Zwarte Pieten!

ENERGETISCHE WINTER
“I cannot endure to waste anything so precious as autumnal sunshine by staying in the house.”

- Nathaniel Hawthorne

Onlangs tijdens mijn yogales hoorde ik dat op zes november de energetische winter al begonnen was. Een straaltje herfstzon piepte de yogazaal in. Ik herken dat wintergevoel wel in mijn lijf. In de winter is alles in rust. De bomen en planten hebben hun energie diep in hun wortels teruggetrokken. De natuur is al in winterslaap. Ze wacht af, rust uit van het afgelopen jaar en bouwt krachten op voor een volgende. Wij mensen ook hoor. Mijn lichaam, mijn denken en mijn gevoel doorlopen evengoed het ritme van de natuur. Ik voel me ermee verbonden. Ik heb deze herfst zó genoten van de bonte kleuren buiten en de herfststormen. Het blad was in één week van de grote beukenboom voor ons huis gevallen. De bergen gevallen beukennootjes bij de voordeur en het warme herfstlicht buiten. Prachtige lila zonsopkomst in de voorkamer, een regenboog onderweg. Afstemmen op de winter betekent voor mij meer rusten, reflecteren, bezinnen en vertragen. Het omarmen van de gebeurtenissen van het afgelopen jaar, het dankbaar accepteren van de lessen die het leven me bracht. Het stilstaan bij wie ik ben en wat er echt toe doet. Praktisch betekent dat doordeweeks met een boek of een tijdschrift op de bank met een warme chocomel of hete kop thee. Verstilling. Tijd en ruime waarin er niets moet. Poezen komen altijd in de buurt liggen soezen. Stilte in huis. In de avond val ik bijna altijd in slaap op de bank. Cocoonen. Het wordt buiten donker, koud en stil. Sneeuw is al gevallen, aankomende dagen wordt er meer sneeuw verwacht. Het knus en comfortabel maken staat in dit seizoen voorop. Ik houd mijn dikke geitewollen sokken, een warme trui en een zachte deken (een soort poncho die ik over mijn hoofd kan dragen) binnen handbereik. Ik start vrijwel elke dag op met een yogales, mijn binnenwereld krijgt daar aandacht. Meditatie. Na de yogales soms een kop thee met een yogamaatje waarbij we meestal reflecteren op de les. Aandacht voor het onderbewuste. In onze maatschappij is het normaal om alle seizoenen door te blijven rennen. Misschien juist wel in de winter met alle feestdrukte. Natuurlijker zou het zijn om wat meer tot stilstand te komen. Ook mijn lief en ik hebben de maanden november en december volgeplande weekends. 

Afgelopen weekend brachten we bijvoorbeeld samen met vrienden door die we al meer dan vijfendertig jaar kennen. We waren achttien toen we elkaar leerden kennen. Kinderen nog. We waren bij elkaars afstuderen op de Vrije Universiteit geweest. Bij elkaars huwelijken. Bij elkaar op kraambezoek na de geboortes van elkaars kindjes. Kinderverjaardagen. We kennen elkaars ouders. En een aantal jaren geleden waren we ook op elkaar vijftigste verjaardagsfeest. Een ontmoeting in een hotel in de bossen van Eerbeek. Op steenworp afstand van de Veluwe. Samen op vrijdagmiddag borrelen terwijl we onderweg regenbuien, storm, een regenboog en een flinke hagelbui hadden. De witte hagelsteentjes riepen hetzelfde gevoel bij me op wat de eerste sneeuw ook bij me oproept. Sereniteit. Het meest winterse onderweg was dat de verwarming van de elektrische auto het niet deed. We koukleumden ons in een kleine twee uur naar het hotel. Onze vrienden waren er nog niet toen we in het donker arriveerden. Ik haalde gauw een waterkoker en twee mokken bij de receptie om op te warmen met een hete kop thee op de kamer. Toen ik terug op de hotelkamer kwam stond mijn lief op te warmen onder de douche. Onze vrienden kwamen kort na ons binnen en een half uur later zaten we gezellig te kletsen in de bar met een drankje en een borrelhap. We hoefden de deur niet uit, we dineerden ook in het hotel. Na een uitgebreid en langdurig ontbijt de volgende ochtend trokken we er op uit. Eerst een wandelingetje door de parkachtige tuin naar het oude landhuis achter ons hotel gelegen. Sinterklaas en z’n Pietjes vierden daar een leuke dag. Vervolgens een gezellige Winterfair in Oosterhuizen met veel kraampjes met ambachtelijke spullen. Ik heb er een oude houten speculaasplank gekocht (waar ik zondag twee gelukte grote speculaaspoppen mee heb gebakken). Lunch deden we daar onder een met zeil overdekte eettent, naast een podium waar een paar uur later een band op zou treden waarbij gedanst kon worden. Zo lekker kneuterig, ik zag alle dorpsgenoten uit de buurt al bij elkaar staan aan statafeltjes. We aten verse erwtensoep van de plaatselijke slager en broodje bratwurst. Koude handen, winterjassen aan en ik een warme muts op. Af en toe flinke regenbuien. Een paar kilometer verderop in het mooie landschap was nóg een Kerstmarkt, in Beekbergen. Gezellig met z’n vieren trokken we over de tweede markt. Een mannenkoor dat in dialect zong. Veel antiek werd er verkocht. Vintage ook. Mijn lief vond een jaren ’70 nepbontjas voor mij. De hippiejas paste precies en ik voelde me net Agnetha Fältskog, van Abba. De kleur paste toevallig bij de outfit die ik die dag aanhad. Ik nam hem mee naar huis. Na een warme chocomel met slagroom, in een warme oranjerie waar een vrouwenkoor kerstliederen zong en wij opwarmden, namen we afscheid van elkaar. Het was echt gezellig, veel gelachen maar ook volwassen, serieuze gesprekken gevoerd. Over ziekte en herstel, mantelzorg, onze katten en onze kinderen. Wij reflecteerden met onze vrienden. Open staan en luisteren naar elkaars innerlijke wereld. Vaak doen we het tegenovergestelde in deze drukke maar gezellige periode. In een maatschappij die elke dag een race voert tegen de klok.  In onze weekends trekken mijn lief en ik erop uit. Doordeweeks heb ik de mogelijkheid én durf ik toe te geven aan m’n natuurlijke neiging om me terug te trekken in huis met een warme kruik op schoot, vaak een poes erbij. Sowieso houd ik van een warme sfeer creëren in huis: een kaarsje branden, omringen met inspiratie van een goed boek, mooie muziek of een goede film… Laat de sneeuw de komende dagen maar komen!

A stolen moment at the Christmas market...

MAASTRICHT
‘Ik wil eindelijk worden wie ik ben, niet wie ik altijd dacht dat anderen wilden dat ik was.’

- Griet Op de Beeck

Door de commotie van de afgelopen veertien maanden waren we bijna vergeten dat we nog een tweede rechtszaak hadden lopen tegen de vorige huurbaas van onze dochter in Maastricht. Tot we afgelopen week het eindvonnis ontvingen van de advocaat. We hadden gelijk gekregen dat een jaarcontract gewoon tussentijds per maand opgezegd kan worden. De huurbaas wilde in eerste instantie nog tot een jaar huur ontvangen en had daar een flinke boete over verrekend, omdat dochter niet had betaald. Ze moest volgens hem ook een jaar servicekosten betalen. Omdat de stukken daarvoor ontbraken (het was echt natte vingerwerk van hem) en omdat hij kosten had berekend voor de huur van de geiser en een storingsabonnement terwijl die kosten juist voor de verhuurder zijn, had de rechter dat weggewuifd. De verhuurder heeft notabene zelf een loodgietersbedrijf en belazerde zijn studentenhuurders met nepfacturen. Echt een horror huurbaas met alles wat hij geflikt heeft. Ook had hij in de facturen gesjoemeld bij kopjes als rioolrecht en zuiveringsheffing. Hij had aan de rechter verklaard dat we de kamer niet netjes hadden opgeleverd dus daar had hij ook maar een factuur voor gefabriceerd. Uiteraard hadden wij foto’s in het geding gebracht dat de kamer helemaal in orde was. We waren notabene op de laatste middag voor oplevering met haast naar Maastricht gereden om de muren en deur opnieuw te schilderen, raamfolie, gordijnen en nieuwe vloerbedekking te verwijderen en gaatjes te vullen. Speciaal om die reden! Er volgde uit de berekening van de kantonrechter dat hij niks met onze dochter kon verrekenen en de verhuurder de borg van twee maandhuren met rente moest terugbetalen. Hij heeft de rechtszaak verloren en heeft zelfs de kosten van de procedure moeten betalen! We hebben gejuicht en in onze handen gewreven. Gerechtigheid. Wat zal het narcistische mannetje dit vonnis met gespannen kaken hebben ontvangen. Bij de eerste rechtszaak, destijds van middelste dochter, moesten we het gebroken ruit betalen omdat wij niet konden aantonen dat de verhuurder het had gebroken tijdens werkzaamheden. Ook toen werden alle servicekosten en facturen kwijtgescholden. De kosten van het raam werden verrekend met de borg die hij ons terug moest betalen zodat wij nog een klein bedragje aan hem moesten overmaken. Dit keer heeft hij ons fors betaald.

