens. In Nederland gaat het naar schatting om 140 miljoen dieren die ten prooi vallen aan katten. Denk ook aan vogels, ratten, vleermuizen en vissen. Eigenlijk best gek dat ons stropertje zomaar de straat op mag….? Volgens twee onderzoekers aan de universiteit van Tilburg is het wachten op een belangengroep die naar de rechter stapt. Om bepaalde (beschermde) diersoorten te beschermen. Het is in strijd met Europese natuurbeschermingsregels om je huiskat buiten te laten lopen. Huiskatten, die buiten komen, zijn een van de grootste gevaren voor klein wild. Het advies is om de kat binnen te houden tijdens het broedseizoen, van april tot september. Onze moordlustige poes zorgt er echter wél voor dat de veldmuizenplaag in onze buurt een beetje in bedwang gehouden wordt. Eten en gegeten worden is gewoon een natuurwet.

Oude, krakende botten

To keep the body in good health is a duty... otherwise we shall not be able to keep our mind strong and clear.
- Buddha

Alweer anderhalf jaar geleden kwam ik op de open dag van mijn yogaschool een Amerikaan tegen die spontaan een praatje met mij maakte. Hij bleek chiropractor te zijn. Ik ben nog nooit een chiropractor tegen gekomen dus ik vroeg hem meteen het hemd van zijn lijf. Ik vroeg hem ook naar iets waar ik al een tijdje over nadenk. Ik was zeer benieuwd naar zijn visie. Hij wilde me graag in zijn praktijk zien en gaf zijn visitekaartje aan mij. Daar liep ik al een hele tijd mee rond tot ik hem uiteindelijk in de hal aan de spiegel prikte. Ruim anderhalf jaar later heb ik hem pas gebeld voor een afspraak. Hij wist nog wie ik was en voor welke vraag ik kwam. Na een zeer uitgebreide vragenlijst en intake gesprek deed hij zijn testjes. Hij vroeg me op de bank te gaan liggen en kraakte supersnel en wild mijn nek! Beide kanten. Mijn ruggenwervel werd ook van boven naar beneden met veel knakkend lawaai gemanipuleerd. Dit geluid is trouwens onschuldig. Met een manipulatie corrigeert de chiropractor abnormale bewegingspatronen of bewegingsbeperkingen en normaliseert hij de zenuwfunctie. Bij mij richtte hij zich specifiek op mijn bovenste nekwervel, de atlas. Scheefstand van deze wervel heeft een negatieve invloed op je wervelkolom en bekken. En dat laatste is al heel lang mijn probleem tijdens het hardlopen. Daarnaast heb ik vanaf mijn vijfendertigste last van ‘fixatie disparatie’ wat inhoudt dat ik moeilijker kan scherpstellen. Op een gemaakte hersenscan was destijds niks zorgelijks te zien. Ik giet makkelijk iets naast mijn glas, fietssleutel gaat niet direct in het slot, draad door de naald gaat zeer moeizaam en afstand inschatten met inparkeren is lastig. Maar ook problemen met scherpstellen als ik op de weg kijk tijdens het autorijden en tegelijkertijd op mijn gps moet focussen. Ik heb sowieso moeite met focussen als ik mensen rechtstreeks moet aankijken en heb dan een wazig beeld. Ook het computerscherm staat voor mij op een verkeerde afstand. En dit neemt allemaal in de loop van de dag toe. De eerste diagnose was destijds een oogspierafwijking waar ik helaas een jaar prednison voor heb moeten slikken. Ik vang het wazig zien op door mijn hoofd scheef te houden en dat wordt steeds erger. Dus toen de chiropractor mij op de yogaschool aansprak had ik duizend vragen over de scheve stand van mijn hals. Wordt deze klacht steeds erger naarmate ik ouder word? Wat is de oorzaak? Herstelt zich dit tijdens de nacht? Kunnen we dit oplossen? Het was heel fijn dat hij mijn klachten serieus nam. Hij zag een zwabberende bekken, een scheve nek en problemen met focussen. Dan staat het atlaswerveltje niet recht. De atlas draagt niet alleen het hoofd, maar zorgt ook voor de ophanging, balans en spierspanning van de wervelkolom en het gehele skelet. Het allermooiste van mijn bezoek aan hem is dat er hoop is. Bij vrijwel iedereen staat het hoofd in zekere mate asymmetrisch op de eerste halswervel. De oorzaak hiervan is vaak forse manipulatie bij de geboorte (zeker bij navelstreng om de hals, tang- en zuignapbevallingen) of latere manipulaties zoals bijvoorbeeld een whiplash, hersenschudding of een val op het stuitje. Maar ook moeders kunnen tijdens de bevalling, door verkeerd persen een atlasverschuiving oplopen. Ik weet niet wanneer er bij mij iets fout gegaan is, maar ik ben zó blij dat ik nu eindelijk, op mijn vijftigste, geholpen kan worden aan deze kwaal!

