Looking into your eyes...celebrating my B-day!

JARIG!
‘Forced into recovery, a choice no longer yours’

- Floor Jansen

Vandaag is m’n geboortedag. Ik kan niet ontkennen dat deze verjaardag anders voelt dan anders. Deze dag heeft meer betekenis gekregen voor mij. Iets met dat ik gezond ben en dat het niet vanzelfsprekend is dat ik deze verjaardag vier. Ik vond mijn verjaardagen vroeger eigenlijk helemaal niet bijzonder en heb mijn verjaardag meer jaren niet dan wel gevierd. Natuurlijk vierden we thuis tijdens mijn jeugd mijn verjaardag. Ouderwets met visite, ik mocht kiezen wat we gingen eten, een feestje met mijn vriendinnetjes en op school trakteren. Toen onze eerste dochter werd geboren en wij naar het buitenland verhuisden ben ik geloof ik gestopt met het vieren van mijn eigen geboortedag. Kinderverjaardagen zijn zoveel leuker en feestelijker. Kinderen genieten zo van het krijgen van cadeautjes en aandacht. Zo zijn de tradities in ons jonge gezin ontstaan om verjaardagen te vieren. De avond vooraf de huiskamer versieren met slingers en ballonnen, wakker zingen in de ochtend, cadeautjes op het grote bed, luid zingen terwijl de jarige job de kaarsjes op de taart uitblaast. Afhankelijk in welk land we woonden hadden we wel of geen verjaardagsvisite. Een kinderpartijtje was er altijd. Soms heel erg groot. Vaker waren we op reis tijdens verjaardagen. Voor mijn verjaardag was bezoek overbodig en gedoe, alleen met ons gezinnetje vieren was meer dan voldoende voor mij. Mijlpalen heb ik trouwens wel altijd uitbundig gevierd. Mijn vijfentwintigste verjaardag bijvoorbeeld in ons huisje in Amsterdam. Het huis stond he-le-maal vol met (rokende) jongelui. Ik was toen ook net afgestudeerd, dubbel feest. Onze fietsen die normaalgesproken in de lange hal stonden hadden we voor de gelegenheid buiten geparkeerd. Toen we de laatste gasten ‘s nachts uitzwaaiden was m’n opoefiets - met een opvallend hippie-achtig zelfgehaakt lapje om de stang en gele badeendjestickers op de zwarte jasbeschermers - gestolen. Ik had die degelijke fiets nog van m’n ouders gekregen, voor de middelbare school. Daarna heb ik nog lang op z’n Amsterdams op een gestolen, gammele fiets (overgekocht van een drugsverslaafde op het Rembrandtplein) gereden. Mijn veertigste verjaardag vierde ik met een vriendinnetje die ook veertig werd, met een groots feest in een bar in het centrum van Madrid waar we destijds woonden. We kregen toen ieder een olijvenboom in een pot van onze groep vriendinnen. 

Ook mijn vijftigste verjaardag vierde ik met een geslaagd groot (dans)feest - samen met mijn lief die ook vijftig werd - in een afgehuurde bar in ons dorp. Met een DJ en catering. Niet wetende dat de daaropvolgende drie verjaardagen tijdens de pandemie vielen. Nu word ik vierenvijftig jaar en wil ik graag vieren dat ik een jaartje ouder heb mogen worden. Juist nu. Allereerst vierden we het met ons gezin op zondag. Mijn lief is namelijk maandag voor een werkreisje naar Denemarken vertrokken. Onze meiden kwamen zondag alledrie thuis. We hadden een fijn restaurant gereserveerd waar we meer dan drie uur genoten hebben. Alles ging langzaam precies zoals ik het wilde. Geen haast. Lekker genieten van elkaars gezelschap en de lunch. Een lach en een traan. Ik ben enorm verwend met twee activiteiten als cadeau. Verrassing genoemd in een volgeschreven kaart van mijn lief die ik mocht voorlezen. Vaak met een pauze omdat ik door mijn tranen de letters niet meer kon lezen. Wederom een tranentrekkende kaart van onze dochters vol liefde en warmte. Een massage van onze meisjes cadeau en een ‘moeder-dochters weekend met een shop tegoed in een vreemde stad’ van m’n lief. Deze dinsdagochtend, op mijn daadwerkelijke geboortedag, werd ik heel lief wakker gezongen door de enige andere persoon in huis: middelste dochter. Ze bleek ook de huiskamer feestelijk versierd te hebben. Ik heb een handjevol vriendinnen thuis uitgenodigd voor een lekker stukje taart, een kop thee en later een glaasje bubbels. Niet uitbundig, maar om even stil te staan bij wat er tijdens mijn afgelopen, veelbewogen levensjaar gebeurd is. Ondanks dat ik mijn onschuld en vertrouwen in mijn lijf wat kwijt ben geraakt gaan we met champagne proosten op mijn gezondheid en dat ik een nieuwe kans heb gekregen. Onze dochters komen eind van de middag ook thuis om met mij gezellig te dineren. Dat wordt een huiselijk meidenavondje eindigend met een mierzoete film.

My new hairlook

OPNIEUW OP KOERS
‘Vier je rafelrandjes: omarm de dingen die je meemaakt, ook als het moeilijke dingen zijn.’

- Hanna Verboom

Sinds haren wassen onder de douche een ding werd in mijn leven, ben ik ook niet meer naar de kapper geweest. Dat is dus vanaf mijn operatie in oktober. Vijf maanden geleden inmiddels. Op een fotootje zie ik dat mijn lange haar lijzig wordt. Tijd voor een bezoek aan de kapper. Nu de huid op mijn hals aan de buitenkant mooi hersteld is en er ook weer gezond uitziet, dúrf ik het ook. Eerder wilde ik niet het risico lopen dat de kapster per ongeluk met haar kam - of nog erger met haar schaar! - per ongeluk mijn kwetsbare hals zou aanraken. Ik vermeed behoedzaam de kapsalon. Afgelopen winter kamden onze dochters vaak mijn haren nadat ik een douchebeurt had genomen. Als een lief cadeau. Heel behoedzaam. Voor de zekerheid hield ik altijd een klein handdoekje tegen mijn geblesseerde hals. Zo koud in de winter om nat haar op te laten drogen aan de lucht. Dus föhnden de meisjes na het douchen ook meteen mijn lange haren. Heerlijk. De laatste twee maanden zat de haarborstel na een kambeurt helemaal vol met lange grijze haren van mij. De eerste keer schrok ik er enorm van. Ik had wel gemerkt dat mijn donkergroene wollen winterjas vaak lange grijze haren op de schouders en rug had plakken, maar dacht daar niks bijzonders van. Op de donkere houten vloer in huiskamer lagen ook steeds overal lange, lichte haren. Bijna niet tegenop te stofzuigen. Tijdens het bezoek aan mijn behandelend arts in het ziekenhuis vroeg ik haar of het haarverlies met mijn behandeling te maken kon hebben. Dat bleek inderdaad zo te zijn. De haren die in het licht van de stralenbundel vielen zouden kunnen uitvallen. Dat gebeurde bij mij pas nadat ik gestopt was met die behandeling. Godzijdank groeien ze ook weer aan! Wanneer ik met mijn vingers op die plek checkte voelde ik een raar glad aanvoelende hoofdhuid. Dochterlief keek eens goed naar mijn hals, aan de achterkant bij mijn haargrens. Inderdaad, er was een stuk haargroei weg… Even slikken. Ik liet jongste dochter er ook goed naar kijken en zij zag dat er op een andere plek al babyhaartjes terug kwamen groeien. Dat deed mij wel wat. Gelukkig ben ik bedeeld met een flink stevige bos haar. Om mijn haar weer voller te laten lijken liet ik er wel bijna twintig centimeter afknippen. Laagjes erin zodat mijn haar weer wat slag krijgt. Door de lengte was het te zwaar geworden en viel het slap naar beneden. Wanneer ik nu in de spiegel kijk ben ik weer tevreden met mijn haar.

Zo maak ik stapjes om weer opnieuw op koers te komen na alles wat ik meegemaakt heb. Ik ga twee keer per week naar oedeemtherapie waar mijn hals en littekens gemasseerd worden. Ze brengt tape aan dat er voor zorgt dat vocht via andere lymfeklieren afgevoerd kan worden. Zo krijg ik weer een mooie kaaklijn. Ik volg vier keer per week een yogales. Om mijn geest te voeden en om mijn spieren aan te laten sterken door oefeningen op de yogamat. Afgelopen week sprak mijn yogajuf in de les over harmonie en dat opende ineens mijn ogen. Van kinds af aan zocht ik harmonie. Ik zocht weinig de confrontatie op, juist om harmonie te bewaren. Harmonie voor mijn omgeving dus. Niet harmonie voor mezelf. Ik maakte keuzes omdat anderen dat van mij verwachtten. Niet perse mijn eigen keuze. Ik slikte vaak mijn mening in om de vrede om me heen te bewaren en daarbij rende ik mezelf voorbij. Wat een eyeopener tijdens deze yogales. Hoe leef je dan in harmonie met jezelf? Precies het omgekeerde van wat ik altijd deed. Niet je ergernis voor je houden, niet je misgenoegen inslikken. Niet rekening houden met de mening van een ander en al helemaal niet over je grenzen gaan. Ik was teveel op harmonie in mijn omgeving gericht, in plaats van in mezelf. Weinig compassie voor mezelf. Niet lief genoeg voor mezelf. Geen keuzes maken die perse goed voor mij zijn. De tong staat voor jezelf uitspreken. Misschien is het dan niet geheel toevallig dat juist mijn tong ziek werd? Als ik harmonie wil beleven in mijn lijf zal ik mezelf meer moeten leren uitspreken en juist niet mijn mening inslikken. Ik kan nog meer vertrouwen op mijn intuïtie, een intuïtie is feilloos. Dit bén ik en hier sta ik voor. Hoe vaak nemen we niet een rol aan in gezelschappen, passen we ons aan omdat we onszelf niet durven te zijn? Zo raak je steeds verder verwijderd van wie je dan wel bent. Ik probeer steeds vaker gewoon te zeggen hoe ik me voel, waar ik over twijfel of dat het gewoon even niet zo goed gaat. Mijn kwetsbare antwoord zet een ander namelijk ook aan het denken. Ik heb gemerkt dat het meer verbinding oplevert met de mensen om me heen waardoor ik meer ga voelen dat ik mag zijn wie ik ben, met mijn eigen rafelrandjes. 