Vanuit ons gezellige Airbnb net buiten Maastricht reden mijn lief en ik op zaterdagochtend naar het nieuwe studentenhuis van jongste dochter. Onze twee dochters en vriendje van jongste hadden daar geslapen en hadden de ontbijttafel al gedekt. De croissants in de oven en de thee waren net klaar. Na ons ontbijt kwam een huisgenootje gezellig bij ons aan tafel schuiven. Ze had als verrassing echte Bossche bollen meegenomen van bakkerij de Groot. Met shawls, mutsen, handschoenen en paraplu’s vertrokken we vervolgens, met z’n zessen opgepropt in de Tesla, naar Valkenburg. Gelukkig was het maar een dik kwartier rijden naar het sfeervolle vestingstadje aan de voet van de Goudsberg. Bij aankomst was het nog droog. We wandelden langs de gezellige kerstmarktstalletjes in de stad naar de ingang van de Gemeentegrot, midden in de stad. In de gangen van de mergelgrot was een spectaculaire kerstmarkt. Wij hadden vooraf tickets aangeschaft. Eerst even een stop bij de openbare toiletten op een groot plein. Er was een man voor ons pardoes het toilet ingestapt vóór de automatische spoelbeurt. We deden er al een beetje lacherig over. Straks komt hij zeiknat met wild haar uit die deur verschijnen! Dat gebeurde niet en na hem werd het toilet inderdaad goed gespoeld met water. De deur ging zonder te betalen open. Een beetje verward stapte jongste dochter erin. Plots hoorden we een gil binnen en schoof de deur open. Dochter zat nog op de pot. Haar vriendje zag het tafereel aan maar bleef als versteend staan kijken. Wij schoten meteen naar de open deur en gingen er lachend met onze armen en benen wijd voor staan om de inkijk te blokkeren. Het leek wel een scène uit Bananensplit! Dochter vertelde achteraf dat het licht ineens uit ging en de deur opende. Hilarisch! Ik ging ook nog even terwijl manlief en dochter de deur barricadeerden. Inmiddels kwam er een Engels stel achter ons in de rij staan. We legden de consternatie uit en waarschuwden ze met veel humor welk risico ze liepen. We wandelden weg richting de grot en toen ik achterom keek schoot ik enorm in de lach. De vrouw zat binnen en de Engelsman stond wijdbeens met z’n jas opengesperd en armen gespreid voor de deur te lachen. Later zagen we het stel in de rij voor de grot nog een keer terug. Het bleef dolkomisch. De kerstmarkt in het eeuwenoude gangenstelsel van de grot was erg sfeervol met muziek, duizenden kerstbomen langs de wanden en veel gezellige kramen. En lekker droog. Inmiddels regende het pijpenstelen. Toch met de kabelbaan naar de bergtop. Het schemerde, waaide en motregende dus we hadden ons goed ingepakt. Dat benadrukte de winterse sfeer nog meer. Helaas was de rodelbaan boven wegens het weer gesloten, maar er was een houten skihut neergezet met beslagen ramen en binnen een gezellige drukte en warme kachels. Met een warme chocomel en natte shawls en handschoenen over de radiatoren warmden we ons weer op. Terug in het donker in de gondel keken we in het dal naar het sfeervol verlichtte kerststadje. Het avondeten was smaakvol en reuzegezellig met al die jongelui. Naast het restaurant was een mooie plek achter de dranghekken om naar de kerstparade te kijken. Een optocht van dansende, verkleedde kindertjes, wat wagens met veel lichtjes en kerstmuziek. De Kerstman en de burgemeester zaten samen op een rijdende arrenslee. Vrolijke afsluiting van een lange dag. Zondagochtend hadden we een videocall met oudste kind in Singapore gepland tijdens ons ontbijt in het studentenhuis. Ze had ons Sinterklaaspakket inmiddels ontvangen en wilde hem uitpakken in onze aanwezigheid. Een lang gedicht en een persoonlijke kaart. We moesten keihard lachen toen ze de meest platte chocoladeletter uit haar leven zag. Gesmolten in de tropen en platgedrukt door de superstevig dicht getapete doos die niet dikker mocht zijn dan drie centimeter. Ook de chocolade kikkers en muizen waren wat platter dan normaal aangekomen. Na een kort bezoek aan het zeer zonnige Maastricht zijn we halverwege de middag naar huis gegaan. Uit nieuwsgierigheid reden we nog even langs het oude studentenhuis van de horror huurbaas. Er was net iemand aan het verhuizen…. 

Dinner with my aunt who will turn 93 next month!

EEN STAPJE | DEEL 2
‘Iedereen vraagt “Hoe was je dagje?” of “Ga je nog iets leuks doen dit weekend?” Echt: who cares? Waarom vraag je aan mij of ik iets leuks ga dóén, waarom wil je niet weten wie ik bén? Het maakt niet uit wat ik ga doen, ik heb een heel innerlijk leven. Vraag dáár dan naar.’

- Stella Bergsma

Het was noodweer. Vroeg donker. Harde wind die door de straten joeg. Regen tegen de huizen. Herfstweer. Binnen heel korte tijd hebben veel bomen hun bladeren losgelaten. Ik vertrok vroeg in de avond netjes gekleed voor een avondje theater naar mijn auto. Ik rende, want ik had mijn haar fraai verzorgd. Bij mijn nieuwe collega-vrijwilliger stapte ik uit en belde ik aan. Zij had heel praktisch een regenjas met capuchon aangetrokken. Eronder mooie kleding. Samen vertrokken we in haar auto om ons avontuur aan te gaan. Zij werkt zo’n anderhalf jaar bij de stichting, toch was dit pas haar derde uitje. Ze wordt als arts (met vervroegd pensioen) steeds vrijwillig uitgezonden naar Afrika om daar goed werk te doen in ziekenhuizen. In het donkere weer over de natte, spiegelende asfaltwegen volgden we haar gps naar het eerste adres. Gelukkig waren we met z’n tweeën, het was een behoorlijke uitdaging in een gebied waar we beiden de weg niet kenden. Deze senioren mevrouw woont in een eengezinswoning aan de andere kant van de stad. Wat een dametje! Ze liep heel vief en vlot met me mee door het herfstweer naar de auto. Ze rijdt zelf nog auto, óók in het donker, ze kon ons goed op weg helpen naar het volgende adres. Een appartementencomplex in een dorp niet ver er vandaan. Deze mevrouw stond al bij de verlichtte receptie te wachten op ons. We kwebbelden onderweg wat in de auto. De dames zijn heel sociaalvaardig. Geen van beiden weduwen zijn van oorsprong Brabants. Een chique, stadse tongval. De auto pal voor de deur van het theater geparkeerd wandelde ik met ze mee naar de ingang. Daar wisten ze van onze komst. Twee tafels met bordjes van onze stichting erop stonden uitnodigend klaar. Mijn collega parkeerde de auto, ik vergezelde de dames naar de garderobe. Een andere collega kwam ook met drie tachtigplussers aanlopen. We kregen iets te drinken. Twee schaaltjes bonbons erbij. Er werd geanimeerd gekletst. Ze gaan allemaal al vaker avondjes uit met de stichting. Ze gingen vroeger ook uit naar theater en museum. De levenslustige dames zagen er netjes en heel verzorgd uit. Twee zijn een beetje hardhorend en kregen een gehoorondersteuning van het theater. We gaven onze bestelling door voor ná de voorstelling en vertrokken toen naar de zaal. Zo blij verrast over de gastvrije ontvangst door het theater.