Als ik net in m’n uppie de centrale hal in wil lopen in het ziekenhuis voel ik nattigheid op mijn been. Ik kijk naar mijn broek en zie een enorme rode vlek op mijn bovenbeen. Gauw draai ik me om en loop terug naar de verpleegster waar ik vandaan kom. Ze heeft me net bloed afgenomen. We hadden een gezellig babbeltje over Pakjesavond gemaakt. ’Kunt u me helpen? Ik slik bloedverdunners en er is net door de dermatoloog een biopt afgenomen…’ Ze ziet mijn bloederige broek en laat me meteen plaats nemen. Ze plakt de wond met heel veel steriel gaas en tape af. Ik krijg ook een tasje met nog meer verband en een rolletje tape van haar mee. Pas net anderhalf uur ervoor werd ik door de dermatoloog gebeld. ‘Wat ik nu aan het doen was?’ was haar vraag. Ik zat al op haar telefoontje te wachten met de uitslag van de biopten van vorige week. Ze wilde het wondje zien. Ze wilde zelf een nieuw biopt afnemen en ze wilde dat ik mijn bloed liet testen. Meteen. Een half uur later ziet ze me de afdeling op lopen en komt me met uitgestoken hand tegemoet. Ze vindt het wondje er raar uitzien, rond met een opstaan randje. Verdacht. Ze snijdt weer, na een verdoving, een stuk huid weg en voor dit biopt heeft ze een transport geregeld naar het ziekenhuis in Tilburg. Er wordt daar namelijk een DNA test op mijn huidcellen gedaan. Ze plakt een pleister op het wondje en ik loop meteen door naar de afdeling bloedafname. Door de telefoon vertelde ze me eerder dat het biopt voor de microbioloog kwijt geraakt was… Maar dat de patholoog al had laten weten dat hij met kleuring activiteit aangetoond had van een… parasiet? Hij kweekt mijn huidcellen nog even door zodat hij volgende week met meer zekerheid iets kan zeggen. Aanstaande week heb ik weer een belafspraak met deze dermatoloog. Er wordt ook een andere dokter bij betrokken. Een internist-infectioloog. De dermatoloog wist namelijk verder ook niks zinnigs te zeggen over de behandeling en hoe nu verder. Voor haar ben ik een opmerkelijke casus. Wel een minder leuke verrassing op Pakjesavond!

Surinaamse zandvlieg

Nature will bear the closest inspection. She invites us to lay our eye level with her smallest leaf, and take an insect view of its plain.
- Henry David Thoreau

Tijdens mijn verblijf bij mijn vriendin in Suriname deze maand had ik een vaag bultje opgelopen op mijn bovenbeen. Er zat een piepklein gaatje in dus ik wist dat ik door een insect gestoken was. Het jeukte echter niet. Er was ook niet zo’n wit plekje met gif te zien zoals bij een muggenbult, maar er breidde zich wel een grote rode vlek omheen uit. Eenmaal thuis waren alle muggenbulten verdwenen, maar dat plekje ging niet weg. Sterker nog. Het plekje ging open en er kwam steeds wondvocht uit. Een korstje groeide erop. Elke dag zag het er anders uit. Soms een zweertje. Er kwam een klein opstaand randje omheen. De korst werd groter. Ik had er zo’n vreemd gevoel bij dat ik op Google wat had zitten kijken. Daar schrok ik toch wel van. Ik las dat er vrouwelijke zandvliegjes in Suriname zijn die je kunnen steken en daarbij parasieten overbrengen… Bah! Zo’n bultje wordt een zweer. Erger nog is dat die parasieten op je organen kunnen gaan zitten… Ik maakte me heel ongerust. Er volgde een afspraak bij mijn huisarts, maar zij deelde die angst niet met mij. Zodra het plekje zou veranderen moest ik opnieuw contact opnemen. Dat deed ik al na een paar dagen toen precies zo’n identiek plekje zich openbaarde. Stuur maar een paar fotootjes zei de doktersassistente tegen me. Dat heb ik dezelfde ochtend gedaan en toen werd ik tóch de volgende dag uitgenodigd bij de huisarts. Ze wist het niet precies, maar het was wel vreemd dat er een plekje bij was gekomen en dat de eerste bult groter werd. Ze maakte er foto’s van en stuurde deze online naar de afdeling dermatologie in het ziekenhuis. Na een paar dagen zou ik een reactie van mijn huisarts horen. Zij verwachtte op z’n vroegst na het weekend. Op maandagochtend werd ik twee keer door een onbekend nummer gebeld. Het ziekenhuis belde me rechtstreeks om een afspraak te maken met hun dermatoloog. ‘Oh, wat fijn dat u belt’ reageerde ik. ‘Meestal wordt er een uitnodiging per brief verzonden. Nu heb ik ook een beetje inbreng!’ zei ik ongedwongen tegen de assistente aan de telefoon. Dat had ik verkeerd begrepen, zei ze. Ze verwachtte me meteen als eerste patiënt de volgende ochtend. Geen discussie mogelijk. Spoed. Dinsdagochtend eerst een intake bij een co-assistent. Daarna keek de dermatoloog er goed naar en besloot dat ik twee biopten moest laten nemen uit mijn bovenbeen. Weer naar een ander kamertje voor foto’s en een afname van de biopten. De verdoving werkte niet meteen waarom het nog best wel even zeer deed. Eén biopt ging naar de microbioloog. En de andere werd door de patholoog op kweek gezet. Volgende week hoor ik de uitslag van de microbioloog.… Het onderzoek van de patholoog duurt een paar weken. Mocht tóch die parasiet Leishmania overgebracht zijn dan moet ik ook nog bloedtesten laten doen, want die parasiet kan zich via mijn bloed in de lever, de milt en in mijn beenmerg gaan nestelen. In dat geval zal ik óók nog een bezoek aan de tropenarts moeten brengen… Het voordeel is dat de arts-assistent bijna alles weg gesneden heeft. Een geruststellend idee. Maar toch... fingers crossed dat het met een sisser afloopt!

