Enjoying a sweet pancake with syrup!

DE KRACHT VAN SMAAK
‘Wij zijn de strijders van het licht. Met de kracht van onze liefde en van onze wil kunnen wij ons eigen lot en dat van veel andere mensen veranderen.’

- Paulo Coelho

In Krimpen aan de Lek parkeert middelste dochter de auto voor een kringloopwinkel. We zijn hier met z’n drietjes. Jongste dochter heeft vakantie en kan daarom ook gezellig mee. Ik meld me binnen en er wordt gevraagd de auto achterom te rijden. In onze achterbak staan namelijk vier grote zware dozen gevuld met liter- en halve literflessen sondevoeding. Ook een doos met plastic spuiten om de sonde door te spoelen, vervangende dopjes, pleisters om de sonde over de wang en op de neus te plakken en sondeslangen die dagelijks vervangen moeten worden. Vandaag precies een week geleden mocht ik van de arts plots de maagsonde uit mijn neus trekken vanwege de pijn in mijn keel. De keelpijn was direct over. Ik had de wegneming helemaal niet verwacht dus een flinke voorraad voeding en materiaal bleef over. De vrijwilliger van de stichting, jongste dochter en ik sjouwen de dozen naar binnen. Middelste dochter kan niet helpen. Ze is flink gekneusd. Ze is tijdens carnaval op een gehuurd scootertje - met haar oudste zus achterop - flink onderuit gegaan. Ze schoof over de straat. Overal schaafwonden waardoor ze haar polsen, ellebogen en knieën nauwelijks kan buigen. Haar zus die onder de scooter terecht kwam had voornamelijk blauwe plekken. Van beiden beginnen de verwondingen flink te helen gelukkig. Blij dat middelste weer kan autorijden. Ik mag zelf namelijk nog steeds niet autorijden vanwege de dagelijks morfine die ik toegediend krijg via een pleister. Vandaag rijdt ze me dus naar een inzameling voor noodhulp. Elke maand gaat er vanaf hier een hulptransport richting zendingscentra in Oost-Europa. Ze zamelen medische materialen in zoals medicatie, fysiomaterialen, steunkousen, incontinentiemateriaal en sondevoeding. Ik zie op de tafel waar we onze dozen plaatsen ook dozen met drinkvoeding staan - dezelfde als die ik twee weekjes ervoor aan een transport naar Turkije heb meegegeven. Ik herken ook een doos met zakjes oplosbare macrogol, de viezigheid die ik iedere dag in moest nemen tegen obstipatie. We zetten de auto weer terug aan de voorkant van de winkel en gaan lekker neuzen binnen. Het is één van de leukste kringloopwinkels die ik ooit gezien heb. Sfeervol ingericht en prachtige spulletjes. We lopen tegen vier retro eetkamerstoeltjes aan. Een typisch jaren ’50 formica zitting en een chromen onderstel. Voor een klein prijsje. Jongste dochter heeft toevallig een eettafel met stoelen nodig in haar nieuwe studio. Ze valt voor de vintage eetkamerstoeltjes. Middelste dochter scoort een prachtige, onbeschadigde lederen tas waar een computer in past. Ze kan de luxe tas goed gebruiken voor haar nieuwe baan die deze week start. Terug rijden we relaxt over de dijk langs rivier de Lek. Een winters zonnetje schijnt. We rijden langs prachtige dijkhuizen uit het jaar rond 1880. Menigmaal liepen deze dijkhuizen 's winters waterschade op door een hoge vloed. Men leefde met de rivier. Hollandse cultuurhistorie. Ik geniet volop van het uitzicht en het lekker uit huis zijn.

Nu ik geen speciaal afgestemde sondevoeding dagelijks meer binnen krijg moet ik zelf aan de slag met voeding. Een flinke uitdaging omdat mijn smaakbeleving helemaal is veranderd. Een paar maanden terug proefde ik nauwelijks nog wat en als ik al wat proefde dan was het heel karton- of metaalachtig. Ik kan het niet eens omschrijven, maar het lokte zeker niet uit tot eten. Toen mijn tong ging aanvoelen alsof die verdoofd was kon ik in mijn mond geen onderscheid meer maken tussen dingen als brood of vlees. Ik wist niet waar ik op zat te kauwen. En kauwen ging sowieso maar aan één kant. Mijn eetlust was daardoor volledig weg. Twaalf kilo raakte ik kwijt. Het enige dat ik een maand na het beëindigen van de behandeling, half januari, wél begon te proeven was de smaak zoet. Een koude, mierzoete passievruchtsap. Heerlijk! Ook proefde ik appeltaart met veel slagroom, pannenkoek met stroop en zachte salmiakdrop. Gelukkig neemt mijn smaak elke dag iets toe. Inmiddels proef ik avondeten - vooral met verse kruiden - best goed. Dus avondeten gaat er in weliswaar in kleine porties. Ik moet heel veel kleine tussendoortjes eten om mijn maag te blijven vullen. Dat vind ik moeilijk en daarom ben ik helaas weer gewicht aan het verliezen. Ik heb al een bijna een half jaar niet meer met smaak gegeten… Smaak laat je genieten van eten en drinken. Smaakpapillen — er zijn er duizenden van — zitten vooral op je tong, maar gelukkig ook in je keel en op je gehemelte. Daarom heb ik er wel vertrouwen in dat mijn smaak over een paar maanden grotendeels terug is. Smaken zijn alleen waarneembaar als ze opgelost zitten in speeksel. Een goede speekselproductie helpt dan ook bij het proeven van eten. Mijn speekselklieren, die beschadigd waren, beginnen langzaamaan weer meer speeksel aan te maken. Het is gelukkig een misverstand dat je zoet alleen maar aan de voorkant van je tong proeft en bitter achteraan. Anders zou ik door de huidtransplantatie op mijn tong een bepaalde smaakbeleving missen. Iedere smaakpapil op je tong kan elke smaak waarnemen. Smaak herstelt gelukkig vaak ookal kan het tot twee jaar duren voordat de smaak volledig terug is.

My most favorite caregiver!

BALLON MET VERDRIET
‘We slepen allemaal een ballon (met verdriet) aan een touwtje met ons mee. En over die ballon mag best wat meer gepraat worden.’

- Femke van der Laan

Ik sta onder de douche. Onder de regendouche. In onze Marokkaanse badkamer. Mijn lief staat naast me. Warm water valt naar beneden. Tranen stromen over mijn wangen. Ik huil, omdat ik sinds anderhalve maand weer onder de regendouche kan staan. Niet onhandig met de handdouche in één hand waarbij ik steeds het warme water even uit moest zetten om mijn haar in te zepen of mijn lijf. Ik sta weer ontspannen onder de douche zonder dat ik moet controleren of de pleister op mijn wang er nog zit om de sonde op z’n plaats te houden. Zonder dat ik de sondeslang tussen mijn lange haar moet zoeken zodat ik hem er niet tijdens mijn haar afdrogen uitruk. Ik laat het warme water over mijn gezicht stromen en was mijn gezicht met mijn handen. Beiden wangen! Anderhalve maand heb ik mijn gezicht niet zo kunnen wassen omdat de sonde over mijn rechterwang en langs mijn rechteroor liep. Ik pak mijn gezichtszeep en was heel langzaam en bewust mijn complete gezicht. Tranen lopen ondertussen over mijn wangen. Mijn lief wast mijn rug liefdevol met een geurige hammam shower scrub. Ik ontspan en voel medelijden voor het kind in mij dat de afgelopen zes weken niet kon relaxen onder deze douche… Ik kan nu weer nachtcrème op mijn hele gezicht smeren. Ik kan gewoon mijn pyjama shirt weer over mijn hoofd aantrekken zonder te stoeien met de sonde. Ik kan weer gewoon op één hoofdkussen slapen in plaats van rechtop tegen twee hoofdkussens aanzittend. Ik kan in bed weer van mijn ene zij op de andere draaien. Mijn lief had vanavond voor het avondeten de neus-maag-sonde voorzichtig eruit getrokken. Ik kreeg ineens heel veel lucht door mijn rechter neusgat! De pijn, van het drukken van de slang op het puntje van mijn neus, verdween. Ik had vooraf mijn arts gesproken over de telefoon, omdat mijn keel zoveel pijn deed door het schuren van de sonde. Ze zei dat ik hem mocht verwijderen. Ik at inmiddels een beetje naast de sondevoeding. Een halve boterham zonder korstjes, stukjes verse ananas, een beetje geprakt avondeten of een bakje vla. Mijn smaak komt iedere dag een beetje meer terug. Zo dankbaar daarvoor! 