Op de eerste en tweede rij van de zaal genoten we van het aangrijpende verteltheater van Renée Coralie van Beek. Zij trad in haar eentje op en vertelde, soms geëmotioneerd, haar eigen verhaal over haar verliefdheid op de Afghaanse vluchteling Ayoub. Ze ontmoette hem toen ze Nederlandse taalles gaf in een noodopvang in Leiden. Ze vertelde haar verhaal zo intiem - nu zaten we ook wel heel dichtbij het podium - met gebruik van oogcontact waardoor ik het gevoel had dat ik naar het persoonlijke verhaal van een vriendin zat te luisteren. Ze raakte me. Het toneelstuk, dat een uur duurde, toonde de treurige achterkant van het Nederlandse asielbeleid. Ik heb er zelf nooit bij stilgestaan wat het menselijke van asiel aanvragen eigenlijk precies inhoudt. De riskante oversteek uit je gevaarlijke land (de rubberbootjes), zonder de taal van je nieuwe land te kunnen spreken je verhaal proberen te doen. Ayoub’s advocaat kwam niet opdagen bij de eerste, belangrijkste afspraak met de IND. Zijn tolk sprak zijn taal niet… Die arme man, en later het arme koppel, dat niks begreep van de procedure. Ondanks dat Renée notabene Nederlandse is en de taal goed behendig is. Het was een verhaal over dat wat je niet in de krant leest. Over de voortdurende angst om elkaar kwijt te raken. Over hoe hoop te houden in een uitzichtloze situatie. Wij vonden het persoonlijke verhaal allemaal heel indrukwekkend. Nooit geweten dat Nederland met z’n regeltjes eigenlijk verre van gastvrij is. Dat iemand die asiel zoekt steeds moet verhuizen van opvang naar opvang en dat hoor je maar één uur van te voren. En als je dan bijvoorbeeld een fiets hebt in het asielzoekerscentrum, dat je die dan moet achterlaten want niemand verhuist die fiets voor jou. Het voelde allemaal heel oneerlijk. Geen uitleg voor diegenen die het moeten ondergaan. Hoe kom je dan snel achter al die regeltjes? Vaak blijken ze dat pas achteraf te horen…. Ze vertelde zulke persoonlijke dingen zoals dat ze hun zoontje de superhollandse naam Kees hebben gegeven, een naam die zijn vader niet eens goed kan uitspreken. Ik vind dat heel treurig. De reiskoffer die Ayoub kreeg bij aankomst in Nederland om z’n spullen in te doen bleek later dezelfde koffer van Renee’s vader die hij eerder gedoneerd had aan het goede doel. Voorbestemd? Na de voorstelling stonden onze drankjes klaar op dezelfde tafels. Dit keer twee schaaltjes met nootjes erbij. We praatten na over de voorstelling. Ik merkte op dat deze krasse dames uit een bepaald milieu komen. Een aantal hadden meer dan een halve eeuw geleden een carrière gehad ondanks trouwen en kindjes krijgen. Eén dame vertelde dat haar moeder het allemaal niet nodig vond voor haar dochter. ‘Iedereen zal denken dat je man je niet onderhouden kan.’  Haar moeder schaamde zich voor haar dochters carrière. Deze kittige tachtigplussers hebben behoefte aan gezelschap, willen de deur uit, de wereld verkennen. Sociale activiteiten ondernemen. Energie krijgen. Mijn collega en ik hebben na de borrel beiden deelnemers weer netjes bij de voordeur afgezet. We reden samen naar huis. Kletsten nog even na terwijl de regen op het dak van haar warme auto tikte. Ik heb die avond mooie, zelfstandige vrouwen ontmoet. Én we hebben ook nog genoten van een prachtig toneelstuk. Ik ben blij met mijn keuze voor dit werk en kijk al uit naar mijn volgende ‘opdracht’. 

Enjoying lunch with good friends!

EEN STAPJE
“Opportunities are like night owls. They like to streak naked and howl at the moon. A lot of success in life comes down to luck. So put yourself in a position to get lucky. Because you know what happens if you don't go out? Nothing.” 

-  Ari Gold

Elke dag merk ik dat ik mijn energie weer beetje bij beetje terug krijg. Minder moe. Lezen gaat steeds beter. Ik heb deze herfst maar liefst zes appeltaarten gebakken! Ik wil iets met deze nieuwe energie. Een activiteit zoeken. Buiten de deur. Een betrekking met meerdere dagdelen vind ik eigenlijk alweer te veel. Te spannend dat ik het niet kan terugdraaien. Mijn dagen zijn namelijk elke dag gevuld. Op mijn manier druk. Doordeweekse dagen gevuld met vriendinnenbezoekjes, boodschappen doen, oedeemtherapie, yogalessen die ik als hersteltherapie beleef, blijven hangen voor een kop thee met mijn yogamaatjes, boeken lezen en mijn huishouden. Weekends gevuld met leuke uitstapjes, twee dochters in huis, vriendenbezoek, wandelingen in de natuur of juist comfy op de bank. Terugkerende ziekenhuisbezoekjes zijn tegenwoordig nog maar om de vier maanden. Alhoewel ik deze maand toevallig weer drie afspraken in het Erasmus heb. Een paar weken terug viel mijn oog op een vrijwilligersstichting die met senioren werkt. Bij senioren ligt mijn hart. Met mijn studie ergotherapie, die ik zomer 2022 afgerond had, is het niet mogelijk om met de spaarzame uren die ik nu wil werken een baan te vinden. Dat komt later wellicht weer. Ik zet mijn zinnen voorlopig op vrijwilligerswerk. Een stapje in de richting naar terugkeer in de maatschappij. Betekenisvol bezig zijn. Alhoewel ik dat niet als een gemis voel. Ik voel me juist heel betekenisvol voor mijn vriendinnen, yogamaatjes en buurvrouwen om me heen. Ik zoek zingeving door een kleine bijdrage te leveren aan de maatschappij. Tegelijkertijd zoek ik voor mijzelf een zinvolle tijdsbesteding. Ik belde het nummer dat ik op de website van de stichting vond en had een lang en fijn gesprek met Manon, de regio coördinator. Ze woont in Zeeland en is verantwoordelijk voor Brabant en Zeeland. Ze maakte mij enthousiast met haar uitleg en zij werd enthousiast van mij als geschikte kandidaat als gastvrouw. Ze zou mijn gegevens doorspelen aan de locatie coördinator in Breda, met haar zou nog een ontmoeting plaatsvinden. ‘Kat in ’t bakkie’ dacht ik na het fijne gesprek en de beloften die ze me deed. We zouden elkaar een keer ontmoeten bij een grotere productie van een musical bijvoorbeeld, meestal komt ze dan ook kijken en kennismaken met de nieuwe vrijwilligers en de senioren. De locatie coördinator Riet was op vakantie. Ik had geduld en twee weken later stuurde ze me overdag een sms-berichtje met de vraag of het beter voor me was in de avond te bellen. Ik sms-te haar terug dat ik juist overdag goed bereikbaar ben. Geen reactie meer. Een week later stuurde ik nog maar een SMS-je. Oh, ze had er niet meer naar gekeken, maar we spraken af dat ze op een dinsdagochtend voor twaalf uur zou bellen. Ze belde niet, ik belde zelf maar. Geen antwoord, later belde ze me terug. ‘Jij belde mij?’ vroeg ze me. Ik herinnerde haar eraan dat we een belafspraak hadden. Ze had het heel druk, want ze was na haar vakantie ook een lang weekend weg geweest. Oké. Toen begon ze te vertellen dat ze eigenlijk niemand nodig had, alhoewel…mijmerde ze hardop…misschien als reserve voor vakanties. Ze vertelde dat een kandidaat de week ervoor tijdens een gesprek met haar zich alsnog terug getrokken had. Of ik nog wilde afspreken? Ik was ontgoocheld. Wilde ze me soms ontmoedigen? Ik vertelde dat ik een heel lang en fijn gesprek met regio coördinator Manon had gehad en reeds wist wat de vacature inhield. Ik zag mezelf nog niet afhaken. ‘Je bent zeker alleen ’s avonds beschikbaar?’ vroeg ze daarop. ‘Nee, ik ben juist overdag goed beschikbaar’ reageerde ik. 

Of ik die donderdag dan zou kunnen voor een ontmoeting vroeg ze - ik kan alle dagen eigenlijk wel antwoordde ik maar weer. Ze wilde die donderdag toch maar niet, die vrijdag ook niet want dat was haar golfdag. De moed begon me een beetje in de schoenen te zakken. De week daarop kon ze een gaatje maken. Ik maakte ondanks m’n ergernisjes toch een afspraak. Mijn vriendinnen en mijn lief hadden veel twijfels. Eigenlijk ontraadden ze mij te gaan. Mijn nieuwsgierigheid won het van de ergernis. Bij de ontmoeting twee weken later bleek ze een aardige vrouw van vierenzeventig jaar waarbij dit werk eigenlijk over het hoofd groeide. Ik had niet anders verwacht. Ze sprak niet meer over ‘reserve voor vakanties’ maar daarentegen noemde ze twee keer dat ik haar opvolger zou kunnen worden. Ze zou er mee stoppen. Ik heb aangegeven dat dit mijn eerste voorzichtige stapje terug in de maatschappij was en dat ik eerst wil kijken hoe dit gaat qua energie. Riet liet me het online systeem zien en hoe ik mezelf kan inplannen. Morgen word ik ingewerkt. Als gastvrouw bij een stichting voor senioren die nog graag uit willen naar theater, concert of museum, maar dat een hoge drempel vinden. Meestal omdat ze alleen zijn komen te staan of het lastig te regelen vinden met een rollator of rolstoel. Via deze stichting worden ze thuis opgehaald en bij het theater gebracht. Ik kijk er naar uit om weer met senioren te mogen werken en als cadeautje mag ik mee naar de voorstelling!

Unexpected concert last week of Danny Vera!