Terwijl ik in de slaapkamer het dekbed op haar bed recht trek en de oplader van haar mobieltje op het hoofdkussen leg, naast de pillenstrip die ze voor het slapen gaan inneemt, ruik ik ineens een aangebrande lucht. Ik loop naar de keuken waar mijn cliënte aan tafel zit te ontbijten en peuter snel met een mes een heel klein pikzwart geblakerd broodje uit de broodrooster. Hij is zo heet dat ik hem in de gootsteen laat vallen. Ik zie dat er blauwe rook in de keuken en huiskamer ontstaat dus ik zet de balkondeur open en ook een huiskamerraam. Dan gaat het rookalarm keihard af… Mijn cliënte wilde zoals altijd een geroosterde boterham. Deze heb ik in de broodrooster gedaan. In de andere gleuf zat kennelijk nog een klein korstje van de dagen ervoor. Vergeten… Na haar tweede geroosterde broodje kwam er zwarte rook uit het apparaat. Ze heeft in haar kleine keukentje geen afzuigkap. Deze keukentjes zijn niet gemaakt om echt een maaltijd op te koken. Meer een gekookt eitje of een kopje soep opwarmen. Mijn cliënte heeft jong Alzheimer en ze woont in een appartement van een verzorgingstehuis. Als het alarm staat te gieren ga ik op haar bed staan om de rookmelder uit te zetten, maar ik krijg het niet voor elkaar. Geen knopje of draaidop. Ik kan ook geen batterijtjes eruit halen. Net als ik dat tegen haar 'schreeuw' wordt er op de voordeur geklopt en komen er twee verpleegsters binnen lopen. Eentje heeft een telefoon in haar hand. De brandweer aan de telefoon. Ik leg de situatie uit, laat het zwartgeblakerde broodje in de gootsteen zien en de verpleegster zegt door de telefoon tegen de brandweer dat de situatie onder controle is. De andere vertelt ons dat niet alleen hier in het appartement het luide rookalarm afgaat, maar door het hele gebouw! Ik stamel duizend excuses. Ik opper dat ik geprobeerd heb de melder uit te zetten. Dat blijkt centraal geregeld te zijn. Ze gaan gauw naar beneden om het alarm te resetten. Mijn cliënte en ik moeten lachen van de zenuwen. Staan nu alle bewoners op de gang? We durven niet te kijken, schamen ons dood… Na zo’n tien minuutjes is het weer stil in haar huis. En in het verzorgingstehuis. Gelukkig. We horen alleen nog het onstilbare, irritante vogelgetjilp uit haar ClockAid die als agenda en wekker dient. Deze is toevallig ook van slag! Het ding staat op de eettafel en haar zussen beheren op afstand haar ClockAid. Er gaat een geluidje af als de hulp in de ochtend komt om te helpen opstarten. Of als ze naar beneden moet omdat de deeltaxi klaar staat om naar dagbesteding, yogales of een wandelgroep te gaan. Het vogelgeluid laat haar ook herinneren dat ze naar beneden moet om te lunchen of avond te eten. Zo kan ze nog lekker zelfstandig leven. De Alzheimer is op haar vijftigste gediagnosticeerd en heel langzaam gaat ze achteruit. Ze heeft geen kinderen en haar echtgenoot is al jong overleden. Met de hulp van mij en mijn collega’s kan ze nog prima van haar bijna zelfstandige leven genieten. Dan moet er alleen niet onverhoeds een rookalarm afgaan of storing in de ClockAid zitten!