Wanneer je een neus-maag-sonde hebt dan leef je daarmee. Er is geen keus. Het is zoals het is. Je neemt voor lief dat je neusgat pijn doet door het drukpunt van de slang, en je huid geïrriteerd raakt door de pleister. Dat er een witte slang met pleisters op je neus en wang vastgemaakt zit. Je accepteert dat de sonde verstopt kan raken en dat er dan heel secuur warm water door de sonde moet spoelen, even moet weken en met masseren van de sonde weer doorgespoeld kan worden. Je maakt mee dat de sonde door bijvoorbeeld plaatsing van een knie bij het bukken (om de was uit de wasmachine te halen) onverhoopt een stuk uit je maag wordt getrokken waardoor de sonde ineens veel langer is dan normaal. Met de schrik in je lijf breng je de sonde dan voorzichtig centimeter voor centimeter weer terug in je maag. Heel stoer, omdat je perse niet terug naar het ziekenhuis wilt gaan. Je omarmt het geluid van de pomp de hele dag tot je slapen gaat, want je hebt geen keus. Je aanvaardt dat je élke dag om acht uur de pomp moet aansluiten aan een nieuwe fles voeding en die overdag ook moet vervangen wanneer er onverwachts een harde piep klinkt. Je verdraagt het als, tot je grote schrik, bij het braken de hele sonde naar boven komt in je keelgat. Toch terug naar het ziekenhuis om maar weer een nieuwe te laten plaatsen. Ik heb het allemaal gedoogd vanaf de eerste week van januari. Ik heb zo min mogelijk bij de beproeving stil gestaan. Nu de sonde eruit is voel ik me er wel verdrietig om. Om wat het allemaal betekende voor mij. Vooruit blijven kijken. Ik kan weer een dropje eten zonder dat hij vastkleeft aan de sonde en ik er bijna in stik. Ik kan weer een downfacing dog houding doen tijdens mijn online yogalessen. Ik kan me weer in een winkel vertonen zonder dat ik me ongemakkelijk hoef te voelen door de sonde over mijn wang, het geluid uit de rugzak met pomp en snoer, gedragen over mijn winterjas. Ik heb afscheid genomen van deze fase in mijn herstel. Mijn herstel, een van de meest zuivere en meest verbonden periodes in mijn leven.

With Ramazan in Türkiye - 1991

TURKIJE
‘What the world needs now is love, sweet love.’

- Burt Bacharach

We lopen voorzichtig naar binnen. Middelste dochter en ik komen terecht in een hoge hal met stapels lege kartonnen dozen en in een hoek opgestapelde, gevulde vuilniszakken. Helemaal achterin staat een groepje mannen te praten. ‘Goedemiddag!’ roep ik tegen het groepje. Een oudere man komt ons tegemoet lopen. De ruimte ziet er veel leger uit dan ik op een foto in de krant had gezien. We zijn in een moskee in een dorp verderop. Hij legt uit dat ze alle hulpgoederen al gesorteerd hebben. Winterkleding, tenten, slaapspullen, voedsel in blik en babyspullen. Er zijn al zo’n zeven busjes met hulpgoederen naar het vliegveld van Rotterdam gereden. Het weekend laten ze ook een vrachtwagen naar Turkije rijden. Naar het grote gebied van de verwoestende aardbeving. De reden dat we hier staan is dat ik wel acht dozen in in mijn autootje heb staan met drinkvoeding van de apotheek. De diëtiste uit het ziekenhuis die me continue aanmoedigde die proteïnedrankjes vol met eiwitten, vitamines en vezels te drinken stuurde me de meest vieze, chemische smaken. Koffiesmaak, aardbeien- en perziksmaak, vanillesmaak of karamelsmaak. Ik kreeg het allemaal niet weg. De enige smaakjes die ik met veel moeite kon verdragen was chocolade en limoensmaak. Nu had ik een goede bestemming voor deze dozen vol aansterkende drankjes. Ook meteen onaangeraakte doosjes met ampullen morfine afgegeven. Aan de oudere meneer dat wel. Jonge mannen hielpen ons met sjouwen. De oudere man vertelde dat de ampullen veilig met een speciaal vervoer voor medicijnen meegaan. Ik kan niet met droge ogen naar de beelden uit het getroffen gebied kijken. De ontberingen na al die nachten van vrieskou en regen. De geluiden van om hulp schreeuwende mensen onder het puin. De medische situatie er is erbarmelijk. Het beeld van het het pasgeboren Syrische baby’tje Aya met de navelstreng nog aan haar mama. Of Turkse vader Mesut zittend op een stapel puin met de hand van zijn overleden dochter Irmak van veertien nog in zijn hand. Het kleine jongetje van drie dat met blote handen levend uit het puin gegraven is. Tussen het puin zoekende mensen… Af en toe een fluitje dat klonk. Dan was het even muisstil en hoopten hulpverleners een teken te horen van mogelijke overlevenden. Mensen die huilend en bebloed op straat lopen, en slapen. De geur van dode lichamen… Je ziet restanten sneeuw nog op straat liggen, zó koud. Ik huil elke keer wanneer ik foto’s of beelden zie.

Mijn lief en ik zijn in 1991 naar Turkije afgereisd. Onze eerste vliegreis samen. Naar het dorpje Kaç, aan zee gelegen. Destijds heel erg afgelegen en nauwelijks toeristisch. We logeerden twee weken in het kleine pensionnetje van de vriendelijke familie Kocakaya. Zulke lieve mensen! Hun zonen van onze leeftijd (begin twintig) trokken al die tijd met ons op. Het klikte heel goed. Mijn lief mocht invallen in hun voetbalteam, ergens bovenop een stoffige berg. Mehmet, Ibo of Ramazan namen ons mee naar mooie strandjes. Zij namen soms een luchtbedje mee met een motortje erop waar we ons mee verplaatsten in zee. We speelden veel spelletjes met ze. Dammen en backgammon aan een tafeltje of beachball op het strand. Ze namen ons en andere vrienden mee uit dansen op zaterdagavond naar een openlucht disco in een ander dorp. Achter in de laadbak van een klein vrachtwagentje. Na het dansen verplaatsten we ons naar een dakterras waar we heerlijke gehaktballetjes en tomatensoep onder het licht van de maan aten. Mijn lief werd helaas ook heel ziek in Turkije. Een ambulance moest komen om hem weer op te laten knappen. We gaven toen akkoord aan de arts om een hogere factuur uit te schrijven. De donatie (van onze reisverzekering) zou goed terecht komen in het plattelandsziekenhuisje. Ook hadden we fluisterend, stiekeme gesprekken met een vriend van de broers, een Koerd. Een oud volk zonder eigen staat die nu nog steeds streven naar onafhankelijkheid. Toen we na twee heerlijke weken met een taxi naar het vliegveld vertrokken werden we uitgezwaaid door het complete, lieve Turkse gezin. De mama, met shawltje om haar haar gebonden, had tranen in haar ogen. Een paar jaar geleden waren we ook heel kort even in Turkije. In Istanboel moesten we overstappen op een vliegtuig naar Zuid-Korea. Er opende midden in de levendige hal met rijen wachtstoelen een liftdeur en daar kwamen twee hotelgasten in hun witte badjas uitstappen. Met grote ogen keken ze rond in de megadrukke hal vol haastige reizigers met hun bagage. In hun hand hielden ze een zwembrilletje, hun blote voeten in Adidas slippers gestoken. Onder de man zijn witte badjas staken heel blanke, dunne benen uit die heel donker behaard waren. Ze hadden duidelijk op de verkeerde knop in de lift gedrukt. Zo te zien waren ze op weg naar het hotelzwembad of sauna. Ik kwam werkelijk niet meer bij van het lachen! Ik moest stoppen met lopen en klapte dubbel van het lachen. Tranen in mijn ogen. Dat ontredderde koppeltje dat zó afstak tegen alle haastige reizigers. Ik stiefelde wat achter ons gezin aan en toen ik eindelijk mijn verhaal kon doen kwam ik niet verder dan wat hortende geluiden. Zo verschrikkelijk hard moest ik lachen! Het is een leuke reisherinnering dat nog steevast op mijn lachspieren werkt.

Moving student daughters...

HORROR HUURBAAS
‘Too often, the landlord-tenant relationship is unbalanced with all the power on the side of unscrupulous landlords.’ 

- Nydia Velazquez

Een razende brief vol spelfouten verschijnt in mijn mailbox. Doorgestuurd door jongste dochter. Ze had de dag ervoor de huur van haar studentenkamer schriftelijk beëindigd. Dit is niet de eerste boze brief van deze huurbaas. Och nee, ik heb er vele! Anderhalf jaar geleden vond middelste dochter deze studentenkamer in Maastricht. Ze startte destijds een master aan de universiteit aldaar. Ze ondertekende trots het jaarhuurcontract. Ze zou het er niet fijn gaan hebben. De verhuurder kwam te pas en te onpas binnen met zijn huissleutel. Ook bedacht hij continu klusjes in huis waardoor de meiden daar bijna wekelijks onaangekondigde werklui in huis hadden. Geiser reparatie, de trap moest gelakt, rookmelders in elke ruimte, CV reparatie of de tuin werd aangepakt. Niet fijn voor jonge studentes die, net wakker, even naar het toilet wilden of wilden douchen. Een onverwachte ontmoeting met een onbekende vent in je huis. Wanneer zij de huurbaas echter om hulp vroegen vanwege muizen in de keuken, doorgeslagen stoppen, barsten in ramen van de gehuurde kamers of een kapotte thermosstaat waardoor de kachel bleef loeien gaf hij niet thuis. De raamkozijnen aan de buitenkant van het huis werden in dat jaar ook geschilderd waardoor er maandenlang een stellage voor dochter’s raam stond. Heel vroeg lawaaierige schilders bij haar raam. Bovendien veroorzaakten ze met hun föhn - om verf los te branden - barsten in de enkelglas ruiten van haar kamer. Ze had er echt geen leuke tijd gehad. Haar huisgenoten waren ook niet heel gezellig. De échte kater kwam pas toen haar jongste zus de studentenkamer van haar overnam… 