Visit in January 2023

ZONDER STEM, ZONDER WOORDEN
Mijn hart past om jou heen.

- Lenette van Dongen

Dikke sneeuwvlokken zie ik langs het glas-in-lood-raam op zolder naar beneden dwarrelen. Lekker warm in bed, net wakker. Ik houd zo van een witte wereld. Het maakt deze bijzondere dag extra speciaal voor mij. Ook bijzonder dat het vandaag Vrouwendag is. Vandaag is namelijk het afscheid van een uitzonderlijke vrouw. Afscheid van mijn cliënte waar ik het aller-langst heb gewerkt. Ruim zes jaar. In het begin woonde ze vlakbij het centrum van Breda en kwam ik drie keer per week bij haar langs. Ik hielp haar met boodschapjes, met voorbereiden van de warme lunch en bracht haar met de auto wekelijks naar kapster Henny. Die bezoekjes wilde ze met de auto, want haar net gekapte haren mochten niet door de war of nat worden. Bij regen droeg ze een ouderwetse plastic kapje en bij wind droeg ze een haarnetje, zo antiek dat ik ze op het eind nergens meer voor haar kon kopen. Toen ze op haar tweeënnegentigste met haar fiets viel kon ze door de blessure plots niet meer zelfstandig wonen en verhuisde ze naar een noodplekje in een dorp zo’n half uur rijden van Breda. Ik bleef haar wekelijks zien in dat verzorgingstehuis. Drie keer per week was nu niet meer nodig, gezelligheid werd een doel op zich. Ons wekelijks ritje naar gezellige kapster Henny op vrijdagmiddag verviel, in het verzorgingstehuis werkte namelijk een huiskapster. Samen lopend boodschappen doen hoefde ook niet meer, ze at in het verzorgingstehuis. Het kwam nu neer op een gezellig bezoek met een kop thee beneden in het tehuis. Of we wandelden naar het dorpspleintje en dronken daar een kop thee met regelmatig een gebakje erbij. Haar geheugen was zo goed. Ik hing aan haar lippen wanneer ze oorlogsverhalen met me deelde. Ze ging tijdens de hongerwinter - zestien jaar oud, haar vader was net overleden - met de kinderwagen van haar jongste zusje en een lege pan erin naar de gaarkeuken om soep te halen. Haar jongere broertjes en zusjes werden door de kerk uit huis geplaatst. Haar moeder kreeg na de oorlog tbc. Mijn cliënte is heel jong gaan werken als conductrice (waar ze veel fooi kreeg op de lijn Hilversum-Amsterdam) en niet als naaister wat haar moeder graag wilde. Naaisters werden oude vrijsters en dat wilde ze niet worden. Haar man leerde ze kennen toen hij uit Indië voor dienstplicht terugkwam. Hij hoorde haar stem zonder haar te zien en besloot dat hij met haar ging trouwen. En zo geschiedde. Ze hebben drie kinderen gekregen. Het noodplekje na haar fietsval was in een grootschalig verzorgingstehuis dus toen er eindelijk, na ruim een jaar wachten, een fijne plek vrij kwam in een piepklein verzorgingstehuisje in een oud kloostergebouw verhuisde ze voor de laatste keer. Nog geen kwartiertje rijden van mijn huis. 

Ik bleef haar wekelijks bezoeken. Een wandelingetje met de rollator buiten om het klooster. Een klein boodschapje bij de banketbakker. Al snel ontdekten we een kaas- en notenboertje waar we elke vrijdag samen een kop thee of koffie dronken. Eigenaar Colin wond ze al snel om haar vinger. Hij kwam altijd een praatje maken bij ons aan tafel. Hij liet ons meeproeven om een keuze te maken tussen de koekjes die bij de koffie geserveerd zouden worden. Hij trakteerde ons op een gebakje wanneer we een paar keer niet geweest waren en hij ons zo gemist had. Onze stamkroeg noemden we het liefkozend. Ik kon altijd enorm met haar lachen. Ze had een geweldige humor. Ze was heel goed met taal. Daarom was het extra zwaar dat juíst zij afasie kreeg na een hersenbloedinkje, in januari. Ze kwam moeilijk uit haar woorden. Ondanks dat ik aan het herstellen was van mijn operatie bracht mijn lief mij naar haar toe. Ik zonder stem en zij zonder woorden. We hielden elkaar’s hand vast. Drie dagen voor haar overlijden werd ik door haar kinderen gevraagd afscheid te komen nemen. Ze had weer een hersenbloeding gekregen en kon niet meer lopen. Ze deed haar ogen niet meer open. Ik zat naast haar bed, hield haar hand vast. Ik wist dat ze voelde dat ik er was. Ik praatte tegen haar. Ze probeerde af en toe een stootje geluid uit te brengen. Haar handen reageerden op mijn woorden. Ze is overleden met een flinke dosis morfine. Zesennegentig jaar oud. Het duurde lang voor haar. ‘Ze willen me daarboven niet hebben’ zei ze regelmatig. Of ‘Ik kan de trap naar boven nog niet vinden’. Op haar informele afscheid laten de verhalen van haar kinderen, kleinkinderen en oudste vriendin Leny me voelen wat een veelbewogen leven ze had geleid. Haar jongste zusje Ans is ook op het afscheid. Ik had mijn cliënte jaren geleden een keer naar de omgeving van Nijmegen gereden, naar Ans. Ik zou daar anderhalf uur in de buurt gaan wandelen en de zussen zouden zo quality time samen hebben. Ans stond erop dat ik bleef. In haar prachtig karakteristieke tuin aten we versgebakken appeltaart. Ans droeg een mutsje, ze was kaal van de chemo. Ik voelde me bezwaard om te blijven lunchen, maar de zusjes wilden het perse. Zo aten we met z’n drietjes van de borden van hun ouders. Hun gedeelde oude herinneringen maakten de lunch onvergetelijk. Soms liet ik voor Ans een briefje achter als ik wist dat ze op bezoek kwam bij haar zus. Zij schreef mij er een terug. Soms belde Ans toevallig wanneer ik er was. Op het intieme afscheid loop ik op Ans af. Ik herken haar amper met een volle bos haar. We moeten allebei huilen. Ze had mijn geschiedenis al vernomen via haar zus. Zo lang we praten houdt ze me mijn handen vast. Tussen de getoonde fotocollage zit een foto van mij en mijn cliënte op een duofiets. Ik word tijdens een speech bedankt en er wordt opgemerkt dat ik zoveel betekend heb voor haar. Heel mooi dat ik dit voor haar heb kunnen doen. Betekenisvol. Ze maakte zich het laatste half jaar zoveel zorgen om mij. Jammer dat ze nét niet meegekregen heeft dat ik genezen ben.

LOVE conquers all

VROUWELIJKE KRACHT
‘Ik dacht dat ik mijn vrouwelijke kracht kwijt was, maar door de klanken voel ik haar weer…’

- Marie-Claire van den Berg

“Mam, hij schreeuwde tegen me dat ik vandaag op papier moet bewijzen dat er één maand opzegtermijn is. En dat de kamer he-le-maal leeg gehaald moet worden.” Een telefoontje van jongste dochter uit Maastricht. Het is dinsdagochtend, de laatste dag van februari. Daarna dreigde de horror huurbaas dat ze goed moest oppassen anders zouden de boetes per dag opstapelen. Hij doelde op het betalen van de niet-bestaande tweede maand opzegtermijn. Na dit beangstigde telefoontje had ik gauw onze advocaat Wim gebeld om zijn bevestiging te vragen dat wij écht in ons recht stonden. Onze advocaat kent dit huurcontract op z’n duimpje want hij is met een rechtszaak bezig tegen deze huurbaas. Hij vindt het schandelijk dat de huurbaas zó tegen haar schreeuwde door de telefoon over iets dat geheel onterecht is. Dochter gaat komende maand uiteraard geen huur betalen. Ze had op het moment van het bedreigende telefoontje college op de universiteit en gelukkig stonden er meisjes bij haar. Eentje hield haar hand vast, dochter was best zenuwachtig, en zat snel op haar mobiel te zoeken naar bewijzen dat dochterlief in haar gelijk stond. Dochter schreeuwde net zo hard als hij terug dat ze in haar recht stond en heeft zélf het telefoongesprek verbroken. De zondagmiddag ervoor hadden we op haar kamer ingepakt in dozen en het bed uit elkaar geschroefd. Op maandagmiddag hadden we met een bestelbus de spullen overgeheveld naar haar nieuwe studio en een zitbank opgehaald uit een ander studentenhuis. Om te voorkomen dat de horror huurbaas ook de borg van deze dochter niet zou terug betalen heeft mijn lief dezelfde dinsdagmiddag mij en middelste dochter van huis opgehaald om spontaan voor de derde keer op rij naar Maastricht te rijden. Ik had een emmer met restant muurverf, een eerder gebruikt blik lak, vulmiddel voor gaatjes, kwasten en rollers klaargelegd. Ook een stanleymes om de nieuwe vloerbedekking in repen te snijden, kruiskoppen en schroevendraaiers om de gordijnen en plafondlamp te verwijderen, en een föhn en wasbenzine om het folie van het raam te peuteren. Het op en neer rijden kostte ons de meeste tijd. We hebben daar in ruim twee uur de boel aan kant gemaakt. Een meisje die vorige zomer uit dit huis verhuisde had destijds een boze brief van de horror huurbaas ontvangen met wat ze allemaal moest betalen of vervangen na oplevering. Dat lijstje had ze met ons gedeeld, we hebben alles af kunnen vinken. Het gaf ergens ook een goed gevoel. We hebben de hele kamer gestript precies zoals hij wilde. Spiegel van de deur gehaald en deur opnieuw gelakt, lamp van het plafond gehaald, boekenplanken van de wanden gehaald en alle gaatjes gevuld. Wanden opnieuw geschilderd en een IKEA kledingrek eruit gesloopt. Er bleef een kaal raam zonder vitrage, overgordijnen en raamfolie over en een kale houten planken vloer. De studentes hadden eerder gezamenlijk een hospiteeravondje georganiseerd waar vijf meiden op af kwamen. Er mogen van de huurbaas alleen Nederlandstalige meisjes wonen. Het uitgekozen meisje bleek toch een andere kamer gevonden te hebben. En zo ging het met nog drie meiden die allemaal op het laatst afzegden. Zelfs tot op de dinsdagavond dat wij aan het klussen waren belde nog een meisje af. Anders hadden we de aankleding over kunnen doen naar het nieuwe meisje. Helaas. De kamer staat nu leeg. Over twee weken verhuist een andere bewoonster  en staan er zelfs twee van de vier kamers leeg. De sfeer onderling in dat huis was altijd heel kil door het harde regime van de huurbaas. Wat een verschil met het nieuwe studentenhuis waar dochterlief nu woont. Een normale huurbaas. Jongens en meiden wonen samen. Ze koken en eten met elkaar in de grote keuken met eettafel. De stemming is zó anders!