Alumni

Enough, ja right…moeilijk
Pfffft… Oh god!, criminele
- Anthe Rippens

Heerlijk relaxt in onze joggingbroek of pyjama zitten we alle vijf aan de grote eettafel. Het is zaterdagmiddag. De Sint is aangekomen vandaag en ik heb een schaaltje met marsepein, chocola en pepernoten op tafel gezet. De houtkachel staat hard te loeien. De drie grote schoenen ervoor, gevuld met een chocolade letter, even op zij gezet. Regelmatig valt er op de telefoon van onze oudste dochter een pingeltje te horen. Berichtjes vol foto’s van gisteren. Ook filmpjes komen er langs. We genieten lekker na van de intense dag die nu achter ons ligt. Oudste dochter had via-via extra kaartjes voor IBA Graduation ceremony kunnen kopen zodat we met ons gehele gezin de buluitreiking in Rotterdam konden bijwonen. In het nieuwe Luxor theater. Op de uitnodiging stond dat we netjes gekleed moesten komen en we hadden allemaal erg ons best gedaan. Oudste droeg natuurlijk over haar jurkje met hakjes een blauwe toga en een afstudeerhoed. Vooraf droeg ze de kwast aan de ene kant en na de ceremonie, officieel een alumni, droeg ze de kwast aan de andere kant. De sfeer was wat gespannen en opgewonden. Er was iets groots gaande. Dat kon je goed voelen. Omdat twee derde van de studenten uit het buitenland kwam waren er veel ouders uit verre landen ingevlogen. Het Luxor theater sidderde van emoties. Er werden vele familiefoto’s gemaakt. In diverse composities, selfie’s en met diverse telefoontjes en camera’s. Filmpjes werden natuurlijk ook opgenomen. Toen kwam het moment dat wij als genodigden plaats mochten nemen op het balkon. De ruim driehonderd studenten kwamen pas op toen de decaan in stilte binnen was gekomen en alle gasten hadden moeten opstaan. Er kwam ineens luide, opzwepende muziek met een flinke beat uit de boxen en de afstuderende studenten kwamen achter elkaar de zaal inlopen om op de eerste rijen met stoelen plaats te nemen. Het publiek klapte op de maat. Tranentrekkend schouwspel. Een cameraman nam het tafereel op en dat werd direct uitgezonden op een megagroot scherm boven het podium. Op het moment dat onze dochter in beeld verscheen gilden en applaudisseerden wij natuurlijk. Een golf van trots trok door mijn lichaam. Tranen stroomden over mijn wangen. We kregen meerdere speeches te horen en daarna een lachwekkend optreden van de Nederlands-Amerikaanse cabaretier Greg Shapiro (die van het Trump-filmpje van Lubach dat viraal ging) die Nederlanders onder de loep had genomen. Hilarisch en afschuwelijk herkenbaar! Om de beurt werden de studenten op het podium geroepen waarbij hun beeld gelijktijdig werd uitgezonden met hun naam op het scherm. Trotse ouders! Ook werd een simultaan momentje gecreëerd om alle aanwezige ouders, veelal de financiële injectie, te bedanken. De alumni keerden zich om naar de balkons en applaudisseerden voor ons terwijl de spotlights op ons, genodigden gericht werd. Wederom een emotioneel moment. De nieuwe generatie. De nieuwe force to a positieve change zoals de Erasmus zelf graag zegt. Het voelt als een mijlpaal. Een grote verandering. Het voltooien van een periode. Op haar eigen benen staan. Loslaten. Een baan. Financieel zelfstandig. Zoals het destijds ook life changing voelde om je kind naar de kleuterschool te brengen (en die dag herinner ik me als de dag van gisteren op het Amerikaanse schooltje waar diezelfde ochtend de Twin Towers aangevallen werden), zo voelde deze middag nét zo life changing. Dat moment hebben we gevierd met een best bewogen etentje op hetzelfde Rotterdamse Noordereiland als waar het Luxor theater ligt. Sintlootjes werden ook meteen ter plekke getrokken nu we toch allemaal bij elkaar waren. Een emotionele roller coaster die we vandaag heerlijk ontspannen met elkaar afsloten in onze huiskamer.

Op zondagmiddag krijgt onze middelste dochter een schokkend bericht. Haar medestudent die bij haar in de studentenflat woont, heeft net zelfmoord gepleegd. Door uit het raam van zijn studentenkamer te springen. Onze dochter woont op de zesde verdieping, hij op de vierde. Haar beste vriendin woont ook op de vierde en zij licht onze dochter in. Het is verschrikkelijk nieuws. Een paar uur later krijgt ze van de universiteit bericht dat alle colleges die maandag gecanceld zijn. Ons kind blijft nog een nachtje thuis slapen. Ook alle festiviteiten omtrent het jubileum van de studentenvereniging zijn afgebroken. Bij de bewuste fietsenstalling is alles afgezet. Politie. Er is na de val nog een traumahelikopter geland. Zo treurig allemaal. Wanneer ze op maandagmiddag thuis komt ziet ze studenten bij de fietsenstalling bij elkaar op de grond zitten. Lichtjes aan, bloemen erbij gelegd. Ze kan het niet aan. Die avond eten er een paar vriendinnen mee op haar kamer. Het is fijn om het gevoel te delen. De jongen zocht naar een manier om te ontsnappen aan de ‘pijn’. Als een pijnkreet. Het merendeel van mensen die suïcide pleegde, had het vooraf bekendgemaakt. Deze jongen had ook uitgesproken dat hij ongelukkig was. Door de doodswens ter sprake te brengen, trekt iemand aan de bel. Toen ik in Paramaribo was deze maand was er een meisje van veertien jaar die zich op maandagochtend verhangen had in de gymzaal. Van het schooltje naast de bank waar haar moeder als schoonmaakster werkte. Wij hoorden het meteen van de man van mijn vriendin die op deze bank werkt. Zulk nieuws komt zó binnen. Ik stel me meteen voor hoe de moeder gedag zei tegen haar enige dochter en dat ze haar vanmiddag weer zou ophalen…. Wat is er in dat koppie van dat meisje omgegaan? Ze was klaar met vechten. Ze zag geen andere oplossing meer. Haar moeder bleef achter met wel duizend vragen. Haar meisje zag geen mogelijkheid meer om op de huidige manier verder te leven. Vaak is het verlangen naar een ander leven sterker dan het verlangen om perse dood te zijn. Dat het kind alleen met dit verdriet heeft rond gelopen… Op praten over zelfdoding rust vaak een taboe. Op erover schrijven eigenlijk ook. Toch, maak het bespreekbaar. Maar niet alleen dat: maak zelfdoding vooral bespreekbaar zónder je mening te geven.