Gesteggel met de huurbaas over de gebarsten ramen. Steeds werd de toon van zijn brieven aanmatigender. Zijn arrogante en laatdunkende woorden over de twee zussen, zijn zogenaamde levenslessen aan hen, zijn neerbuigende mening en vooral veel leugens over een studentenfeest in de kamer, leugens over zogenaamde getuigen, manipulatie over stoepje voor het studentenhuis aanvegen en over de ramen buiten lappen. Hij haalde er van alles bij. Alles in een verschrikkelijk hooghartige toon. Ook over de telefoon gedroeg hij zich narcistisch en neerbuigend. Hij sprak zó plat Limburgs dat het nauwelijks te verstaan was. Vertrekkende dochter kreeg de borg van twee maanden huur niet terug. Sterker nog, hij stelde haar verantwoordelijk voor de kosten van nieuwe ramen plaatsen. De tijd leerde dat geen enkel gebroken ruit vervangen werd door hem, ookal betaalden vertrekkende bewoners hem telkens het gevraagde bedrag. Er zat voor mij niks anders op dan na de zomer met het pak uitgeprinte e-mails het juridisch loket te bezoeken. De juriste had toevallig in Maastricht gestudeerd en ook ervaring met zo’n afschuwelijke huurbaas. Ze was erg betrokken bij de case. We kregen voorbeeldbrieven én een pro deo advocaat toegewezen met expertise in huurovereenkomsten. Advocaat Wim wilde ons graag helpen. Zijn officiële brief met dreiging van een rechtszaak leverde een lang hautain geschreven antwoord op van de horror verhuurder vol oude en nieuwe leugens en wederom taalfouten. Vorige week lag de zaak bij de kantonrechter. Om vervelende situaties te voorkomen zocht jongste kind spoedig naar een andere kamer. Dat lukte. Ze zegde het huurcontract vorige week met een maand opzegtermijn op, ondanks de genoemde twee maanden in zijn contract. De wet zegt dat als de huur per maand betaald wordt ook het opzegtermijn van de huurder een maand is. Ik geloof dat hij zowat uit z’n vel gesprongen is! Ook omdat ze het jaarcontract niet uitgezeten heeft. Hij heeft onze jongste dochter vijandig en onbeschoft in dialect toegesproken over de telefoon. Zij had heel juist gereageerd door te zeggen dat ze in haar recht staat. Vervolgens had de neerbuigende verhuurder haar huisgenootje gebeld dat ze zo snel mogelijk een nieuwe huurster moet zoeken. De huisgenootjes doen dat natuurlijk samen. Gezamenlijk een tekst geschreven en de advertentie met foto’s geplaatst in diverse Facebook groepen. Samen houden ze donderdag een hospiteeravondje. Twee andere huisgenootjes vertrekken ook binnenkort. Natuurlijk! Wie wil er in een huis van een onbeschofte, pretentieuze huurbaas wonen?

Photoalbums for our girls at 18th birthday

EXTREEM MOE
“She felt dirty, ugly and tired. She felt like a marshmallow heading into a house fire armed with chocolate and graham crackers.”

- Benjamin R. Smit

In de loop van de ochtend kom ik beneden. Uitgerust van een lange nacht slapen en wat dommelen in bed. Elke ochtend om acht uur neem ik mijn eerste pijnstiller en wordt de sondevoeding aangesloten. Dat deed mijn lief meestal, maar hij gaat sinds afgelopen week weer naar de fabriek, ik kan het ook zelf. Daarna slaap ik nog een beetje. Slaap geneest namelijk mijn lijf van binnen naar buiten. Mijn lijf die nu extreem moe is. Moeheid is ineens toegeslagen. Het dwingt me tot slapen. Mijn hersenen zorgen er zelf voor dat ik rustiger aan doe. Voor sneller herstel. Wonderlijk lichaam. Ik heb nu veel wondjes in mijn mond en beschadigingen op mijn huid. Slaap activeert in de hersenen een hormoon dat weefselgroei stimuleert. Dit zorgt voor het herstellen van mijn wonden. Ook stimuleert een goede slaap mijn lichaam om meer witte bloedlichaampjes aan te maken die juist nu zo verlaagd zijn. Halverwege de middag begin ik het koud te krijgen en nestel ik me met een warme kruik en een kleedje op de bank. Op de TV het geluid van een herhaling van een talkshow van de avond ervoor. Zo vallen mijn ogen al snel dicht. Tegen etenstijd word ik wakker. Voor de gezelligheid zit ik bij man en middelste dochter aan de eettafel. Mijn voeding komt uit de sonde. Zo krijg ik optimale voeding binnen. Na het eten kijk ik nog wat suf TV. De concentratie om een boek te lezen is helaas nog niet terug. 

Ik heb wel nieuwe bezigheden als alternatief voor lezen gevonden. Diamond painting met onze dochters is heel gezellig. We hebben schilderijtjes verslonden! Van een drietal vriendinnen heb ik niet lang geleden een prachtige legpuzzel gekregen, ook een fijn tijdverdrijf. Naast een beetje huishouden, we verdelen het met z’n drietjes, werk ik ook aan fotoalbums. Elke dochter kreeg voor haar achttiende verjaardag een groot album. Een bloemlezing van foto’s uit hun (nomaden)jeugd. Babyfoto’s, het geboortekaartje, schattige zussenfoto’s en groepsfoto’s van vriendinnetjes uit diverse fases (en landen) uit hun leven. Een bundeling van veel prachtige reisfoto’s van over de hele wereld. Het zijn net zigeunerkinderen. Heel lieve foto’s met papa of mama samen. Het mooiste vinden ze de achttien foto’s van het kaarsjes uitblazen op hun verjaardag. Als een serie achter elkaar, op iedere bladzijde een uitvergroting. De verandering van baby naar volwassenheid is goed te zien. Het meest emotioneel zijn de brieven van papa en mama op de avond voor hun eerste verjaardag én op de avond voor hun achttiende verjaardag. Aan het album van jongste telg heb ik de laatste tijd veel gewerkt. Ze heeft hem onlangs gekregen van ons. Je kunt er eeuwig doorheen blijven bladeren. Zo’n genot. Nu werk ik aan ons jaarlijkse gezinsfotoalbum. Daar had ik vanaf onze Italiaanse rondreis in de zomer niet aan kunnen werken. Ik zit nu twee weken fulltime thuis. Hele dagen tussen vier muren. Relatief veel vrije tijd. Lieve, middelste dochter is gelukkig ook nog even thuis voordat ze aan haar eerste serieuze baan begint. Een kort wandelingetje naar de brievenbus (door de sneeuw), een wandelingetje door het bos. Meer is het niet. Ik kan ook niet echt de deur uit met een apparaat met sondevoeding gekoppeld aan mijn lijf, en die buitensporige vermoeidheid.

Snow in our street!

MEDELEVEN
‘My relationship with my body has changed. I used to consider it as a servant who should obey, function, give pleasure. In sickness, you realize that you are not the boss. It is the other way around.’

- Federico Fellini

Het idee dat we controle over ons bestaan hebben is voor mij een illusie gebleken. Door mijn ziekzijn besef ik nog meer hoe fragiel ons geluk en welzijn eigenlijk is. Dat had ik al veel eerder ondervonden bij het plotseling overlijden van mijn moeder. Nu bijna achttien jaar geleden. Toch voelde haar vroeg overlijden destijds nog als een uitzondering. Dat kwam niet vaak voor. Mijn moeder was veel te jong om te overlijden. Ík was heel jong om mijn moeder te verliezen. Onze dochtertjes veel te jong om hun oma te verliezen. Het moment was mijn inziens zeldzaam. Notabene pas vijf weekjes na de geboorte van onze jongste dochter. Zo uitzonderlijk dat ik niet het gevoel had dat zoiets mij kon overkomen. De meesten van ons, ik ook, gaan er toch vanuit niet bij de pechvogels te horen. Het is een menselijke reflex om onszelf niet tot de kwetsbaren te rekenen. Ik weet inmiddels beter. Iedereen maakt ingrijpende gebeurtenissen mee. Niks ongewoons. Gebeurtenissen die ons zo door elkaar schudden, dat het niet lukt om ze aan de kant te schuiven. Ze dwingen je om je leven en de zin van het bestaan met andere ogen te bekijken. In mijn geval betekent het dat ik oneindig veel liefde ben gaan voelen voor de mensen die dichtbij om me heen staan. Mijn zus en mijn gezinnetje natuurlijk die er helemaal voor mij waren rondom de operatie en de behandeling die er op volgde. Pure liefde. Zij voelen nu meer dan ooit dat ze er toe doen en ik voel ook dat ik ertoe doe. 

Ik mag mezelf gelukkig prijzen met familie en zo’n twee dozijn lieve vriendinnen om me heen. Zoveel warmte ontvangen de laatste maanden. Een niet aflatende stroom van kaarten, brieven, mooie cadeaus, lieve gebaren en bloemen. Nóg steeds staat onze huiskamer vol vazen met bloemen en liggen er wekelijks kaarten in de brievenbus. Hartverwarmend. Er zijn waardevolle vriendinnen - en ook mensen verder van mij af - die precies de juiste woorden kunnen zeggen en de juiste vragen stellen. Er op de juiste momenten zijn geweest voor mij. Ze doen echt moeite om zich in mij en mijn situatie te verplaatsen. Ze beheersen de behendigheid om goed te kunnen luisteren. Hun steun raakt mijn hart. Het helpt vooral als iemand je pijn kan aanhoren en helpt om daar woorden voor te zoeken. Dat zijn meestal mensen die zelf een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt. Zij maken daarna vaak andere keuzes waardoor ze zich sterker verbonden voelen met anderen. Dat verschil vóel ik. Meer groei meegemaakt, meer begrip en meer inlevingsvermogen. Ik hecht nu nog meer waarde aan vriendschappen, trager leven, genieten van een mooie lichtinval, een flinke sneeuwbui of een wandeling in de natuur. Juist door het besef dat het leven fragiel is, ga je kleine dingen meer appreciëren. De groei na mijn ziekteproces heeft twee kanten. Aan de ene kant nog meer besef van de kwetsbaarheid en onvoorspelbaarheid van het leven. Aan de andere kant weten dat je toch iets kunt betekenen. Ik kan het aan, ik kan keuzes maken in mijn leven. Angst van sommige mensen om me heen leidde daarentegen vaak tot sussen of het bagatelliseren van mijn situatie. Hoe goed bedoeld ook, dat zijn vormen van hún zelfbescherming. Hun ontkenning, het niet willen of kunnen zien van de ernst van mijn situatie, stemde mij verdrietig. Of mensen met de boodschap dat je moet proberen positieve lessen te trekken uit wat je is overkomen. Heel onbegrepen en frustrerend voelde dat voor mij. Sommige dingen als een superzware operatie met herstel, pijn, misselijkheid met veel spugen of je heel moe, angstig of verdrietig voelen kun je gewoon niet zinvol noemen. 