EEN CONCERT CADEAU
‘Here we go

On this roller coaster life we know

I can travel all the road, you see

'Cause I know you're there with me

'Cause I know, oh I know

You're there with me’

- Danny Vera

Plots krijg ik midden op de dag een bericht op mijn telefoon dat er twee tickets te koop zijn. Voor vanavond! Ik probeer al een week lang via een website, die concertkaartjes doorverkoopt van mensen die er vanaf willen, twee kaartjes te kopen voor de concertreeks van Danny Vera in de Oostkerk. In Middelburg. Deze kaarten voor een serie van twaalf concerten waren in april binnen drie minuten uitverkocht. Het enige dat ik kon doen was tot kort van tevoren afwachten of er kaartjes aangeboden werden. Afgelopen week vond het eerste concert van de reeks in een koepel van een kerk in zijn woonplaats plaats. Heel klein. Danny met zijn gitaar, kleine liedjes en persoonlijke verhalen. In een kleine sfeervolle kerk. Middelburg is een uur rijden vanaf Breda. We kennen Middelburg een beetje, omdat onze dochter er drie jaar gestudeerd heeft. We kamperen daar zomers wel eens met onze hippiebus op een boerderijcamping. We kwamen Danny daar ook een keer tegen toen hij op de fiets met zijn dochtertje in een zitje aan het stuur naar het strand fietste, en wij net terug kwamen. Hij zei spontaan gedag. Danny Vera geeft met zijn orkest na de zomer van 2025 ook een concert in Ziggo Dome in Amsterdam, dat vind ik persoonlijk veel te massaal. Ik dacht zelf meer aan Poppodium013 in Tilburg waar hij in december zijn nieuwe plaat promoot. Een concertzaal waar maar een paar honderd man in kan. Klein. Intiem. Ook uitverkocht… Vandaag is het na een week steeds berichtjes te ontvangen van beschikbare kaartjes waarbij ik telkens te laat was, tóch gelukt in de Oostkerk. Wat een cadeau!

Mijn lief en ik rijden dezelfde dag na het eten naar Middelburg, raken de auto makkelijk kwijt en lopen naar de bijna drie eeuwen oude protestantse kerk. Gebouwd in de gouden eeuw toen Middelburg, na Amsterdam, de machtigste VOC stad was. Nu wordt het rijksmonument gebruikt als cultuurkoepel. We sluiten aan in de lange rij buiten op straat. Een monumentaal straatje met kinderkopjes en mooie historische panden. De kerkdeur is net geopend. Er kunnen zo’n vierhonderd mensen in het majestueuze bouwwerk en volgens mij staan die nu allemaal buiten. Voor ons in de rij. We hebben geen aangewezen plaatsen dus het verrast ons dat we op de tweede rij terecht komen. Weer een cadeau! Mijn lief haalt thee. Danny zingt eerst wat uit z’n repertoire en vertelt wat leuke anekdotes rondom zijn liederen. Hij kijkt iedereen aan. Het voelt heel intiem. Rock zonder glitters. De ambiance is zo stijlvol. Een bijzondere kroonluchter aan het hoge plafond. Eikenhouten kerkbanken langs de zijkant waar ook gasten zitten. Onze avond blijkt het eerste optreden in de reeks van twaalf te zijn. Hij is wat zenuwachtig. Hij vraagt om een glas bubbels en als de assistent met een glas spa rood aankomt geeft hij aan dat hij die ándere bubbels bedoelt. Na wat liedjes van zijn setlist vraagt hij om verzoeknummers uit het publiek. Dat hoeven niet zijn eigen songteksten te zijn. Zelfs liever niet zijn heel oude songs, want die kan hij wel eens zijn vergeten. Soms is hij inderdaad de tekst vergeten van zo’n verzoeknummer en dat maakt hem heel menselijk en toegankelijk. Hij zingt zelfs een Nederlandstalig lied van Koos Albers op zijn eigen manier. Het is echt een heel fijne avond. De akoestiek is voortreffelijk. Het lied Roller Coaster, zijn enorme doorbraak, heeft voor mij een bijzondere betekenis gekregen het afgelopen jaar. Ik ben niet alleen zingt hij maar zeker ook door de zin ‘I will find my way back home where magnolia grows’. Bij ons thuis groeit een oude, kromme magnolia voor het huis. Toen ik thuis kwam uit het ziekenhuis een jaar geleden gaf juist dat uitzicht vanaf de bank uit het voorraam mij de rust die ik zo miste in het ziekenhuis. Danny vertelt die avond dat dit lied niet meer van hem is, mensen hebben er allemaal hun eigen betekenis aan gegeven. Ik ook. Daarna zingt hij nog één lied als afsluiter en geeft dan aan dat hij nog even gezellig blijft en wel een praatje wil maken na afloop. Of een ‘lelijke’ selfie maken grapt hij. Ik ga voor het laatste en neem me voor hem te vertellen dat we hem van de zomer op de fiets tegenkwamen. Die kans krijg ik niet. Wanneer we aan de beurt zijn stel ik hem voor dat hij in het midden staat van ons drietjes voor de foto en ik duik al onder zijn arm door wanneer hij zegt dat ík juist in het midden moet staan. Hij maakt namelijk de selfie. Hartstikke ontspannen moment. Een geschikte vent. 

I recently received this picture - my parents in 1968

VROUWENLIJN
‘In every conceivable manner, the family is link to our past, bridge to our future.’ 

- Alex Haley

De wijze vrouwen die voor mij kwamen: mijn moeder, mijn grootmoeder, mijn overgrootmoeder en verder terug zijn mijn vrouwenlijn. Al mijn voormoeders hebben er samen voor gezorgd dat ik geboren kon worden. Ik vind het bijzonder om te bedenken dat de eicel waaruit ik ben ontstaan al in mijn moeder zat toen zij nog in de buik van mijn grootmoeder zat! Of, de eicellen waaruit onze dochters zijn ontstaan in mijn babylijfje zaten in de baarmoeder van mijn moeder. Bizar. Het kan dan ook niet anders dat de levens van mijn vrouwenlijn in mijn DNA, in mijn bloed zitten. Hun talenten, kwaliteiten, hun vuur, hun doorzettingsvermogen, hun avontuurlijke inborst en hun reislust ook. Er is natuurlijk ook een andere kant. Ik heb niet alleen hun kracht - en krachtig waren ze! - maar zeer waarschijnlijk ook hun trauma’s geërfd. Mijn moeder, en zeker mijn grootmoeder en overgrootmoeder hadden geen gemakkelijk leven. Mijn geëmancipeerde overgrootmoeder Helena (geboren in 1876) leefde gescheiden van haar echtgenoot. Zij moest zichzelf financieel bedruipen (sterke vrouw!) en had een klein kruidenierswinkeltje in Den Helder. Het bijzondere is dat de oma van mijn lief mijn overgrootmoeder en haar kinderen kende. Een zoon van mijn overgrootmoeder, Jozef genaamd, had een oogje op haar en gooide in de avond steentjes tegen haar raam. Als ze dan voor het slaapkamerraam tevoorschijn kwam ging hij uitsloverig rondjes draaien om de lantaarnpaal. Dat heeft een eeuw geleden plaatsgevonden. Was er toen al een vonkje tussen onze twee families? Mijn grootmoeder Marie (geboren in 1906) was niet getrouwd met haar grote liefde. Haar liefde had een wat hogere functie bij de marine en zij was niet goed genoeg bevonden door zijn ouders. Daarvoor in de plaats is ze met mijn grootvader Arie getrouwd die een iets lagere rang bij de marine had. Tot de avond voor haar bruiloft heeft ze nog getwijfeld. Dat waren tijden waarin vrouwen nauwelijks rechten hadden. De kerk drukte in die tijd ook een stempel op vrouwenlevens. Oorlogstrauma was er ook in de generaties voor mij. Mijn grootvader vertrok in 1940 vanuit Rotterdam met een onderzeeër naar Engeland. Het zou vijf jaar duren voordat hij terug zou keren naar Den Helder. Mijn grootmoeder heeft het net als haar moeder lang alleen moeten rooien. Na het bombardement van Rotterdam heeft ze op diverse plekken in Amsterdam bij familie en kennissen ingewoond. Later verhuisde ze met twee kinders aan de hand terug naar Den Helder. Haar oudste dochter van vijftien moest met een fiets de boer op, voornamelijk in Julianadorp, om eten bij elkaar te sprokkelen. Van de marine kreeg het gezinnetje wekelijks wat toegestopt. Nog later had ze (zonder ausweis)  haar woning in het bezette Den Helder moeten verlaten. Mijn grootmoeder (sterke vrouw!) is toen - na weer ingewoond te hebben met haar twee dochters - met een geleend ausweis tóch stiekem terug naar Den Helder gekeerd. De ramen van haar huis dichtgespijkerd met planken. Het huwelijk van mijn grootouders heeft enorm onder deze tragedies geleden. Hun drie dochters, waaronder mijn moeder (geboren in 1946), ook. Dit wordt ook wel de ‘moederwond’ genoemd. De moederwond betekent zoiets als de pijn van het vrouw-zijn die van generatie op generatie is doorgegeven. Het betekent alle trauma die je als vrouw met de paplepel ingegoten krijgt van de vrouwen voor je. Vrouwen met een moederwond cijferen zichzelf makkelijk weg en kunnen voor iedereen goed zorgen, behalve voor zichzelf. Ik ben sowieso de dochter, kleindochter en achterkleindochter van vrouwen die niet gehoord werden. Mijn ouders zijn ongepland zwanger geraakt van mij. Ze hadden eind jaren ’60 verkering en brachten stiekem samen tijd door in de Kennemerduinen. Daar reden ze met mijn vader’s brommer naartoe. Met diezelfde brommer hebben ze mij als foetus geprobeerd kwijt te raken door al bonkend van trappen af te rijden. Ze moesten van mijn grootvader verplicht trouwen en mijn moeder heeft dertien jaar later (sterke vrouw!) zelf de scheiding aangevraagd. Door mijn eigen vrouwenlijn te helen, help ik niet alleen mezelf maar ook onze drie dochters krachtiger te worden.