Familie

My dad was born in the year of the Kristallnacht, I when the Wall was built, my son Marc when it came down, my son Max when the EU ended the divide. Peace and freedom; let’s pass it on to the next generations.
- Frans Timmermans

In mijn mailbox verschijnt een uitnodiging van de school van onze jongste dochter. Voor een lezing van Frans Timmermans die een boek overhandigd krijgt door schrijfster Miriam Guensberg. Zij heeft het boek “Helden. Zonder vaderland” geschreven over haar vader, een Poolse bevrijder van Breda. In eerste instantie zag ik niet meteen de link tussen de eurocommissaris en de half-Poolse schrijfster, maar dat werd gaandeweg de avond heel duidelijk. Allereerst woonden de opa en oma van Frans Timmermans aan de Haagweg in ons dorp. Na de bevrijding van Breda, nu precies 75 jaar geleden, hadden de ouders van zijn vader Poolse strijders ingekwartierd in huis. Net zoals vele Bredase gezinnen trouwens. En tevens zoals de ouders van mijn cliënt die dat onlangs met mij deelde. De Polen hadden voor de toen 8-jarige vader van Frans soldatenlaarsjes en een uniform op maat gemaakt zodat hij elke ochtend mee op appel kon komen. Hij was hun mascotte. Nu zijn vader dementerend is weet hij nog precies wat hij moest doen tijdens dat appel. De Poolse soldaten beloofden zijn opa en oma destijds dat ze terug zouden komen zodra ze thuis in Polen alles op orde hadden. Geen van de soldaten is ooit terug gekomen… Polen bestond namelijk niet meer na de oorlog. Ingenomen door communist Stalin. Vandaar de woorden in de titel van het boek ‘zonder vaderland’. En vandaar dat er nog zoveel Poolse families in Breda wonen… Voordat de lezing start komen er officiële foto’s met namen van Poolse bevrijders op een groot scherm voorbij. Een Poolse violist speelt er prachtige, stemmige muziek bij. Achter de schermen leest de schrijfster passages uit haar boek voor. We luisteren naar haar stem. Schoolrector Gijs vertelt trots over de rol van de school tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hún tekenleraar Paul Windhausen, een Nederlands schilder en tekenaar raakte tijdens de oorlog met een collega-leraar van school betrokken bij het verzet. Samen met de andere leden van deze verzetsgroep werd Windhausen bij een overval door de Duitsers om het leven gebracht. Drie weken voordat Breda werd bevrijd. De straat waar de school aan ligt is naar hem vernoemd. De Duitse tank die de Poolse bevrijders aan de stad Breda schonken staat nog steeds als een stille getuige voor de school. Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter van de Europese commissie, trekt vanavond deze geschiedenis naar het nu. Hij vertelt dat we de jonge generaties bij deze geschiedenis kunnen betrekken door verhalen te blijven vertellen. En verhalen te blijven vragen aan de generatie die de oorlog nog meegemaakt heeft. Dat is precies de generatie van mijn cliënten. En ik laat ze graag vertellen over hún oorlogservaringen. Frans vindt dat we vooral naar het begin van de oorlog moeten kijken. Hoe Hitler in heel korte tijd een volk als de Duitsers - die net zo’n opvoeding met normen en waarden van hun ouders hebben gekregen als wij Nederlanders - naar een situatie kon brengen van haat en afkeer. Om dat ándere volk te kleineren en uiteindelijk te vernietigen. De essentie van dit soort geweld is dat het geworteld is in de diepste krochten van de menselijke ziel. Op dit moment hebben we bijna zo’n zelfde situatie in Europa met de moslims. Door te blijven praten en te luisteren naar hun verhalen moet zo’n situatie als toen voorkomen worden. Hij stelt voor dat Nederlandse scholen bijvoorbeeld een zusterschool in Polen kunnen zoeken om leerlingen uit te wisselen. Te luisteren naar elkaars geschiedenis en verhalen. Ik was tot tranen toe geroerd toen de rector van de school dezelfde avond afsloot met de belofte dat hij dat écht ging doen. Frans beloofde dat hij bij het eerste bezoek van Poolse leerlingen op school een lezing zou komen houden. Paul Depla, onze burgervader, beloofde ook spontaan daarbij aanwezig te zijn. Ze kregen een heel groot applaus!