Last session - ring the bell!

SYMBOLISCHE WAARDE
'Luid de klok over jouw landschap

Hervind de verwantschap, nieuw gezantschap.' 

- Dominique Abraham

Wat is toeval? Op het moment dat ik met de bel rinkelend in mijn hand het kleedhokje uit wil lopen…is de klepel afgebroken… Toevalligheid? Op televisie en social media kun je zien dat in Amerika, maar ook dichterbij zoals bijvoorbeeld in België, een traditie bestaat voor mensen die hun laatste bestraling gehad hebben. Er hangt een bel of gong in de hal van de afdeling radiotherapie. Patiënten die hun laatste bestraling ondergaan kunnen letterlijk een nieuwe periode in hun leven inluiden. Een nieuw begin na een onzekere periode. Een stap dichter naar herstel, dat geeft hoop. Niet alleen aan mij, maar ook aan iedereen die mij omringt zoals mijn gezin. Ook voor de medepatiënten die in de hal aan het wachten zijn is het een krachtig signaal dat hoop geeft en vertrouwen schenkt. De meiden en mijn lief mochten de laatste keer mee naar binnen. Het was emotioneel om ze allemaal zo dichtbij te zien na m’n allerlaatste behandeling.

Op een dag ergens in het begin van mijn behandeling kwamen mijn lief en ik in gesprek met Kees en Joke uit Zeeland. Kees, zijn leven lang fysiotherapeut in Erasmus geweest, loopt hetzelfde traject als ik. Hij heeft echter niet zoals ik een zware operatie ondergaan. Ook moet hij één behandeling meer dan ik. Het was zo fijn om met hen samen te praten. Erkenning van de pijn die we deelden. Kees en ik deelden onze ervaringen, angsten, onze slechte en goede dagen. Joke, werkzaam in de zorg, vroeg bij onze eerste ontmoeting aan mijn lief hoe het met hém ging. Dat raakte ons beiden onverwachts. Bijna niemand vraagt aan mijn lief hoe het met hem gaat. In de weken erna kwamen we elkaar regelmatig tegen in wachtkamers. Altijd zochten we elkaar op en bleven we wat langer kletsen met elkaar. Op het laatst fluisterden Kees en ik, beiden zonder stem. Heel waardevolle tijd voor ons alle vier. Kees, een lange man, kon me een heerlijke stevige knuffel geven. Hij heeft grote sterke handen waar mijn handen in verdwenen als we ze van elkaar even vasthielden. Het is een koppel met een groot hart en oog voor de ander. Mensen met hun hart op de juiste plek. Toen ik laatst als een ziek vogeltje met een kotszak op schoot in een rolstoel zat te wachten op mijn beurt, masseerde Joke troostend mijn rug. Tranen vloeiden bijna altijd wanneer we elkaar zagen. Ook deze voorlopig laatste keer dat we elkaar zagen. Mijn traject zit er op. Kees moet nog voor de laatste keer. Wat ik als heel fijn ervaarde was dat als het ziekenhuispersoneel zag dat we elkaar steunden in de wachtkamer ze even wachtten met mij naar binnen roepen. Ze gaven ons de tijd, als lotgenoten, er voor elkaar te zijn. Daar scoorden ze punten mee! Zo liepen Kees en ik min of meer gelijk op in onze behandeling. Het gevecht tegen de sondevoeding, die we uiteindelijk een dag na elkaar toch aangebracht kregen vanwege de verloren kilo’s. We wisselden crèmes uit die naar ons idee goed werkten op de verbrandde huid. We deelden tips om de vieze medische voeding moeizaam binnen te krijgen zoals koelen met veel ijsblokjes. Zij gaven ons de tip van een gratis parkeerplaats aan de achterkant van het ziekenhuis. Op het eind van ons traject waren we beiden helaas geveld door hevige misselijkheid van de sondevoeding of vanwege verstopte darmen. Who knows? Ongelukkigerwijs had ik één van de laatste dagen mijn sonde-slang met kracht uitgespuugd en moest dat ding voor de tweede keer aangebracht worden. Ik zat de laatste weken in een rolstoel, mijn energie was op. Kees liep nog rond in zijn fysio trainingspak, ziekenhuisklompen en pet. Na mijn laatste behandeling op maandag zouden we elkaar waarschijnlijk niet meer zien. Mijn lief en ik lieten een kaart en een klein cadeautje achter op de balie. Voor Kees zijn laatste behandeling, de dag erop. We hadden hun achternaam achterhaald bij diezelfde balie. De medewerksters zouden ons verrassinkje doorgeven. Onverwachts kwamen we ze toch tegen maandagochtend. Ze waren blij met een bericht van ons, mijn telefoonnummer erop vermeld. Huilend pakten we nog een keer elkaar’s handen en gingen toen ons eigen pad. 

18th Birthday of youngest daughter!

PANIEKERIG VOGELTJE
'Let food be thy medicine and medicine be thy food.' 

- Hippocrates

Eten. Normaalgesproken een ontspannen bezigheid. Voor mij ook. Al werd het de laatste weken iets waar ik steeds meer tegenop ging zien. Mijn smaak is niet meer als vanouds. Harde etenswaren doen zeer aan de binnenkant van mijn mond. De kilogrammen vlogen er daarom af. Dat ging niet ongemerkt voorbij. Sowieso te zien aan mijn kleding dat nu steeds meer om mij heen zwabbert. Van mijn bovenbeenspieren is weinig meer over dan pap… Mijn bovenarmen steeds dunner. Van een stevige kont is al helemaal geen sprake meer! Mijn spieren worden aangesproken voor energietoevoer. Artsen zijn dan heel bezorgd om je hartspier. Mijn broeken zakken af, broekspijpen veel te wijd… Het is een gevecht geworden om op gewicht te blijven. Mijn conditie gaat helaas ook in flink tempo achteruit. Na de operatie maakte ik nog wandelingen van tien kilometer met mijn lief. Een fietstochtje of kleinere wandelingen met een vriendin. Later kon ik niet eens meer door het ziekenhuis naar de afdeling lopen. Middels een rolstoel werd ik verplaatst. Ik heb het altijd koud. Vergeleken met eind van de zomer ben ik tien kilo verloren. De wekelijkse bezoekjes aan de diëtiste werden voor mij een martelgang. Steeds dat dreigen met sondevoeding. Ik móest van haar minimaal twee flesjes proteïne voeding per dag binnen krijgen, want anders…! Van de stress spuugde ik prompt na het avondeten alles er weer uit. Dit schoot zo niet op. Ondanks mijn traumatische ervaringen met het aanbrengen van de sonde door de neus naar de maag ben ik na de achttiende verjaardag van onze jongste toch maar schoorvoetend akkoord gegaan. Op haar verjaardagsfoto’s sta ik gelukkig zonder een sondeslangetje over mijn wang en een lelijke pleister op mijn neus. Traditioneel op het grote bed met cadeautjes, gezellig met een piepklein stukje taart van bakkerij Koekela aan tafel en in de avond aan het verjaardagsdiner met wat piepkleine stukjes sushi. 

De eerste sonde van mijn traject werd in oktober tijdens de operatie al aangebracht. Heel fijn dat ik er niks van merkte. Helaas heb ik tijdens een delirium kort na de operatie de sonde er zelf uit getrokken. Opnieuw aanbrengen door twee ervaren verpleegkundigen was die nacht nog wel te doen. Helaas schoot die sonde er ook nog een keer uit. Tijdens één van mijn vele hoestbuien, door irritatie van de canule in mijn luchtpijp. De dienstdoende verpleegkundige ging er prat op dat ze heel kundig was hierin…. Helaas prikte ze twee keer met de scherpe slang op mijn stembanden waarbij ze me aanmoedigde te blijven slikken. Dat ging niet goed. Ik schopte met mijn benen, ik had immers geen stem. Er kwam een arts bij die met een camera mijn slokdarm naar binnen ging om de sonde voorzichtig te begeleiden. Inmiddels was ik een paniekerig vogeltje geworden. Afgelopen vrijdag moest er dus wederom zo’n slang naar binnen gebracht worden. Het was een akelig moment maar de arts had het niet beter kunnen doen. Nu is de druk eraf dat ik de hele tijd moet bedenken wat ik weer moet eten om maar niet af te vallen. Waarna ik m’n best moest doen om het binnen te houden. Ik kan gelukkig kauwen en slikken en die spieren ga ik, ook nu, blijven gebruiken door af en toe iets te eten of te drinken wat ik gewoon lekker vind. Op deze manier zal ik niet aankomen in gewicht, maar veel belangrijker…niet meer in gewicht verminderen. Alles om energie te behouden om flink aan te sterken.

Greatest memory of 2022 - Sicily!

GROOT HART
'Through sickness and through health' sounds so simple on your wedding day, but in reality, they become significant words that are a huge responsibility and show true character to navigate. 