Om die lijn te helen is het belangrijk dat ik de moeders die voor mij kwamen leer kennen. Ik ken hun namen en heb hun zwart-foto’s waarvan ik ‘toevallig’ onlangs een aantal erbij gekregen heb van twee tante’s. Ik ken hun woon- en of geboorteplaats Den Helder, ik bezocht hun familiegraf regelmatig waar ook het as van mijn moeder uitgestrooid is en ik ken hun posities in de maatschappij als gescheiden vrouw of als marinevrouw. Ik heb geërfde familiestukken van hen in huis en ook ‘toevallig’ onlangs nog wat erfstukken ontvangen die van mijn overgrootmoeder zijn geweest. Ik weet in grote lijnen waarmee ze het moeilijk hebben gehad in hun levens. Zoals de eenzaamheid in het ongelukkige huwelijk van mijn overgrootmoeder, mijn grootmoeder en mijn moeder. Zoals het afscheidsverdriet van mijn overgrootmoeder, grootmoeder en moeder omdat hun dochters in den vreemden gingen wonen. Elke moeder heeft haar kind het grootste cadeau gegeven wat er bestaat, het leven. Verder heeft elke voormoeder zeer waarschijnlijk ook een heleboel niét gegeven wat een kind wel nodig had. Dat samen is mijn lot. De mate waarin ik me kan verbinden met die lijn van vrouwen bepaalt de mate waarin ik voor mezelf durf te kiezen. Ik heb me altijd aangepast aan anderen. Je past je aan, maar je doet jezelf tegelijkertijd tekort. Je wijst liever jezelf af dan dat anderen dat doen. Het gemak waarmee ik aan mijn eigen verlangens voorbij ging… Je krijgt meer zelfvertrouwen als je je eigen voorgeschiedenis leert kennen, en je unieke plek daarbinnen. Ik sta op de schouders van mijn voormoeders. Er is een mysterieus soort ‘familiekarma’ dat ik op een onbewust niveau met me meedraag. Ik zie mijn moeder voor wie zij was, met het mooie én het lelijke. Ik ben dankbaar voor alles wat ik van haar gekregen heb. Ook al is ze er maar relatief kort voor mij geweest. 

Walking in the dunes of Zandvoort, with wild deer

JE ENIGE LEVEN
‘Tell me, what is it you plan to do with your one wild and precious life?’

- Mary Oliver

Het begint te regenen. In mijn schoudertas zit mijn dikke leesboek ‘Het achtste leven’ wachtend op dit moment. Ik stap een koffietentje binnen in deze voor mij onbekende stad. Aan het raam staat een klein tafeltje met twee stoelen. Eentje heeft een okergele deken over de leuning hangen. Ik ga op de andere stoel zitten. Plof mijn tassen op de stoel naast mij. Ik ben in Winschoten in het noorden van het land. Vlakbij de Duitse grens. Dat kan mij niet ontgaan, er wordt hier veel Duits om me heen gesproken.  Ik bestel een warme chocolademelk en een stukje appeltaart. Ik leg mijn dikke boek uitnodigend voor me op tafel. Onze kinderen doen dit regelmatig. Ergens een kop koffie bestellen en daar terplekke studeren of lezen. Ik laat deze dag helemaal over me heen komen. Geen planning. Gisteren vertelde mijn lief dat hij vandaag helemaal naar de provincie Groningen moest rijden voor een vergadering. Drie uur heen en drie uur terug in de auto. Ik heb in deze provincie mijn jeugd doorgebracht dus stelde ik voor om mee te rijden. Het leek me wel leuk om weer die nuchtere noordelingen om me heen te hebben. Ik heb hem bij de fabriek afgezet en ben door het stadje gaan struinen, en uiteindelijk gaan winkelen. Een paar dagen ervoor hadden we als gezin lootjes getrokken voor Pakjesavond en ik was door het grijze weer best geïnspireerd om wat leuke Sinterklaaspakjes te vinden. Ik voelde me goed en had deze dag alle tijd van de wereld. Vorig jaar rond deze tijd was mijn situatie heel anders. Precies deze week vond de zware en langdurige operatie plaats. Er is inmiddels veel veranderd. Kijk waar ik nu ben. Ik ben gezond. Vragen die ik eerst niet stelde, stel ik nu. Dingen die ik eerst niet voelde, voel ik nu. Dingen die ik voorheen niet zag, zie ik nu. De zegen van mijn realiteit is dat ik kan zien wie ik nu ben en waar ik nu ben. Ik heb mijn blik vooruit. Deze onverwachtse dag in het noorden van het land is een cadeautje. Ik heb de tijd voor mezelf. Ik kijk om me heen. In het koffietentje pik ik allerlei gesprekken op. Ik ben altijd geïnteresseerd in wat mensen beweegt. Vlakbij zit een jongeman en een senioren echtpaar bij elkaar. Ze zijn vanmorgen naar een lezing geweest. Het is kennelijk regenboogweek gewijd aan seksuele diversiteit. Gisteravond hadden ze een film bezocht over dit thema. De jongeman in het gezelschap vertelt vol vuur over de geschiedenis van homoseksualiteit tussen mannen in het oude Perzië dat het destijds veel breder geaccepteerd werd dan tegenwoordig. Zo ook in het oude Romeinse rijk waar homoseksualiteit tussen mannen helemaal geen taboe was. Het vrijzinnige echtpaar luistert aandachtig en staat open voor zijn denkbeelden. Ze stellen doordachte vragen. Ik luister aan de zijlijn mee. Ik geniet van het voordeel van het alleen in een caféetje zitten. Als een vlieg op de muur. Achter mij zitten dames te klagen over het Martini ziekenhuis in Groningen. Ik begrijp uit het gesprek dat doktersafspraken dit jaar niet meer door kunnen gaan. Hoe erg. Het heeft te maken met het financiële plaatje van de verzekeringen. De dames kennen allemaal iemand die hier de dupe van is en verhalen daarover. Ze zijn verontwaardigd en uiten dat op z’n Gronings. Afhankelijk van je zorgverzekering kun je geen afspraken meer maken in het ziekenhuis. Het budget van specifieke zorgverzekeringen is niet toereikend meer om alle zorg tot het einde van het jaar te blijven leveren. Dat is inderdaad heel zuur voor die Groningse patiënten. Ze kunnen volgens mij nog wel terecht bij andere ziekenhuizen. Ik heb me natuurlijk wel even nieuwsgierig omgedraaid om te kijken wie deze gesprekken nou voeren. Ik vind mensen en hun verhalen oprecht interessant. Ik kreeg vandaag een klein kijkje in het leven van vreemden terwijl ik van mijn appeltaartje genoot. Ik hoefde er niks mee. Er werd geen verantwoorde reactie van mij verwacht. Ik kreeg wel inzichten cadeau. Uiteindelijk heb ik maar een paar bladzijden van mijn boek gelezen voordat ik uiteindelijk weer opstond om naar buiten te gaan. 

Mijn lief belde toen ik aan het struinen was in een kringloopwinkel. Hij was klaar en ik haalde hem weer op van het bedrijventerrein. Tijd voor een late lunch samen. Ik had online een hotel met restaurant niet ver van de snelweg gevonden. De batterij van de elektrische auto was echter bijna leeg en opladen had voorrang. Rijdend op een rotonde zagen we een viskraam staan met tafeltjes en bankjes uitgestald en flink wat aanloop. Fietsen en auto’s stonden geparkeerd. Zullen we? We twijfelden te lang. Ik reed nóg een rondje over de rotonde en we besloten voor de verse vis te gaan. Op de terugweg naar Breda zagen we dat we, via deze nieuwe route, vlak langs het huis van mijn zus reden. Eén telefoontje, zus vertrok vroeg van werk en zorgde dat de thee voor ons klaar stond. Haar gezin druppelde langzaam binnen en na een gezellige eind-van-de-middag stapten we weer in de auto. In het vroege donker van de herfst reden we door de spitsdrukte rond Utrecht en besloten we spontaan maar wat te gaan eten. Genietend van de voor ons nog nieuwe vrijheid van een vijftig-plus-stel zonder thuiswonende kinderen.  

So many of them in autumn to make sweet syrup!

LIMONADES ZIJN HIP
“On this Mother's Day and every day before and after, I thank you God for the precious gift of my three children. I love them unconditionally.” 