Mijn zus kwam met haar nieuw uitgebreide familie vorige maand bij ons eten. Plots hadden we geen stoelen voldoende rondom de eettafel. Aan de eettafel ligt het niet. Deze is gemaakt van drie meter hoge Mexicaanse, koloniale deuren. We hebben gewoon een eetstoelen tekort. Ik had het creatief opgelost door de van steigerhout gemaakte tuinbank naar binnen te sjouwen. Voor de knusheid had ik er een schapenvel uit onze slaapkamer overheen gedrapeerd. Zo konden we heerlijk met z’n elven rondom de tafel zitten. De meiden vonden de bank zo fijn in huis dat de tuinbank na het bezoek bleef staan. Na mijn thuiskomst uit Suriname vond ik het wel welletjes. Dat ding moest weer naar buiten. De stoelen op hun plek. Manlief kwam echter met een veel beter idee. Hij wist nog precies hoe hij de tuinbank ooit zelf had gemaakt. Hij ging een replica maken, maar dan ietsje kleiner zodat hij onder de eettafel geschoven kan worden. Samen begaven we ons naar de bouwmarkt voor steigerplanken. Geen ruwe dit keer, maar wit gelakte. We wilden wederom vachtjes op de zitting dus gingen we in eerste instantie op zoek naar een ander schapenvel. Had jongste dochter niet gezegd dat ze jeuk kreeg van de schapenpels? Ze kan niet tegen schapenwol. Wol zelf geeft alleen geen allergische reactie. Het is het natuurlijke wolvet, lanoline, dat een allergische reactie kan veroorzaken. Niet alle wolsoorten bevatten gelukkig lanoline. Alpacawol bevat bijvoorbeeld geen lanoline. Wij hebben een aantal alpaca vachtjes in huis. Ooit meegenomen uit de hoge Andes in Peru. Om haar zitcomfort te geven kozen we nu voor twee geitenvachtjes. Onze jongste, enig thuiswonende dochter, zal tenslotte het meest op de bank plaats nemen om haar huiswerk aan de grote eettafel te maken. Manlief begon meteen na thuiskomst van de bouwmarkt in de tuin te zagen en te timmeren. Lekker in het zachte licht van het herfstzonnetje, tussen al het gekleurde blad aan de bomen en op het terras. Binnen een paar uurtjes was het bankje klaar. De volgende dag spoten we de zaagsneden nog wit, nietten we de twee vachten vast aan de zitting en bevestigden we vilt aan de onderkant van de pootjes. Ons nieuwe, zelfgemaakte meubelstuk was klaar! Samen met de monoprint-afbeelding die ik in Paramaribo gekocht had van een kunstenaar die een expat koffieochtend kwam opluisteren, lijkt het nu of we een nieuw interieur hebben. Go with the flow. Ik was totaal niet van plan om iets te veranderen in ons interieur en nu is het tóch spontaan gebeurd. We zijn sowieso klaar voor het uitgebreide familie Kerstdiner bij ons thuis, volgende maand!

Tropengevoel

Be brave. Take risks. Nothing can substitute experience.
– Paolo Coelho

Een best grote groene leguaan loopt langs de waterkant. Hij is ongeveer een meter lang. Kleine gifgroene hagedissen zien we ook over de tegels bij het zwembad lopen. Ik krijg altijd een fijn tropengevoel als ik zulke beesten rond zie wandelen. Mijn vriendin en ik zitten aan de oever van de Suriname rivier. In een luxe wellness resort. Allebei een bordje met een lekkere lunch voor ons. Een zacht briesje komt van het water. De luie ochtend hebben we besteed aan dobberen in het zwembad, aan een vers passion fruit sapje nippen aan de poolbar en van een heerlijke massage. Een massage van een uur. Vooraf gaf ik aan de masseuse door dat ik niet van een stevige massage houd. ‘Dat weet ik, dat zeggen jullie altijd’ zegt de stevige, donkere vrouw. Ze is een marron, afstammeling van de weg gelopen tot slaafgemaakten. Zij bedoelt met ‘jullie’ blanke mensen. De massage is heel ontspannend. Het is trouwens wel degelijk anders, een massage in Suriname. Ik moet met ontbloot bovenlijf op de massagebank gaan liggen. Zonder een verhullend handdoekje voor mijn borsten. Als mijn achterkant helemaal met olie gemasseerd is mag ik me omdraaien, wederom zonder een handdoekje ervoor. Mijn buik wordt zacht gemasseerd, dit heb ik nog nooit meegemaakt! Later hoor ik van mijn vriendin dat zelfs haar borsten gemasseerd zijn! We giechelen erom. Waar ik écht van genoot was de langdurige massage van mijn hoofdhuid. Beetje trekken aan mijn haar. Rondjes masseren. Ook ging ze mijn haar vlechten. Heerlijk. Ik herinner me een meisje, van mijn vorige keer in Suriname, vier jaar geleden. In de marrondorpjes langs de rivier, diep in de jungle, was dat meisje dat mijn lange haar fantastisch vond. Ze kon het avonden achter elkaar kammen en vlechten. Genieten! Na de massage hebben we even in de tropische zon liggen zonnebaden, maar dat was al snel te heet. Aan de poolbar bestelden we iets kouds te drinken, zittend in het zwembad. Benen bungelend in het lauwe water. Boek mee. Uitgerust. Een beetje meer de ideale versie van mezelf. Superrelaxt!