- Yolanda Hadid

Een terugblik op 2022. Het afgelopen jaar eindigde voor mij erg lastig. Het jaar begon echter zo goed met een ommezwaai, mijn opleiding tot assistent ergotherapeute. Ondanks de epidemie met als gevolg dat ik de tweede helft van het schooljaar voornamelijk thuis online moest doen. Ik had de eerste helft al leuke contacten opgedaan met medestudenten en leerkrachten zodat ik me nooit verloren heb gevoeld. De leerstof was superinteressant en de korte snuffelstages ook. Afgelopen zomer rondde ik mijn studiejaar met vlag en wimpel af en begon, na onze avontuurlijke maar oh zo zorgeloze rondreis door Sicilië en de Eolische eilanden, het solliciteren. Ik had vier leuke sollicitaties lopen toen ik ineens in een heel andere wereld stapte. De sollicitaties werden op de lange baan geschoven. Wanneer de tijd rijp is pak ik graag de draad weer op bij dezelfde instanties. Ik heb er vertrouwen en zin in. 

De tweede helft van 2022 was stukken minder zorgeloos. Na onze heerlijke second honeymoon startte in september een medisch traject die telkens verder uitgebreid werd. Zo omvangrijk dat het niet eens meer binnen dat jaar afgerond kon worden. Er worden nog wat weken van het nieuwe jaar afgesnoept door de heftige medische rollercoaster waar ik in terecht ben gekomen. En niet alleen ik in terecht ben gekomen hoor. Ook mijn lief is er in meegetrokken. Sterker nog, hij is er ingedoken die lieverd. Hij is er continue voor mij, heeft het nooit af laten weten. Ook deze laatste zwaarste loodjes is hij er elke dag voor mij. Net zoals onze drie meiden die de laatste dagen van dit jaar thuis zijn geweest. De eerste dagen van het nieuwe jaar zijn ze ook thuis om mij te steunen. Samen. We reden eind december regelmatig met meerdere gezinsleden naar het ziekenhuis. Eén dag zelfs met het complete gezin in het ziekenhuis doorgebracht. Zo is iedereen betrokken bij mijn herstelproces en hebben de kinderen ook een inkijkje in wat ik doormaak. Ze zijn ieder zo lief, toegewijd en zorgzaam. Volwassen. Met dat warme gevoel sluit ik het oude jaar af. Ik voel de onuitputtelijke warmte van mijn liefdevolle familie. Élk lid van ons gezin heeft een groot en onvermoeibaar hart. Zo’n jaar was 2022 dus geworden.

Happy New Year!

REISMOMENTEN
The spirit of Christmas is the spirit of love and of generosity and of goodness. It illuminates the picture window of the soul, and we look out upon the world's busy life and become more interested in people than in things. 

- Thomas S. Monson

In de aanloop naar de Kerstdagen had ik nooit kunnen verwachten dat ik het zo ontspannen zou beleven. Ik was bang om me ziek te voelen, moe te voelen of pijn te voelen. Dat het eten me niet zou smaken of dat ik veel niet eens zou kúnnen eten. Hoe heerlijk was het dat ik me onverwachts goed voelde. Ik liet me niet door angst van de wijs brengen. Hoe voelde ik me nu? Ik voelde me goed. Opgelucht. Ontspannen. Weliswaar de pijn onderdrukt door pijnstillers but who cares?  Zo konden we onze Kersttradities op een ouderwetse manier uitvoeren. Na een lang en uitgebreid ontbijt aan een mooi gedekte tafel, samen cadeautjes onder de boom uitpakken. Heel simpel een fijne tijd met elkaar doorbrengen. Dansen met elkaar. Zelfs een gelukkig gevoel. Rotterdam leek heel ver weg. Een groot gedeelte van de dag deelden wij, de meiden, onze nieuwe hobby. Diamond painting. Gezamenlijk aan de grote eettafel met Kerstmuziek op de achtergrond en openhaard aan. Een schaaltje Kerstchocolaatjes op tafel. Zo plakten we ieder gekleurde kraaltjes volgens een patroon op een kaart of een schilderijtje. Een heel mindful bezigheid, net zoals puzzelen, waar je heerlijk van ontspant. Onderwijl werden er verhalen gedeeld en luisterden we naar elkaar. Mijn lief zat ontspannen bij zijn vier vrouwen aan tafel met een tijdschrift. Beiden Kerstdagen - de periode die van nature zo geschikt is om naar binnen te keren - hadden we zo voldoende tijd en ruimte voor onszelf. Het Kerstdiner was net zo ontspannen. We genoten van de gerechten - door mijn lief klaargemaakt - die we juist zo graag eten met Kerstmis. We reflecteerden op jaren die achter ons lagen door ieders mooiste en slechtste reismomenten te delen. We deelden wensen waar we nog zo graag naartoe willen reizen. We fantaseerden over de reis die we komende zomer koppelen aan de verhuizing van oudste dochter naar Singapore. We keken bewust terug op uitdagingen en geluksmomenten. Tijd nemen om te voelen wat je los mag laten, omdat het je niet meer dient. Ook hadden we ons verheugd op de nieuwe release van Avatar. Jarenlang op gewacht en tweede Kerstdag togen we dan naar Antwerpen voor de lange film. Ik had me niet vast willen leggen. Ik hield de datum omzichtig open want wie weet hoe ik me dan zou voelen? Iedereen had er begrip voor. We stonden er een momentje bewust bij stil dat we dit tóch konden doen met elkaar. Zo trots op onze meiden, nu jong volwassenen, die op een zachte manier leren om stil te staan bij wat wel kan, waar wel ruimte voor is.

Merry Christmas !

AANVAARDING
Hij leerde dingen waarvan hij nooit gedacht had dat hij ze door de liefde zou leren: hoop, angst en aanvaarding.

- Paulo Coelho

In het nu leven. Een levensles die ik de laatste maanden, weken en dagen probeer te leren. In het nu zijn. Wat voel ik nu? Wat voel ik lijfelijk? Hoe gaat het nu eigenlijk met me? Ik vind het moeilijk. Ik merk dat ik me vaak genoeg zorgen maak over morgen. Hoe meer ervaringen ik opstapel in mijn behandelingsproces hoe moeilijker het is om in het nu aanwezig te blijven. Ik vind het best moeilijk om rust te ervaren en ruimte te voelen in het hier en nu. Puur omdat ik gewoonweg vaak bang ben voor wat me nog te wachten staat. Wat voel ik nú? Dat is alleen wat telt. Aan het eind van de zomer had ik een klein knus huisje gehuurd vlakbij het Noord-Hollandse strand. Ik had de reservering uiteindelijk willen cancelen omdat de gereserveerde datum ons plots heel slecht uit kwam. Helaas kon dat niet - ookal was de datum nog wekenlang niet in zicht. Ik schoof het daarom maar zo ver mogelijk vooruit. Volgens de rigide voorwaarden moest de overnachting namelijk ook nog in dit jaar vallen. Ik had de reservering verzet naar het laatste weekend voor Kerstmis en er verder niet meer bij stil gestaan. Deze week kwam het weekendje plots in zicht in m’n agenda. ‘We zullen zien hoe ik me die dag voel. Geen druk, we kunnen het weekendje ook laten zitten’ klonk het als een mantra in mijn hoofd. ‘We bekijken het op de dag zelf, op de ochtend zelfs of op de zaterdagmiddag.’ Aanvaarding wanneer het niet lukt. Na drie beroerde dagen knapte ik zaterdagochtend wonderbaarlijk weer op. Hoe voel ik me nu vroeg ik me die bewuste zaterdagmiddag af. Eigenlijk prima. Dus stopten we spontaan onze nachtkleding en een toilettas in een weekendtas. Mijn lief vulde een boodschappentas met ingrediënten voor een lekkere avondmaaltijd en een ontbijtje.  Handschoenen, muts en shawl op de achterbank van de auto en we vertrokken saampjes naar Noord-Holland. Prachtige witte omgeving onderweg. Schaatsende mensen langs weilanden. Bij aankomst eind van de middag geweldig warm oranje avondlicht boven de kust. Het sfeervol ingerichte huisje warmde niet snel genoeg op dus kregen we een upgrade naar een huisje met twee slaapkamers, een grotere badkamer en een keuken. Iets minder knus maar wel praktisch met een koelkast, grote eettafel en een televisie. Mijn lief kookte iets lekkers, daarna kropen we tegen elkaar aan voor de TV. Na een hele stille, donkere nacht in de duinen was het uitzicht de volgende ochtend wondermooi winters wit. Een groep gansen vloog over. Rustig op gestaan, een ontbijtje achter het grote raam met zicht op de bevroren natuur. Heerlijk. We maakten een kleine ochtendwandeling met krakende voetstappen door het koude bos. Sleeënde kinderen op een duinpan. In de auto warmden we weer op, op weg naar een strandpaviljoen in Camperduin. Auto lekker dichtbij geparkeerd. Een lange strandwandeling zat er vandaag niet in vanwege mijn conditie, maar wel een lunch achter het raam van het paviljoen. Zicht op het winterkoude strand. Op de terugweg in de auto heb ik lekker mijn ogen dichtgedaan. Zo’n weekendje was onverwachts een groot cadeau, omdat we dit met alle aandacht in het nu hadden besloten. 

Guardian angel in our tree - gift of a friend

KERSTGEVOEL
It's true, Christmas can feel like a lot of work, particularly for mothers. But when you look back on all the Christmases in your life, you'll find you've created family traditions and lasting memories. Those memories, good and bad, are really what help to keep a family together over the long haul. 