Terwijl ik in de keuken thee voor mij en mijn yogajuf zet vertel ik haar mijn relaas. We komen erachter dat ik precies een half jaar in m’n medische traject zit. Ze vindt me zo dapper en moedig zoals ik er nu bij sta na dat al geweld wat me het laatste half jaar is aangedaan. Mijn yogajuf is  vanmiddag hier thuis voor een privé kaakyoga les. Samen gaan we ontspannen op onze matjes in de achterkamer zitten. Met kaakyoga maak je het bindweefsel losser rondom je kaken, schouders en nek. Ook je spieren op die plekken maak je soepel en sterk. Precies wat ik nodig heb na het trauma dat ik in dat gebied heb opgelopen. Ze leert me dat ik lief voor mezelf mag zijn maar ook juist lief moet zijn voor het trauma in mijn lijf. Ze leert me bewust te zijn van een goede lichaamshouding, die - naarmate het yogaproces vordert - steeds natuurlijker gaat aanvoelen. Op dit moment loop ik vaak met mijn schouders naar voren… Ik krijg van haar mogelijkheden aangereikt om te verzachten: fysiek én in mijn gedachten. Ze leert me mijn gezicht, kaken en hals te masseren. Met mijn vingers (in mijn mond) maar ook met een massagebal vlak langs mijn oren. Er gebeurt van alles met me. Soms laat ik mijn tranen gaan, er komt veel verdriet en medelijden voor mezelf los. Zij is zo lief met woorden. Ze zegt een paar keer dat ik heel mooi ben terwijl ik me nu helemaal niet mooi voel met de verdikking en een litteken in mijn hals. De slis die ik de ene dag wel en de andere dag niet heb. We doen oefeningen om mijn hoofd en nek te leren ontspannen met een band. Heerlijk om dat te ondergaan. Om vitale levensenergie te laten stromen. Ze laat een boekje achter met veel oefeningen. Ze adviseert me om een keer cranio sacraal therapie te doen om disbalans in mijn lijf te herstellen. Ondertussen zitten de poezen relaxt om ons heen en proberen we zoveel mogelijk in het huidige moment te zijn. Te verstillen. Niet bang om wat er nog gaat gebeuren en geen pijn uit het verleden. In het nu. 

Enjoying a sweet pancake with syrup!

DE KRACHT VAN SMAAK
‘Wij zijn de strijders van het licht. Met de kracht van onze liefde en van onze wil kunnen wij ons eigen lot en dat van veel andere mensen veranderen.’

- Paulo Coelho

In Krimpen aan de Lek parkeert middelste dochter de auto voor een kringloopwinkel. We zijn hier met z’n drietjes. Jongste dochter heeft vakantie en kan daarom ook gezellig mee. Ik meld me binnen en er wordt gevraagd de auto achterom te rijden. In onze achterbak staan namelijk vier grote zware dozen gevuld met liter- en halve literflessen sondevoeding. Ook een doos met plastic spuiten om de sonde door te spoelen, vervangende dopjes, pleisters om de sonde over de wang en op de neus te plakken en sondeslangen die dagelijks vervangen moeten worden. Vandaag precies een week geleden mocht ik van de arts plots de maagsonde uit mijn neus trekken vanwege de pijn in mijn keel. De keelpijn was direct over. Ik had de wegneming helemaal niet verwacht dus een flinke voorraad voeding en materiaal bleef over. De vrijwilliger van de stichting, jongste dochter en ik sjouwen de dozen naar binnen. Middelste dochter kan niet helpen. Ze is flink gekneusd. Ze is tijdens carnaval op een gehuurd scootertje - met haar oudste zus achterop - flink onderuit gegaan. Ze schoof over de straat. Overal schaafwonden waardoor ze haar polsen, ellebogen en knieën nauwelijks kan buigen. Haar zus die onder de scooter terecht kwam had voornamelijk blauwe plekken. Van beiden beginnen de verwondingen flink te helen gelukkig. Blij dat middelste weer kan autorijden. Ik mag zelf namelijk nog steeds niet autorijden vanwege de dagelijks morfine die ik toegediend krijg via een pleister. Vandaag rijdt ze me dus naar een inzameling voor noodhulp. Elke maand gaat er vanaf hier een hulptransport richting zendingscentra in Oost-Europa. Ze zamelen medische materialen in zoals medicatie, fysiomaterialen, steunkousen, incontinentiemateriaal en sondevoeding. Ik zie op de tafel waar we onze dozen plaatsen ook dozen met drinkvoeding staan - dezelfde als die ik twee weekjes ervoor aan een transport naar Turkije heb meegegeven. Ik herken ook een doos met zakjes oplosbare macrogol, de viezigheid die ik iedere dag in moest nemen tegen obstipatie. We zetten de auto weer terug aan de voorkant van de winkel en gaan lekker neuzen binnen. Het is één van de leukste kringloopwinkels die ik ooit gezien heb. Sfeervol ingericht en prachtige spulletjes. We lopen tegen vier retro eetkamerstoeltjes aan. Een typisch jaren ’50 formica zitting en een chromen onderstel. Voor een klein prijsje. Jongste dochter heeft toevallig een eettafel met stoelen nodig in haar nieuwe studio. Ze valt voor de vintage eetkamerstoeltjes. Middelste dochter scoort een prachtige, onbeschadigde lederen tas waar een computer in past. Ze kan de luxe tas goed gebruiken voor haar nieuwe baan die deze week start. Terug rijden we relaxt over de dijk langs rivier de Lek. Een winters zonnetje schijnt. We rijden langs prachtige dijkhuizen uit het jaar rond 1880. Menigmaal liepen deze dijkhuizen 's winters waterschade op door een hoge vloed. Men leefde met de rivier. Hollandse cultuurhistorie. Ik geniet volop van het uitzicht en het lekker uit huis zijn.

Nu ik geen speciaal afgestemde sondevoeding dagelijks meer binnen krijg moet ik zelf aan de slag met voeding. Een flinke uitdaging omdat mijn smaakbeleving helemaal is veranderd. Een paar maanden terug proefde ik nauwelijks nog wat en als ik al wat proefde dan was het heel karton- of metaalachtig. Ik kan het niet eens omschrijven, maar het lokte zeker niet uit tot eten. Toen mijn tong ging aanvoelen alsof die verdoofd was kon ik in mijn mond geen onderscheid meer maken tussen dingen als brood of vlees. Ik wist niet waar ik op zat te kauwen. En kauwen ging sowieso maar aan één kant. Mijn eetlust was daardoor volledig weg. Twaalf kilo raakte ik kwijt. Het enige dat ik een maand na het beëindigen van de behandeling, half januari, wél begon te proeven was de smaak zoet. Een koude, mierzoete passievruchtsap. Heerlijk! Ook proefde ik appeltaart met veel slagroom, pannenkoek met stroop en zachte salmiakdrop. Gelukkig neemt mijn smaak elke dag iets toe. Inmiddels proef ik avondeten - vooral met verse kruiden - best goed. Dus avondeten gaat er in weliswaar in kleine porties. Ik moet heel veel kleine tussendoortjes eten om mijn maag te blijven vullen. Dat vind ik moeilijk en daarom ben ik helaas weer gewicht aan het verliezen. Ik heb al een bijna een half jaar niet meer met smaak gegeten… Smaak laat je genieten van eten en drinken. Smaakpapillen — er zijn er duizenden van — zitten vooral op je tong, maar gelukkig ook in je keel en op je gehemelte. Daarom heb ik er wel vertrouwen in dat mijn smaak over een paar maanden grotendeels terug is. Smaken zijn alleen waarneembaar als ze opgelost zitten in speeksel. Een goede speekselproductie helpt dan ook bij het proeven van eten. Mijn speekselklieren, die beschadigd waren, beginnen langzaamaan weer meer speeksel aan te maken. Het is gelukkig een misverstand dat je zoet alleen maar aan de voorkant van je tong proeft en bitter achteraan. Anders zou ik door de huidtransplantatie op mijn tong een bepaalde smaakbeleving missen. Iedere smaakpapil op je tong kan elke smaak waarnemen. Smaak herstelt gelukkig vaak ookal kan het tot twee jaar duren voordat de smaak volledig terug is.

My most favorite caregiver!

BALLON MET VERDRIET
‘We slepen allemaal een ballon (met verdriet) aan een touwtje met ons mee. En over die ballon mag best wat meer gepraat worden.’