Wanneer mijn vriendin en ik een paar uur voor vertrek op het broeierige Zanderij arriveren en buiten nog even samen op een bankje plaats nemen, kijken we beiden naar de drie schattigste kindjes van Suriname en hun typisch Surinaamse oma. Grote tienerzus maakt fotootjes van het viertal. Als de gezellig dikke oma ziet dat er een plaatsje vrij is aan ons tafeltje neemt ze plaats. Ze vertelt dat ze op haar zeventiende naar Nederland kwam voor haar opleiding tot vroedvrouw. Ze was getrouwd met een Fries en heeft vijfendertig jaar lang in Nederland gewoond. Toen haar man overleed en haar twee kinderen groot genoeg waren is ze terug gekeerd naar Suriname waar ze nu veertien jaar woont. En opnieuw getrouwd is. Haar dochter woont in Almere. Ze is op de luchthaven om afscheid te nemen van haar drie kleinkinderen die voor ‘t eerst naar Nederland vliegen. Onder begeleiding van een stewardess, want oma is net geopereerd en mag niet vliegen. Hun grote tienerzus blijft in Suriname om haar school af te maken. Als we een tijdje gepraat hebben vragen de kinderen of ik ook ga vliegen. Ik zit zelfs bij ze in het vliegtuig. Voor ik het weet hoor ik oma serieus tegen ze zeggen dat ik hun nieuwe ‘tante Anja’ ben en op ze zal letten. Dat ze naar mij toe kunnen lopen als er iets aan de hand is. En voegt ook streng toe ‘dat ze lief moeten zijn hoor’. Ik lach ze allemaal geruststellend toe. Als ik in de wachtruimte loop zie ik ze al zitten met z’n drietjes op een rij, drie hummeltjes vol verwachting. Ze staan op zodra ze me zien en zwaaien uitbundig. Ik ga bij ze zitten en ze hebben honderd vragen over het vliegen en over Nederland. Ze vertellen me ook dat ze op oma’s boerderijtje woonden met twee koeien, een varken, honden en katten. Oma had me al verteld dat er dagelijks apen komen kijken bij hun huis in Para (niet ver buiten Paramaribo) en dat ze ook vaak luiaards zien. De mooi gekleurde kindjes vertellen dat ze voor het eerst naar Nederland gaan. En dat het daar héél erg koud is. Ze dragen nieuwe joggingpakjes en schoenen. Ze vragen me of de piloot ook gaat slapen wanneer zij gaan slapen. Ze mogen in het vliegtuig de deur van de WC niet op slot doen van hun oma. Ze zijn best zenuwachtig vertellen ze me met rode koontjes. Ik kan het me voorstellen. Zo jong en zonder familie naar zo’n ver land vliegen waar je moeder je dan opwacht, die je voor ‘t laatst drie maanden terug hebt gezien. Oma achterlaten en in Nederland gaan wonen. Oma moest heel erg huilen bij het afscheid. Een stewardess brengt ze naar het vliegtuig, maar eerst komt ze terug rennen om me te vertellen in welke stoelrij ze zitten. Dat hadden de kindjes haar gevraagd, ik had ze namelijk beloofd om bij ze te komen kijken. Zodra ik het vliegtuig instap springen ze enthousiast uit hun stoelen. Ik zit echter een flink stuk verderop. Na het eten ga ik bij ze kijken. Ze liggen alledrie buiten westen, helemaal tegen elkaar aan liggend. Erg schattig. De volgende ochtend loop ik weer even langs. De jongste slaapt nog, de andere twee hebben ontbeten. Ik help ze de film Lion King op te zetten. Over een uurtje landen we. Ik mag al snel het vliegtuig verlaten en heb geen bagage ingecheckt. Zij lopen met personeel van TUI mee. Ik kijk nog even bij de lopende band met koffers. Ik zie ze niet. Ik wens deze lieve kindertjes een heerlijk leven bij hun moeder in Nederland.

A tropical place

For some reason I only crave fruit when I'm in a tropical place - if it's really hot in the summer or if I go to a tropical island for work. But otherwise I really don't crave it.
- Carmen Electra