- Caroline Kennedy

 

Het is zo’n beetje half december. In de ochtend is buiten alles wit van bevroren rijp. Elke huiskamer heeft inmiddels een boom met lichtjes die warmte en gezelligheid uitstralen. Elk ziekenhuis trouwens ook, op elke verdieping en elke afdeling.  Ook wij hebben afgelopen zaterdag een grote boom uitgezocht op de boerderij waar we intussen al vele jaren komen voor een verse naaldboom. We waren net op tijd, de meeste bomen waren al uitverkocht. Gelukkig was alles al in huis - eigenlijk op de zolder in de garage - voor een mooie sfeervolle versiering inclusief ouderwetse kaarslampjes. Dit jaar staat mijn hoofd helemaal niet naar Kerstversiering. Ik had ook niet geweten waar ik de tijd vandaan had moeten halen. Mijn dagen zijn snel gevuld. Twee van onze meiden hebben de boom zaterdagavond opgetuigd zoals we dat al jaren doen. Kerstliedjes vulden de achterkamer. Ik zat op een stoel ernaast aanwijzingen te geven waar misschien nog een glimmende bal gehangen kon worden. Hoe de kralenkettingen stijlvol over de takken gedrapeerd mochten worden. Welke kleuren ballen er absoluut niet in mochten en mijn lief had de eer de glazen piek op de punt te zetten. Het verliep allemaal heel harmonieus - helaas voor het eerst met een incompleet gezin. Het kerstpakket die mijn lief mee naar huis bracht staat er nu onder want we wachten met uitpakken totdat jongste dochter vandaag ook thuis is. Dat hebben we beloofd. Ik had niet verder gedacht over cadeaulijstjes dan Pakjesavond dus nu de boom er staat met alleen een megapakket eronder moest ik in actie komen. Mijn lief en ik zijn spontaan zondagmiddag naar de winkels gegaan om ongedwongen zélf passende cadeautjes te vinden. Geen wensenlijstjes. Dat ging verrassend probleemloos en vlug.  Niet nodig om online iets te bestellen. Een grote rol cadeaupapier erbij gekocht. Thuis hebben we voldoende linten en gift tags om alles luxueus in te pakken. Die energie kan ik nog wel kunnen vinden nu alles in huis is. 

Nergens tijd voor hebben. Alle weekdagen naar Rotterdam. Korte dagen. Ik probeer zo vaak mogelijk thuis een yogales in de ochtend te volgen, maar helaas vallen die ook nog wel eens in het water. De laatste dagen van de week voel ik me zwakjes, bleek en energieloos. Om alles huilen. Huilen om emotie op TV, huilen om berichtjes van vriendinnen omdat ik ze mis, huilen omdat ik zo moe ben, huilen om een TV reclame, huilen omdat ik bang ben wat er nog komen gaat, huilen omdat muziek me zo raakt of huilen om hartverwarmende woorden tijdens de yogales. In het weekend raap ik me zelf weer op, stroomt de energie weer in m’n lijf terug terug en zie ik alles om me heen gelukkig veel luchthartiger. Onze meiden zullen de hele Kerstvakantie thuis bij ons zijn. Mijn lief is vrij van werk. Gezellig voor de televisie in Kerstpyjama samen zoete Kerstfilms kijken, iedereen helpt mee in huis om het gezellig te maken. Koken, boodschappen doen, een wandelingetje in het bos, vuur in de openhaard, een bioscoopfilm als het lukt. Kaarsjes aansteken, tafel mooi dekken, thee drinken en er gewoon zijn voor elkaar.

Sharing emotions…

COMFORTABELE STOELEN
Accept the things to which fate binds you, and love the people with whom fate brings you together, but do so with all your heart. 

- Marcus Aurelius

De afgelopen dagen bleven slaapkamerdeuren heimelijk gesloten. Er werd goed in de gaten gehouden wie waar boven was. Mijn wasrek met drogend wasgoed werd van slaapkamer naar slaapkamer geschoven, want iedereen had kennelijk veel ruimte nodig in de privacy van haar slaapkamer. Kartonnen dozen werden uit de papierbak opzij gelegd. Sinterklaas was weer even in het land en zoals elk jaar vierden wij dat met getrokken lootjes, surprises, gedichten en veel geheimzinnigheid. Ondanks dat twee dochters in een andere stad wonen kwamen ze tóch thuis knutselen en ondertussen proberen te achterhalen wie nou wie getrokken heeft. Sinterklaas is een sfeermaker in ons huishouden. Ookal hebben wij veel Sinterklaasfeesten in het buitenland gevierd - of misschien juist daarom - we genieten immens van de seizoensgebonden feestelijkheden. We genieten van de typische Sinterklaaslekkernijen, het sfeervol gekleurde pakpapier met tekeningetjes van Sinterklaas en ingepakte cadeautjes. Het is het feest van overvloed en dankbaarheid. In ons hart weten we weer: het is wel donker, maar we zijn verbonden met elkaar. De meiden kwamen allemaal gezellig naar huis. We aten een oud-Hollands maaltje, de openhaard verwarmde de huiskamer, Sinterklaasliedjes uit de box en we herhaalden nog maar een keer aan tafel wie in voorgaande jaren wie had getrokken en welke surprises daarbij hoorden. Tijdens deze donkere dagen geven we elkaar aandacht met kleine geschenken, om te laten zien hoe dankbaar we zijn voor ons leven en voor elkaar. We zoeken naar kleine, passende cadeautjes, schrijven lyrische (ook een enkele emotionele) gedichten en serveren gerechten om samen op te eten. Tevens lachten we heel wat af. Oók de Pakjesavond van dit jaar. Ik voelde me het hele weekend al goed, snoepte een beetje mee van de Hollandse zoetigheden. Ik genoot vooral van de aanwezigheid van de meisjes, de koude buiten en de warmte binnen. Als je geeft met aandacht verwarm je niet één hart, maar twee. 

December is vaak een drukkere maand. Bij ons werden op de verjaardag van Sinterklaas ook nog tussendoor de zonnepanelen geplaatst op het platte dak van de aanbouw en op de garage. Ze zouden die vrieskoude ochtend al vroeg beginnen dus ik deed mijn online yogales maar een keer in de voorkamer. Zij werkten tenslotte alleen maar aan de achterkant van het huis. Ik wilde mijn les er niet voor overslaan. Toch lekker ontspannen, mediteren en bewegen. De werkmannen stonden uiteindelijk niet voor m’n les maar aan het eind van m’n les aan de deur. Ze moesten meteen omstebeurt van ons toilet gebruik maken. Gedurende hun werkdag nog meermalen… Na mijn yogales kregen ze hun hun eerste kop koffie door mij geserveerd. Aardige lui hoor, zij kunnen er tenslotte ook niks aan doen, maar ik heb altijd moeite met aanwezigheid van werkmannen in m’n buurt. Een persoonlijke, minimale stressfactor. Eind van de dag was het werk netjes gedaan. Kleine dingen die je kunt doen om stress te verlichten in deze hectische decemberdagen is meubels op een nieuwe plek zetten… Dat klinkt natuurlijk als jezelf alleen maar meer werk op de hals halen. Het schijnt je echter lucht en ruimte in je hoofd te geven – je maakt letterlijk ruimte voor nieuwe dingen door het oude weg te gooien. Je brein komt in een soort reflectieve staat wanneer je actief bezig bent met ruimte maken. Dat komt me goed uit. Afgelopen zomer in juli hadden we maar liefst acht nieuwe eetkamerstoelen aangeschaft. Best luxe fauteuils voor ons doen. We keken er enorm naar uit. Vijf volle maanden hebben we er op moeten wachten. We bivakkeerden tussentijds op oude stoeltjes en op een ongemakkelijk zittend - zelf getimmerd door mijn lief - bankje van steigerhout. Halverwege deze week worden ze ein-de-lijk gebracht! Heerlijke timing om deze donkere dagen wat langer na het avondeten intiem te blijven napraten in comfortabele stoelen. Lang thee drinken in de middag aan de grote tafel. Keuvelen over wat ons deze dagen allemaal bezig houdt en hoe ieder voor zich dit ervaart op het moment.

Diploma ceremony, happy moments!

INZICHTEN
“For what it's worth: it's never too late to be whoever you want to be. I hope you live a life you're proud of, and if you find you're not, I hope you have the strength to start over again.” 

- F. Scott Fitzgerald

Het stond al heel lang in onze agenda’s gepland. Maanden vooraf aan de bewuste dag eigenlijk. De ceremoniële diploma uitreiking van onze middelste dochter die deze zomer haar master in Maastricht met een mooi cijfer had afgerond. Na de zomer werd mijn agenda echter ineens gevuld met heel andere soort afspraken. Hoe dichterbij de datum van de uitreiking in Maastricht kwam hoe meer het erop leek dat ik die bewuste week al met de tweede helft van mijn behandeling zou gaan starten. Ik zou er niet bij kunnen zijn. Dat was natuurlijk een enorme domper op de feestvreugde. Puntje bij paaltje bleek dat ik er tóch bij kon zijn op haar mooie moment in haar leven. Heel erg fijn. Supervroeg in de donkere ochtend stapten we in onze feestelijke kleding in de auto om in een rit van ruim twee uur eindelijk de Limburgse stad te bereiken. We haalden jongste dochter daar op, die op dit moment de oude studentenkamer van haar zus huurt. We werden heel gastvrij in de foyer van een grote zaal ontvangen met koffie, thee, een stuk toepasselijke Limburgse vlaai of vegan brownie. De afgestudeerden waren goed herkenbaar met hun zwarte baret. Trotse familie er omheen aan hoge statafeltjes. Geen toga deze keer voor haar zoals bij het uitreiken van haar bachelor diploma. Geen statig historisch gebouw zoals die eerste keer. Wel podia op diverse plekken waar de afgestudeerden gepaste foto’s konden nemen als herinnering aan deze mijlpaal. Natuurlijk deden wij dat ook. Leuke momentjes.