- Femke van der Laan

Ik sta onder de douche. Onder de regendouche. In onze Marokkaanse badkamer. Mijn lief staat naast me. Warm water valt naar beneden. Tranen stromen over mijn wangen. Ik huil, omdat ik sinds anderhalve maand weer onder de regendouche kan staan. Niet onhandig met de handdouche in één hand waarbij ik steeds het warme water even uit moest zetten om mijn haar in te zepen of mijn lijf. Ik sta weer ontspannen onder de douche zonder dat ik moet controleren of de pleister op mijn wang er nog zit om de sonde op z’n plaats te houden. Zonder dat ik de sondeslang tussen mijn lange haar moet zoeken zodat ik hem er niet tijdens mijn haar afdrogen uitruk. Ik laat het warme water over mijn gezicht stromen en was mijn gezicht met mijn handen. Beiden wangen! Anderhalve maand heb ik mijn gezicht niet zo kunnen wassen omdat de sonde over mijn rechterwang en langs mijn rechteroor liep. Ik pak mijn gezichtszeep en was heel langzaam en bewust mijn complete gezicht. Tranen lopen ondertussen over mijn wangen. Mijn lief wast mijn rug liefdevol met een geurige hammam shower scrub. Ik ontspan en voel medelijden voor het kind in mij dat de afgelopen zes weken niet kon relaxen onder deze douche… Ik kan nu weer nachtcrème op mijn hele gezicht smeren. Ik kan gewoon mijn pyjama shirt weer over mijn hoofd aantrekken zonder te stoeien met de sonde. Ik kan weer gewoon op één hoofdkussen slapen in plaats van rechtop tegen twee hoofdkussens aanzittend. Ik kan in bed weer van mijn ene zij op de andere draaien. Mijn lief had vanavond voor het avondeten de neus-maag-sonde voorzichtig eruit getrokken. Ik kreeg ineens heel veel lucht door mijn rechter neusgat! De pijn, van het drukken van de slang op het puntje van mijn neus, verdween. Ik had vooraf mijn arts gesproken over de telefoon, omdat mijn keel zoveel pijn deed door het schuren van de sonde. Ze zei dat ik hem mocht verwijderen. Ik at inmiddels een beetje naast de sondevoeding. Een halve boterham zonder korstjes, stukjes verse ananas, een beetje geprakt avondeten of een bakje vla. Mijn smaak komt iedere dag een beetje meer terug. Zo dankbaar daarvoor! 

Wanneer je een neus-maag-sonde hebt dan leef je daarmee. Er is geen keus. Het is zoals het is. Je neemt voor lief dat je neusgat pijn doet door het drukpunt van de slang, en je huid geïrriteerd raakt door de pleister. Dat er een witte slang met pleisters op je neus en wang vastgemaakt zit. Je accepteert dat de sonde verstopt kan raken en dat er dan heel secuur warm water door de sonde moet spoelen, even moet weken en met masseren van de sonde weer doorgespoeld kan worden. Je maakt mee dat de sonde door bijvoorbeeld plaatsing van een knie bij het bukken (om de was uit de wasmachine te halen) onverhoopt een stuk uit je maag wordt getrokken waardoor de sonde ineens veel langer is dan normaal. Met de schrik in je lijf breng je de sonde dan voorzichtig centimeter voor centimeter weer terug in je maag. Heel stoer, omdat je perse niet terug naar het ziekenhuis wilt gaan. Je omarmt het geluid van de pomp de hele dag tot je slapen gaat, want je hebt geen keus. Je aanvaardt dat je élke dag om acht uur de pomp moet aansluiten aan een nieuwe fles voeding en die overdag ook moet vervangen wanneer er onverwachts een harde piep klinkt. Je verdraagt het als, tot je grote schrik, bij het braken de hele sonde naar boven komt in je keelgat. Toch terug naar het ziekenhuis om maar weer een nieuwe te laten plaatsen. Ik heb het allemaal gedoogd vanaf de eerste week van januari. Ik heb zo min mogelijk bij de beproeving stil gestaan. Nu de sonde eruit is voel ik me er wel verdrietig om. Om wat het allemaal betekende voor mij. Vooruit blijven kijken. Ik kan weer een dropje eten zonder dat hij vastkleeft aan de sonde en ik er bijna in stik. Ik kan weer een downfacing dog houding doen tijdens mijn online yogalessen. Ik kan me weer in een winkel vertonen zonder dat ik me ongemakkelijk hoef te voelen door de sonde over mijn wang, het geluid uit de rugzak met pomp en snoer, gedragen over mijn winterjas. Ik heb afscheid genomen van deze fase in mijn herstel. Mijn herstel, een van de meest zuivere en meest verbonden periodes in mijn leven.

With Ramazan in Türkiye - 1991

TURKIJE
‘What the world needs now is love, sweet love.’

- Burt Bacharach

We lopen voorzichtig naar binnen. Middelste dochter en ik komen terecht in een hoge hal met stapels lege kartonnen dozen en in een hoek opgestapelde, gevulde vuilniszakken. Helemaal achterin staat een groepje mannen te praten. ‘Goedemiddag!’ roep ik tegen het groepje. Een oudere man komt ons tegemoet lopen. De ruimte ziet er veel leger uit dan ik op een foto in de krant had gezien. We zijn in een moskee in een dorp verderop. Hij legt uit dat ze alle hulpgoederen al gesorteerd hebben. Winterkleding, tenten, slaapspullen, voedsel in blik en babyspullen. Er zijn al zo’n zeven busjes met hulpgoederen naar het vliegveld van Rotterdam gereden. Het weekend laten ze ook een vrachtwagen naar Turkije rijden. Naar het grote gebied van de verwoestende aardbeving. De reden dat we hier staan is dat ik wel acht dozen in in mijn autootje heb staan met drinkvoeding van de apotheek. De diëtiste uit het ziekenhuis die me continue aanmoedigde die proteïnedrankjes vol met eiwitten, vitamines en vezels te drinken stuurde me de meest vieze, chemische smaken. Koffiesmaak, aardbeien- en perziksmaak, vanillesmaak of karamelsmaak. Ik kreeg het allemaal niet weg. De enige smaakjes die ik met veel moeite kon verdragen was chocolade en limoensmaak. Nu had ik een goede bestemming voor deze dozen vol aansterkende drankjes. Ook meteen onaangeraakte doosjes met ampullen morfine afgegeven. Aan de oudere meneer dat wel. Jonge mannen hielpen ons met sjouwen. De oudere man vertelde dat de ampullen veilig met een speciaal vervoer voor medicijnen meegaan. Ik kan niet met droge ogen naar de beelden uit het getroffen gebied kijken. De ontberingen na al die nachten van vrieskou en regen. De geluiden van om hulp schreeuwende mensen onder het puin. De medische situatie er is erbarmelijk. Het beeld van het het pasgeboren Syrische baby’tje Aya met de navelstreng nog aan haar mama. Of Turkse vader Mesut zittend op een stapel puin met de hand van zijn overleden dochter Irmak van veertien nog in zijn hand. Het kleine jongetje van drie dat met blote handen levend uit het puin gegraven is. Tussen het puin zoekende mensen… Af en toe een fluitje dat klonk. Dan was het even muisstil en hoopten hulpverleners een teken te horen van mogelijke overlevenden. Mensen die huilend en bebloed op straat lopen, en slapen. De geur van dode lichamen… Je ziet restanten sneeuw nog op straat liggen, zó koud. Ik huil elke keer wanneer ik foto’s of beelden zie.

Mijn lief en ik zijn in 1991 naar Turkije afgereisd. Onze eerste vliegreis samen. Naar het dorpje Kaç, aan zee gelegen. Destijds heel erg afgelegen en nauwelijks toeristisch. We logeerden twee weken in het kleine pensionnetje van de vriendelijke familie Kocakaya. Zulke lieve mensen! Hun zonen van onze leeftijd (begin twintig) trokken al die tijd met ons op. Het klikte heel goed. Mijn lief mocht invallen in hun voetbalteam, ergens bovenop een stoffige berg. Mehmet, Ibo of Ramazan namen ons mee naar mooie strandjes. Zij namen soms een luchtbedje mee met een motortje erop waar we ons mee verplaatsten in zee. We speelden veel spelletjes met ze. Dammen en backgammon aan een tafeltje of beachball op het strand. Ze namen ons en andere vrienden mee uit dansen op zaterdagavond naar een openlucht disco in een ander dorp. Achter in de laadbak van een klein vrachtwagentje. Na het dansen verplaatsten we ons naar een dakterras waar we heerlijke gehaktballetjes en tomatensoep onder het licht van de maan aten. Mijn lief werd helaas ook heel ziek in Turkije. Een ambulance moest komen om hem weer op te laten knappen. We gaven toen akkoord aan de arts om een hogere factuur uit te schrijven. De donatie (van onze reisverzekering) zou goed terecht komen in het plattelandsziekenhuisje. Ook hadden we fluisterend, stiekeme gesprekken met een vriend van de broers, een Koerd. Een oud volk zonder eigen staat die nu nog steeds streven naar onafhankelijkheid. Toen we na twee heerlijke weken met een taxi naar het vliegveld vertrokken werden we uitgezwaaid door het complete, lieve Turkse gezin. De mama, met shawltje om haar haar gebonden, had tranen in haar ogen. Een paar jaar geleden waren we ook heel kort even in Turkije. In Istanboel moesten we overstappen op een vliegtuig naar Zuid-Korea. Er opende midden in de levendige hal met rijen wachtstoelen een liftdeur en daar kwamen twee hotelgasten in hun witte badjas uitstappen. Met grote ogen keken ze rond in de megadrukke hal vol haastige reizigers met hun bagage. In hun hand hielden ze een zwembrilletje, hun blote voeten in Adidas slippers gestoken. Onder de man zijn witte badjas staken heel blanke, dunne benen uit die heel donker behaard waren. Ze hadden duidelijk op de verkeerde knop in de lift gedrukt. Zo te zien waren ze op weg naar het hotelzwembad of sauna. Ik kwam werkelijk niet meer bij van het lachen! Ik moest stoppen met lopen en klapte dubbel van het lachen. Tranen in mijn ogen. Dat ontredderde koppeltje dat zó afstak tegen alle haastige reizigers. Ik stiefelde wat achter ons gezin aan en toen ik eindelijk mijn verhaal kon doen kwam ik niet verder dan wat hortende geluiden. Zo verschrikkelijk hard moest ik lachen! Het is een leuke reisherinnering dat nog steevast op mijn lachspieren werkt.