- Ana Monnar

Achterin de collegezaal zit ik te luisteren naar een docent beneden bij het projectiescherm. Ik ben op de universiteit van Maastricht. Om precies te zijn op de faculteit Health, Medicine and Health Sciences. Ons jongste kind studeert daar voor het tweede jaar Medische Wetenschappen. Ik zat die vroege middag naast haar en daarnaast wat van haar vriendinnen. Het verbaasde me dat zij zonder enkele schroom bij ons wilden zitten. Ik ben tenslotte een moeder, niet meer zo piepjong. Ik heb zelf ooit in Amsterdam Biochemie gestudeerd en die vakken komen erg overeen met dochter’s vakken. Ik voelde me er gewoon een beetje bijhoren ondanks mijn leeftijd. Ik herkende mezelf in onze studentendochter. Ik zou een dag in haar stad doorbrengen. Ze vond de weekends thuis te snel voorbij gaan en opperde daarom dat ik eens een dag bij haar kwam besteden. Wat een leuk idee! Mijn vouwfietsje in de achterbak van de Tesla en na mijn yogales vertrok ik naar Maastricht. Eerst een kopje thee in haar gezellige keuken. Daarna samen op de fiets naar de uni. In de mensa zag ze al bekenden en we schoven bij hen aan tafel. Tijdens het college kwamen ze gezellig bij ons zitten. Een andere vriendin uit Breda, die wel eens bij ons thuis over de vloer kwam, schoof ook aan. Na het college kwamen nog meer medestudenten op ons aflopen (die ook wel eens bij ons thuis op een feestje waren geweest). Ze vroegen geïnteresseerd hoe het met me ging. Toch een gek gevoel en ook heel leuk om met zoveel ‘bekende' jongeren buiten de collegezaal te staan kletsen. Dochter en ik pakten onze fietsen weer uit de volle, rommelige fietsenstalling en gingen samen lekker lunchen op een terras aan de Maas. Gewinkeld, nóg een terrasje. Op elk terras dronken we de heerlijkste verse limonades. Limonades zijn hip. Passievrucht, meloen, citroen, komkommer, aardbei, gember, lychee, lavendel, munt. Alles wordt gemengd tot heerlijke frisse limonades. Uiteindelijk had ik eind van de dag drie verschillende, verrassende limonadesmaken geproefd. Alledrie zalig. Daar kan ik misschien wel wat mee met mijn plan voor de rozenbottels… Middelste dochter kwam begin van de avond aan op het station en met z’n drietjes gingen we nog wat eten in hun lievelingsrestaurant. Toen we terug kwamen fietsen stond er pal voor het studentenhuis een flinke groep omstanders op straat. Ramen open van huizen waar mensen uit hingen te kijken. We schrokken ons rot. Rooklucht. Zwaailichten. Onderweg was een ambulance ons al voorbij gescheurd. Brandweerwagens met sirenes ook. Nu we dichterbij kwamen zagen we precies bij het studentenhuis van dochter de brandweerwagens de bocht om scheuren. Precies daar waar mijn Tesla zo mooi op het hoekje geparkeerd stond. We renden naar het raam van het studentenhuis waar haar huisgenoten uit hingen om te vragen of alles goed was. Dochter maakte zich zorgen om haar zolderkamer. De brand bleek gelukkig een klein eindje verderop in de straat. Mijn auto stond inderdaad pontificaal in de weg. Politieagenten waren de straat aan het afzetten. Ik vroeg aan een agent of ik mijn auto er nog snel uit mocht rijden. Dat kon eigenlijk niet meer. Na overleg mocht ik voorzichtig achteruit onder het lint door rijden. Jongste dochter was nog even naar binnen gegaan, fiets in de schuur gezet en spullen ingepakt. Ik had ’t vouwfietsje ingeklapt en snel stapten we in om naar huis te rijden. Middelste dochter reed. In het donker. Ik was echt te moe.

Het was zover. De rozenbottels waren knalrood en rijp genoeg om geplukt te worden. Althans, de rozenbottels aan een grote rozenstruik ergens in het groen van de gemeente. Mijn lief en ik wandelden er samen op een zonnige middag met een lege plastic zak naar toe. Gewapend met twee snoeischaren. De struik was al bijna leeg geplukt. We konden er nog een paar rozenbottels afknippen. Beetje gedesillusioneerd wilden we terug lopen toen mijn lief een rozenstruik op een groene heuvel zag. Helemaal vol donkerrode rozenbottels! We klommen de heuvel op en knipten zoveel mogelijk trosjes af. Met een halfvol gevulde plastic zak vol vruchten wandelden we terug. Ook thuis aan de buitenmuur waren de rozenbottels roder geworden. Deze waren lang niet zo bloedrood als de kleine rozenbottels. Toch rijp. De donkerrode kleintjes leken precies op het etiket van Roosvicee. Het bleek monnikenwerk om de bottels met een scherp mes van de afgeknipte takjes te snijden, het achterkantje eraf te snijden en vervolgens in twee helften te snijden. Met het puntje van mijn mes pulkte ik de zaden eruit. Nogal veelomvattend werk. Ik zat lekker langs het huis in de ochtendzon naast een pan gevuld met water waar de ontpitte schillen in terechtkwamen. Na een uurtje heel zen mijn taakje te hebben gedaan heb ik het gelaten voor wat het was. Last van mijn pols. In de middag heb ik het klusje weer opgepakt. Dit keer aan de tuintafel in de achtertuin. Onze kater Salvador vond het reuze interessant. Met zijn pootje pakte hij steeds trosjes rozenbottels en legde ze voor me op tafel. Heel behulpzaam. De opbrengst in de pan vond ik voldoende om eens te kijken wat er gebeurt wanneer je alles wast, kookt, zeeft en nogmaals kookt met suiker erbij. Er bleef een bruine, dunne siroop over. Zo’n driehonderd milliliter siroop van een halve kilo gehalveerde rozenbottels. Het leek me niet zo’n hoge opbrengst. Ik vroeg me echt af hoe ze dat in de Roosvicee fabriek vroeger deden? Tot 1980 werden ze daar met de hand geplukt in speciaal aangelegde tuinen. Dat is trouwens ook het jaar dat Roosvicee de legendarische reclame uitzond op televisie. Die met het meisje op het fietsje  ‘Mama, mag ik pompen?’. De smaak van mijn ambachtelijke siroop was echt lekker. Inmiddels heb ik een nog grotere portie bereid. Dit keer met wat meer hulp dan alleen dat van kater Salvador.

Already twenty years our happy home! (with bats?)

VLEERMUIS
Her father sagged as relief spread through him. ‘I thought something awful was happening.’ She frowned. ‘Something awful was happening. It could have got stuck in my hair.’ 

- Derek Landy

Middelste dochter heeft een enorme fascinatie voor vleermuizen. Dat was vroeger toen ze klein was helemaal niet zo. De aanleiding was dat ze een keer flink is gebeten door vampier vleermuizen. In Suriname. Ze was toen vijftien jaar oud. We maakten die zomer een lange rondreis van een maand door Suriname en Trinidad & Tobago. Ergens in het regenwoud langs de Surinamerivier werd ze gebeten. In het diepst gelegen dorpje van die reis destijds. Apiapaati. De bedoeling was dat we in een resort zouden logeren. Het bleken echter donkere hutjes met een dak van gedroogde bladeren. Het toilet in een bijgebouwtje spoelde je door met bruin rivierwater uit een emmer. Boven elk bed hing een klamboe. Niet de nieuwste dat kon je zien. We waren wel een beetje teleurgesteld. Op de bewuste ochtend van de vampierbeten kwam dochterlief slaperig uit haar hut. Ze had hapjes uit haar vinger, uit haar arm en uit haar hoofdhuid. Opgedroogd bloed eromheen. De vampier vleermuis spoot namelijk antistolling in de wondjes. De beheerder van het resort, gekleed met een typisch Surinaamse, vrolijk gekleurde omgeslagen doek van ruitjesstof, maakte de wondjes schoon met waterstofperoxide. We voeren voor de zekerheid toch maar even in een smalle korjaal naar de dichtstbijzijnde zendelingenpost in Djoemoe. Voor een eventuele tetanusprik maar die van dochter bleek nog geldig. Daar is haar angst en tegelijkertijd haar fascinatie ontstaan. Op het kleine eilandje Maratua in de Celebeszee zagen we deze zomer rond zonsondergang enorm grote vleermuizen fladderen. De flying fox is een megagrote vleermuis die niet navigeert op sonar zoals alle andere vleermuizen maar navigeert met z’n ogen. Dochter bleef maar wijzen naar elke grote vleermuis die in het donkerte spookachtig en snel voorbij scheerde. Feilloos bomen ontwijkend. Overdag hingen ze op hun kop in hoge takken te slapen. Nu lijkt het zo te zijn dat wij in de spouwmuren van ons huis in Breda ook vleermuizen hebben wonen. We wonen tegenover een stukje hoge bomen bos. Het zou me niet verbazen. Voordat we vandaag de spouwmuren laten isoleren kwam er een week geleden een controleur langs die onderzoek deed. Hij maakte gaten in de voegen van ons huis. Hij keek niet eens of er vleermuizenpoep op de grond lag om ons huis. Hij ging er al vanuit dat we de vliegende zoogdieren in huis hebben. 