Tijdens de officiële ceremonie zat dochterlief vooraan en wij meer achteraan. Trotse ouders, trots zusje. Oudste zus kon er helaas niet bij zijn. Zij volgde de uitreiking online. We hebben de momenten gefilmd en gefotografeerd. Voor in het jaarlijkse familiealbum, waar ik overigens nog steeds niet aan begonnen ben… Daar heb ik straks wekenlang de tijd voor. Goede afleiding. Na de ceremonie hadden we een restaurant op het bekende Vrijthof gereserveerd voor een gezamenlijke lunch. Op de weg erheen reden we langs collegegebouwen verspreid door de stad en de universiteitsbibliotheek. Plekken waar de twee zussen allebei veel tijd doorbrengen of brachten. Herkenning. Het cadeau werd door ons, als trotse ouders, aan de eettafel overhandigd. Met drie dochters die aan een universiteit studeerden (of studeren) sluipen er ongemerkt tradities in die bij bepaalde academische mijlpalen horen. Het geeft ons gezin houvast. Herkenning. Ook is het eerlijk dat de drie meisjes daardoor dezelfde cadeaus kunnen verwachten. Traditie is natuurlijk niets meer dan de manier waarop wij iets al betrekkelijk lang doen. Het is door ons zelf bedacht - meestal door de meiden zelf - het is echt niet heilig. Tradities gaan ook mee met de tijd. Ze zijn dus veranderlijk. Onze meiden vinden het heel aangenaam om gezinstradities te hebben. Grip op de tijd. Ze verzinnen dus zelf met enige regelmaat tradities, die we dan jaarlijks kunnen herhalen. Traditie bij het behalen van je master diploma is dat we een weekend met ons gezin naar een fijne plek gaan. Hotelovernachting. Diner in een restaurant. Lekker bij elkaar zijn, relaxen en aandacht voor elkaar hebben. Terugkijken op de bewuste mijlpaal, inzichten delen maar ook nieuwe herinneringen maken. Aangenaam om zo - ookal is het misschien inbeelding - grip op de tijd te hebben. 

Salvador with his sister Sierra

HOUDEN VAN MENSEN EN DIEREN
Dankbaarheid kan slechts voortkomen uit opgewekt innerlijk leven en uit een zekere vatbaarheid voor liefde.

- Robert Saitschick 

We schaffen alle chocolade letters van Salvador’s naam aan. Thuis zal ik er een Sinterklaasgedicht bij schrijven en een decoratief touw doorheen rijgen. Deze verrassing gaat naar onze dierenarts Flin en haar team. Afgelopen week kwam ik haar zelf het buisje met Salvador’s urine brengen. Met een goede uitslag zou dit zijn laatste onderzoekje zijn. Dit was de eerste keer dat ik naar de kliniek kwam en we elkaar weer zagen na mijn operatie. Ze kwam met tranen in haar ogen en armen wijd op me aflopen. Een warme knuffel volgde. Ze was heel blij me te zien en heel opgelucht dat mijn operatie én Salvador’s behandeling goed waren gegaan. Een dag voor mijn ziekenhuisopname zag onze wereld er heel anders uit. Onze kater had de week ervoor al een paar dagen in het dierenziekenhuis doorgebracht om zijn blaas te spoelen vanwege gruis in zijn blaas en plasbuis. Bij een kater kan dat snel verstopt raken en dan overlijdt hij. Wij waren gelukkig op tijd. Elke dag gingen we op bezoek bij hem. Hij begreep er zelf natuurlijk niks van. Hij was licht verdoofd en had een kraag om zijn nekje zodat hij het infuus er niet uit zou trekken. Een verbandje om zijn pootje en een kaalgeschoren buikje vanwege de echo’s. Voor het weekend mocht hij gezond weer mee naar huis. Met het advies voor de rest van zijn leven dieetvoer. We waren allemaal opgelucht. Ook omdat de dinsdag erna ik voor lange tijd in het ziekenhuis opgenomen zou worden. Die zondag werd hij echter weer duf en leek niet meer zichzelf. Ik belde maandagochtend naar de kliniek en stopte hem snel weer in de kattentas en vertrok terug naar de dierenarts. Dierenarts Flin begreep er niks van. Dit paste niet in zijn diagnose en herstel. Ze wilde hem houden om meer onderzoeken te doen. Ze vermoedde dat het misschien zijn nieren waren. Ze kon helaas niet beloven of ons katertje weer beter zou worden… Zijn situatie zag er heel zorgwekkend uit. Op dat moment brak ik in de onderzoekskamer. 

Ik was al zenuwachtig voor wat mij de dag erna te wachten stond, de zorgen voor Salvador waren me ineens teveel. Ik kon niet anders dan aan Flin hortend en stotend uitleggen wat me allemaal te wachten stond en dat ik even niet meer wist hoe we de zorg van Salvador op ons moesten nemen. Mijn lief en ik de komende weken niet thuis. Oudste dochter niet, en jongste dochter alleen in het weekend. Middelste woont wel weer thuis, maar had nèt haar rijbewijs. Hoe moest zij in haar uppie Salvador transporteren en de zorg op zich nemen? Flin begreep meteen de ernst van de situatie en dat wij het eventuele verlies van Salvador niet konden dragen op dit moment. Ze bood aan onze kat zelf te halen en brengen, alle zorg op zich te nemen en aan middelste dochter verslag te doen. Door haar eigen ziekte in het verleden begreep ze onze situatie door en door en ook dat mijn focus nu op mijn eigen herstel moest liggen. Ik ging zonder Salvador naar huis maar in de wetenschap dat lieve Flin alles zou doen om ons te ondersteunen en Salvador’s herstel te bevorderen. Ze was echt mijn engel op dat moment. Dezelfde avond stuurde ze al een hartverwarmend vlogje met Salvador in de hoofdrol. We moesten thuis allemaal huilen. We voelden haar liefde voor ons katertje door de telefoon heen. Salvador werd de lieveling van het dierenziekenhuis. Iedereen krioelde met hem. Onze middelste dochter ging dagelijks bij hem op bezoek. Flin vroeg elke keer hoe het met haar en ons ging en toonde zoveel medeleven. Ze steunde onze dochter tijdens haar bezoekjes. Door alle goede zorgen mocht Salvador als een wonder weer na vijf nachten mee naar huis. Twee weken lang dagelijks twee tabletten antibiotica toedienen was nog een hele opgave maar het is onze dochter (met soms hulp van papa, zusjes en soms van een vriendin) gelukt. Een enkele keer terug naar Flin voor onderzoeken van zijn nieren - zij zelf in mijn autootje met de patiënt in de kattentas. Ondertussen had ik met mijn lief afgesproken dat ik niet op de hoogte gehouden zou worden van zijn verdrietige situatie. Het eventuele verlies van onze allerliefste, grijze kater zou emotioneel teveel voor me zijn. Net bijkomend van zo’n zware operatie. Na zo’n tien dagen ziekenhuisopname versprak één van de kinderen zich en vernam ik dat hij goed aan het herstellen was. Wat een énorme opluchting! Tranen vloeiden. Afgelopen week, na de goede uitslag van zijn urine, werd hij door Flin genezen verklaard. We omhelsden elkaar nog een keer. Bezorgdheid vloeide weg. Ze had er zelf ook een paar traantjes van blijdschap om moeten laten biechtte ze op. Binnenkort fiets ik er nog een keer heen met onze Sinterklaas verrassing als dank voor haar buitengewoon goede zorgen en betrokkenheid. Niet alleen oog voor kater Salvador, maar voor ons hele gezin.

Sweet natural honey

VLOEIBAAR GOUD
Hier ben ik

Mag ik hier wel zijn?

Hier ben ik

Ik ben hier

en hier moet ik zijn

- Claudia de Breij

Een prachtige, zonnige herfstochtend. Warm licht. Gouden herfstbladeren. Mijn lief was al vroeg naar kantoor vertrokken. Voor ‘t eerst sinds ik weer thuis ben hoef ik deze ochtend niet verplicht te douchen. Ik kan dus een beetje luieren in bed. De andere dagen moest ik verplicht vroeg opstaan omdat mijn lief, voordat hij vertrok, mijn hals moest masseren onder de douche met de warme straal erop. De oedeem is gelukkig bijna verdwenen, geen massages meer nodig. Ik kan mijn nek ook veel beter draaien nu. Ik wandel elke dag, maar aangespoord door de herfstzon en mijn herwonnen flexibele nek wilde ik een stukje gaan fietsen dit keer. Nog niet alleen, je weet nooit, maar samen met middelste dochter. Als doel had ik de imkerij een dorp verderop in gedachten. In onze garage lag een tas met zeker tien lege honingpotjes die we terug zouden kunnen brengen. Meteen aanschaf van nieuwe honingvoorraad. De boerderij ligt eigenlijk aan de straat waar wij wonen. Een kilometerslange slingerende weg met leuke boerderijtjes langs de kant. Een boerderij met zelfgemaakt ijs en een terras om zelfgebakken taarten te eten. Een aspergeboerderij. Nog geen kilometer van ons huis een fruitboerderij met aardbeien, frambozen, rabarber en snijbloemen. De imkerij ligt het verst bij ons vandaan. De afstand viel me voor de eerste keer fietsen na mijn operatie vies tegen. Het sturen met een krat vol lege glazen potjes kostte kracht in mijn linkerschouder. Mijn bovenbenen hebben na de ziekenhuisopname flink aan spierkracht ingeboet. Tegenwind. Halverwege even stoppen om een slokje water te drinken, op te laden en van fiets te wisselen. En weer door. Aangekomen na toch wel een dik half uur hard werken ben ik mijn inzet alweer vergeten. De imker heeft zo’n passie voor bijen! Hij legt de soorten honing in het schap nog een keer uit. Lindebloesem. Bloemen. Fruit. Alle smaken lokaal en van het seizoen. Natuurzuiver.  Honing uit de regio bevat pollen en bacteriën die van nature voorkomen in je leefomgeving. Het eten van zo’n lokale superfood kan je helpen je weerstand op te bouwen en bijvoorbeeld allergische reacties op pollen doen verminderen. Het is altijd een feestje om even zijn winkeltje binnen te stappen. 