Suriname is hot op het moment. In veel kranten en tijdschriften staan artikelen over dit tropische land dat vroeger tot Nederland behoorde. De geschiedenis van dit land is met Nederland verweven. De arme gezinnen uit Holland die het in Suriname opnieuw gingen proberen in de 19e eeuw. Vruchtbare grond, woningen, vee: alles zouden deze kolonisten krijgen. Maar er was niks. Behalve moeras, muggen en de allesverzengende hitte. De geschiedenis van de slaafgemaakten in de 17e eeuw kennen we allemaal. Dit is de voorgeschiedenis van Suriname. Nu een smeltkroes van geloven en culturen. De moskee die hier vreedzaam naast de synagoge staat is een voorbeeld voor de hele wereld. Om 5 uur in de ochtend heis ik me in mijn kleren. Ik heb er geen last van dat het zo vroeg is, want ik heb nog een jetlag. We vertrekken vandaag voor een dagtour in een korjaal over de Warappakreek. Een door slaafgemaakten uitgegraven kreek die de verbinding maakt tussen de Atlantische Oceaan en de cacao- en koffieplantage Bakkie. We gaan de plantage bezoeken van Marsha en Bas. Hun verhaal staat deze maand in de Happinez afgedrukt. Marsha blijkt via haar voorouders een erfgename van een plantage te zijn. Haar man en zij graven eerst de kreek weer uit en knappen daarna de plantagehuizen prachtig op. Ook de sluizen die door de Zeeuwen gebouwd zijn, en de tuin. Ze openen een hotel, een museum met dingen die in de modder van de kreek terug gevonden zijn en een restaurant op Bakkie. Wij varen vroeg in de ochtend in een uur van Paramaribo over de kreek naar de Atlantische Oceaan. Daar springen we heel kort even uit het bootje om op een wit strandje te kijken en dan moeten we gauw terug vanwege het tij. In die paar minuten ligt de houten boot al bijna op de modder. We varen naar Bakkie. We krijgen Marsha’s verhaal te horen. Ze serveert onze lunch op een heerlijke plek met wat verkoelende wind en daarna krijgen we een rondleiding door de tropische tuin. We horen dat de meeste fruitbomen en medicinale planten helemaal niet inheems zijn, maar ooit zijn meegenomen uit Afrika door de slaafgemaakten. Soms waren de zaadjes stiekum in de haren gevlochten. De verhalen over de hitte, het werk van de tot slaafgemaakten en de lijfstraffen zijn gruwelijk. Sahida, onze fantastische gids, vertelt ze zo levendig dat ik soms tot tranen toe geroerd ben... Het komt zo dichtbij als je nat van het klamme zweet de gebruikte kettingen en tekeningen van de martelingen gewoon voor je ziet liggen. Een zwarte periode.... Na een afscheid van Marsha met een fotootje zijn we weer op de korjaal gestapt. De groep wordt steeds meer één groep en wanneer op de terugweg de rum uit de koelbox komt merk je dat er meer ontspannenheid is. De korjaal vaart dicht langs de mangroven en verwilderde, verlaten plantages. De tropische zon schijnt. Het is op dat moment dat mijn expat-vriendin en ik erachter komen dat de vrouw naast mij een goede vriendin is van onze andere expat-vriendin in Berlijn. Hoe klein is de wereld! Het was vandaag een diepgaande kennismaking met Suriname. Gelukkig ook een wat meer lichtzinnig kennismakingsmomentje met hun keuken. Doormiddel van Surinaamse hapjes en rum die Sahida mee gebracht had op het bootje.

Oh wat heerlijk! In alle rust genieten we van een frisse duik in de kreek. Het inademen van de natuur. Het zachte eind-van-de-middag-licht schijnt door de jungle bladeren. Het water is donkerbruin. Het lijkt wel of je ledematen met jodium ingesmeerd zijn wanneer ze onder water zijn. Mijn warme lichaam koelt lekker af hier. Niet lang daarvoor was ik temidden van een levendige groep met dertig expats en hun kinderen. Op een eco-camping midden in een groot savanna bos. Dit gebied wordt ook bewoond door de indiaanse stammen der Caraïben en Arowakken en door enkele bosrand creolen. Jagen en vissen is hier uiterst verboden. Hierdoor belonen flora en fauna de gasten regelmatig met hun optredens. Omgeven door het spierwitte savannazand vind ik het echt een unieke plek in de jungle. Wanneer we in de ochtend aan komen rijden laden we eerst alle koelboxen, schalen, tafelkleden, barbecuespullen en mandjes uit. We kleden de schaduwrijke ruimte onder het palmbladeren dak gezellig in met alles voor het buffet. Plastic stoelen erbij, hangmatten opgehangen. Het ziet er heel uitnodigend en gezellig uit op deze witte, zonnige plek in de groene jungle. We nemen eerst een frisse duik voordat de meute komt. Echt heel ontspannen. Gelukzalig gevoel. Kort daarna druppelen de gasten binnen. Iedereen neemt iets te eten mee. De barbecue wordt aangestoken. Er hangt een laid-back sfeertje. Ik praat met deze mensen waar ik niemand van ken. Alhoewel ik de dag ervoor met mijn vriendin op een koffieochtend was bij iemand van de Amerikaanse ambassade en daar een aantal van dezelfde mensen ontmoet heb. Dit is het expatwereldje waarin ik me ook jaren begeven heb. ‘Hoe lang ben je al in Suriname? Is dit je eerste uitzending? Waar was je hiervoor? Hoe lang blijf je hier nog?’ zijn de standaardvragen. Ik blend makkelijk in. Zodra iedereen vertrokken is en alles weer opgeruimd en ingepakt is, schenken mijn vriendin, haar man en ik onszelf iets kouds in en gaan we pal naast de kreek zitten. We nemen de dag samen door, het was een groot succes, en plonsen nog een keer met een tevreden gevoel het water in. Een gelukselixer.

Paramaribo - 2 november 2019