Moving student daughters...

HORROR HUURBAAS
‘Too often, the landlord-tenant relationship is unbalanced with all the power on the side of unscrupulous landlords.’ 

- Nydia Velazquez

Een razende brief vol spelfouten verschijnt in mijn mailbox. Doorgestuurd door jongste dochter. Ze had de dag ervoor de huur van haar studentenkamer schriftelijk beëindigd. Dit is niet de eerste boze brief van deze huurbaas. Och nee, ik heb er vele! Anderhalf jaar geleden vond middelste dochter deze studentenkamer in Maastricht. Ze startte destijds een master aan de universiteit aldaar. Ze ondertekende trots het jaarhuurcontract. Ze zou het er niet fijn gaan hebben. De verhuurder kwam te pas en te onpas binnen met zijn huissleutel. Ook bedacht hij continu klusjes in huis waardoor de meiden daar bijna wekelijks onaangekondigde werklui in huis hadden. Geiser reparatie, de trap moest gelakt, rookmelders in elke ruimte, CV reparatie of de tuin werd aangepakt. Niet fijn voor jonge studentes die, net wakker, even naar het toilet wilden of wilden douchen. Een onverwachte ontmoeting met een onbekende vent in je huis. Wanneer zij de huurbaas echter om hulp vroegen vanwege muizen in de keuken, doorgeslagen stoppen, barsten in ramen van de gehuurde kamers of een kapotte thermosstaat waardoor de kachel bleef loeien gaf hij niet thuis. De raamkozijnen aan de buitenkant van het huis werden in dat jaar ook geschilderd waardoor er maandenlang een stellage voor dochter’s raam stond. Heel vroeg lawaaierige schilders bij haar raam. Bovendien veroorzaakten ze met hun föhn - om verf los te branden - barsten in de enkelglas ruiten van haar kamer. Ze had er echt geen leuke tijd gehad. Haar huisgenoten waren ook niet heel gezellig. De échte kater kwam pas toen haar jongste zus de studentenkamer van haar overnam… 

Gesteggel met de huurbaas over de gebarsten ramen. Steeds werd de toon van zijn brieven aanmatigender. Zijn arrogante en laatdunkende woorden over de twee zussen, zijn zogenaamde levenslessen aan hen, zijn neerbuigende mening en vooral veel leugens over een studentenfeest in de kamer, leugens over zogenaamde getuigen, manipulatie over stoepje voor het studentenhuis aanvegen en over de ramen buiten lappen. Hij haalde er van alles bij. Alles in een verschrikkelijk hooghartige toon. Ook over de telefoon gedroeg hij zich narcistisch en neerbuigend. Hij sprak zó plat Limburgs dat het nauwelijks te verstaan was. Vertrekkende dochter kreeg de borg van twee maanden huur niet terug. Sterker nog, hij stelde haar verantwoordelijk voor de kosten van nieuwe ramen plaatsen. De tijd leerde dat geen enkel gebroken ruit vervangen werd door hem, ookal betaalden vertrekkende bewoners hem telkens het gevraagde bedrag. Er zat voor mij niks anders op dan na de zomer met het pak uitgeprinte e-mails het juridisch loket te bezoeken. De juriste had toevallig in Maastricht gestudeerd en ook ervaring met zo’n afschuwelijke huurbaas. Ze was erg betrokken bij de case. We kregen voorbeeldbrieven én een pro deo advocaat toegewezen met expertise in huurovereenkomsten. Advocaat Wim wilde ons graag helpen. Zijn officiële brief met dreiging van een rechtszaak leverde een lang hautain geschreven antwoord op van de horror verhuurder vol oude en nieuwe leugens en wederom taalfouten. Vorige week lag de zaak bij de kantonrechter. Om vervelende situaties te voorkomen zocht jongste kind spoedig naar een andere kamer. Dat lukte. Ze zegde het huurcontract vorige week met een maand opzegtermijn op, ondanks de genoemde twee maanden in zijn contract. De wet zegt dat als de huur per maand betaald wordt ook het opzegtermijn van de huurder een maand is. Ik geloof dat hij zowat uit z’n vel gesprongen is! Ook omdat ze het jaarcontract niet uitgezeten heeft. Hij heeft onze jongste dochter vijandig en onbeschoft in dialect toegesproken over de telefoon. Zij had heel juist gereageerd door te zeggen dat ze in haar recht staat. Vervolgens had de neerbuigende verhuurder haar huisgenootje gebeld dat ze zo snel mogelijk een nieuwe huurster moet zoeken. De huisgenootjes doen dat natuurlijk samen. Gezamenlijk een tekst geschreven en de advertentie met foto’s geplaatst in diverse Facebook groepen. Samen houden ze donderdag een hospiteeravondje. Twee andere huisgenootjes vertrekken ook binnenkort. Natuurlijk! Wie wil er in een huis van een onbeschofte, pretentieuze huurbaas wonen?

Photoalbums for our girls at 18th birthday

EXTREEM MOE
“She felt dirty, ugly and tired. She felt like a marshmallow heading into a house fire armed with chocolate and graham crackers.”

- Benjamin R. Smit

In de loop van de ochtend kom ik beneden. Uitgerust van een lange nacht slapen en wat dommelen in bed. Elke ochtend om acht uur neem ik mijn eerste pijnstiller en wordt de sondevoeding aangesloten. Dat deed mijn lief meestal, maar hij gaat sinds afgelopen week weer naar de fabriek, ik kan het ook zelf. Daarna slaap ik nog een beetje. Slaap geneest namelijk mijn lijf van binnen naar buiten. Mijn lijf die nu extreem moe is. Moeheid is ineens toegeslagen. Het dwingt me tot slapen. Mijn hersenen zorgen er zelf voor dat ik rustiger aan doe. Voor sneller herstel. Wonderlijk lichaam. Ik heb nu veel wondjes in mijn mond en beschadigingen op mijn huid. Slaap activeert in de hersenen een hormoon dat weefselgroei stimuleert. Dit zorgt voor het herstellen van mijn wonden. Ook stimuleert een goede slaap mijn lichaam om meer witte bloedlichaampjes aan te maken die juist nu zo verlaagd zijn. Halverwege de middag begin ik het koud te krijgen en nestel ik me met een warme kruik en een kleedje op de bank. Op de TV het geluid van een herhaling van een talkshow van de avond ervoor. Zo vallen mijn ogen al snel dicht. Tegen etenstijd word ik wakker. Voor de gezelligheid zit ik bij man en middelste dochter aan de eettafel. Mijn voeding komt uit de sonde. Zo krijg ik optimale voeding binnen. Na het eten kijk ik nog wat suf TV. De concentratie om een boek te lezen is helaas nog niet terug. 

Ik heb wel nieuwe bezigheden als alternatief voor lezen gevonden. Diamond painting met onze dochters is heel gezellig. We hebben schilderijtjes verslonden! Van een drietal vriendinnen heb ik niet lang geleden een prachtige legpuzzel gekregen, ook een fijn tijdverdrijf. Naast een beetje huishouden, we verdelen het met z’n drietjes, werk ik ook aan fotoalbums. Elke dochter kreeg voor haar achttiende verjaardag een groot album. Een bloemlezing van foto’s uit hun (nomaden)jeugd. Babyfoto’s, het geboortekaartje, schattige zussenfoto’s en groepsfoto’s van vriendinnetjes uit diverse fases (en landen) uit hun leven. Een bundeling van veel prachtige reisfoto’s van over de hele wereld. Het zijn net zigeunerkinderen. Heel lieve foto’s met papa of mama samen. Het mooiste vinden ze de achttien foto’s van het kaarsjes uitblazen op hun verjaardag. Als een serie achter elkaar, op iedere bladzijde een uitvergroting. De verandering van baby naar volwassenheid is goed te zien. Het meest emotioneel zijn de brieven van papa en mama op de avond voor hun eerste verjaardag én op de avond voor hun achttiende verjaardag. Aan het album van jongste telg heb ik de laatste tijd veel gewerkt. Ze heeft hem onlangs gekregen van ons. Je kunt er eeuwig doorheen blijven bladeren. Zo’n genot. Nu werk ik aan ons jaarlijkse gezinsfotoalbum. Daar had ik vanaf onze Italiaanse rondreis in de zomer niet aan kunnen werken. Ik zit nu twee weken fulltime thuis. Hele dagen tussen vier muren. Relatief veel vrije tijd. Lieve, middelste dochter is gelukkig ook nog even thuis voordat ze aan haar eerste serieuze baan begint. Een kort wandelingetje naar de brievenbus (door de sneeuw), een wandelingetje door het bos. Meer is het niet. Ik kan ook niet echt de deur uit met een apparaat met sondevoeding gekoppeld aan mijn lijf, en die buitensporige vermoeidheid.

Snow in our street!

MEDELEVEN
‘My relationship with my body has changed. I used to consider it as a servant who should obey, function, give pleasure. In sickness, you realize that you are not the boss. It is the other way around.’