Ik was er dit jaar ook een keer met de senioren dame die ik elke vrijdag bezoek. Het was slecht weer en ik nam haar als afleiding mee in mijn autootje naar de imker. Hij was in zijn antieke boerderijschuur aan het werk. Er stond een potkachel te branden met wat stoeltjes omheen. Of wij wilden plaatsnemen? We kregen een kopje thee erbij en de imker vertelde honderduit over zijn bijen en bijenkasten. We namen bewust de tijd. Om me heen boerderijgereedschap aan de wand. Oude houten tafels vulden de ruimte op. Na de thee kocht ik nog wat potjes honing in zijn winkeltje. Mijn vijfennegentigjarige gezelschap had de tijd van haar leven. Terug naar haar appartementje in het verzorgingstehuis reden we langs de kronkelende weggetjes tussen de weilanden. Ze had die ochtend genoten van ons kleine ontspannen avontuur. Later kreeg ik dat ook van haar dochters terug. Deze herfstochtend echter -  eenmaal thuis met een hongerige maag - zocht ik na de lunch nieuwsgierig de afstand van huis naar de imkerij eens op. We hadden deze ochtend maar liefst zesenhalve kilometer heen maar ook terug gefietst! Goede workout om mijn conditie weer op te bouwen!

My first glass of icecold lemonade with icecubes!

HACHELIJKE SITUATIE
What doesn’t kill you makes you stronger

Stand a little taller

What doesn’t kill you makes a fighter

Footsteps even lighter

- Kelly Clarkson

Voorovergebogen liepen we dicht naast elkaar. ‘Nu begint onze missie’ sliste ik zachtjes naar mijn zus. Om de hoek was de ingang van de winkel waar we moesten zijn. We hadden mijn autootje op de parkeerplaats bij het kleine winkelcentrum geparkeerd. Mijn zus reed. Ik kan door het litteken in mijn hals mijn hoofd nog niet voldoende draaien om over mijn schouder te kijken. De missie hield in dat we flink wat vers en mooi gekleurd fruit gingen inkopen. Ik was de gouden tip van de nachtverpleegster niet vergeten. Het fruit moet snel en makkelijk tussendoor te eten zijn. Herfstappeltjes, bananen, blauwe en witte druiven, aardbeien en een chocoladereep. Als dank voor alle goede zorgen wilde ik een bedankje langsbrengen voor het verplegend personeel van mijn ziekenhuisafdeling dat zo goed voor mij gezorgd had. Ik hoorde ze bijna dagelijks over taart en vlaaien praten. Bij de koffieautomaat. Vlak achter mijn deur. Ik had me voorgenomen niet zoiets zoets en ongezonds mee te brengen. De missie met mijn zus hield in dat we in de winkel niet tegen elkaar zouden praten. Ik kan nog niet goed praten met mijn verdikte tong en mijn zus eigenlijk ook nog steeds niet na haar kaakoperatie. We wilden voorkomen dat iemand ons gebrekkig zou horen articuleren. We stapten nog niet uit het autootje of ik zie een bekend gezicht op de parkeerplaats. Ik steek mijn hand op uit de verte en ik loop voor de zekerheid de andere kant op. Ik durf echt niet met mensen te praten die niets weten van mijn operatie. Ik houd mijn kraag van mijn jas goed omhoog langs mijn hals zodat mijn litteken niet zo opzichtig is. We moeten giechelen om de situatie. Beiden lachend met onze hand beschermend voor onze mond. Wanneer ik uitbundig lach zou je m’n gehavende tong in mijn mond kunnen zien liggen. Wanneer we elkaar aankijken, lachend onze mond verbergend, zien we de lol van onze hachelijke situatie in. Dit is echter niet mijn eerste keer buiten na thuiskomst. Wél de eerste keer onder de mensen. Ik wandel elke dag een stukje in de buurt.  Mijn psychologe uit het ziekenhuis had geadviseerd vooraf een zinnetje voor mijn wandelpartner klaar te hebben zodat we snel door kunnen lopen indien een bekende mij aan zou spreken. Mijn lief en ik wandelen ook regelmatig een stuk samen in het Mastbos. In het ziekenhuis durf ik echt zonder schroom tegen mijn behandelend artsen te spreken. Ze verstaan mij. Ook tegen het zorgpersoneel, wanneer mijn lief en ik met onze fruitmand de afdeling oplopen, praat ik als mijn ouderwetse zelf. Ze herkennen me en zijn echt blij me in zo’n goede conditie te zien. Schoenen in plaats van sloffen of antislipsokken aan. Zelfstandig en rechtop in plaats van krom schuifelend achter de rijdende infuuspaal.  Leuke kleding in plaats van een blauw operatiehemd of later een pyjama. Een jas zelfs, het bewijs dat ik een bezoeker ben. Mijn haar weer in m’n eigen model. Ik ben daar ter plekke trots op hoe ‘snel’ ik alweer op de been ben, maar op de afdeling zijn emotioneert me ook tot tranen toe. Hoe kort geleden lag ik daar kwetsbaar in bed zonder te kunnen praten, afhankelijk van sondevoeding, pijnstilling en een buisje in mijn luchtpijp om te ademen?

No unannounced visits, please

THUISKOMEN
I know that in life there will be sickness, devastation, disappointments, heartache - it's a given. What's not a given is the way you choose to get through it all. If you look hard enough, you can always find the bright side.

- Rashida Jones

Douchen is voor mij ultieme ontspanning. Alhoewel de hammam sessie die ik in de sauna had, vlak voor de lange ziekenhuisopname, dat niveau natuurlijk ver oversteeg. De eerste dagen in het ziekenhuis werd ik gewassen door de lieve dames van de verpleging. Op het bed. Met een warm washandje. Later werd ik op een douchestoel gezet en werd ik lekker gewassen met een zacht washandje door een geduldige verpleegkundige. Met een handdouche, want veel pleisters, gips en verband mochten niet nat worden. Als ik er op terug kijk eigenlijk best wel een milde vorm van hammam. Ze gebruikten heel veel handdoekken om me lekker warm te houden. Een nieuwe fase in de verzorging was de stoel die achter de wastafel geschoven werd zodat ik mezelf met opgewarmde washandjes kon wassen. Lekker de tijd om zelfstandig mijn dagelijkse verzorging te doen. Mijn eigen serum en gezichtscreme, mijn deodorant. Na een tijdje moest natuurlijk mijn lange haar een keer gewassen worden. Ook daar hebben ze handige maniertjes voor om pleisters en verbandjes in mijn hals te omzeilen. Gipsen arm in het plastic ingepakt. Speciaal douchedopje op de trachea canule in mijn hals. De lieve verpleegsters kamden heel zacht en met aandacht mijn haar. Ze deden er een knot in of een haarklem. Natuurlijk niet op mijn manier maar dat was wel het laatste waar ik me druk over maakte.  De dagelijkse verzorging was heerlijk maar tegelijkertijd ook energieslurpend. Op het einde van mijn verblijf lieten ze me alleen in de douchecel, met een handdouche, douchegel en een stapel handdoeken. Lekker wat langer douchen…terwijl zij mijn beddengoed verschoonden.  Mijn lief sliep zo nu en dan ook een nachtje bij mij op de kamer en verzorgde mij dan onder de douche. Soms ging er een wondje open door de warmte en de daardoor verwijdde bloedvaten. Absorberend wondgaas erop, opgelost.

Het fijne van thuiskomen - na twee weken opname - in ons eigen huis vond ik het genieten van de mooie, zo vertrouwde, lichtinval. Vooral nu in de herfst. Overal gekleurd herfstblad aan de bomen. Warm gefilterd zonlicht door het raam. Ook de stilte en de rust in huis behaagden me enorm. In het ziekenhuis lag mijn kamer vlakbij een soort pauzeruimte met koffie- en theeapparaten. Regelmatig taart, veel vrolijke geluiden en lachsalvo’s. De eerste week snapte ik er niks van ‘vierden ze hier elke dag feest ofzo?’ Thuiskomen voelde als een weldaad. Vanwege de ongestoorde nachtrust. Ook komt er nog maar één wijkverpleegster om de dag. De eerste keren samen eten aan de eettafel was een feestje ookal at ik alleen maar een gepureerd soepje of een medicinaal proteïnedrankje. We zijn weer met elkaar. Relaxt. Thuis. In de ochtend kan ik lekker douchen in onze eigen Marrokaanse douchecel. Wat langer op een tuinstoel onder de regendouche relaxen. Jongste föhnt en kamt mijn haar, mijn zus masseert mijn handen, oudste dochter friemelt regelmatig aan mijn haar en middelste houdt de verzorging van mijn verbandjes in de gaten en mijn medicijninname. Overal wordt bewust de tijd voor genomen. De poezen en ik genieten van elkaars aanwezigheid. Van al die aandacht knap ik op. Er wordt hier van mij gehouden. Thuiskomen.