Dat zou zéker kunnen. Dochterlief ziet ze namelijk bij zonsondergang rond haar slaapkamerraam vliegen aan de voorkant van ons huis. De buurman ziet ze juist achter in de tuin vliegen. De controleur maakte openingen van anderhalve centimeter bij twee centimeter in de voegen. Net groot genoeg om de vleermuizen die er vorige week nog woonden eruit te kunnen laten vliegen. Door hun beweeglijke skelet kunnen ze door heel nauwe kieren kruipen. Maar ze konden afgelopen week niet terug, omdat de controleur doorzichtige plastic kapjes op de gaten gezet had. Dat leek mij eigenlijk wel zielig voor die gezinnetjes vliegende muizen in ons huis. Ze maken namelijk niks kapot, maken geen nesten, knagen nergens aan. Ze hangen alleen maar op z’n kop. Het blijkt gelukkig dat de meeste dwergvleermuizen regelmatig verhuizen. Ze zoeken steeds een plekje met een meer gunstige temperatuur. Soms wonen ze op een plek een maand, soms een week en soms slechts een paar dagen. Daar kan ik al beter mee leven toen we ze vorige week wegjoegen uit onze spouwmuren. Na elke zonsondergang vangen vleermuizen al vliegend hun voedsel, nachtelijke insecten. Ze zijn de meest doeltreffende jagers van de nacht. Na een week niet meer terugkeren is onze spouw nu wel verlaten. Vandaag worden de spouwen van ons huis gevuld met inblaaswol en dan kunnen ze er echt niet meer uit. Er is in elke muur heel hoog nog een gaatje gemaakt dat van binnen afgezet is met een soort rond borsteltje. Daar kan straks geen inblaaswol komen en daar zouden ze dus, als ze per se willen, terug kunnen komen. Wij zouden ze ook een alternatieve woonruimte kunnen aanbieden in de vorm van een vleermuiskast. De vleermuis is in Nederland een beschermd dier. In Azië staat het beestje bekend als symbool voor rijkdom, geluk en een gezegende ouderdom. Vooral in de winter is de kans groot dat je ze in de spouwmuren aantreft. Op hun kop aan hun achterpoten. In hun winterslaap. Ze maken hetzelfde piepende geluid als gewone muizen zonder vleugels. We hebben dat nooit gehoord. Ik vind het heel mooi natuurlijk dat we de muren isoleren ná hun kraamperiode van april tot juli. De vrouwtjes in de kraamkolonie worden in die periode zwanger, baren een jong, zogen het een poosje totdat deze mee kan vliegen. Zodra de jonkies zelfstandig zijn valt de kraamkolonie uit elkaar. De allerbeste tijd om te isoleren blijkt dus oktober: voor hun winterslaap en na de kraamperiode. Komt dat even goed uit!

Me in Indonesia last month

IK BEN ER WEER
En dan de twijfel, hoort dit?Kan dit kwaad?

We ademen uit en proberen
niet meteen in paniek te raken.
Maar we kennen de verhalen van
de buurvrouw, de vriendinnen,
de moeders, zussen.

Hoe velen van ons
met bonzend hart in wachtkamers zitten.
Verlamd in stoelen in spreekkamers.
Niet meer in staat om een woord te zeggen, te bewegen,
wetende dat we plaats moeten maken voor de volgende.

Hoe we onze vingers kruisen,
bidden, hopen
dat we de goede dokter treffen,
dat we de juiste diagnose krijgen.
Dat we niet slechts een
dossiernummer worden
maar worden gezien voor wie we zijn.

- Babs Gons

Het was een doordeweekse ochtend toen ik een berichtje van onze dochter kreeg doorgestuurd op mijn mobiel. Een klasgenootje van haar lagere school kondigde op social media aan met z’n vrienden een halve marathon voor kankerbestrijding te gaan rennen. Tijdens de Singelloop aankomend weekend. Zijn moeder had een paar maanden terug de diagnose kanker gekregen, stond er in het bericht te lezen. Een fotootje van haar en haar zoon erbij. Wat een lief gebaar van hem. De opbrengst is voor kankeronderzoek. Ik stond op de overloop schone was te verdelen over de kasten toen ik het las. Zijn moeder heeft dus kanker. Tranen stroomden over mijn wangen. Brullen. Zoveel verdriet kwam onverwachts uit mij. Zoveel pijn voelde ik. Zijn moeder ken ik nu meer dan tien jaar. Geen vriendschap. We waren allebei hulpmoeder op de lagere school van onze kindjes. Het schoolgebouw versieren voor de komst van Sinterklaas, hulp bij sportactiviteiten op school, leesmoeder op de gang, vergaderen, dat soort dingen. Oppervlakkig maar leuk contact op school. Meer niet. Een zorgeloze tijd. We hadden geen idee wat de toekomst ons brengen zou. Ik voelde ineens zóveel verdriet voor haar. Zóveel verdriet voor het traject waar ze nu in zit en wat haar nog te wachten staat. De paniek, de onwetendheid van hoe verder, de wachtkamers, de vele tranen, de fysieke pijn, het verdriet van je gezin, de ritjes naar het ziekenhuis, het verliezen van je zorgeloosheid, de uitslagen, angst, de onzekerheid over je toekomst, de afschuwelijke misselijkheid en de eindeloze moeheid. Het kwam er allemaal uit. In dikke tranen en een snotneus. Voor haar. Voor ons beiden. Voor alle mensen die hiermee te maken hebben. Medelijden. Verdriet. 

Toen de tranen opdroogden, nog steeds in m’n uppie staand naast mijn wasmand op de overloop, kwam het besef dat ik inmiddels een jaar verder ben. Een heel jaar. Dat ik veel van deze stappen en fasen al doorlopen heb. Ik heb geen fysieke pijn meer. Ik zie niet zoveel wachtkamers meer. Ik ben nauwelijks nog extreem moe. Ik ben herstellende. Mijn uitgevallen haar is alweer zo’n tien centimeter lang. Littekens vervagen langzaam. Zo ook het oedeem in mijn hals. Ik kan bijna weer normaal kauwen. Ookal eet ik echt wel in een langzamer tempo. Mijn stem wordt steeds meer de oude. Ik heb überhaupt weer een stem! Zo’n opluchting voelde ik daar terplekke op de overloop dat ik het ergste gehad heb, dat ik het gewoon gedaan heb. Het besef dat het achter me ligt. Dat ik er gewoon weer ben. En hoe! Er heeft veel tegengezeten het afgelopen jaar, maar er is ook heel veel meegevallen. Ik heb al mijn tanden en kiezen nog. Vaak worden tanden en kiezen verwijderd als ze er niet goed bij kunnen tijdens de operatie. Ik kan weer goed praten. Dat is zeker niet altijd zo. Ik zing sinds kort zelfs weer zonder dat mijn stem overslaat. Mijn hals ziet er echt mooi uit zeggen de artsen, ookal zie ik dat zelf soms anders. De allergrootste meevaller is natuurlijk dat ik weer gezond ben. Ik gun dat ook deze schoolpleinmoeder van toen. Ik gun haar net zo’n lieve kring mensen om haar heen als ik dat had. Net zoveel steun en liefde. Ik heb haar een klein berichtje gestuurd.

Juice of grapes - homemade!

KNOEIEN IN DE KEUKEN
‘The table is a meeting place, a gathering ground, the source of sustenance and nourishment, festivity, safety, and satisfaction. A person cooking is a person giving: Even the simplest food is a gift.’ 

- Laurie Colwin

Elke dag mag ik duizenden beukennootjes en schilletjes van onze eeuwenoude koperbeuk van de oprit vegen. De schilletjes zijn best scherp. Wanneer we nu naar ons huis lopen kraakt het onder onze schoenen of wanneer we de tuin uit fietsen dan kraakt het onder onze fietsbanden. Dat geluid geeft een typisch herfstgevoel. Sowieso het opvegen van de duizenden nootjes ook. Ik heb er aan gedacht iets met de beukenvruchten te doen. Na de tweede wereldoorlog maakten ze een intense koffie van beukennootjes, en ze maakten ook meel dat ze vervolgens gebruikten voor brood en taarten. Je kunt de nootjes roosteren maar ook koken en dan in een salade gebruiken. Of persen tot een olie. Ook gewoon rauw eten maar niet teveel, dan zijn ze juist giftig. De nootjes zijn eigenlijk heel gezond en verrassend voedzaam. Ze zitten boordevol ijzer en zink, en hebben een hoog vetgehalte. Best jammer dat ze bij ons voor de deur zo in de biobak verdwijnen. Wat wél een goede bestemming heeft gekregen zijn de kleine druifjes uit de tuin van onze buren. Ze gingen afgelopen week op vakantie terwijl ze trossen rijpe witte druiven aan de ranken hadden groeien. Ik kreeg een flinke bak vol. Ik heb de druiven van de takjes gehaald, gekookt zodat het vel eraf viel en na het afkoelen heb ik ze door een fijne zeef gedrukt. Er bleef alleen lege velletjes over. Nog een keer door een zeef en toen in glazen literflessen gegoten. Ik had speciaal drie glazen literflessen met een rubbertje en een beugelsluiting gekocht bij IKEA en op internet gezocht hoe je de flessen moet steriliseren. Kokend water in gieten en nog tien minuutjes in een grote pan met water laten koken. Ik goot het kokende water erin en pats…de fles barstte meteen. Gelukkig hield ik twee liter druivensap over dus ik miste die ene fles niet. Eén fles sap nam ik zaterdag mee naar de boot van mijn zus in Friesland. Het was een voortreffelijke dag met veel zon op de Friese meren. Zo lekker, verse koude druivensap op zo’n warme dag! Nu ik de smaak van kokkerellen te pakken heb wil ik de rozenbottels aan de rozenstruik van mijn moeder gaan verwerken tot siroop. Ze zijn nog niet allemaal roodgekleurd dus ik moet nog even geduld hebben. Van de week wandelde ik met mijn lief op een avond in ons buurtje toen we struiken vol knalrode rozenbottels tegenkwamen. Ik ga binnenkort met een emmer terug die kant op en meng het met mijn eigen rozenbottels. Toen we nog jong waren hebben we allemaal rozenbottelsiroop van Roosvicee gedronken. Rozenbottels zijn beregezond. Ze zitten vol vitamine C en mineralen. Om siroop te maken zou er wel suiker bij moeten maar daar wil ik agavestroop voor gebruiken. Binnenkort dus aan de slag met rijpe rozenbottels waarbij het voor mij een extra tintje heeft vanwege de vruchten van mijn moeders rozenstruik. Toen zij, inmiddels achttien jaar geleden, overleed heb ik samen met mijn zus wat planten uit haar geliefde tuin verpot. Voor mij een klimroos waarvan de rode rozen langs het huis al meerdere jaren in een hartvorm bloeien. Heel bijzonder. Nu ga ik dus de vruchten verwerken tot een zoete siroop.