- Federico Fellini

Het idee dat we controle over ons bestaan hebben is voor mij een illusie gebleken. Door mijn ziekzijn besef ik nog meer hoe fragiel ons geluk en welzijn eigenlijk is. Dat had ik al veel eerder ondervonden bij het plotseling overlijden van mijn moeder. Nu bijna achttien jaar geleden. Toch voelde haar vroeg overlijden destijds nog als een uitzondering. Dat kwam niet vaak voor. Mijn moeder was veel te jong om te overlijden. Ík was heel jong om mijn moeder te verliezen. Onze dochtertjes veel te jong om hun oma te verliezen. Het moment was mijn inziens zeldzaam. Notabene pas vijf weekjes na de geboorte van onze jongste dochter. Zo uitzonderlijk dat ik niet het gevoel had dat zoiets mij kon overkomen. De meesten van ons, ik ook, gaan er toch vanuit niet bij de pechvogels te horen. Het is een menselijke reflex om onszelf niet tot de kwetsbaren te rekenen. Ik weet inmiddels beter. Iedereen maakt ingrijpende gebeurtenissen mee. Niks ongewoons. Gebeurtenissen die ons zo door elkaar schudden, dat het niet lukt om ze aan de kant te schuiven. Ze dwingen je om je leven en de zin van het bestaan met andere ogen te bekijken. In mijn geval betekent het dat ik oneindig veel liefde ben gaan voelen voor de mensen die dichtbij om me heen staan. Mijn zus en mijn gezinnetje natuurlijk die er helemaal voor mij waren rondom de operatie en de behandeling die er op volgde. Pure liefde. Zij voelen nu meer dan ooit dat ze er toe doen en ik voel ook dat ik ertoe doe. 

Ik mag mezelf gelukkig prijzen met familie en zo’n twee dozijn lieve vriendinnen om me heen. Zoveel warmte ontvangen de laatste maanden. Een niet aflatende stroom van kaarten, brieven, mooie cadeaus, lieve gebaren en bloemen. Nóg steeds staat onze huiskamer vol vazen met bloemen en liggen er wekelijks kaarten in de brievenbus. Hartverwarmend. Er zijn waardevolle vriendinnen - en ook mensen verder van mij af - die precies de juiste woorden kunnen zeggen en de juiste vragen stellen. Er op de juiste momenten zijn geweest voor mij. Ze doen echt moeite om zich in mij en mijn situatie te verplaatsen. Ze beheersen de behendigheid om goed te kunnen luisteren. Hun steun raakt mijn hart. Het helpt vooral als iemand je pijn kan aanhoren en helpt om daar woorden voor te zoeken. Dat zijn meestal mensen die zelf een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt. Zij maken daarna vaak andere keuzes waardoor ze zich sterker verbonden voelen met anderen. Dat verschil vóel ik. Meer groei meegemaakt, meer begrip en meer inlevingsvermogen. Ik hecht nu nog meer waarde aan vriendschappen, trager leven, genieten van een mooie lichtinval, een flinke sneeuwbui of een wandeling in de natuur. Juist door het besef dat het leven fragiel is, ga je kleine dingen meer appreciëren. De groei na mijn ziekteproces heeft twee kanten. Aan de ene kant nog meer besef van de kwetsbaarheid en onvoorspelbaarheid van het leven. Aan de andere kant weten dat je toch iets kunt betekenen. Ik kan het aan, ik kan keuzes maken in mijn leven. Angst van sommige mensen om me heen leidde daarentegen vaak tot sussen of het bagatelliseren van mijn situatie. Hoe goed bedoeld ook, dat zijn vormen van hún zelfbescherming. Hun ontkenning, het niet willen of kunnen zien van de ernst van mijn situatie, stemde mij verdrietig. Of mensen met de boodschap dat je moet proberen positieve lessen te trekken uit wat je is overkomen. Heel onbegrepen en frustrerend voelde dat voor mij. Sommige dingen als een superzware operatie met herstel, pijn, misselijkheid met veel spugen of je heel moe, angstig of verdrietig voelen kun je gewoon niet zinvol noemen. 

Last session - ring the bell!

SYMBOLISCHE WAARDE
'Luid de klok over jouw landschap

Hervind de verwantschap, nieuw gezantschap.' 

- Dominique Abraham

Wat is toeval? Op het moment dat ik met de bel rinkelend in mijn hand het kleedhokje uit wil lopen…is de klepel afgebroken… Toevalligheid? Op televisie en social media kun je zien dat in Amerika, maar ook dichterbij zoals bijvoorbeeld in België, een traditie bestaat voor mensen die hun laatste bestraling gehad hebben. Er hangt een bel of gong in de hal van de afdeling radiotherapie. Patiënten die hun laatste bestraling ondergaan kunnen letterlijk een nieuwe periode in hun leven inluiden. Een nieuw begin na een onzekere periode. Een stap dichter naar herstel, dat geeft hoop. Niet alleen aan mij, maar ook aan iedereen die mij omringt zoals mijn gezin. Ook voor de medepatiënten die in de hal aan het wachten zijn is het een krachtig signaal dat hoop geeft en vertrouwen schenkt. De meiden en mijn lief mochten de laatste keer mee naar binnen. Het was emotioneel om ze allemaal zo dichtbij te zien na m’n allerlaatste behandeling.

Op een dag ergens in het begin van mijn behandeling kwamen mijn lief en ik in gesprek met Kees en Joke uit Zeeland. Kees, zijn leven lang fysiotherapeut in Erasmus geweest, loopt hetzelfde traject als ik. Hij heeft echter niet zoals ik een zware operatie ondergaan. Ook moet hij één behandeling meer dan ik. Het was zo fijn om met hen samen te praten. Erkenning van de pijn die we deelden. Kees en ik deelden onze ervaringen, angsten, onze slechte en goede dagen. Joke, werkzaam in de zorg, vroeg bij onze eerste ontmoeting aan mijn lief hoe het met hém ging. Dat raakte ons beiden onverwachts. Bijna niemand vraagt aan mijn lief hoe het met hem gaat. In de weken erna kwamen we elkaar regelmatig tegen in wachtkamers. Altijd zochten we elkaar op en bleven we wat langer kletsen met elkaar. Op het laatst fluisterden Kees en ik, beiden zonder stem. Heel waardevolle tijd voor ons alle vier. Kees, een lange man, kon me een heerlijke stevige knuffel geven. Hij heeft grote sterke handen waar mijn handen in verdwenen als we ze van elkaar even vasthielden. Het is een koppel met een groot hart en oog voor de ander. Mensen met hun hart op de juiste plek. Toen ik laatst als een ziek vogeltje met een kotszak op schoot in een rolstoel zat te wachten op mijn beurt, masseerde Joke troostend mijn rug. Tranen vloeiden bijna altijd wanneer we elkaar zagen. Ook deze voorlopig laatste keer dat we elkaar zagen. Mijn traject zit er op. Kees moet nog voor de laatste keer. Wat ik als heel fijn ervaarde was dat als het ziekenhuispersoneel zag dat we elkaar steunden in de wachtkamer ze even wachtten met mij naar binnen roepen. Ze gaven ons de tijd, als lotgenoten, er voor elkaar te zijn. Daar scoorden ze punten mee! Zo liepen Kees en ik min of meer gelijk op in onze behandeling. Het gevecht tegen de sondevoeding, die we uiteindelijk een dag na elkaar toch aangebracht kregen vanwege de verloren kilo’s. We wisselden crèmes uit die naar ons idee goed werkten op de verbrandde huid. We deelden tips om de vieze medische voeding moeizaam binnen te krijgen zoals koelen met veel ijsblokjes. Zij gaven ons de tip van een gratis parkeerplaats aan de achterkant van het ziekenhuis. Op het eind van ons traject waren we beiden helaas geveld door hevige misselijkheid van de sondevoeding of vanwege verstopte darmen. Who knows? Ongelukkigerwijs had ik één van de laatste dagen mijn sonde-slang met kracht uitgespuugd en moest dat ding voor de tweede keer aangebracht worden. Ik zat de laatste weken in een rolstoel, mijn energie was op. Kees liep nog rond in zijn fysio trainingspak, ziekenhuisklompen en pet. Na mijn laatste behandeling op maandag zouden we elkaar waarschijnlijk niet meer zien. Mijn lief en ik lieten een kaart en een klein cadeautje achter op de balie. Voor Kees zijn laatste behandeling, de dag erop. We hadden hun achternaam achterhaald bij diezelfde balie. De medewerksters zouden ons verrassinkje doorgeven. Onverwachts kwamen we ze toch tegen maandagochtend. Ze waren blij met een bericht van ons, mijn telefoonnummer erop vermeld. Huilend pakten we nog een keer elkaar’s handen en gingen toen ons eigen pad. 

18th Birthday of youngest daughter!

PANIEKERIG VOGELTJE
'Let food be thy medicine and medicine be thy food.' 

- Hippocrates

Eten. Normaalgesproken een ontspannen bezigheid. Voor mij ook. Al werd het de laatste weken iets waar ik steeds meer tegenop ging zien. Mijn smaak is niet meer als vanouds. Harde etenswaren doen zeer aan de binnenkant van mijn mond. De kilogrammen vlogen er daarom af. Dat ging niet ongemerkt voorbij. Sowieso te zien aan mijn kleding dat nu steeds meer om mij heen zwabbert. Van mijn bovenbeenspieren is weinig meer over dan pap… Mijn bovenarmen steeds dunner. Van een stevige kont is al helemaal geen sprake meer! Mijn spieren worden aangesproken voor energietoevoer. Artsen zijn dan heel bezorgd om je hartspier. Mijn broeken zakken af, broekspijpen veel te wijd… Het is een gevecht geworden om op gewicht te blijven. Mijn conditie gaat helaas ook in flink tempo achteruit. Na de operatie maakte ik nog wandelingen van tien kilometer met mijn lief. Een fietstochtje of kleinere wandelingen met een vriendin. Later kon ik niet eens meer door het ziekenhuis naar de afdeling lopen. Middels een rolstoel werd ik verplaatst. Ik heb het altijd koud. Vergeleken met eind van de zomer ben ik tien kilo verloren. De wekelijkse bezoekjes aan de diëtiste werden voor mij een martelgang. Steeds dat dreigen met sondevoeding. Ik móest van haar minimaal twee flesjes proteïne voeding per dag binnen krijgen, want anders…! Van de stress spuugde ik prompt na het avondeten alles er weer uit. Dit schoot zo niet op. Ondanks mijn traumatische ervaringen met het aanbrengen van de sonde door de neus naar de maag ben ik na de achttiende verjaardag van onze jongste toch maar schoorvoetend akkoord gegaan. Op haar verjaardagsfoto’s sta ik gelukkig zonder een sondeslangetje over mijn wang en een lelijke pleister op mijn neus. Traditioneel op het grote bed met cadeautjes, gezellig met een piepklein stukje taart van bakkerij Koekela aan tafel en in de avond aan het verjaardagsdiner met wat piepkleine stukjes sushi. 

