 |
| Forever in my heart |
infixed forever in my heart”
- Pawan Mishra
Mijn gedachten zijn de laatste tijd wat vaker bij mijn lieve moeder. Er zijn recent wat triggers geweest. Ik ben daarom weer eens door haar fotoalbum gelopen. Een levensalbum dat ik zelf samengesteld heb na haar overlijden. Eerdaags negentien jaar geleden. Zo lang alweer. De gevoelens die bij een emigrerende oudste dochter horen doen mij vaker aan mijn eigen zachtaardige moeder denken. Ook háár oudste dochter besloot in het buitenland te gaan wonen. Zij heeft nooit een greintje teleurstelling laten blijken. Ze was positief en goedhartig over ons besluit ‘dan hebben wij een mooi vakantieadresje’ en ik heb geen herinnering aan tranen die ze heeft gelaten anders dan op Schiphol. Nu denk ik dat ik mijn jonge zelf er ook helemaal niet open voor stond. Ik rook avontuur en nam mijn kleine gezinnetje met me mee. Een tweede kindje in mijn buik. Niks aan de hand. Het buitenlandavontuur zou voor drie jaar zijn. Dat leek me heel overkomelijk. Voor iedereen. Mijn moeder zou naar ons toe vliegen na de geboorte van onze tweede, en wij zouden met onze prachtige baby naar Nederland vliegen zodra overzees vliegen mocht. Zo geschiedde. Ik herinner me één sentimentele opmerking van mijn moeder toen we ruim een jaar na ons vertrek met onze baby twee weken voor vakantie naar Nederland kwamen. Mijn moeder liet bij ons vertrek op Schiphol weten dat ze me te weinig gezien had. Ze was teleurgesteld. Destijds ben ik daar (te) makkelijk overheen gestapt en heb waarschijnlijk iets gezegd in de trant van dat we ons vreselijk moesten opsplitsen in die twee weken, om iedereen te kunnen zien. Iedereen betekende ál onze vrienden, en familie. In mijn onderbuik voel ik daar, sinds de Kerstvakantie met onze oudste, een steekje van. Nu ik zelf het gemis ondervonden heb hoe het voelt als je dochter weer terug naar het verre oord vertrekt. Mijn moeder is vierenhalf jaar na de geboorte van onze tweede dochter plotseling overleden aan een hersenbloeding. Wij woonden toen alweer in Nederland dus ze heeft gelukkig de laatste twee jaar regelmatig kunnen genieten van onze dochters. Ons derde dochtertje was echter pas vijf weekjes oud toen mijn moeder ons plots verliet. Zij heeft amper de kans gekregen haar te leren kennen. Ik heb daar echt veel verdriet van gehad. Rouw is geen kwestie van alleen maar verdrietig zijn. Dat kan ook niet negentien jaar lang. Gevoelens wisselen elkaar in de loop van de tijd af en bestaan ook heel vaak naast elkaar. Soms wordt het gemis onverwachts getriggerd. Zoals bij mij de laatste tijd.
Nu mijn goede vriendin haar vader recentelijk verloor, en ik daar best nauw bij betrokken was, komen herinneringen aan mijn moeder’s afscheid terug. Ik had nauwelijks afscheid kunnen nemen. Toen we op Valentijnsdag in de besneeuwde nacht in het splinternieuwe ziekenhuis in Hoofddorp aan geracet kwamen was ze na reanimatie overleden. Ze hielden haar hart kloppend vanwege haar donorcodicil. Een belangrijk deel van mijn leven, van mijn zijn, viel ineens weg. Ik heb die nacht nog wel tegen haar gesproken, haar warme hand vastgehouden, de volgende ochtend haar gezichtscrème op mogen doen en haar haren gekamd. Daarna werd ze naar een kil uitvaartcentrum gebracht. Ze zou die week naar Friesland verhuizen dus haar huis vol dozen en losgetrokken vloerbedekking was niet geschikt voor haar opbaren. We hebben met haar geen persoonlijke wensen voor haar plotselinge afscheid kunnen bespreken. Er was ook niks door haar op papier gezet, althans we hebben niets tussen de verhuisdozen kunnen vinden. Dit moment kwam gewoon veel te vroeg. Een keuze of ze begraven of gecremeerd wilde worden. Wel of geen volgauto’s. Een open of gesloten kist bij de condoleance. Muziekwensen? Gastenlijst? Veel beslissingen werden verdrietig genoeg anders genomen dan ik dacht zoals mijn moeder het had gewild. Ik herinner me dat mijn zus en ik rouwpostzegels gingen kopen en toen we terugkwamen had iemand anders ongevraagd alvast adressen op de rouwenveloppen geschreven. Niet mijn handschrift stond op de enveloppen maar van heel iemand anders. Heel pijnlijk. Wat een verschil met de afscheidsceremonie van mijn vriendin’s vader. Ik troost me met het idee dat mijn moeder veel te jong was en er zelf nog niet eens over nagedacht had. De nare scheiding van mijn ouders en haar tweede huwelijk, die haar heel gelukkig had gemaakt, maakte samen beslissen soms heel ingewikkeld. Zo werd de beslissing wat er met haar as moest gebeuren ook heel onhandig pas veel later genomen. We hebben haar as tenslotte een jaar later uitgestrooid bij ons familiegraf. Dit familiegraf is jaren geleden geruimd. Ik heb hartverwarmende herinneringen aan de knusse overvolle vooroorlogse koepel met glas in lood waar haar afscheid plaatsvond. De wandeling in een stoet naar boven, en dat ik omkeek naar al die mensen die achter ons liepen om haar een laatste groet te brengen. De rozen van mijn moeder’s rozenstruik die langs ons huis groeit - die elk jaar heel wonderlijk in een hartvorm bloeien! - geven mij telkens ook een heel warm gevoel. Het verdriet om haar niet ideale afscheidsceremonie slijt. Herinneringen aan haar afscheidsbijeenkomst verdampen. Met mijn zus, en met mijn goede vriendin, haalde ik onlangs herinneringen op aan het afscheid van mijn moeder. Stukjes bleek ik helemaal kwijt te zijn… Ik merkte dat de liefdevolle uitvaart van mijn vriendin’s vader mij vertroosting bracht. Ik kan met meer zachtheid naar mijn moeder’s proces kijken. Ik ben iemand anders geworden na het verlies van mijn moeder. Ik zat toen middenin in mijn kraamweken. Volop in het kraambezoek. Geboorte en dood zo dicht op elkaar. Ik was bijna twintig jaar jonger. Bizarre periode. Ik heb weer een stapje gemaakt in mijn rouwproces. Rouwen kost tijd. Ik heb inmiddels meer diepe dalen leren kennen, maar ook ontdekt hoe ik er weer uit opkrabbel. Ik heb meer mildheid in mezelf gevonden.