Ook nam ik destijds een kruisbessenstruikje mee waarmee ik weinig kan, omdat de vogels alle bessen er al uit pikken voordat ik er zelf aan toe kom. Dat geldt trouwens ook voor de kersen in de achtertuin. Wél hebben we eens kilo’s pruimen uit de achtertuin geplukt. Daar heb ik toen compote van gemaakt waarvan er nog steeds potjes in de kelder staan. Zo lijkt het me ook geweldig om van de magnoliaboom in de voortuin, die al minstens een halve eeuw oud is, in het voorjaar de bloemblaadjes te verzamelen om siroop te maken. Steel magnolias! Elk jaar kondigt deze prachtige boom in onze straat de lente aan. Na de bloei zorgen ze echter voor een zooitje op de oprit. Ik zou de bloemen dus moeten plukken voor ze vallen. Het recept is eenvoudig. Je vult een teil met magnoliabloemen. Door er een nacht koud water op te doen krijg je bloemenwater dat je zeeft. Met suiker (of agave) kook je het tot een siroop. Buiten dat de siroop heel lekker is van smaak zit de bloem ook vol met de gezonde stofjes zoals magnoliol en honokiol. Volgens de oude Chinese wijsheden kalmeren deze stofjes je bij angst en stress. Daarnaast stimuleert magnolia je immuunsysteem, zorgt voor een goede werking van de hersenen en staat de magnolia ook nog eens bekend als een goed antioxidant. Andere jaren heb ik er nooit aan gedacht om iets met de bloemblaadjes te doen. Magnoliatakken in de knop geef ik altijd weg. Misschien ben ik zo getriggerd door nieuwe smaken uit onze tuin doordat ik alles weer kan proeven. Een half jaar geleden was ik heel lang mijn smaak kwijt. Alles proefde hetzelfde naar bordkarton. Bovendien zat de binnenkant van mijn mond vol littekens en brandblaren. Eten en drinken was pijnlijk en smakeloos. Ik ben zo dankbaar dat ik alles weer proef! Het leven zonder smaak is grijs. Eten en drinken is een heel sociaal gebeuren. Het gaat eigenlijk om mensen. We eten en drinken met onze vrienden. We genieten van een lekkere maal met ons gezin. Je kunt je nauwelijks voorstellen wat het betekent wanneer je smaak wegvalt. De lol van eten en drinken en samenzijn was voor mij weg. Mezelf voeden werd een heel groot ding. Tegenstand. Afvallen. Zorgen. Ik ben nog lang niet terug op mijn oude gewicht, maar ik ben op een gezond gewicht en dus laat ik het zo. Tijdens onze maand reizen door Azië was ik zomaar twee kilo afgevallen. Dat vind ik wel spannend, maar mijn arts vond het helemaal niet zorgelijk. Extra genieten is het dan wanneer ik met ongewone producten uit onze eígen tuin heb mogen knoeien in de keuken tot er iets lekker zoets ontstaat.

Enjoying the beach!

RITMISCHE GOLVEN
“They walked, and the long waves rolled and murmured rhythmically beside them; the fresh salty wind blew free and unobstructed in their faces, wrapped itself around their ears, and made them feel slightly numb and deliciously dizzy. They walked along in that wide, peaceful, whispering hush of the sea that gives every sound, near or far, some mysterious importance.” 

- Thomas Mann

Na een week van emotionele bergen en dalen is er voor mij en mijn lief niets heerlijkers dan een ontspannen bezoek aan het strand. Het strand is een magische plek voor ons. In elk seizoen trouwens. Nu is het toevallig nazomer. Na de grijze natte dagen volgde godzijdank een week met volop zonneschijn. Ik knap daar zo van op. Ookal zit ik na de zomer niet meer bij elke zonnestraal in de tuin. De schuifdeuren staan wel wijd open. De drie poezen zijn bijna de hele dag buiten. Het seizoensfruit smaakt veel lekkerder. Het fietsen is veel meer genieten met een knalblauwe lucht. Yogalessen met de zaaldeuren open. Als cadeautje strekte het tropische weer van doordeweeks zich uit over het weekend. Een afspraak in het weekend werd afgezegd vanwege de hoge temperaturen boven de dertig graden en een te hete achtertuin. Mijn lief en ik plannen spontaan een lange dag aan het Zeeuwse strand. Samenzijn is weer belangrijker geworden nu de kinderen vaker uit huis zijn. Coolbox vol fruit, water, ijsthee en snacks mee. Twee parasols en extra grote badhanddoeken die we een jaar terug in Sicilië gekocht hadden. Wat een luxe met z’n tweetjes. Een lange strandwandeling. De zilte lucht. Ritmische golven. Telefoon thuis gelaten. Voeten in het water. Het strand maakt me zen. Stapel tijdschriften en zaterdagkrantje mee.  Staren naar zee. Zwemmen in zee. Wel oppassen bij eb dat een kwal je niet aanraakt. Er zijn donkerblauwe die behoorlijk groot zijn. Ze lijken op een romantische zonnehoed met een paars rafelrandje aan de onderkant. Er zijn doorzichtige kompaskwallen met een heel mooie roestbruine mandala op hun rug. Er zijn echt heel grote doorzichtige kwallen met een paars randje - de zogenaamde zeepaddestoelen - en er zijn de doorzichtige kleine oorkwalletjes die net op drijvende stukjes plastic lijken met vier vakjes op hun rug. Helaas prikken de kwallen in de Noordzee. Net zoals vorige zomer in Sicilië waar oudste dochter en mijn lief meerdere keren gebeten werden door een lila kwalletje. Pijn. Op het vrijwel lege kiezelstrandje waren gelukkig Italianen die crème tegen een medusa prik hadden. Nog maar een paar weken geleden zwommen we nog met ons vijfjes met onze duikbrillen tussen lichtoranje gekleurde kwallen. Zij beten niet. In helder aquamarijn zeewater. Heel sprookjesachtig. Zo sierlijk zoals zij zich bewegen. Duizenden bij elkaar. Toch is het hier ondanks de kwallen lekker afkoelen in de grijsblauwe Noordzee. De zeetemperatuur is eenentwintig graden.  We lunchen bij een strandpaviljoen. We eten in de avond vis en sluiten af met het heerlijkste Italiaans ijs dat ik ken in Dishoek. Met warme chocoladesaus die uithardt. Het aller-allerheerlijkste ijs van Nederland blijft natuurlijk slagroomijs van bakker van der Linden in hartje Amsterdam. 

Rond etenstijd krijgen we een berichtje dat onze afspraak op zondag ook uitgesteld wordt. Om dezelfde reden. Te heet. We weten meteen wat we met de onverwacht vrije dag gaan doen. Wederom samen naar het strand! Tenslotte hebben we bijna alles al bij elkaar geraapt. Een strandtas gevuld met twee badlakens, zonnebrandcrème, leesvoer en parasols. Koelbox. We gaan iets eerder en we zullen ook eerder naar huis gaan om samen te eten met onze twee uitwonende meiden. Samen om daarna weer ieder onze weg te gaan. Op het strand aangekomen is het geen eb zoals gisteren maar begint juist vloed. We zien tijdens onze wandeling nauwelijks nog aangespoelde kwallen of zeewier. Lekker vrij zwemmen zonder op te letten. Alhoewel de kwallen die er wel zijn écht groot zijn.  Ik blijf het in de gaten houden. Mijn lief haalt verse vis en we hebben een pak verse koude gazpacho mee. Het leven is helemaal goed nu zoals het is. Onder onze parasols. Wat hadden wij dit nodig. Mijn lief slaapt het grootste gedeelte van de twee stranddagen. Hier rust hij uit. Het enige wat ik nog nodig zou kunnen hebben is een viskrukje. Om lekker aan de waterkant te zitten. Ik zie andere mensen dat doen. Met mijn voetjes in de koele golfjes. Een soort voetspa. We beloven elkaar dat we volgende keer krukjes uit onze kampeerbus meenemen. Oh, wat kan het leven weer goed zijn!