De eerste sonde van mijn traject werd in oktober tijdens de operatie al aangebracht. Heel fijn dat ik er niks van merkte. Helaas heb ik tijdens een delirium kort na de operatie de sonde er zelf uit getrokken. Opnieuw aanbrengen door twee ervaren verpleegkundigen was die nacht nog wel te doen. Helaas schoot die sonde er ook nog een keer uit. Tijdens één van mijn vele hoestbuien, door irritatie van de canule in mijn luchtpijp. De dienstdoende verpleegkundige ging er prat op dat ze heel kundig was hierin…. Helaas prikte ze twee keer met de scherpe slang op mijn stembanden waarbij ze me aanmoedigde te blijven slikken. Dat ging niet goed. Ik schopte met mijn benen, ik had immers geen stem. Er kwam een arts bij die met een camera mijn slokdarm naar binnen ging om de sonde voorzichtig te begeleiden. Inmiddels was ik een paniekerig vogeltje geworden. Afgelopen vrijdag moest er dus wederom zo’n slang naar binnen gebracht worden. Het was een akelig moment maar de arts had het niet beter kunnen doen. Nu is de druk eraf dat ik de hele tijd moet bedenken wat ik weer moet eten om maar niet af te vallen. Waarna ik m’n best moest doen om het binnen te houden. Ik kan gelukkig kauwen en slikken en die spieren ga ik, ook nu, blijven gebruiken door af en toe iets te eten of te drinken wat ik gewoon lekker vind. Op deze manier zal ik niet aankomen in gewicht, maar veel belangrijker…niet meer in gewicht verminderen. Alles om energie te behouden om flink aan te sterken.

Greatest memory of 2022 - Sicily!

GROOT HART
'Through sickness and through health' sounds so simple on your wedding day, but in reality, they become significant words that are a huge responsibility and show true character to navigate. 

- Yolanda Hadid

Een terugblik op 2022. Het afgelopen jaar eindigde voor mij erg lastig. Het jaar begon echter zo goed met een ommezwaai, mijn opleiding tot assistent ergotherapeute. Ondanks de epidemie met als gevolg dat ik de tweede helft van het schooljaar voornamelijk thuis online moest doen. Ik had de eerste helft al leuke contacten opgedaan met medestudenten en leerkrachten zodat ik me nooit verloren heb gevoeld. De leerstof was superinteressant en de korte snuffelstages ook. Afgelopen zomer rondde ik mijn studiejaar met vlag en wimpel af en begon, na onze avontuurlijke maar oh zo zorgeloze rondreis door Sicilië en de Eolische eilanden, het solliciteren. Ik had vier leuke sollicitaties lopen toen ik ineens in een heel andere wereld stapte. De sollicitaties werden op de lange baan geschoven. Wanneer de tijd rijp is pak ik graag de draad weer op bij dezelfde instanties. Ik heb er vertrouwen en zin in. 

De tweede helft van 2022 was stukken minder zorgeloos. Na onze heerlijke second honeymoon startte in september een medisch traject die telkens verder uitgebreid werd. Zo omvangrijk dat het niet eens meer binnen dat jaar afgerond kon worden. Er worden nog wat weken van het nieuwe jaar afgesnoept door de heftige medische rollercoaster waar ik in terecht ben gekomen. En niet alleen ik in terecht ben gekomen hoor. Ook mijn lief is er in meegetrokken. Sterker nog, hij is er ingedoken die lieverd. Hij is er continue voor mij, heeft het nooit af laten weten. Ook deze laatste zwaarste loodjes is hij er elke dag voor mij. Net zoals onze drie meiden die de laatste dagen van dit jaar thuis zijn geweest. De eerste dagen van het nieuwe jaar zijn ze ook thuis om mij te steunen. Samen. We reden eind december regelmatig met meerdere gezinsleden naar het ziekenhuis. Eén dag zelfs met het complete gezin in het ziekenhuis doorgebracht. Zo is iedereen betrokken bij mijn herstelproces en hebben de kinderen ook een inkijkje in wat ik doormaak. Ze zijn ieder zo lief, toegewijd en zorgzaam. Volwassen. Met dat warme gevoel sluit ik het oude jaar af. Ik voel de onuitputtelijke warmte van mijn liefdevolle familie. Élk lid van ons gezin heeft een groot en onvermoeibaar hart. Zo’n jaar was 2022 dus geworden.

Happy New Year!

REISMOMENTEN
The spirit of Christmas is the spirit of love and of generosity and of goodness. It illuminates the picture window of the soul, and we look out upon the world's busy life and become more interested in people than in things. 

- Thomas S. Monson

In de aanloop naar de Kerstdagen had ik nooit kunnen verwachten dat ik het zo ontspannen zou beleven. Ik was bang om me ziek te voelen, moe te voelen of pijn te voelen. Dat het eten me niet zou smaken of dat ik veel niet eens zou kúnnen eten. Hoe heerlijk was het dat ik me onverwachts goed voelde. Ik liet me niet door angst van de wijs brengen. Hoe voelde ik me nu? Ik voelde me goed. Opgelucht. Ontspannen. Weliswaar de pijn onderdrukt door pijnstillers but who cares?  Zo konden we onze Kersttradities op een ouderwetse manier uitvoeren. Na een lang en uitgebreid ontbijt aan een mooi gedekte tafel, samen cadeautjes onder de boom uitpakken. Heel simpel een fijne tijd met elkaar doorbrengen. Dansen met elkaar. Zelfs een gelukkig gevoel. Rotterdam leek heel ver weg. Een groot gedeelte van de dag deelden wij, de meiden, onze nieuwe hobby. Diamond painting. Gezamenlijk aan de grote eettafel met Kerstmuziek op de achtergrond en openhaard aan. Een schaaltje Kerstchocolaatjes op tafel. Zo plakten we ieder gekleurde kraaltjes volgens een patroon op een kaart of een schilderijtje. Een heel mindful bezigheid, net zoals puzzelen, waar je heerlijk van ontspant. Onderwijl werden er verhalen gedeeld en luisterden we naar elkaar. Mijn lief zat ontspannen bij zijn vier vrouwen aan tafel met een tijdschrift. Beiden Kerstdagen - de periode die van nature zo geschikt is om naar binnen te keren - hadden we zo voldoende tijd en ruimte voor onszelf. Het Kerstdiner was net zo ontspannen. We genoten van de gerechten - door mijn lief klaargemaakt - die we juist zo graag eten met Kerstmis. We reflecteerden op jaren die achter ons lagen door ieders mooiste en slechtste reismomenten te delen. We deelden wensen waar we nog zo graag naartoe willen reizen. We fantaseerden over de reis die we komende zomer koppelen aan de verhuizing van oudste dochter naar Singapore. We keken bewust terug op uitdagingen en geluksmomenten. Tijd nemen om te voelen wat je los mag laten, omdat het je niet meer dient. Ook hadden we ons verheugd op de nieuwe release van Avatar. Jarenlang op gewacht en tweede Kerstdag togen we dan naar Antwerpen voor de lange film. Ik had me niet vast willen leggen. Ik hield de datum omzichtig open want wie weet hoe ik me dan zou voelen? Iedereen had er begrip voor. We stonden er een momentje bewust bij stil dat we dit tóch konden doen met elkaar. Zo trots op onze meiden, nu jong volwassenen, die op een zachte manier leren om stil te staan bij wat wel kan, waar wel ruimte voor is.

Merry Christmas !

AANVAARDING
Hij leerde dingen waarvan hij nooit gedacht had dat hij ze door de liefde zou leren: hoop, angst en aanvaarding.

- Paulo Coelho

In het nu leven. Een levensles die ik de laatste maanden, weken en dagen probeer te leren. In het nu zijn. Wat voel ik nu? Wat voel ik lijfelijk? Hoe gaat het nu eigenlijk met me? Ik vind het moeilijk. Ik merk dat ik me vaak genoeg zorgen maak over morgen. Hoe meer ervaringen ik opstapel in mijn behandelingsproces hoe moeilijker het is om in het nu aanwezig te blijven. Ik vind het best moeilijk om rust te ervaren en ruimte te voelen in het hier en nu. Puur omdat ik gewoonweg vaak bang ben voor wat me nog te wachten staat. Wat voel ik nú? Dat is alleen wat telt. Aan het eind van de zomer had ik een klein knus huisje gehuurd vlakbij het Noord-Hollandse strand. Ik had de reservering uiteindelijk willen cancelen omdat de gereserveerde datum ons plots heel slecht uit kwam. Helaas kon dat niet - ookal was de datum nog wekenlang niet in zicht. Ik schoof het daarom maar zo ver mogelijk vooruit. Volgens de rigide voorwaarden moest de overnachting namelijk ook nog in dit jaar vallen. Ik had de reservering verzet naar het laatste weekend voor Kerstmis en er verder niet meer bij stil gestaan. Deze week kwam het weekendje plots in zicht in m’n agenda. ‘We zullen zien hoe ik me die dag voel. Geen druk, we kunnen het weekendje ook laten zitten’ klonk het als een mantra in mijn hoofd. ‘We bekijken het op de dag zelf, op de ochtend zelfs of op de zaterdagmiddag.’ Aanvaarding wanneer het niet lukt. Na drie beroerde dagen knapte ik zaterdagochtend wonderbaarlijk weer op. Hoe voel ik me nu vroeg ik me die bewuste zaterdagmiddag af. Eigenlijk prima. Dus stopten we spontaan onze nachtkleding en een toilettas in een weekendtas. Mijn lief vulde een boodschappentas met ingrediënten voor een lekkere avondmaaltijd en een ontbijtje.  Handschoenen, muts en shawl op de achterbank van de auto en we vertrokken saampjes naar Noord-Holland. Prachtige witte omgeving onderweg. Schaatsende mensen langs weilanden. Bij aankomst eind van de middag geweldig warm oranje avondlicht boven de kust. Het sfeervol ingerichte huisje warmde niet snel genoeg op dus kregen we een upgrade naar een huisje met twee slaapkamers, een grotere badkamer en een keuken. Iets minder knus maar wel praktisch met een koelkast, grote eettafel en een televisie. Mijn lief kookte iets lekkers, daarna kropen we tegen elkaar aan voor de TV. Na een hele stille, donkere nacht in de duinen was het uitzicht de volgende ochtend wondermooi winters wit. Een groep gansen vloog over. Rustig op gestaan, een ontbijtje achter het grote raam met zicht op de bevroren natuur. Heerlijk. We maakten een kleine ochtendwandeling met krakende voetstappen door het koude bos. Sleeënde kinderen op een duinpan. In de auto warmden we weer op, op weg naar een strandpaviljoen in Camperduin. Auto lekker dichtbij geparkeerd. Een lange strandwandeling zat er vandaag niet in vanwege mijn conditie, maar wel een lunch achter het raam van het paviljoen. Zicht op het winterkoude strand. Op de terugweg in de auto heb ik lekker mijn ogen dichtgedaan. Zo’n weekendje was onverwachts een groot cadeau, omdat we dit met alle aandacht in het nu hadden besloten. 

Guardian angel in our tree - gift of a friend

KERSTGEVOEL
It's true, Christmas can feel like a lot of work, particularly for mothers. But when you look back on all the Christmases in your life, you'll find you've created family traditions and lasting memories. Those memories, good and bad, are really what help to keep a family together over the long haul. 

- Caroline Kennedy

 

Het is zo’n beetje half december. In de ochtend is buiten alles wit van bevroren rijp. Elke huiskamer heeft inmiddels een boom met lichtjes die warmte en gezelligheid uitstralen. Elk ziekenhuis trouwens ook, op elke verdieping en elke afdeling.  Ook wij hebben afgelopen zaterdag een grote boom uitgezocht op de boerderij waar we intussen al vele jaren komen voor een verse naaldboom. We waren net op tijd, de meeste bomen waren al uitverkocht. Gelukkig was alles al in huis - eigenlijk op de zolder in de garage - voor een mooie sfeervolle versiering inclusief ouderwetse kaarslampjes. Dit jaar staat mijn hoofd helemaal niet naar Kerstversiering. Ik had ook niet geweten waar ik de tijd vandaan had moeten halen. Mijn dagen zijn snel gevuld. Twee van onze meiden hebben de boom zaterdagavond opgetuigd zoals we dat al jaren doen. Kerstliedjes vulden de achterkamer. Ik zat op een stoel ernaast aanwijzingen te geven waar misschien nog een glimmende bal gehangen kon worden. Hoe de kralenkettingen stijlvol over de takken gedrapeerd mochten worden. Welke kleuren ballen er absoluut niet in mochten en mijn lief had de eer de glazen piek op de punt te zetten. Het verliep allemaal heel harmonieus - helaas voor het eerst met een incompleet gezin. Het kerstpakket die mijn lief mee naar huis bracht staat er nu onder want we wachten met uitpakken totdat jongste dochter vandaag ook thuis is. Dat hebben we beloofd. Ik had niet verder gedacht over cadeaulijstjes dan Pakjesavond dus nu de boom er staat met alleen een megapakket eronder moest ik in actie komen. Mijn lief en ik zijn spontaan zondagmiddag naar de winkels gegaan om ongedwongen zélf passende cadeautjes te vinden. Geen wensenlijstjes. Dat ging verrassend probleemloos en vlug.  Niet nodig om online iets te bestellen. Een grote rol cadeaupapier erbij gekocht. Thuis hebben we voldoende linten en gift tags om alles luxueus in te pakken. Die energie kan ik nog wel kunnen vinden nu alles in huis is. 

Nergens tijd voor hebben. Alle weekdagen naar Rotterdam. Korte dagen. Ik probeer zo vaak mogelijk thuis een yogales in de ochtend te volgen, maar helaas vallen die ook nog wel eens in het water. De laatste dagen van de week voel ik me zwakjes, bleek en energieloos. Om alles huilen. Huilen om emotie op TV, huilen om berichtjes van vriendinnen omdat ik ze mis, huilen omdat ik zo moe ben, huilen om een TV reclame, huilen omdat ik bang ben wat er nog komen gaat, huilen omdat muziek me zo raakt of huilen om hartverwarmende woorden tijdens de yogales. In het weekend raap ik me zelf weer op, stroomt de energie weer in m’n lijf terug terug en zie ik alles om me heen gelukkig veel luchthartiger. Onze meiden zullen de hele Kerstvakantie thuis bij ons zijn. Mijn lief is vrij van werk. Gezellig voor de televisie in Kerstpyjama samen zoete Kerstfilms kijken, iedereen helpt mee in huis om het gezellig te maken. Koken, boodschappen doen, een wandelingetje in het bos, vuur in de openhaard, een bioscoopfilm als het lukt. Kaarsjes aansteken, tafel mooi dekken, thee drinken en er gewoon zijn voor elkaar.

Sharing emotions…

COMFORTABELE STOELEN
Accept the things to which fate binds you, and love the people with whom fate brings you together, but do so with all your heart. 

- Marcus Aurelius

De afgelopen dagen bleven slaapkamerdeuren heimelijk gesloten. Er werd goed in de gaten gehouden wie waar boven was. Mijn wasrek met drogend wasgoed werd van slaapkamer naar slaapkamer geschoven, want iedereen had kennelijk veel ruimte nodig in de privacy van haar slaapkamer. Kartonnen dozen werden uit de papierbak opzij gelegd. Sinterklaas was weer even in het land en zoals elk jaar vierden wij dat met getrokken lootjes, surprises, gedichten en veel geheimzinnigheid. Ondanks dat twee dochters in een andere stad wonen kwamen ze tóch thuis knutselen en ondertussen proberen te achterhalen wie nou wie getrokken heeft. Sinterklaas is een sfeermaker in ons huishouden. Ookal hebben wij veel Sinterklaasfeesten in het buitenland gevierd - of misschien juist daarom - we genieten immens van de seizoensgebonden feestelijkheden. We genieten van de typische Sinterklaaslekkernijen, het sfeervol gekleurde pakpapier met tekeningetjes van Sinterklaas en ingepakte cadeautjes. Het is het feest van overvloed en dankbaarheid. In ons hart weten we weer: het is wel donker, maar we zijn verbonden met elkaar. De meiden kwamen allemaal gezellig naar huis. We aten een oud-Hollands maaltje, de openhaard verwarmde de huiskamer, Sinterklaasliedjes uit de box en we herhaalden nog maar een keer aan tafel wie in voorgaande jaren wie had getrokken en welke surprises daarbij hoorden. Tijdens deze donkere dagen geven we elkaar aandacht met kleine geschenken, om te laten zien hoe dankbaar we zijn voor ons leven en voor elkaar. We zoeken naar kleine, passende cadeautjes, schrijven lyrische (ook een enkele emotionele) gedichten en serveren gerechten om samen op te eten. Tevens lachten we heel wat af. Oók de Pakjesavond van dit jaar. Ik voelde me het hele weekend al goed, snoepte een beetje mee van de Hollandse zoetigheden. Ik genoot vooral van de aanwezigheid van de meisjes, de koude buiten en de warmte binnen. Als je geeft met aandacht verwarm je niet één hart, maar twee. 

December is vaak een drukkere maand. Bij ons werden op de verjaardag van Sinterklaas ook nog tussendoor de zonnepanelen geplaatst op het platte dak van de aanbouw en op de garage. Ze zouden die vrieskoude ochtend al vroeg beginnen dus ik deed mijn online yogales maar een keer in de voorkamer. Zij werkten tenslotte alleen maar aan de achterkant van het huis. Ik wilde mijn les er niet voor overslaan. Toch lekker ontspannen, mediteren en bewegen. De werkmannen stonden uiteindelijk niet voor m’n les maar aan het eind van m’n les aan de deur. Ze moesten meteen omstebeurt van ons toilet gebruik maken. Gedurende hun werkdag nog meermalen… Na mijn yogales kregen ze hun hun eerste kop koffie door mij geserveerd. Aardige lui hoor, zij kunnen er tenslotte ook niks aan doen, maar ik heb altijd moeite met aanwezigheid van werkmannen in m’n buurt. Een persoonlijke, minimale stressfactor. Eind van de dag was het werk netjes gedaan. Kleine dingen die je kunt doen om stress te verlichten in deze hectische decemberdagen is meubels op een nieuwe plek zetten… Dat klinkt natuurlijk als jezelf alleen maar meer werk op de hals halen. Het schijnt je echter lucht en ruimte in je hoofd te geven – je maakt letterlijk ruimte voor nieuwe dingen door het oude weg te gooien. Je brein komt in een soort reflectieve staat wanneer je actief bezig bent met ruimte maken. Dat komt me goed uit. Afgelopen zomer in juli hadden we maar liefst acht nieuwe eetkamerstoelen aangeschaft. Best luxe fauteuils voor ons doen. We keken er enorm naar uit. Vijf volle maanden hebben we er op moeten wachten. We bivakkeerden tussentijds op oude stoeltjes en op een ongemakkelijk zittend - zelf getimmerd door mijn lief - bankje van steigerhout. Halverwege deze week worden ze ein-de-lijk gebracht! Heerlijke timing om deze donkere dagen wat langer na het avondeten intiem te blijven napraten in comfortabele stoelen. Lang thee drinken in de middag aan de grote tafel. Keuvelen over wat ons deze dagen allemaal bezig houdt en hoe ieder voor zich dit ervaart op het moment.